Farg'ona viloyati haqida ensiklopediyalarda

muxbir 22 Yanvar 2010, 11:40:03

ФАА ҒОАА ВИЛОЯТИ - Ўзбекистон А еспубликаси таркибидаги вилост. 1938 й. 15 снв.да ташкил стилган. А еспубликанинг шарқида, Фарғона водийсининг жан.да жойлашган. Шим.дан Ааманган, Андижон вилостлари, жан. ва шаркдан Қирғизистон, ғарбдан Тожикистон А еспубликалари б-н чегарадош.

Майд. 6,8 минг км2. Аҳолиси 2815 минг киши (2004). Таркибида 15 туман (Бағдод, Бешариқ, Бувайда, Данғара, Азёвон, Олтиариқ, Охунбобоев, А иштон, Ссх, Тошлоқ, Учксприк, Фарғона, Фурқат, Ўзбекистон, Қува), 9 шаҳар (Бешариқ, Марғилон, А иштон, Фарғона, Яйпан, Қува, Қувасой, Қсқон, Ҳамза), 10 шаҳарча (Бағдод, Данғара, Дсстлик, Азёвон, Муқимий, Олтиариқ, Тошлоқ, Чимён, Шсрсув, Янги Марғилон), 164 қишлоқ фуқаролари йиғини бор (2004). Маркази — Фарғона ш.

Ф.в. Ўзбекистоннинг қад. маданист счоқларидан бири. Вилост ҳудудида топилган тош даври манзилгохлари ва қостошларига солинган суратлар водийда одамлар снг қад. даврлардан бери сшаб келганликларидан дарак беради. Ф.в.нинг тош даври ёдгорликларини 1954 й. А.Л. Окладников раҳбарлигидаги археологис отрсди срганган. Водийнинг шарқий қисмидаги Қайроққум, Хсжағор ва Учқсрғон маконларидан мустье даврига оид тош қуроллар топилди. Водийнинг ғарбий қисмидаги қад. тош даври маданистига оид манзилгоҳлар мустье давридаги Қалъача, Жарқстон ва Қапчиғай тош қуроллар ишлаш устахоналари топилиб срганилди. 1958 й. биринчи марта Марказий Фарғонадан мезолит даврига оид микролит тош қуроллари топилди. Шунингдек, Марказий Фарғонадаги Узунксл ва Тайлоқксл атрофларидан мезолит ва неолит даврларига оид 24 та манзилгоҳ борлиги аниқланди (1965). Ссх воҳасидаги 28 ғор ва унгурлар (Селунгур, Ашма, Обишир, Сур, Бел, Зим, Овикамбар, Боғишим ва б.) рсйхатга олинди. Обишир ғорларидаги маданий қатлам схши сакланган. Ғорларни қазиш жараёнида мезолит даврига оид тош қуроллар, хайвон сусклари топилган. Булар сша давр турмушини срганиш имконини беради.

1967 ва 1969—70 й.ларда СанктЛетербургдаги Армитаж музейи ходимлари мезолит ва неолит даврларига оид 35 та манзилгоҳтопдилар. Ф.в.нинг археологик ёдгорликларини срганишда Катта Фарғона каналининг қазилиши муҳим аҳамистга сга бслди.

Канални қазиш жараёнида жез даври, қулдорлик ва заминдорлик жамистларига оид ёдгорликлар топилди ва текширилди. Қува ва Тошлоқ туманлари сртасидаги Акбаробод қишлоғида жез даврига оид манзилгоҳ, Марғилонсойнинг чап соҳилида Оқтом қабристони бслганлиги аниқланди. Ф.в.нинг Қува туманида қулдорлик даврига оид Тахёнтепа, Фарғона ш.да Симтепа (Чимтепа) каби ёдгорликлар топиб срганилган. Айниқса, Қува ш.даги мил. ав. 5-а. ва срта аср бошларига оид топилмалар схши текширилган. 10—11-а.ларга доир тарихий манбаларда бу шаҳар ободлиги ва катталиги жиҳатидан водийда Ахсикатдан сснг снг йирик шаҳар деб қайд қилинган. Археологик материаллар Марғилон ш. 10-а.да катта қишлоқ бслиб, 11 — 12-а.ларда шаҳарга айланганлигини, А иштон сса 10-а.да катта шаҳар бслса ҳам, 11 —12-а.ларга келиб қишлоқ қиёфасига кириб қолганлигини исботлайди.

Ўтроқ деҳқончилик, чорвачилик б-н шуғулланган Чуст маданистига оид манзилгоҳлардан топилган ёдгорликлар Фарғона водийсини срганишда муҳимдир. У ерда и.ч. кучлари ва хсжаликнинг тараққиёти жез даврининг охирида деҳқончилик қабилаларининг ижтимоий тузумида сзгариш юз беришига, натижада ибтидоий тартиблар тугаб жамистдаги табақаланишга олиб келган. А сзғор анжомларида хусусий мулкчилик куртаклари ксзга ташланади. Археологик текширишлар натижаси Ф.в. да қадимдан одамлар сшаб, овчилик, деҳқончилик, чорвачилик б-н шуғулланганлигидан, кишилик жамистининг кейинги босқичларида сса маданист ривожлана бошлаганлигидан далолат беради.

Qayd etilgan

muxbir 22 Yanvar 2010, 11:40:34

Табиати. Ф.в.нинг шим. қисмини Қорақалпоқ ва Азёвон даштлари сгаллаган, жан.дан Олай тизмасидан окиб тушадиган дарёларнинг ёйилмалари б-н сралган. Жан.да адирлар Олай тизмасининг тоғ олдилари б-н алмашиниб туради. Ф.в. юқори сейсмик зона қисобланади.

Иклими континентал. Қиши бирмунча юмшоқ, баъзан ҳаво жуда совиб кетади. Янв. ойининг сртача траси — 3,2Â°, июлники 28Â°. Анг паст т-ра —27,9Â°. Анг юқори т-ра 42Â°. Водийнинг ғарбида ссадиган кучли «Қсқон шамоли» иқлимга салбий таъсир стади. Шамолнинг тезлиги секундига баъзан 35—40 м га етади. Жан.шарқида ёзда гармсел ссади. Йилига ғарбида 100 мм дан (Қсқон атрофи) шарқий қисмида 170 мм гача, тоғ ён бағирларида 270 мм гача ёғин тушади, асосан, баҳорда ёғади. Вегетаяис даври 210—240 кун. Вилостнинг шим.ғарбий чегараси бсйлаб Сирдарё оқади. Олай тизмасидан Исфара, Ссх, Шоҳимардон, Исфайрамсой бошланади. Дарёлар музликқор сувларидан тсйинади. Июль— авг.да тслиб оқади. Дарё сувлари суғоришга сарфланади. Асосан, бсз тупроқ ва стлоқи ботқоқ тупроклар кенг тарқалган. Адирларда аксари оч ва типик бсз тупроклар, Сирдарё террасаларида аллювиалстлоқи тупроқлар, вилостнинг шим. қисмида шсрхок стлоқлар ва ажриқли стлоқлар мавжуд.

Марказий Фарғонадаги шсрхокларда турли хил шсра ссади. Ерларининг каттагина қисми скинзор. Воҳаларда терак, тут, қайрағоч, дарё водийларида кенг баргли срмонлар ва арчазорлар бор. Аввойи ҳайвонлардан Сирдарё тсқайзорларида қобон, адир ва Олай тизмаси тоғ олдиларида бсри, тулки, чисбсри, қуён, бсрсиқ, жайра сшайди. Ондатра, нутрис иклимлаштирилган. Қушлар, судралувчилар ксп. Сув ҳавзаларида маринка, усач, зоғора балиқ, карп, оқ амур, дснгпешона балиқлар бор.

Аҳолиси, асосан, сзбеклар шунингдек, тожик, рус, қирғиз, татар ва б. миллат вакиллари ҳам сшайди. Аҳолининг сртача зичлиги 1км2 га 413,9 киши. Шаҳар аҳолиси 800 минг киши, қишлоқ аҳолиси 2015 минг киши (2004).

Qayd etilgan

muxbir 22 Yanvar 2010, 11:41:25

Хсжалиги. Ф.в. республиканинг саноати ривожланган вилостларидан. Вилостда 86 та йирик саноат корхонаси мавжуд. Саноатининг етакчи тармоқлари: ёқилғиснергетика, кимё, машинасозлик, қурилиш материаллари, пахтани тозалаш ва қайта ишлаш, енгил ва озиқовкат саноати ва б. Анергетика базаси, асосан, иссиклик слектр стслардан иборат бслиб, снг йириклари: Фарғона, Қсқон иссиқлик слектр марказлари, Қувасой иссиқлик слектр стсси. Барча стслар Ўрта Осиёнинг сгона снергетика тизимига бирлаштирилган. Кимё саноатининг снг йирик корхоналари Фаргона ва Қсқон ш.ларида жойлашган. «Азот» и.ч. бирлашмаси, кимёвий толалар, фуран бирикмалари кимё з-длари, Қсқон суперфосфат з-ди ва б. шулар жумласидандир.

Вилостда Фарғона нефтни қайта ишлаш з-ди жойлашган.
Қурилиш материаллари саноати ривожланган. Қувасойдаги яемент з-ди республикада ишлаб чиқариладиган яементнинг тсртдан бир қисмидан кспроғини беради. Қувасойда шифер, гишт ва б. қурилиш материаллари, шиша ва чинни идишлар з-длари ишлаб турибди. Қсқондаги «Алектромаш», «Текстильмаш» ва б. металлсозлик з-дларида саноатнинг бошқа тармоқлари учун асбобускуналар, сҳтиёт қисмлар ишлаб чиқарилади.

Озиқ-овқат саноати йил сайин ривожланмоқда. Бу тармоқ корхоналарида турли нав ёғлар, ун, нон, макарон, консерва ва б. маҳсулотлар ишлаб чиқарилади. Вилостда 84 қсшма корхона, 22 мингдан ортиқ кичик корхона фаолист ксрсатади. Фарғона ш.да «Аодира», «ЛСМК3», «Лолина»; Марғилонда «Марғилон тонги» ва Қсқонда «Зилола» кичик корхоналар, «Ўзсаламан», «КабулФарғона», «Бестекс», «Ишонч» қсшма корхоналари ишлаб турибди.

Қишлоқ хсжалигининг асосий тармоклари — пахтачилик, ғаллачилик, пиллачилик, боғдорчилик ва чорвачилик.

Вилостдаги барча скин майдони 288,9 минг га, шу жумладан, 129,6 минг га ерга дон, 115,9 минг га ерга пахта, шунингдек, техника скинлари, 11,7 минг га ерга сабзавот ва полиз скинлари, 24,1 минг га ерга озуқа скинлари скилади. 20,3 минг га сйловлар (2004). Ҳайдаладиган ерларда, асосан, обикор деҳқончилик б-н шуғулланилади. Лахта, буғдой, шоли, маккажсхори, арпа, картошка, сабзавот ва полиз махсулотлари етиштирилади. Боғларда кспроқ срик сстирилади. Анор, анжир, олма, хурмо ксп. Токзорларда юқори навли узумдан мсл ҳосил олинади.

Суғориладиган ерлар вилост ҳудудидан стувчи Катта Фарғона ва Андижон каналлари, Жан. Фарғона канали, Шоҳимардонсой, Марғилонсой, Ссх, Исфайрамсой, шунингдек, Каркидон, Ксрғонтепа сув омборлари ёрдамида сугорилади.

Вилостда 8 мингдан ортиқ фермер хсжалиги, 143 ширкат хсжалиги, 74 хсжаликлараро корхоналар, 6 паррандачилик ф-каси мавжуд. Чорвачиликда қорамол, қсй ва счки, парранда боқилади. Вилост жамоа ва шахсий хсжаликларида 511,9 минг қорамол (шу жумладан, 213,2 минг сигир), 431 минг қсй ва счки, 1260,9 минг парранда бор (2004).

Qayd etilgan

muxbir 22 Yanvar 2010, 11:42:21

Транспорти. Т.й. узунлиги 227,8 км. Автомобиль йслларининг уз. 8,6 минг км, шу жумладан, қаттиқ крпламали йсллар 8,5 минг км. Асосий йсналишлари: Тошкент — Қсқон — Андижон, Марғилон — Қсқон — Аавоий, Қсқон — Марғилон — Қува. Фарғона ш.да йирик асропорт ишлаб турибди.

Ф.в.да К. Мамажонов, М. Мадалиева, У. Умаров, Ю. Жсраевлар «Ўзбекистон Қақрамони» унвонига сга бслдилар.

Маданий-маориф, соғлиқни сақлаш ва спорт. Вилостда 4 олий сқув юрти бслиб, 18,9 мингдан ортиқ талаба, 910 умумий таълим мактаби (690 мингга сқин сқувчи), 8 гимназис (7,3 минг сқувчи), 47 лияей (16,3 минг сқувчи), мусиқа ва спорт мактаблари ишлаб турибди. Халқ таълими соҳасида чет сл инвесторлари б-н алоқа боғланиб «Мерси КО» жамгармаси, Осиё тараққиёт банки, Японис грантлар дастури асосида компьютер ва б. жиҳозлар олинди. Вилост спортчи сқувчилари 2003—04 й.лардаги «Умид ниҳоллари» спорт мусобақаларида 2 ва 3 сринларни сгалладилар.

Ф.в.да 77 касбҳунар коллежи, 3 академик лияей фаолист ксрсатади. Вилостда 4 театр, маданист уйлари, 3 музей, 193 клуб муассасаси, 609 оммавий кутубхона (603,6 минг нусха асар) аҳолига хизмат ксрсатади.

Ф.в.дан Уста Олим Комилов, Юсуфжон қизиқ Шакаржонов, М. Қориёкубов, Л. Саримсоқова, М. Мироқилов, М. Қслдошев, О. Ҳасанов, А. Юсупов, Тамарахоним, Б. Мирзаев, С. Қосимов, А. Файзиев, А. А аҳимов, Г. А аҳимова, М. Юнусов, Е. Летросова, М. Тургунбоева, Я. Маматхонов, С. Юдаков, С. Каримова, Т. Қодиров, Ҳ. Умаров, М. Исҳоқова, С. Қобулова, X. Комилова, Ҳ. Иброҳимова, А . Мазоҳидова, ҳ. Аосирова, Ж. Охунов, А . Аизомова, А . Содиқов, С. Маннопов, М. Тсхтасинов, Ю. Усмонова, М. Юсупов, А. Хотамова каби Ўзбекистон халқ артистлари; Маматбува хофиз, А. Каримов, Б. А ажабов, Ж. Султонов, М. Узоқов, К,. Юсупов, А . Мамадалиев, К. Ҳамроқулов, О. Саидхсжаев каби Ўзбекистон А еспубликаси халқ ҳрфизлари; Қ. Тожиев, О. Мадалиев, А. Каримов, Ж. Лслатов, М. Арматов каби Ўзбекистонда хизмат ксрсатган артистлар ва б. етишиб чиқдилар (сна қ. Фарғона театри, Фарғона-Тошкент мусиқа услуби). В. Усеинов, А. Касин, А. Қувондиқов, С. Алибеков каби таниқли рассомлар шу вилостда сшаб ижод қилдилар. Вилостда 1998 й.да Фаргонийнинг 1200 йиллик, 2000 й. да Бурҳониддин Маргинонийнинг 910 йиллик юбилейлари стказилди.

Соғлиқни сақлаш. 97 касалхонада 6,3 минг врач ва 31,9 минг урта тиббий ходим ишлайди. 413 амбулаторис поликлиникаси, 214 қишлоқ врачлик пункти, 61 қишлоқ врачлик амбулаторисси, 28 та диспансер бор. Дам олиш уйлари ва «Чимён», «Ўзбекистон», «Қизилтепа», «Аурафшон», «Темир йслчи» санаторийлари, тез тиббий ёрдам вилост бслими бор.

Qayd etilgan

muxbir 22 Yanvar 2010, 11:43:03

Спорт. Ф.в.да «Универсиада2004» спорт мусобақалари стказилди. 2004 й.дан бошлаб вилостда спортнинг сув полоси ва синхрон сузиш турлари йслга қсйилди, секяислар ташкил стилди. Мавжуд спорт федераяисларидан ташқари қсл тспи, турон миллий скка кураши, синхрон сузиш, армрестлинг каби спорт турлари бсйича спорт федераяислари тузилди.

Ф.в.да жами 5135 спорт иншооти мавжуд. Шунингдек, Фаргона Олимпис захиралари спорт коллежида дастлабки спорт иншоотлари ишга туширилди. «Ашлар маданист ва спорт мажмуаси», «Фарғона» марказий стадиони, «Истиқлол» теннис мажмуаси, от спорти мактаби, «Кимёгар» спорт мажмуаси фаолист ксрсатади. Спортнинг юнонрим, қсл жанги, тасквондо, каратс, шахмат, шашка, бокс, белбоғли кураш, миллий кураш, турон миллий сккакураши, енгил атлетика, мини футбол, волейбол турлари ривожланган. Вилост спортчилари 2004 й.да халқаро спорт мусобақаларида иштирок стиб 7 олтин ва 4 кумуш медалларга сазовор бслишди. Айниқса, Корес А еспубликасида стказилган бокс бсйича ёшлар сртасидаги Жаҳон чемпионати, Қозоғистонда армрестлинг, Японисда байдарка ва канос, Филиппинда бокс бсйича стказилган Осиё чемпионатларида вилост спортчилари муваффақистли иштирок стишди. Енгил атлетика бсйича стказилган республика спорт мусобақаларида вилост вакиллари Е. Тунгускова ва 3. Абдуллаевалар қатнашиб республика терма жамоаси таркибига киритилди. Оғир атлетика бсйича республика чемпионатида Е. Сисоева сз вазни бсйича голиб бслди. Шунингдек, Е. Сисоева ва Б. Тошпслатовалар 2004 й.да АҚШда талабалар сртасида оғир атлетика бсйича стказиладиган чемпионатга номзод стиб киритилди. Аогиронлар сртасида стол тенниси бсйича стказилган Ўзбекистон чемпионатида А. Исматуллаев ғолиб бслиб, Жаҳон чемпионатида иштирок стиш учун А еспублика терма жамоаси таркибига киритилди. 2004 й.нинг август ойида Афинада стказилган 28ёзги Олимпис сйинларида Ф.в. нинг 5 спортчиси иштирок стди. 2004 й.да вилостда баскетбол бсйича халқаро «Мерсико» турнири, миллий ва белбоғ кураши бсйича Ҳазрат Али ҳамда Темиржон ва Ҳамид полвонлар хотирасига бағишланган халқаро турнирларда республика вилостлари, 10 дан ортиқ хорижий давлат полвонлари катнашди. Йил давомида стказилган спорт мусобақаларда иштирок стиб вилост спортчилари 250 дан ортиқ медалларни қслга киритишди. 15 спортчи спорт устаси нормасини бажарди.

Адабиёти. Фарғона замини ксплаб истеъдодлар бешиги бслган. Қсқон тарихига оид баъзи манбаларда 10-а.да Фарғонада ёзма адабиёт намуналари бслганлиги қайд стилган. Абу Таййи Ҳсқандий (10—11-а.лар) ижоди ҳақидаги маълумотлар бунинг сққол далилидир. Бироқ, срта аср Ф.в. адабиёти ҳақидаги манбалар жуда кам.
18-а.дан бошлаб Фарғона водийси, хусусан, Қсқонда фан, адабиёт ва санъат ривож топганлигини ксриш мумкин. Қсқон хонлиги ташкил топиши марказлашган давлат сифатида фаолист юритиши хонлик ҳудудида сзига хос адабий муҳитнинг шаклланишига имконист сратди. Бу даврда Ҳувайдо, Шсхий, Акмал, Аизомий Ҳсқандий каби адабиёт намосндалари ижод қилдилар. Ҳувайдонинг «Девон»и таркибига кирган шеърлар ва «А оҳати дил» достони халқ орасида машҳур бслган.

Qayd etilgan

muxbir 22 Yanvar 2010, 11:44:10

19-а.да ушбу ҳудудда «Қсқон адабий муҳити» номи б-н маълум бслган адабиёт равнақ топди. Ушбу муҳитнинг ташкилотчиси Қсқон хони Муҳаммад Саид Амир Умархон (178 7— 1822) саройига 100 га сқин ижодкорни жалб стиб, уларнинг ижод қилиши учун моддий ва маънавий шароит сратиб берди. Хоннинг сзи ҳам Амирий тахаллуси б-н шеърлар «Девони»ни ёзди. Умархон даврида Адо, Фазлий, Хозиқ, Ҳижлат, Вазир, Махмур, Аодир, Ғозий, Маъдан, Мирий, Аодира, Увайсий, Маҳзуна, Гулханий, Мушриф, Дабир, А авнақ, Умидий, Жадид, Маҳзун, Зокир, Файзий, Ваҳмий каби ижодкорлар шуҳрат қозонганлар. Кейинроқ, Умархоннинг сғли Қсқон хони Муҳаммад Алихон (Мадалихон) ҳам «Хон» тахаллуси б-н шеърлар ёзган, «Лайли ва Мажнун» достонини сратган. Ушбу давр адабиётининг намунаси сифатида Абдулкарим Фазлийнинг Умархон топшириғи б-н 84 замондош шоирлар ҳақида сзбек ва форс тилларида шеърий йссинда ёзилган «Мажмуаи шоирони Умархон» тазкираси; Гулханийнинг «Зарбулмасал» асари, Хозиқнинг «Юсуф ва Зулайҳо», Аодир Узлатнинг «Ҳафт гулшан» достонларини айтиш мумкин. Аёл ижодкорларнинг мавқеи баланд бслганлигини таъкидлаш лозим. Қсқон маликаси, Умархоннинг завжаси Моҳларойимнинг Аодира, Макнуна тахаллуслари б-н ижод стган сзбек ва форс тилларидаги шеърлари алоҳида «Девон»га жам бслса, Жаҳонотин Увайсийнинг 4 девони, «Воқеоти Муҳаммад Алихон», «Шаҳзода Ҳасан» ва «Шаҳзода Ҳусайн» достонлари, Маҳзунанинг гсзал шеърлари адабиётимиз хазинасидан муносиб срин олган.

Ф.в. адабиётининг бу даврдаги сна бир хусусисти ксп сонли тарихийадабий асарларнинг сратилганлигидир. Сснгги тадқиқотлардан маълум бслишича, шу даврда биргина Қсқон хонлиги тарихига оид 40 га сқин шеър ва насрий асарлар сратилган. Шеърий услубда сратилган бундай асарлар сирасига Фазлийнинг «Шаҳномаи Умархон», Мутрибнинг «Шаҳномаи Девона Мутриб», Андалибнинг «Шаҳномаи девона Андалиб», Увайсийнинг «Воқеоти Муҳаммад Алихон» достонлари; Имомали Қори Қундузий — Комийнинг таниқли кишилар таваллуди, вафоти ва Қсқон тарихига оид турли воқеа — саналарнинг шеърий таърихлари жамланган «Таворихи манзума» каби асарлари киради.

Тарихга оид насрий асарлар қаторида сса Ҳакимхон тсранинг «Мунтахаб уттаворих», Мулла Аваз Муҳаммад Атторнинг «Туҳфат уттаворихи Хоний», Мушрифнинг «Шаҳномаи нусрат паем», Мулла Аиёзмуҳаммад Ҳсқандийнинг «Тарихи Шоҳруҳий», Мирзо Олим Мушрифнинг «Ансобус салотин ва таворихи хавоқин», Муҳаммад Амин Домуллонинг «Туҳфат уттаворих», Абдуғафур Ҳсқандийнинг «Зафарномаи Худоёрхон», Мақмуд Ҳаким Яйфонийнинг «Хуллас уттаворих», Муҳаммад Азиз Марғилонийнинг «Тарихи Азизий» ва б. асарларни келтириш мумкин. Тасаввуфий адабиёт намуналаридан Азим Хсжа сшон Азимийнинг «Муродулошиқин» девони, Абдулазиз Мажзубнинг «Девон»и ва «Тазкираулавлиё» асари (19-а.нинг 1срми), Салоҳиддин Соқибнинг «Маълумоти Соқибий» рисоласи (19-а.нинг 2срми) сътиборга лойиқ.

19-а.да Қсқон ш. ва унинг атрофида 100 дан зиёд шоир ва адиблар девон тузишган. Умархон, Муҳаммад Алихон ва Аодирабегим даврларида Қсқонда хушхат хаттотларни йиғиб, моддий жиҳатдан таъминлаб, Шарқ адабиётининг ксплаб нодир асарлари ксчиртирилиб, кспайтирилган. Шулардан снг ксп ксчирилганлари Жомий, Аавоий, Бедил, Фузулий ва Амирий асарларидир. Маълумотларга ксра, Амир Умархон Лутфий, Аавоий ва Амирий девонлари жамланган, гсзал хатли, олтин безакли «Муҳаббатнома» мажмуасини усмонли турк султонига ҳадс тариқасида жснатган.

Ф.в. адабиётида Шарқ мумтоз шеъристининг десрли барча жанрларида самарали ижод қилинди. Бадиист ва ғос, мавзулар рангбаранглиги бу давр адабиётига хос хусусистлардан бири сканлиги асарлардан маълумдир. Бу жиҳат 19-а. нинг 2 срми — 20-а. бошлари адабиётида ҳам сққол ксринади. Ушбу даврда Лисандий, Қорий, Муқимий, Муҳаййир, Фурқат, Завқий, Ғурбат, А ожий, Муҳсиний, Ҳазиний, Маҳжур, Муқйи, Зорий, Сирожий, Жалолий, Арий, Иброҳим Даврон, Мирзои Ҳсқандий, Аасимий Хсқандий, Ҳамза Ҳакимзода Аиёзий ва б. самарали ижод қилдилар.

Бу давр адабиётининг ёрқин намосндаларидан Муқимий ижодидаги халқона лирика б-н ҳажвий йсналиш сзига хос мактабни сратган бслса, Фурқат ижодидаги сероҳанг мисралар ва маърифатпарварлик руҳидаги шеърлар, Ҳазиний ижодидаги суфиёна истилоҳларга бой, пурҳикмат шеърлар, Қорий лирикасидаги жозибадорлик, Ҳамза ижодидаги ижтимоий руҳ бу давр адабиётининг равнақидан далолат беради. Аёл ижодкорлардан Дилшод Барно, Анбар Отин, Самарбону каби шоираларнинг ижоди қам самарали бслди.

Миллий уйғониш даври адабиёти — жадидчилик йсналишида ижод қилган ва маърифатчилик ҳаракатида фаол иштирок стган ижодкорлар сирасига Иброҳим Даврон, Ҳамза Ҳакимзода Аиёзий, Мирзо Хайрулло Ҳсқандий, Ашурали Зоҳирий, Лслатжон Қайюмий кабиларни киритиш мумкин. И. Давроннинг «Ашъори нисвон» шеърлар мажмуаси, Ҳамзанинг «Миллий қсшиклар учун миллий шеърлар» тсплами, М.Х. Ҳсқандийнинг «Ахлоқи замима», «Йигирма ҳикмат» асарлари ва б. сша давр адабиётининг маҳсулларидир. Л. Кайюмийнинг 20-а.нинг 2срмида сратган «Тазкираи Қайюмий», «Қсқон тарихи ва адабиёти» ва «Тазкираи шуаро» асарлари ҳам сътиборга лойиқ.

20-а. ҳоз. замон сзбек адабиётининг ксплаб вакиллари ҳам Ф.в. адабиётининг қалдирғочларидир. Абдулла Қаҳҳор, Собир Абдулла, Чархий, Хусайн Шамс, Амин Умарий, Шокир Сулаймон, Адҳам А аҳмат, Иброҳим А аҳим, Худойберди Тсхтабоев, Анвар Обиджон каби шоир ва ёзувчилар шу замин фарзандларидир.
20-а.нинг 70—90-й.ларида Йслдош Сулаймон, Охунжон Ҳакимов, Анвар Юсупов, А. Муқимов, Ҳабибулло Саид Ғани, Комил Жсра, Ўрмон Омонов, Алишер Ибодинов, Баҳодир Исо, Исмоил Маҳмуд, Ауруллоҳожи Қсқондий, Анахон Сиддиқова, Сайдали Одилов, Зуҳра Алиева, Матлуба Деҳқон қизи, Илмер Аазаров, Абдулҳамид Мухаммадиев, Аосир Зоҳид ва б. сз ижодлари б-н слга танилдилар.

Мустақиллик йилларида Аабижон Боқий, Ауруллоҳ Муҳаммад А ауфхон, Сайд Анвар, Фарида Афрсз, Иқбол Мирзо, Абдураҳмон Жсра, Мирза Карим, Гулбаҳор, Отабек А устамбек сғли, Мухтасар Тожимаматова, Озода Тсрақулова каби ижодкорлар етишиб чиқдилар.

Ф.в.да Ўзбекистон А еспубликаси ижодий уюшмалари (ёзувчилар, рассомлар, журналистлар, меъморлар ва б.)нинг вилост бслимлари фаолист ксрсатиб келмоқда.

Qayd etilgan

muxbir 22 Yanvar 2010, 11:45:58

Матбуоти, радиосшиттириши ва телевидениеси. Вилостда 7 та журнал, 73 та газета, шу жумладан, 2 вилост газ. («Фарғона ҳақиқати», «Ферганскас правда»), 21 шаҳар ва туман, 27 та тармоқ ҳамда 23 та хусусий газеталар чоп стилади.

Ф.в.да радиосшиттиришлар 1932 й.да сфирга узатила бошлади. Вилост радиоси орқали узбек, тожик ва рус тилларида кунига 1 соатдан сшиттиришлар берилади.
Вилост телевидениеси сз ксрсатувларини 1991 й. 22 дек.дан намойиш ста бошлади. Ўша пайтларда ҳафтасига 1 соат ксрсатувлар берилган. Ф.в. телевидениеси ҳафталик ксрсатувлари 18 соатни ташкил стади. Ксрсатувлар узбек, тожик ва рус тилларида олиб борилади. Ундан ташқари «Марғилон», «Ссх», «Мулоқот», «Аиҳол» туман ва шаҳар телестудислари фаолист ксрсатади.

Меъморий ёдгорликлари. Ф.в.да асосий ҳисобланган Қсқон меъморлигининг шаклланиши 18-а.дан бошланади. Бу ерга дастлаб Бухородан бир гуруҳ бинокорлар таклиф стилди, улар Мадраса, масжид, мақбара, карвонсарой, ксприк ва б. биноларни бунёд стдилар. Ҳозиргача шаҳарда сакланган меъморий ёдгорликлардан снг қад. си Мадрасаи Мир номи б-н халқ орасида машҳур бслган Аорбстабий мадрасасидир (18-а. охири). Бу Мадраса Қсқон ҳукмдори Аорбстабий ҳукмронлиги даврига оид. Ундан ташқари, Дахмаи шоҳон, Дахмаи Модарихон меъморий мажмуалари (19-а.нинг 20-й.лари), Миён Ҳазрат (1860 й.), Камол Қози (1837 й.) мадрасалари, Ўрда (1871 й., Қсқон хони Худоёрхон томонидан қурилган), Жоме масжиди (19-а. охири — 20-а. бошлари) каби меъморий ёдгорликлар сакланган.

Ад.: Ааливкин В. Л ., Краткас историс Кокандского ханства, Казань, 1886; Акромов 3. М., Фарғона водийси, Т., 1957.
Тоир Абдураимов, Отабек Жсрабоев.

«Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси»дан

Qayd etilgan

muxbir 22 Yanvar 2010, 11:47:31

ФАА ҒОАА ВИЛОЯТИ — Туркистон генерал-губернаторлиги таркибидаги вилостлардан бири. 1876 й. 19 фев.да А оссис империсси томонидан босиб олинган Қсқон хонлиги ҳудудида ташкил қилинган. Таркибига Марғилон, Андижон, Қсқон, Ааманган, Ўш уездлари ва Ломир кирган. Майд. тахм. 160,1 минг км. Маъмурий маркази — Янги Марғилон ш. (1907—24 й.ларда Скобелев ш.). Ф.в. аҳолиси 1897 й.ги аҳоли рсйхатига ксра, 1560411 кишидан иборат бслган. Аҳолисининг асосий машғулоти — деҳқончилик ва чорвачилик. Вилостда скин скиладиган ерлар 860000 десстинани ташкил қилган. Деҳқончиликда, асосан, буғдой, кунжут, пахта, тамаки, беда, жсхори, арпа, тариқ ва б. скилган. Айниқса, пахтачиликка сътибор берилган, 1901 й. вилостнинг 232500 десстина ерига пахта скилган. Боғдорчилик ривожланган.
Ф.в.дан четга пахта, ипак, жун, пойабзал, тери, гилам, шоли чиқарилган. Маҳаллий мактаб ва сқув юртлари 2246 та, масжидлар 6554 бслган. Ф.в. аҳолиси А оссис империссининг мустамлакачилик сиёсатига карши ксплаб чиқишлар қилган. Айниқса, 1898 й.даги Андижон қсзтлони ва 1916 й.даги Ўрта Осиё қсзғолонида фаол қатнашган. 1924 й. Ўрта Осиё республикаларида миллий давлат чегараланиши стказилиши муносабати б-н Ф.в. тугатилган.

«Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси»дан

Qayd etilgan

muxbir 22 Yanvar 2010, 11:48:15

ФАА ҒОАА ВОДИЙСИ, Фарғона сойлиги — Ўрта Осиёдаги тоғлар орасида жойлашган водий, Ўрта Осиёнинг йирик тоғ оралиги (сойлик) ботикларидан бири. Шим.да Тсньшан ва жан.да ҲисорОлай тог тизмалари б-н сралган. Асосан, Ўзбекистон, қисман Қирғизистон ва Тожикистон А еспубликалари ҳудудида. Кенг қисми Туркистон ва Олай тизмаларининг шим. ён бағирларига бориб тақаладиган учбурчак шаклида бслиб, шим.ғарбдан Қурама ва Чатқол тизмалари, шим.шарқдан Фарғона тизмаси б-н сралган. Ғарбда тор йслак (сни 8—10 км) «Хсжанд дарвозаси» орқали Тошкент—Мирзачсл ботиғи б-н туташган. Уз. 300 км, сни 60—120 км, снг кенг жойи 170 км, майд. 22 минг км2. Баландлиги, ғарбида 330 м, шаркдда 1000 м. Унинг умумий тузилиши сллипс (бодом)симон ксринишда. Ғарбдан шарққа кенгайиб боради. Ф.в. ер юзаси тсртламчи даврнинг аллювиал ва пролювиалаллювиал чскиндилари б-н тслган. Сойлик тошксмир даврида сгилма шаклида бслган, срта тошксмир даврида к,алин қумтош — лойли чскиндилар б-н қопланган. Бср даврида саёз денгиз бслган. Лалеоген даврининг охирига келиб батамом қурукликка айланган. Сойлик атрофидаги тог тизмалари альп бурмаланишида кескин кстарила бошлаган, лекин, денудаяис жараёнида қайтадан емирилган. Водий тубидаги денгиз ётқизиклари устини континентал ётқизиқлар қоплаган (қалинлиги 300—400 м).
Ф.в.да турли геологик даврларда нефть, кумир, табиий газ, гипс, темир, мис рудалари, симоб, оҳактош, pyx, олтингугурт, мум, туз, полиметалл рудалар, сурма, минерал сув каби фойдали казилмалар ҳосил булган.
Ф.в. ер юзаси тузилишини бир неча поғона (зона)га бслиш мумкин. А ельефининг биринчи поғонаси сойликнинг марказий қисмини ва Сирдарёнинг ҳоз. сзанигача бслган 300—400 м баландликдаги ерларни сгаллаган. Бу ҳудудда 200 км масофадаги нишаблик шарқ, жан.шарқ ва жан.дан ғарбга томон 80 м га тенг. Денгиз ётқизиқлари устида аккумулстив жинслар, кейинги даврларнинг ксл ётқизиқлари, шамол олиб келган жинслар кенг тарқалган. Бу поғонада шсрхоклар, кслларнинг срни, қумли тепаликлар учрайди.
Сойликнинг иккинчи поғонаси дарё ва сойларнинг кенг ёйилмаларини сгаллаган тошшағалли майдонлардан иборат (400—600 м). Тсртламчи давр аллювиал ётқизиқлари кенг тарқалган бслиб, улар сойлик атрофини ҳалқа каби сраб олган.
А ельефнинг учинчи поғонасини бал. 600—1200 м бслган адирлар зонаси ташкил қилади. Ф.в. юзаси жанубдан сраб турган Конибодом, Шсрсув, А иштон, Чимён, Аввал, Мусн адирлари тошшағаллардан иборат ётқизиклардан, Аавкат ва шарқий адирлари лёсс ва лёсслашган гил жинслардан тузилган; каттакатта қоссимон жарликлар, қуламалар бу ер рельефи учун хосдир. Шим. Фарғонадаги Ааманган, Чует, Лоп адирларининг жан. ён бағирлари Сирдарё водийси томон зинапоссимон пасайган. Адирлар ортидаги текисликлар аллювиал жинслар б-н қопланган. Водийни сраб турган тоғлар ана шу аккумулстив текисликлардан бошланади.
Ф.в.нинг иклими континентал иқлим. Йилнинг сртача траси ғарбдан шарққа пасайиб боради. Сойлик иқлимининг шаклланишида ғарбий шамолларнинг роли катта. Ғарбий шамоллар баҳор фаслида тезтез ссиб, баъзан нам, баъзан қуруқ ҳаво келтиради. Янв.да сртача т-ра Қсқонда —2,3Â°, Кампирравотда —4,8Â°. Анг паст т-ра Қсқонда —27,9Â°, Кампирравотда —32Â°. Азда (июлда) сртача т-ра Фарғона, Андижонда 27Â°, Ааманганда 26,3Â°, Қсқонда 27,5Â°. Анг юқори т-ра шу ҳудудларда 40—44Â° гача кстарилади. Вегетаяис даври 270 кун. Ағин миқдори ғарбида 80—100 мм, шарқида 150—200 мм, жан.ғарбида 74 мм, ва шим.да 200— 300 мм. Ағиннинг ксп қисми баҳор ойларида ёғади, ёзда ёғин десрли ёғмайди. Кучли шамоллар («Қсқон» ва «Бекобод» шамоллари) бслиб туради.
Ф.в.да оқар сув ксп. Тоғлардан дарё ва сойлар оқиб тушади (Аорин, Қорадарё, Ссх, Исфара, Шоҳимардонсой, Оқбура, Ғовасой, Чодаксой). Дарёлар, асосан, қор, ёмғир сувларидан тсйинади. Ф.в. ер ости сувларига ҳам бой. Сойлик атрофидаги тош шағалли ёйилмаларда ер ости сувининг сатҳи окт.—носбрь ойларида кстарилади, май — июнда пасасди; сув юзасининг йиллик тебраниши 1—3 м. Текислик қисмида ер ости суви 2 м чуқурликда, баъзан, ер юзасига чиқиб қолади. Грунт сувидан ташқари 400 м чуқурликда учта сувли қатлам жойлашган. Бу қатламлардаги сувлар артезиан қудуқлар орқали олинади. Ф.в.да Катта Фарғона, Жан. Фарғона, Катта Андижон каналлари, Сирдарёда Қайроққум сув омбори қурилган. 100 дан ортиқ ксл бор. Булардан йириклари: Саричелак, Қурбонксл, Қорасувксл ва б.
Ф.в.нинг тупроғи турлича. Сирдарё соҳили қайир усти террасаларида (ксҳна қайир) ва 400 м баландликкача стлоқи, стлоқиботқоқ, турли даражада шсрланган шсрхок тупроқлар тарқалган. 400 м дан 800 м гача бслган баландликдаги текисликлар, сой, ёйилмаларда бсз ва сурқснғир тупроқлар, 800—1200 м баландликда оч бсз тупроқ, тсқ ва типик бсз тупроқлар тарқалган. Уларнинг таркибида 4% гача чиринди бор. Сойликнинг сернам ва ботқоклашган паст жойларида тол, ёввойи жийда, туранғил, қамиш, қиёқ, кумликларда черкез, қандим, қуёнсуск, саксовул, жийда, адирларда изен, шувоқ, сфемер ва сфемероидлардан қорабош, қснғирбош, бойчечак, чучмомалар, водийларда кичиккичик тсқайзорлар учрайди; Фарғона ва Чатқол тоғ тизмалари ён бағирларида ёнғоқ, олма, олча срмонлари тарқалган. Аввойи ҳайвонлардан қоплон, бсри, тулки, қуён; қушлардан қирғовул, срдак, ссфитсрғай, лойхсрак, тустовуқ; юмронқозиқ, сичқон каби кемирувчилар, турли заҳарли илонлар учрайди. Сув омборлари, сунъий ксл ва дарёларда балиқ тури ксп. Кейинги вактларда сугориладиган ерлардаги коллекторзовурларда ондатра кспайтирилмоқда.
Ф.в. йирик пахтачилик, ипакчилик, узумчилик рни. Воҳада пахта, баъзи жойларда шоли скилади, боғлар, узумзорлар, полизлар бор. Ф.в. марказидаги қсриқ чсл ерлар сзлаштирилмоқда. Чсл ерлар йил давомида, адирлар баҳорда сйлов хизматини стайди. Ф.в. Ўрта Осиёда аҳоли снг зич жойлашган рнлардан, бу ерда Хсжанд, Қсқон, Фарғона, Андижон, Ааманган, Ўш, Жалолобод ш.лари жойлашган. Ф.в. Ўзбекистондаги туризм марказларидан.
Ад.: Акрамов 3., Жемчужина Средней Азии, М., 1960; Ферганскас долина, т. 1, Т., 1954.
Мурод Маматқулов.

«Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси»дан

Qayd etilgan

muxbir 22 Yanvar 2010, 11:50:24

ФАА ҒОАА ТЕАТА И, Юсуфжон қизиқ Шакаржонов номидаги Фарғона вилост мусиқали драма ва комедис театри — Ўзбекистоннинг ксҳна театрларидан бири. 1930 й.да ташкил бслган. Ташкилотчилари Мамадали Ҳайдаров, Соли Аҳмедов. 1933 й. Марғилон театр труппаси ҳам Ф.т.га бирлаштирилди. Мухаммад Тожизода бош реж. стиб тайинланди. Б. Лслатов, М.Олимова, М. Қориева, С.Қосимов, Л.Саримсоқова, С.Саидова, А.А аҳмонов, Я.Маматхонов кабилар театрнинг дастлабки ижодкорларидир. М. Тожизода «Ичкарида» (К.Яшин; Т. Жалилов) мусиқали драмасини саҳналаштирди. Она ролини ижро стган Л.Саримсокрванинг ижро маҳорати қимматли тажриба мактаби бслди. Кетмакет саҳналаштирилган «Ҳалима», «Аршин мол олон», «Андирамиз», «Аомус ва муҳаббат», «Гулсара», «А устам», «Ллатон Кречет» каби спектакллар б-н театр сз мавкеини мустаҳкамлади. Театр репертуари рангбаранг мавзуларга алоҳида сътибор берди. «Икки бойга бир малай» (К.Гольдони), «Маликаи Турандот» (К.Гояяи), «Уйланиш» (А.Гоголь), «Аомус» (Г.Мдивани) каби таржима асарлар саҳнага қсйилди. Лекин томошабин руҳистидан бир қадар узоқ ва саҳналаштиришда ксринган тажрибасизлик туфайли театр фаолистини улар смас, балки халққа сқин «Фарҳод ва Ширин», «Лайли ва Мажнун» каби мусикали драмалар белгилади. Илк бор Ф.т.да саҳналаштирилган «Тоҳир ва Зухра» (С.Абдулла; Т.Жалилов) спектакли мусиқали драма ривожида муҳим аҳамистга сга бслди. Театрнинг биринчи 10 йиллигида М. Ҳайдаров асосий ижодий сиймо бслиб, унинг устозлигида С.Аҳмедов, С.Қосимов, А.А аҳмоновлар реж. сифатида етилдилар. С.Саидова, Я.Маматхонов, Ф.Хсжаева, Ю.Орипов, А.Юнатонов каби истеъдодли актёрлар ва Ғ. Тошматов, З.Ҳайдаров, Ғ.Ҳотамов каби созанда ва бастакорлар тарбис топдилар. Уруш йиллари Т: Шевченко номидаги Украина ва Москва Ленин комсомоли театрлари б-н бир бинода ижод қилдилар. «Аодира», «Беш ссмлик келин» каби мусиқали асарлар ҳамкорлик намунаси бслди. «Қурбон Умаров», «Даврон ота» каби асарлар ҳам шу йиллар маҳсули.
Урушдан кейинги йилларда юқори ва ширали овозга сга бслган актёрларнинг етишуви халққа сқин мусиқали драмаларни тубдан қайта талқин стиш имконини берди: «Лайли ва Мажнун», «Гулсара», «Аурхон», «Тоҳир ва Зуҳра» ва б. Ўтмиш ва шахсларга қизиқиш натижаси слароқ «Алишер Аавоий», «Муқимий» спектакллари юзага келди. Янги сратилган мусиқали драмалар орасида «Алпомиш», «А авшан ва Зулхумор», «Қумрининг муроди» театрга катта муваффақист келтирди. Замонавий мавзуда «Шоҳи ссзана», «Оғриқ тишлар», «Юрак сирлари», жаҳон мумтоз асарларидан «Айбсиз айбдорлар», «Макр ва муҳаббат» саҳналаштирилди. 60-й.лар театр репертуари «Тогажиснлар», «Тошболта ошиқ», «Мели хоббону Ааби товон», «Тобутдан товуш», «Ой тутилган тунда» каби спектакллар б-н бойиди. 1966 й. илк бор Фарғона театрида куйилган «Гул ва Ааврсз» (С. Абдулла, М. Мухамедов; Т. Жалилов) спектаклидан бошлаб мусиқали драма йсналишида кескин кстарилиш бошланди. Бу йиллар X. Қозоқова, Ф. Баратова, Ж. Охунов, Т. Қрдиров, К. Аҳмедова, X. Ҳожинабиева, Қ.Ҳотамова каби актёрлар, бош дирижёр Д. Жалилов, созандалардан М. Муртазоев, М. Ғиёсов, Й. Аргашев каби ва истеъдодли рассом 3. Ғойибовлар етакчилик қилдилар.
1970 й. театрга бош реж. бслиб келган А. Отабоев диққатини ижтимоий кслами кенг асарларга қаратди: «Ларвоз» (Уйғун), «А евизор» (А. Гоголь), «Қандала» (В. Масковский), «Ўтган кунлар» (А. Қодирий), «Мухтор вакил» (А. Юсуфий) ва б. шулар жумласидан. «Тсйлар муборак» (Ў. Ҳошимов), «Тсйдан кейин томоша» (Шукрулло), «Оқ булоқ паризоди» (М. Мирзаева), «Ҳокими мутлақ» (М. Карим) сингари спектаклларни 3. Мадалиев саҳналаштирди.
80-й.лардан авж ола бошлаган миллий уйғониш, сзликни англаш Ф.т.да ҳам сз аксини топди. Театрга реж. бслиб келган О. Салимое Ч. Айтматов асари асосида «Соҳил бсйлаб чопаётган олапар» номли илк спектаклидаёк, унинг ижтимоий муаммоларни кескин ифода стишлик хусусисти намоён бслди. Ифода шаклининг оддийлиги ва маъно ксламининг кенглиги шу реж. саҳналаштирган «Темир хотин» (Ш. Бошбеков) спетаклида намоён бслди. Мазкур спектакль Ўрта Осиё ва Қозоғистон театр фестивалида олий мукофотга сазовор бслди ва шу спектаклда Қсчқор ролини ижро стган М. Юсупов «снг схши сркак роли» мукофоти б-н так,дирланди. А еж.нинг «Жафога вафо» (Алп Жамол), «Қоғоз қайиқчалар» (И. Турсунов), «Қснғирокли ёлғончи» (А. Обиджон) спектакллари театр мавкеини баланд кутарилишида асосий омиллардан бслди. Ажойибғаройиб саргузашт, самимий юмор, оддийлик, ссз б-н ҳаракат, мусиқий ва пластик воситаларнинг сзаро қовушимлиги «Тошкентга саёҳат» (Ҳамза асари асосида Б. Омонов табдили) спектаклининг кенг довруғ таратишига сабаб бслди.
Истиклол даври ижод сркинлиги туфайли дунёга келган қатор оригинал спектаклларда Ф.т.нинг ҳаётий воқеликка ёндашуви сзига хос тарзда намоён бслди. Ўтмиш тарихи б-н фахрланиш туйғуси саҳна темурномасига ҳисса бслиб қсшилган «Амир Темур ва Тсхтамишхон» (Т. Мирзо), АлФарғонийга қаратилган «Осмонга сиғмаган мухаббат» (Й. Сулаймон), «Ларижга саёҳат» (Мольер пьесаси, Ш.Бошбеков табдили), «Кампир топайми, дадажон» (А. Хурсандов), «Бахт сғриси» (И .Турсунов), «Тикансиз типратиконлар» (Ш. Бошбеков), «Тузоқ» (А . Том) ва б. театрнинг сснгги йиллардаги снг схши спектаклларидир. С. Аҳмедов, А. Ҳотамова, X. Икромов, С. Ҳакимов, И. Султонов, М. Шомуродова, А . Холбеков, Қ. Худойназаров, А. Исҳоқов, реж. М. Ғуломов, дирижёр А. Умаров ва б. театрнинг етакчи ижодкорларидир. Бош реж. — Муҳаммадсоли Юсупов (2004).
Сотимбой Турсунбоев.

«Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси»дан

Qayd etilgan