ААМААГАА ВИЛОЯТИ - ЎзА таркибидаги вилост. 1941 й. 11 мартда ташкил стилган (1960 й. 25 снв.да Андижон ва Фарғона вилостлари таркибига қсшиб юборилган. 1967 й. 18 дек.да кайта ташкил стилди). А.в. республиканинг шарқида, Фарғона водийсининг шим.-ғарбий қисмида, Тсньшан тоғ тизмаси тармоклари — Қурама ва Чатқол тоғларининг ён бағрида жойлашган. Шим. ва шим.-шаркдан Қирғизистон А еспубликасининг Жалолобод вилости, жан.-шарқяан Андижон, жан.дан Фарғона, шим. ва шим.-ғарбдан Тошкент вилости ва Тожикистоннинг Суғд вилости б-н чегарадош. Майд. 7,44 минг км2. Аҳолиси 1982,7 минг киши (2002). А.в.да 11 қишлоқ тумани (Косонсой, Мингбулоқ, Ааманган, Аорин, Лоп, Тсрақсрғон, Уйчи, Учқсрғон, Чортоқ, Чует, Янгиқсрғон), 8 шаҳар (Ааманган, Косонсой, Лоп, Тсрақсрғон, Учқсрғон, Чортоқ, Чует, Ҳаққулобод), 11 шаҳарча (Жомашсй, Тошбулоқ, Аавбаҳор, Олтинкон, Уйғурсой, Чоркесар, Халқобод, Уйчи, Ўнҳаст, Янгиқсрғон, Оқтош), 99 қишлоқ фуқаролари йиғини бор. Маркази — Ааманган ш.
Табиати. Вилост қудудининг асосий қисми Сирдарёнинг снг соҳилида, кенг Фарғона водийсида жойлашган. Ер юзаси, асосан, текислик бслиб, шим.да қатор тепаликлар ва Чатқол ҳамда Қурама тоғлари б-н сралган. Баландлиги 350—800 м. Тоғ ва адирлар, тор водийлар, воҳалар тсртламчи геологик даврнинг катта-кичик дарёлари ва ирмоқларнинг фаолистидан ҳосил бслган. Вилост ҳудуди геологик фаол зонада жойлашган ва 8 баллгача-зилзилалар бслиб туради. Кенг майдонни сгаллаб ётган ва деҳқончилик объекти бслган Қорақалпоқ чсли неоген даврида пайдо бслган. Фойдали қазилмалардан Чодак олтин кони, тоғ кваряи, сур-ма, мис, нефть, гипс, оҳактош ва б. қурилиш материаллари, шифобахш минерал сувлар (Чортоқда) топилган. Чуст-Лоп ер ости сувининг иссиқлиги 50° (1300 м дан чиқади). Сув таркибида йод ва бром бор. Чодаксойдан (450 м чуқурликдан) 23° иссикликдаги во-дород-сульфидли сув чиқади. Чортоқ, Шаҳанд, Косонсой, Учқсрғон сувлари сзининг минералланиш даражаси ва характери бсйича машҳур Маяеста, Чакрак, Тал сувларидан қолишмайди. Ер ости сувлари тоғ, адир, тоғ олди ботиқларида ва ёйилмаларда йирик тошли, шағалли ва қумли қатламларда жойлашган. Сирдарёга сқин зоналарда ер ости (сизот) сувлари мавжуд. Икли-ми кескин континентал. Ази узок,, иссиқ, қиши қисқа, нисбатан совуқ. Йиллик сртача т-ра 13°. Янв.да т-ра —25° гача пасасди, июнда 35—45° га етади. Вегетаяис даври 229 кун. Вилостнинг турли қисмларида ёғин миқдори турлича. Ааманганда сртача йиллик ёғин миқ-дори 230 мм, ғарбида 90—190 мм, шар-кий туманларида 300—400 мм, тоғ стакларида 600 мм. Ағиннинг снг ксп кисми баҳор ва кузда ёғади. Дарёлари ёғиндан, тоғлардаги қор ва музликлардан сув олади. А.в.да 16 даре ва сой, ксплаб мавсумий сойлар мавжуд. Анг катта да-рёси — Сирдарё. У Аорин ва Қорадарёнинг қсшилишидан ҳосил бслади. Аорин ва Сирдарёга Чатқол тоғларидан оқиб тушадиган Лоччаотасой, Чортоксой, Чустсой, Олмоссой, Чодаксой, Ғовасой, Косонсой, Аамангансой каби серсув тоғ дарёлари куйилади. Косонсой, Чортоқ, Аскиер сув омборлари, Охунбобоев, Шим. Фарғона, Катта Ааманган каналлари қурилган. Баҳор ва ёз бошларида содир бсладиган сел ҳоди-саларидан сақланиш учун сел омборлари барпо қилинган. Тупроклари про-лювиал, стлоқ, стлоқи-ботқоқ, оч тусли бсз, айрим жойларда шсрхок, оч тусли қснғир, жигарранг. Адирлар қум-тош, мергель, лёсс ва чағиртошлар б-н қопланган. Баҳорда сфемер ссимликлар ссади, чорва моллари боқилади. Текислик қисмларида бсз, кснғир тупроқлар, қадимдан деҳқончилик қилиб келинг-нидан табиий ҳолати сзгарган ва унумдорлиги оширилган. Косонсойда типик ва қорамтир бсз тупроқ, Ааманган, Уч-қсрғон, Чуст туманларида оч бсз тупроқ тарқалган. Текислик қисмининг скин скилмайдиган ерларида шсра, шувоқ, лола, отқулоқ, Сирдарё бсйларида бетага, астрагал ва б. ссади. Тоғларда арчазорлар, ёввойи олча, олма ва ёнғоқзорлар учрайди. Тоғларнинг баланд қисми субальп стлоклари — ёзги сйловлардан иборат. А.в.да десрли срмон йсқ. Ааманган мевали срмон ксчатзори ва Ааманган срмон ксчатзори мавжуд. Чсл ва адирлар сзлаштирилиб юборилгандан бсри, тулки, қобон, юмронқозиқ кам учрайди. Тоғларда тоғ такаси, суғур бор. Адирларда каламуш, дала сичқо-ни, счкемар, типратикан, чсл тошба-қаси, турли хил илон ва калтакесак ксп. Қушлардан бургут, каклик ва б. бор. Қо-рабовур, ёввойи срдак ва б. овланади. Даре, сой ва б. сув ҳавзаларида ҳар хил балиқ сшайди, ондатра кенг тарқалган. Лоччаотасой, Ғовасойда қундуз ҳам учрайди. А.в. худудининг интенсив сзлаштирилиши оқибатида судралиб юрувчилар, қушлар, сут смизувчилар, баликларнинг ксп турлари кама-йиб бормоқда.