Jamila (qissa)



Muallif: Chingiz Aytmatov
Hajmi: 157 Kb
Fayl tipi: pdf, zip
Saqlab olish
Online o'qish

    Har gal safarga chiqishim oldidan kichkina yog'och ramkaga solingan surat oldida turish menga odat bo'lib qolgandi. Ertaga ovulga jo'nashim kerak.Mana hozir ham o'sha suratga tikilib, go'yo undan oq yo'l tilayotgandek, ko'zimni uzolmay uzoq termilib qoldim.
    Suratni hali biron marta ham ko'rgazmaga qo'yganim yo'q.Ovuldan  qavm-qarindoshlarim kelganida ko'rib qolishmasin deb yashirib qo'yaman.Demak, suratda biron nijo'ya narsa tasvirlangan ekan, deb o'ylamang tag'in, uning iymanadigan, shuningdek bu nodir asar "ko'z tegadi" deydigan hech joyi ham yo'q, shunchaki o'rgamchikka chizilgan bir surat. Unda oddiy dala manzarasining aynan tasviri berilgan xalos.
    Suratning orqa planida so'lg'in kuz osmoninig chekkalari oqarib ko'rinadi. Shamol parqu bulutlarni uzoq-uzoqlarga, qorayib ko'ringan tog' cho'qqilari sari haydab borardi. Suratning old qismida sarg'ish libos kiygan bepayon dala, keng daryo tasvirlangan.Yog'in-sochindan keyin po'rsillab yotgan chekkalaridagi qamishlar bir-biriga ayqashib ketgan yo'lda ikki yo'lovchining oyoq izlari ko'zga tashlanadi. Yo'lovchilar uzoqlashgan sayin, oyoq izlari xiralasha boradi.Go'yo yana bir-ikki qadam yurishsa ramkadan chiqib ketadigandek tuyulardi. Ha aytmoqchi, yo'lovchilardan biri... Keling bir boshdan gapirib bera qolay.

  Bu voqea bolaligimda yuz bergan edi.Ikkinchi jahon urushi uchinchi yiga qadam qo'ygan,ayniqsa Kursk bilan Oryol ostonalarida dahshatli janglar borardi. O'shanda biz bir gala o'spirin bolalar xo'jalikda ekin sug'orib, arava haydab, o't o'rib yurar edik, xullas, urushga ketgan erkaklarning og'ir mehnati bizning zimmamizga tushgan edi.Ayniqsa xosil yig'im-terimida haftalab uy betini ko'rmasdik, kechayu-kunduz xirmonda bo'lardik, yoki stansiyaga g'alla tashirdik.
   Stansiyaga qatnab yurib, uydagilarni ko'pdan beri uydagilarni kop'rmaganim uchun, o'roqning ayni qizigan saraton kunlarining birida yo'l-yo'lakay uyga kirib o'tay deb bo'sh aravamni yo'ldan burdim.
    Biz azaldan yonma-yon tushgan ikki uyda turardik.Ularniong balandligi uch metrcha keladigan devorlari juda pishiq qurilgan bop'lib, daryo tomoni daraxtlar bilan o'ralgan xovli bizniki edi. Men katta uyning o'gli edim. Akalarim urushga ketishgan, ulardan xat-xabar yo'q edi.Ikkalasi ham balog'atga etib, ayni uylanadigan vaqtda ketishgan. Keksa otam- duradgor usta.Tong saxarda namozini o'qirdi-da, ustaxonaga jo'nardi, shu ketgancha qosh qorayganda kelardi.Xo'jalikdagi barcha aravalar uning qo'lidan o'tardi. Uyda onam bilan singilcham qolardi, xolos.

  Berigi kichik uyda esa yaqin qarindoshlarimiz turishardi. Qarindoshimiz deyishimning boisi, oradan ikki-uch avlod o'tib ketgan bo'lsa ham ular bilan azaldan mol-jonimiz bir edi. Ota-bobolarimiz birga ko'chib birga qo'nib juda ahil yashagan ekan, bu odatni muqaddas bilib biz ham oraga sovuqlik tushirmay apoq-chapoq bo'lib kelardik.Jamoa xo'jaligi tuzilgan mahalda otalarimiz bir joyga o'troqlashganlar. Bugina emas,ikki suv o'rtasidagi Orol ko'chada turuvchilarning hammasi bir otaning farzandlari edi.
  Keyinchalik berigi uyning egasi dunyodan op'tib, xotini ikki go'dak bilan qoldi. Eski odat bo'yicha qarindosh-urug'lar yesirning boshini bog'lab qo'yaylik deb arvoh va Xudoni pesh qilib uni otamga nikohlab qo'yganlar. Garchi u uyning qozon tovog'i, mol-joni, chorbog'i bo'lak bo'lgani bilan aslida biz bir xonadon edik. Ularning ham ikki o'g'li askarga ketgan edi, Sodiq degan katta o'g'li uylanishi bilan ketgandi. Ular ---"Biz frontdamiz"---deb onda-sonda xat yozib turishardi.Kichik uyda kichik oyim bilan kelini qolgan edi, Men uni doim "kichik oyi" deb chaqirardim. Ikkalasi ham ertadan qora kechgacha dalada ishlashardi. Kichik oyim ( uni ovuldagilar ishchan ayol, baraka topsin, bunaqasi topilmaydi deb maqtashardi) brigadir bilan adi-badi aytib o'tirmas,yur deganiga yuraverar, buyurgan ishini qilaverar,anovi yosh kelinchaklar qatori ariq chopishga ham, ekin sug'orishga ham yo'q demasdi, qo'lidan sira ketmon tushmasdi. Xudo bilib berganmi deyman uning kelini Jamila ham serg'yrat, baquvvat bo'lib, biroq fe'l-atvori sal boshqacharoq edi.
   Jamila yangamni chin qalbimdan yaxshi ko'rardim. Bir tomoni yangam, ikkinchi tomoni mendan biroz katta, lekin biz xuddi tengqur do'stlardek edik. Meni "kichkina bola" deb o'z ukasidek erkalatganini aytmaysizmi.

  Xullas, ikkala ro'zg'orning tirikchiligini, ro'zg'rini oyim bilan singilcham tebratib turardi.Singilcham juda sho'x qiz edi. Lekin o'sha ogir kunlarda ancha oyimga jon-dili yordamlashganini sira-sira unutmayman. Ikki xonadonning qo'y-echkilariga qaragan ham o'sha, tezak terib o'tin-cho'p g'amlagan ham o'sha, dom-daraksiz ketgan o'g'illarini qo'msab g'amgin hayollarga cho'mgan oyimning ko'ngliga tasalli bergan ham o'sha edi. Har ikkala oilaning boshini qovushtirib, rizq-ro'zini saqlagan ham, bilarmoni ham oyim edi.U o'lganlarning arvohini hurmatlab, seniki-meniki demay ikki xonadonga baravar qarab turgan, ovulning obro'li, dindor xotinlaridan biri edi.Bizga taaluqli har qanday ishni oyim hal qilardi.Otam bo'lsa hech kimning esiga ham kelmasdi. "Hoy, usta akangga bormay qo'ya qol.Uni g'ildirakdan boshqa hech narsa bilan ishi yo'q.Har ikki ro'zg'orni ham boyvuchcha xotini tebratib turibdi, o'shanga bor " deyishardilar. Men ham yosh bo'lishimga qaramay uncha-muncha ishlarga aralashib turardim. Darvoqe, akalarim askarga ketib qolganidan men har ikki uyning dastyor yigiti bo'lib qolgandim. Shuning chun ham o'zimda qandaydir mas'uliyat xis etardim. Bu oyimga juda yoqardi, pishiq bo'lsin, yog'ochdan boshqani bilmaydigan otasiga o'xshamay, ro'zg'or ishlariga aralashib ko'zi pishsin, der edi. Men aravamni chorbog'ning chetiga, ko'lankaga haydab kelsam, qamchisini qanjig'asiga qistirib olgan brigadir O'rozmat og'a bilan oyim eshik oldida negadir aytishib turgan ekan.Ularga yaqinlashganimda oyimni ovozi esitildi:
  ---Bormaydi! Axir bu innsofdan emas-ku.Xudodan qo'rqishsin! Xotin kishini arava haydagani nimasi.Xudo xayringni bersin, aylanay, kelinimga tegma, o'rog'ini o'rib yuraversin, shusiz ham yolg'izlik azobini tortib, ikkala xonadonning tirikchiligidan bosh qashirga ham qo'li tegmaydi. Buning ustiga bir haftadan beri belim sanchib anovi jo'xorilar qarovsiz qoldi. Baxtimga yaxshiyam o'sha mushtdek qizcha bor ekan...
   Oyim odaticha ro'molining uchlarini ko'ylagini yoqasi ostiga qistirar edi.O'rozmatning chayqala-chayqala tinkasi quridi:
  --Obbo siz-ey--- dedi u--- agar to'rt mucham sog' bo'lib qo'limdan kelsa o'zimoq ilgarigidek qoplarni aravaga irg'itib-irg'itib, otlarni choptirib ketmasmidim! Hoji yo'q-da, yosh kelinlarga arava haydatib bo'ladimi, desak, o'zi rozi bo'lgan keliningizni siz yo'ldan ursangiz, bunaqada plan to'ladimi? Boshliqlar frontga yuboriladigan g'allani nega to'xtatdinglar, deb stolni mushtlab bizga do'q ursa, axir nima qilaylik, siz ham tushuningda!
   Brigadir meni qmchini sudratib kelayotganimni ko'rib, go'yo miyasiga bir yaxshi fikr kelgandek xursand bo'lib ketdi.
  ---Agar kelinimga yo'lda-po'lda tentak aravakashlar tegajog'lik qiladi deb qo'rqsangiz, mana qayin inisi bor-ku,--dedi meni ko'rsatib---bu inim yangasiga birovni yaqin yo'latish u yoqda tursin, qaragani ham qo'ymas.Seit ham chakana emas, azamat yigit-ku.Sadag'asi ketay, jonimizga oro kirayotganlar manashu bolalarda...
    Oyim meni ko'rgach brigadirning so'zini bo'lib yalina boshladi:
  ---Qayoqlarda tentirab yuribsan bolam? Sochlaring o'sib devonaga o'xshab ketibsan-ku. Otasi tushmagur bolasini sochini olishga ham qo'li tegmaydi...Ota emish...

  ---Unday bo'lsa mayli, bugun sochini olib, chol-kampirlar yonida bir dam olsin---dedi O'rozmat chehrasi ochilib---Seitjon uka, bugun uyda qolib otlaringga biroz dam ber.Ertaga Jamilaga arava beramiz, yangangni birga olib, unga o'zing bosh bo'l.Siz esa onasi, Seit bor ekan ko'nglingiz to'q bo'lsin, kamlik qilsa yangi kelgan Doniyorni ham qo'shib beray.O'zingiz bilasizki, u birovga ziyoni tegmaydigan xokisor odam...O'zlaricha uch arava bir brigada bo'lib stansiyaga qatnay berishsin...Mayli bularni yoniga boshqalarni qo'shmay...Xo'sh Seit, sen nima deysan? Bu oying Jamilaga arava haydataylik desak ko'nmayapti.Qani o'zing bir narsa dechi...
   Bir tomoni brigadir meni rosa ko'klarga ko'tarib maqtagani, ikkinchidan katta kishilardek mendan aql so'ragani,buning ustiga yangam yonimda arava haydab yursa qanday maza bo'ladi degan bolalarcha xayol bilan ishbilarmon odamlardek oyimga dedim:
  ---Haydasa haydayversin, nima bo'ri yeb ketarmidi!---deb xuddi katta aravakashlardek chirt etkazib chetga tupurdimda, qamchini sudraganimcha salmoq bilan qadam tashladim.
  ---Ee, jin ursin seni, bo'ri yeb ketarmidi deydiya! Qo'y bolam, sen nimani bilarding...---dedi oyim achchiqlanib.
  ---Iyee, nega bilmas ekan, ikki uyning azamat yigiti bo'ladi-yu bilmaydimi?---deb yubordi O'rozmat. Oyim endigina ko'nganda yana aynib qolmasmikan degan shubha bilan nima deyarini bilmay shoshib qoldi.Oyim bo'lsa og'ir bir ux tortib qo'ydi.
  ---Ey Xudoyim, shu tirnoqdek bolamizga O'zing umr ber... Devdek azamat yigtlarimiz qayerlarda yuribdi...Ularsiz uylarimiz xuvillab qoldi...
  Shundan keyin men ularning gaplarini eshitmadim. Bora turib uyning muyulishiga qamchi urdim, kokillarini selkillatib kichkina qo'lchalari bilan devorga tappi yopayotgan, menga ochiq chexra bilan qarab turgan singilchamga ham nazar solmay o'tib ketdim. Daxlizda turgan cho'yan qumg'onni engashtirib shoshilmay qo'limni yuvdim-da, qo'ltig'imga artdim, keyin uyga kirib hash-pash deguncha katta kosadagi ayronni simirib tashladim, ikkinchisini esa deraza oldiga olib borib non to'g'rab edim. Oyim bilan O'rozmat hali ham tashqarida suxbatlashib turishardi.Biroq bu safar ular xasratlashayotgandek ko'rindi. Oyim yenglari bilan yig'idan qizarib ketgan ko'zlarini artib, tasalli berayotgan O'rozmatning so'zlarini bosh irg'ab ma'qullar, ich-ichiga botib ketgan ko'zlari bilan dom-daraksiz ketgan bolalarini go'yo ko'rmoqchi bo'lgandek olis-olislarga tikilardi. Haytovur ancha dardlashib ko'ngli yumshagan oyim Jamilaning arava haydashiga ko'ndi shekilli, birozdan keyin brigadir ko'ngli tinchib yo'rga baytalini yo'rttirib ketdi.
   O'shanda bu ishning oqibati nima bilan tugashini oyim ham men ham bilmagan edik. Jamilaning ikki ot qo'shilgan aravani bemalol haydab ketishiga hech ham shubha qilganim yo'q, chunki u yoshligidan yilqichilar orasida o'sib katta bo'lgan, tog' etagiga joylashgan Baqayir ovulidagi yilqichining qizi edi.Sodiq akam ham chavandoz bo'lgan ekan, u bir kuni yaylovdagi chorvadorlar to'yi munosabati bilan o'tkazilgan poygada Jamilaga yetolmay qolgan ekan. Shundan keyin izza bo'lib uni olib qochib ketganligini bilardim. Ovsin-ajinlar bo'lsa --Hechamda ular bir-birlarini yaxshi ko'rib topishgan--deyishardi. Har qalay nima bo'lsa ham ular uch-to'rt oy birga turishgan, keyin Sodiq akamni harbiyga olib ketishgan edi.

Bilmadin, yoshligidan otasi bilan birga dala-dashtlarda yilqi haydashib, ot choptirib erka o'sganidanmi, yoki bittayu-bitta qiz bo'lganligi uchunmi, ishqilib Jamilaning xatti-harakatlarida allaqanday jo'shqinlik, erkaklarga xos fazilat bor edi. Har bir ishga astoydil kirishar, boshqa kelinlardek boshim, belim og'riyapti deb sira zorlanmasdi. Biroq o'zi ham birovga haqini ketkizmaydigan, aytishgan bilan aytishib, so'kishgan bilan so'kishadigan, o'jar ayollardan edi. Uning ovuldagi kelinlar bilan yumdalashgan paytlari ham bo'lgandi.
  ---Ee, bu qanday shaddod kelin o'zi! Tushganiga hech qancha vaqt bo'lmay tilidan zaxar sochadiya!--- deganlarida oyim:
  ---Mayli, shunisi yaxshi, kelinimiz ochiq-yoriq, sira bo'sh kelmaydi...Ana hsunday ko'nglida kiri yo'q odam yaxshi, indamay yurgan pismiqlardan qo'rqish kerak, hamma fisqi-fasod o'shalardan chiqadi--deb javob qaytarardi.
  Otam bilan haligi "ishchan" degan oyim boshqa qaynona qaynotalardek Jamilani turtmay, so'kmay aksincha o'z farzandlaridek erkalatishib: --"Xudo ishqilib o'ziga insof bersin, to'g'ri yurib, to'g'ri tursa bo'lgani!"--deyishardi. Ular voyaga yetgan to'rt o'gillarini harbiyga jo'natishib, ikki xonadondagi yakkayu yagona kelinlarini ranjitisharmidi? Biroq men oyimning ba'zi ishlariga xayron qolardim. Boshqalarni qo'yib turaylik, oyim birovning qo'liga qaraydigan ayollardan emas edi.Har yili kuz kelishi bilan odati bo'yicha otam tayyorlagan olti qanotli qora o'tovni tikib archa tutardi, bizlarni chizgan chizig'idan chiqmaydigan qilib tarbiyalab, hargiz ikki oilaning boshini qovushtirib kelardi. Oyimning aytgani aytgan, degani degan edi. Ammo Jamila oramizda ajralib turardi. To'g'ri u kampirlardan biroz tortinar, ularning hurmatinoi joyiga qo'yar, biroq ovuldagi ko'pchilik kelinlardek indamay boshini quyi solib o'tirmas, yoki teskari qarab po'ng'illamas, ko'nglida borini yashirib o'tirmay shartta gapirib qo'ya qolar edi.Gaplari o'rinli bo'lsa oyim uni ko'pincha ma'qullar, lekin o'shanda ham o'z gapini ikki qilmasdi. Nazarimda oyim uni to'g'riligi, bir so'zligi uchun o'ziga yaqin tutar, kelajakda uni ikki xonadonning boshini qovushtirib, ro'zg'orning rizq-barakasini o'zidek saqlay oladigan, uddaburon o'rinbosar qilib qoldirish niyatida edi.
   --Xudoga shukur, tagli-tugli yerga tushding bolam.Bu ham bo'lsa seni baxting, buni sira ham yodingdan chiqarma. Xotin degan tangrining berganiga shukur qilib, ro'zg'orini birini ikki qilib yursa shuning o'zi katta davlat. Biz chol-kampir topgan tutganimizni o'zimiz bilan birga go'rga olib ketarmidik...O'z qadr qimmatingni bilsang sira kam bo'lmaysan, doim martabang baland bo'ladi bolam--deb eslatib turardi.To'g'ri chol-kampirlarning cho'chiganicha bor edi: Jamila juda sho'x, yosh bolaga o'xshardi, bir qarasangiz o'zidan-o'zi kampirlarga suykalib erkalanar, yo bo'lmasa birdan qah-qah urib kular, yoki ko'chadan kirib kelayotganida xuddi yosh qizchalardek ariqdan lorsillab sakrab o'tar, yoki o'zicha xirgoyi qilib yurardi.Kampirlar Jamilaning bu qiliqlarini o'zlaricha gap qilib: "Hali bolada, bora-bora quyilib qoladi" deyishardi.

  Menga bo'lsa yangamning shunaqaligi yoqardi. Ba'zida ikkovimiz olishib kurashib, quvlashib ham ketaverardik.
   Jamila sarvqomat, bejirim ayol edi. Ikki o'rim sochini boshiga chambarak qilib o'rab, ustidan tang'ib olgan oppoq durrasi uning bug'doyrang kulcha yuziga shuinday yarashib tushar ediki, asti qo'yaverasiz. Jamila kulganda uning shaxlo ko'zlarida navqiron yoshlik barq urar, shunda u beixtiyor qaddini rostlab ovulning sgo'x laparini kuylab yuborardi. Ovuldagi yigitlar, ayniqsa frontdan qaytib kelgan yigitlarning Jamilani ko'z ostiga olishib, tegishib yurganlarini necha bor payqardim. Hangomatalab yangam ular bilan bemalol xazil-xuzul qilishardi-yu, biroq xaddidan oshganlarni ta'zirini berib qo'yardi. Bari bir bu mening izzat-nafsimga qattiq tegar, yangamni rashk qilardim. Shuning uchun ham haligi "bezorilarga" o'zimni ko'rsatib qo'yay deb: "Hoy bilib qo'yinglar, bu mening yangam bo'ladi-ya, ko'p pashshaxo'rda bo'lavermanglar" degandek ularning so'zini shartta bo'lib viqor bilan ho'mrayib qarardim.
  "Endi nima qildik, buning yangasi ekanku" deb yigitlar masxara qilib kulishganida qizarib-bo'zarib, azbaroyi xo'rligim kelganidan yig'lab yuboray derdim.Bunim sezgan yangam xursand bo'lib, kulgidan o'zini tiyolmay: "Ishlaring bo'lmasin, yanga degan yerda qolibdimi? Yur ketdik qaynim" deb ulartning qitig'iga tegar, so'ngra boshini mag'rur ko'targancha dadil qadam tashlab ketardi.

U yigitlarning ta'zirini berganidan ham xursand bo'lib, ham o'ziga xo'rligi kelib menga qarab bir kulimsirab qo'yardi. Balki u : "E tentak, yangamga ko'z quloq bo'laman deysanmi, agar buzilaman desam ming ko'z quloq bo'lsang ham buzilaman.Axir man chumchuq emasmanku." degan xayolga borganmikin? Men ham o'shanday vaqtlarda aybdor kishidek g'ing demasdim. Ammo birozdan so'ng yangam xiyol yozilib "Obbo kichkina bolayey, juda g'alatisanda" deb meni yana bag'riga bosib peshonamdan o'pardi.
   Ha, chindan ham yangamni hech kimga ravo ko'rmay rashk qilardim. Uning quvnoqligi, o'zini erkin tutishi bilan faxrlanardim. BIz u bilan juda apoq-chapoq, bir-biridan hech nimani yashirmaydigan sirdosh do'stlardek edik. Nega shundayligini o'zim ham bilmasdim, o'sha kezlarda ovulda erkaklar juda oz edi. Shu sababli ba'zi yigitlar ko'krak kerib, balandparvoz gapirib, "ovulda mendan boshqa yigit yo'q" degandek ayollarni nazr-pisand qilishmasdi. Bir kuni pichan o'rimida o'ziga ishonganlardan biri--uzoq qarimdoshimning o'g'li Usmon--yur desam bo'ldi orqamdan ergashib kelaveradi deb tegajog'lik qilavergan edi, u Usmonnning qo'lini siltab yubordi-da g'aram soyasida o'tirgan joyidan turarkan:
 --Tur yo'qol!--deb o'shqirdi va teskari qarab oldi--Qo'llaringdan modabozlik qilishdan boshqa ish kelarmidi--dedi.
  G'aram ostida taltayib yotgan Usmon qalin lablarini nafrat bilan birlashtirib to'ng'illadi:
 --Ola-a, mushukning bo'yi shiftda osig'lik turgan go'shtga yetmay puff sassiq degan ekan...Shunga o'xshab ko'p noz qilaverma ichingda jon-jon deb turibsanu, yana...
  Jamila unga yalt eyib qaradi-da:
 --Jon-jon deb tursam turgandirman, lekin peshonamga yozilgani shu ekan, nima qilay. Ey axmoq, buning kuladigan joyi bormi? Jon-jon deyish u yoqda tursin, ming yil toq o'tsam ham senga o'xshagan shumshuklarga nazarimni solmayman. Axmoqsan. Ilgarigidek tinch zamon bo'lganda shunday deb bo'bsan edi!--dedi.
 --Shuni aytyapmanda. Urushning kasofati bilan qamchini yemay quturib yuribsanda-- dedi istehzo bilan Usmon ko'zlarini o'ynatib tamshanarkan -- Mening xotinim bop'lganingdami, nima qilishimni o'zim bilardim!

 Jamila lablarini dir-dir titrartib Usmonga yeb qo'ygudek qaradi, unga bir narsa demoqchi bo'lib og'iz jiftladiyu, lekin "shu axmoq bilan aytishib nima obro' topardim" deb o'yladi shekilli jirkanish bilan "tfu" dedida yerda yotgan panshaxasini yelkasiga tashlab indamay nari ketdi. Men berigi tomonda aravaning ustidan xashak tushhirayotgan edim,Jamila meni ko'rishi bilan boshqa tomonga burilib ketdi. Yangam meni qay axvolda ekanimni sezgan edi. Nazarimda yangamni emas, meni xaqorat qilishganlaridek izza bo'lib, g'azabim qaynab ketdi. "Nega ularga yondashasan, nega ular bilan gaplashasan?" deb yangamga jonim achidiyu, ichimda uni koyidim.
  Jamila o'sha kuni kechgacha noxush yurdi, kulmadi ham, gapirmadi ham. Men shoti aravani haydab g'aram oldiga borganimda, Jamila ayataylab meni gapirmasin deb ishga alaxsitib, dilini o'rtayotgan o'y fikrlarini yashirishga xarakat qildi. U panshaxasini kattakon pichan g'aramiga sanchdi-da, xuddi tog'ni ag'darayotgandek uni yerdan shart ko'tarib yuzini yashirgancha g'ayrat bilan pichanni arvaga otaverdi. Undan uzoqlashar ekanman, qayta-qayta orqamga qayrilib qarardim: yangam panshaxa dastasiga suyanib biroz xomush turar, o'ylanib qolar, keyin yana ishga tushib ketardi.
  Men aravaga oxirga marta pichan bosar ekanman, Jamilaning botib borayotgan quyoshga uzoq tikilib turganini payqadim. Quyosh daryoning narigi yog'ida, qozoq dadshtlarining allaqayerida o't yoqilgan tandirning og'zidek alangalanib xoldan toyib, osmonda suzib yurgan pag'a-pag'a bulut parchalarini qizg'ish rangga bo'yab, binafsharang dashtlikka so'nggi su'lalarini sochib asta-sekin yfq orqasiga o'tib borardi. Jamila qo'li bilan quyoshni to'sib, o'sha tomonda ajib bir manzara bordek, ko'zlarini uzmay kulimsirab qarab turardi.