Rasululloh Madinadan chiqqach, kechalab yurishib to‘rtinchi kuni tong otar Xaybarga keldilar. Yahudlar esa bu ishdan xabarsiz o‘z odatlaricha ketmon-kuraklarini ko‘tarishib qo‘rg‘on sirtiga chiqishayotganda, kelgan askarlarni ko‘rishlari bilan qochishib, qayta qal’aga kirishdilar. Xaybar qal’alari ichida eng kattarog‘i esa Annuto degan qal’a edi. Rasululloh shuning qarshisida, mundan o‘q otish yiroqroq yerga kelishib tushdilar.
Bu qo‘rg‘on ichida har qaysisi o‘z oldiga bo‘lingan yana uch qo‘rg‘on bor edi. Birinchisini No’im, ikkinchisini Sa’b, uchinchisini Qulla der edilar. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam birinchi qal’adan boshlab qamal qilishga buyurdilar. Dastlabki kuni urush tug‘ini muhojir sahobalaridan biriga berdilar. Ikki orada qattiq o‘q otishlar bo‘lib turdi. U kuni esa har ikki tarafdan ham ortiqcha ish ko‘rilmadi. Rasululloh tushgan joyning orqa yog‘i qalin xurmozor edi. Tun qorong‘uligidan foydalanib aning daldasida dushman kelib hujum qilib qolmasun deb, andin saqlanish uchun xurmolarni kesmoqqa buyurdilar. Shu kuni to‘rt yuz tup xurmo kesildi. Ertasi kuni kesishdan to‘xtadilar. Shu kuni sahobalardan Muhammad ibn Maslama shahid bo‘ldi. Bu kishi ersa atog‘liq bahodirlardan edi. Temir sovut kiyib kun issig‘ida qilgan urush harakatlaridan charchab, bir ozgina dam olish uchun qal’a devorining soyasiga kelib o‘ltirmish edi. Muni payqab turgan bir yahudiy yo‘g‘on tosh bilan boshiga urdi. Musulmonlar ko‘tarib, Rasululloh qoshiga kelturdilar. Boshi yanchilgan, ko‘zlari o‘ynab chiqqan edi. Munday achinarli holni ko‘rgach, unga ko‘p og‘rindilar. Bir oz vaqt o‘tgandan so‘ngra u vafot topdi, raziyallohu anhu.
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam yetti kungacha bu hujum ustida o‘zlari boshchilik qildilar. Boshlarida temir dubulg‘a, egnilariga sovut kiygan, o‘ng qo‘lda nayza, so‘l qo‘lda qalqon tutgan edilar. Mana shu sifatda bo‘lib, askarga boshchilik qildilar.
Munday qilishlari butun ummatga jihod yo‘llarini ko‘rsatib, hayot olamidagi haqiqatni anglatish edi. Chunki hayot olami demak, asbob olami demakdur.

Alloh tarafidan tuzilgan haq dinni, olam xalqiga o‘rgatish uchun Alloh bergan ulug‘ mo’jizalik payg‘ambarlar ham qurol kuchiga muhtojdurlar. Mundin tashqari, asbob olamida hech bir ish o‘zicha yuzaga chiqmaydur. Payg‘ambarlarning barchalari bu qonunga bo‘ysungaylar. Agar sababdan tashqari xalq ko‘ziga biror narsa ko‘rsatar ekanlar, u esa asbob olamidan emas, qudrat olamining ishidur. Payg‘ambarlarga mo‘jiza, avliyolarga karomat uchun bo‘lur. Dunyodagi borliq narsalar esa, barchasi sababga bog‘liq bo‘lganlikdan, uning sabablarini to‘lig‘i bilan kim topa olar ekan, ularning yuzaga chiqishida hech shak yo‘qdur. Chunki dunyoda har ishning asbobi to‘liqlangach, kimning qo‘lida bo‘lsin u narsani tebratib, vujudga chiqarish Allohga odat bo‘lmishdur. Bandaga agar imkoniyat bo‘lar ekan, har narsaning asbobini to‘lig‘i bilan tayyorlamay turib, Xudo qildi deb qarab turish, hayot olamiga qo‘ygan Alloh qonuniga qarshilik qilishdur. Qur’onda buni «sunnatulloh» deb aytilur «Va lan tajida lisunnatillohi tadbilo». Bu oyat esa bizning shu aytgan so‘zimizga ochiq dalildur. Ma’nosi: «Ey Muhammad, Alloh odati hech vaqt o‘zgarmaydi». Yana o‘z so‘zimizga kelaylik. Shundog‘ bo‘lib, yetti kungacha Hazrati Abu Bakr Siddiq, Hazrati Umar kabi ulug‘ sahobalarga tug‘ topshirib, qal’a hujumiga buyurib turdilar.
Lekin hech birovlaridan fath alomati bo‘lmadi, balki yahudiylardan bir bo‘luk fidoiy askarlari to‘satdan hujum qilishib, qamalda turgan ansor askarlarini orqaga chekintirdilar. Bu chekinishning oxiri Rasululloh chodirlariga borib yetgan edi. Muni ko‘rib, Rasululloh g‘amgin bo‘ldilar. Chunki bu hujumda o‘lim bo‘lmasa ham, yaradorlar ko‘paydi. Rasulullohning buyruqlaricha askar ulug‘lari navbati bilan har kecha dushmanni kuzatib, qorovullik qilishur edi. Yettinchi kecha navbat Hazrati Umarga kelib ekan, qorovul askarlari yarim tunda bir yahudiyni tutib aning oldig‘a olib keldilar. Ani o‘ldirishga buyurib edilar, u:
— Hoy, meni o‘ldirmanglar, meni payg‘ambaringiz qoshiga elting, siz uchun foydalik so‘zim bor, unga ayturman, — degach, Hazrati Umar uni Rasululloh huzurlariga keltirdi. Undan so‘z so‘radilar ersa:
— Ey Muhammad, jonimga omonlik berurmisan, agar qal’a ichidagi sir so‘zlarni aytib bersam? — dedi.
Anda Rasululloh:
— Omonlik berurman, ul so‘zlaringni aytgil, — dedilar.

Yahudiy aytdi:
— Bu qal’a ichidagi askarlar esa, besh-o‘n kun o‘tmay turiboq urushdan zerikib qolishdi. Muning ustiga askarlarda qo‘rqinchlik bor. Qo‘rqqan qo‘shindan yaxshilik umid qilib bo‘lmas. Shu kecha xotin-bolalarini ikkinchi qal’aga ko‘chirdilar. Ertalab qal’adan chiqib, ustinglarga hujum qilmoqchidurlar. Agar shu qal’ani qo‘lga kiritur bo‘lsangiz, uning ichida ishlangan yer ostida bir uy bor. Mendan boshqa uni hech kim bilmaydi. Mana shu yer ostidagi uyda manjaniq dabboba degan qal’a buzar urush qurollari bordir. Agar shu asboblar qo‘lga kelar ekan, u chog‘da bari qal’alarni tezlik bilan olgali bo‘lur. Mundan boshqa, ul uyda yuzlab, minglab har xil qurollar topilg‘usidir. Shu ertalabki hujumda zafar topib, qal’ani olsangizlar, ul uyga sizni o‘zim boshlab kirgayman. Ey Abul Qosim, xotinimga ham omonlik so‘rayman.
— Unga ham omonlik berdim, endi esa iymon keltirgil, — dedilar.
Yahudiy bir necha kun muhlat so‘radi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam hujum kunlari askarga tashviqot qilib, ulardan ajramas edilar. Tug‘ olgan askar boshliqlari navbatlashib qilgan hujumlaridan natija ko‘rilmagach, Rasululloh aytdilar:
— Endi shu ertalabki hujumda Islom tug‘ini shundayin bir kishiga berurmanki, u Allohni va aning payg‘ambarini sevadi. Alloh va aning payg‘ambari uni sevadilar. Shuning qo‘li bilan bu qal’alar ochiladi.
Bu so‘zni anglashib sahoba ulug‘larining har birlari: «Koshki edi, shu odam men bo‘lsam edim», deb o‘ylashar edilar. Rasululloh hujum tug‘ini topshirur chog‘ida askar boshliqlari ko‘krak kerishib: «Menga berarmikan?» deb javdirashib turdilar. Tug‘ talabida Hazrati Sa’d ibn Abi Vaqqos qarshilariga kelib tiz cho‘kib o‘ltirdi. «Mundog‘ ulug‘ ne’mat qandoq ulug‘ davlatlik kishiga nasib bo‘lmish ekan», deb sahobalarning kattalari kechasi bilan o‘ylashib chiqdilar. Shunda, Hazrati Umar:
— Islomga kirganimdan buyon hech bir vaqt amaldor bo‘lishni talab qilmagan edim. Qachon Rasulullohdan Xaybar urushida shu so‘zni angladim ersa, shu kuni askar boshlig‘i bo‘lib, tug‘ ko‘tarishni orzu qildim, — deb aytdi.

Shunga o‘xshash barcha sahobalar ham bu davlatdan umid etdilar. Lekin Alloh taolo o‘zi suygan quliga bu ne’matni ato qildi. Shu bilan yettinchi kecha o‘tib, tong otishi bilan ulug‘ sahobalar birortamizga bu iltifot bo‘lg‘aymu deb, har qaysilari Rasulullohga to‘g‘ri bo‘ldilar. Hech birovlariga gapirmay: «Ali qayda?» deb so‘radilar. Chunki u kunlari Hazrati Ali askar ichida yo‘q edi. Ko‘zi qattiq og‘rib qolgani uchun Rasululloh bu safarga ruxsat qilmagan edilar. Rasulullohdan ajrab Madinada qolganiga chidayolmay, ko‘z og‘rig‘iga qaramay, uch-to‘rt kun keyin askar orqasidan yetib kelmish edi. Lekin kun issig‘i, safar mashaqqati bilan ko‘z og‘rig‘i kuchayib, bir chodirda yotar edi, Rasululloh uni yo‘qlab qoldilar.
— Yo Rasulalloh, uning ko‘zi qattiq og‘ribdur. Ko‘z ochmoqqa dag‘i qudrati yo‘qdur, — desalar ham, yo‘q, uni kelturing deb, Salama ibn Akva’ni yubordilar. Ul kishi borib yetaklaganicha Alini Rasululloh oldilariga keltirdi. Ani ko‘rishlari bilan:
— Men aytgan kishi shu, men aytgan kishi shu, — dedilar.
So‘ngra o‘z qo‘llari bilan tug‘ bog‘lab, uni Hazrati Aliga topshirmoqchi bo‘ldilar. Anda Hazrati Ali:
— YO Rasulalloh, bir necha kunlardan beri ko‘zim qattiq og‘riydur. Shuning alamidan o‘z oyoq ostlarimni ham yaxshi ko‘rolmay qoldim, — dedi.
Anda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Hazrati Alining boshini tizzalari ustiga qo‘yib, muborak tupuriklaridan ko‘zlariga surib edilar, shu onda og‘riq ko‘rmagandek bo‘lib, ko‘zlari chirog‘dek ochildi. Hazrati Ali ko‘z og‘riq, tish og‘riq degan narsani umrlarining oxirigacha ko‘rmadilar.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam «Kalimai tayyiba» yozilgan oq tug‘ni Hazrati Aliga tutqazib turib:
— Yo Ali, olg‘a qarab intil, Alloh senga yor bo‘lg‘ay, hech yoqqa boqmagil, bu qal’alar qopqasi sening qo‘lingdan ochilgay, — dedilar.
Rasululloh buyruqlarini anglashi bilan Hazrati Ali o‘ttiz-qirq qadam olg‘a bosib, so‘ngra to‘xtadi. Qayrilib qaramasdan, olg‘a qarab turganicha qichqirib:
— Yo Rasulalloh, nimaga urushurman, kim uchun qon to‘kurman? — dedi.

Anda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:
— Olamni yaratguvchi yolg‘iz Alloh deb inongunchalik urushursan. Meni chin payg‘ambarligimga iqror qilguncha qon to‘karsan. «La ilaha illallohu Muhammadur rasululloh» kalimasini og‘zaki bo‘lsa ham aytar ekanlar, bizdan mol-jonlarini qutqara oladi. Tilida bo‘lsa ham shu so‘zni aytgan kishining mol-joniga omonlik bergaymiz. Biz ularning zohiriga boqqaymiz. Botinlarini Tangriga topishtirgaymiz. Agar shu kalimani aytib iqror bo‘lsalar, Alloh buyurgan diniy huquqni ularga bildir. Namoz, ro‘za, zakot, farz, vojib amallarini o‘rgatgil. Xudo haqqi, agar bir kishini haq yo‘liga keltursang, bir qabila xalqining qizil tuyalarini Xudo uchun sadaqa qilgandin aning savobi ortiqroqdur.
O‘ng yog‘ingda Jabroil, qo‘lida qilich, sening uchun yordamga kelmishdir. Ey Ali, sen Arab xalqining sayidi, men odam naslining sayididurman, — dedilar.
So‘ngra Rasululloh o‘z bellariga bog‘langan zulfiqorni, egnilariga kiygan temir sovutni berib:
— Bor endi, Alloh yordamingda bo‘lsin, Xaybar shahri sening qo‘lingda fath bo‘lsun, — deb hujumga buyurdilar.
So‘ngra Hazrati Ali, karramallohu vajha, askar oldiga tushib o‘ng qo‘lida zulfiqor, so‘l qo‘lida tug‘ tutib, butun askar barobar «Allohu akbar» sadosi bilan ko‘kka yetgudek qichqirib yugurdilar. Hazrat Ali hammaning oldida qal’a tagiga yetib Islom tug‘ini o‘rnatdi. Barcha askar barobar qal’a atrofini o‘rab oldilar. Qal’a boshlig‘i ersa, yahud askarining qo‘mondoni Marhabning bir tug‘ishgan ukasi Xoris nomlik kishi bo‘lib, bu esa yahudlar ichida o‘shal davrning atoqlik bahodirlaridan edi.
Yasog‘lik turgan askarlar bilan musulmonlar ustiga otilib, bir qattiq hujum qildi. Bu hujumda esa musulmonlarning saflarini buzib, ularni orqaga chekintirdi.

Ammo Hazrati Ali tug‘ tuganicha o‘z o‘rnidan bir qadam ham orqaga qaytmadi. Tog‘dek turish qilib, u joydin qo‘zg‘almadi. Muni ko‘rib askarboshi Horis o‘qdek otilganicha kelib Hazrati Ali boshiga qilich solgan edi, qalqon tutib uning zarbini qaytardilar. Navbat Hazrati Aliga kelgach, shundog‘ urdilarkim, qilich zarbi bo‘yin sovutini kesib, boshini uchirib yerga tushirdi. Yahudlar Hazrati Alidan bu dahshatni ko‘rgach, chidayolmay qochishib qo‘rg‘onga kirdilar. Bosh qo‘mondon Marhab yuqorida qarab turgan edi. Ukasi o‘ldirilganini ko‘rib, bo‘kirganicha qo‘rg‘ondan tushdi. Bu esa o‘shal zamonning eng kuchlik yaroqlari bilan qurollanmish edi. Ustiga kiygan sovuti, boshig‘a qo‘ygan dubulg‘asi, shunga o‘xshash urush kiyimlarini qavatlab kiyib olgan edi. G‘azab bilan o‘qdek kelib, Hazrati Aliga bir qilich urdi. Muning zarbidan qo‘llaridagi qalqon ikki bo‘linib yerga tushdi.
Urushda qalqonsiz turish mumkin bo‘lmaganlikdan Xaybar shahrining qopqasiga qo‘l urib, qudrat bilagining yordami bilan darvozani yulib oldilar. Uni qalqon o‘rniga ushlab yana hujumga kirdi, bu qal’a butun fath bo‘lg‘unchalik shu qopqa aning qo‘lida edi. Hazrat Ali bilan urush maydonida Marhab yana yo‘liqishdilar. Bu galda ersa zulfiqorni havola qilib, andoq urdilarkim, qavatlangan qalqon dubulg‘alardan o‘tib boshini yorib, bo‘yin bo‘g‘iniga yetdi. Muni ko‘rib butun Islom askari takbir aytdilar. Raislari o‘ldirilib, tug‘lari yiqilgach, yahudlar qochib, qilichdan qutulganlari bu qal’ani tashlab, ikkinchi qal’aga kirib qamaldilar.
Shu bilan bu qal’a Rasululloh aytganlaridek Hazrati Ali qo‘lida fath bo‘ldi. Darvoza tashlangandan so‘ngra, uni o‘rnidan qirq kishi qimirlata olmadilar, yetmish kishi degan ham rivoyat bordur. Qandoq bo‘lsa ham shunday ishlar Rasulullohning mo’jizalaridur.
Xaybar qal’alarining birinchi olingan kunlarida esa askar ichida ocharchilik bor edi. Aslam qabilasi shu uchun Asmo ibn Horis degan kishini vakil qilib Rasulullohga yubordilar. Vakil kelgach: «YO Rasulalloh, ochlikdan biz qattiq qiynaldik, muning chorasini sizdin so‘rash uchun meni yubordilar», dedi.

Anda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Xudoyo, bandalarning holini o‘zing yaxshi bilursan. Sening yo‘lingda jihod qilmoqqa ochlikdan kuchlari yo‘qdur. Ey bor Xudoyo, bu qal’alar ichida qaysi birining yemak-ovqati ko‘proq, o‘lja mollari mo‘lroq bo‘lsa, shuning fathini bizga tezroq ato qil», deb duo qildilar.
So‘ngra ansor sahobalaridan Hubob ibn Munzirga tug‘ topshirib, ikkinchi qal’a hujumiga amr etdilar. Hazrati Ali qo‘lida birinchi fath bo‘lmish No’im qal’asidan qochgan yahudlar ersa, ikkinchi Sa’b qal’asiga qamalgan edilar. Qal’ani qamal qilishgandan so‘ngra o‘shal asrning odaticha urush muboraza bilan boshlandi. Shundoqki, yahudlar tarafidin ularning ishongan bahodirlari Yusha’ degan jangchi chiqib, musulmonlarga qarata: «Menga talabgor chiqsun», deb o‘rtaga tushdi. Unga Hazrati Xubob chiqib, birinchi to‘qnashgandayoq bir zarba bilan uni o‘ldirdi.
Birinchi g‘alaba Islom nomiga bo‘lganlikdan musulmonlar ko‘ngli ko‘tarilib, yahudlar ersa mundan yomon fol ochdilar.
Shunga qaramay, alardan ikkinchi Dayol ismli bahodir maydonga tushdi. Musulmonlardan Ammor ibn Aqaba unga qarshi chiqdi. Bu kishi G‘ifor qabilasidan edi. Har ikkovi barobar hamla qilishib, bir-birlariga qilich urdilar. Ammo Islom bahodirining qilichi yahud bahodirining boshiga urilmish edi, zahmi miyasiga o‘tib darhol jon berdi. Lekin bu kishi arab odaticha qilich urganida: «Ol bu qilichni, men ersam G‘ifor qabilasidan chiqqan o‘g‘il erurman», dedi.
Bu kabi so‘zlarni Islomdan ilgarigi johiliyat arablari o‘zaro qabila urushlarida aytishlari ularga odat edi. Mundog‘ so‘zlarni aytishdan Rasululloh musulmonlarni qaytarmish edilar. Shuning uchun bu so‘zni eshitgan sahobalar muni og‘ir oldilar. Bu so‘zni aytguvchi odam maqtanchoqlik qildi va jihod savobidan ajradi, dedilar. Muni anglab ko‘p ma’yus bo‘ldi, so‘ngra bu so‘zni Rasululloh ham eshitdilar ersa, aytdilar: «Andog‘ emasdur, u kishining qilgan jihodi hech vaqt bu so‘z bilan zoye bo‘lmaydi. Balki urush kunlarida kishi o‘zidan g‘ayrat ko‘rsatib, shundoq so‘zlarni aytishi Xudoga xush keladi».
Bu qal’ada besh yuz yahud askari bor edi, urush boshlangach, birdaniga qal’adan chiqib, bor kuchlari bilan Islom askari ustiga otildilar. Bu hujumlarida askar safini yorib o‘tib musulmonlarni bir oz orqaga chekintirgan bo‘lsalar ham, askar tug‘dori Hazrati Xabob bir necha bahodirlar bilan o‘z joylarida sabot qilib bularni qaytardi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam askar saflari orqasida otdan tushib o‘ltirgan edilar. Muni ko‘rib Rasululloh keyindagi askarlarga buyurdilarkim, dushman ortidan qaytarma hujum qilg‘aylar. «Allohu Akbar» sadosi bilan bari Islom askari ikkinchi hujumga o‘tdilar. Shuning natijasida yahudlar yengilib qochgali turishdi. Har tomondan o‘ralib qolganlikdan qocholmaganlari butunlay qilich ostida qoldilar. O‘limdan qutulib qolganlari uchinchi qal’aga qochib kirishdilar. Bu yo‘l bilan olingan qal’a Rasululloh Xudodan so‘raganlaridek insonga, hayvonga kerakli har turli oziq-ovqatlar bilan to‘ldirilgan ekan, ularning barisi o‘ljaga qoldi. «Bu g‘animat tushgan mollardan olinglar, yenglar, ichinglar, lekin olib ketmanglar», deb Rasululloh e’lon qildilar. Xaybar qal’alari ichida oziq-ovqatga eng boy qal’a shu edi. Rasululloh qilgan duo barakotidan ko‘p kechikmay ikki kun ichida bu qal’a ham fath bo‘ldi. Askarlar bo‘lsa ocharchilikdan qutilishib, ovqatga to‘yib oldilar. Shu bilan askar ichidan ochlik ham ko‘tarildi. Bu qal’a ichida yer ostiga solingan yashirin uylar bor edi. Bular ichida o‘shal zamonning urush qurollaridan bir qanchasini topdilar. Bu qal’adan qochib chiqqanlari ersa, tog‘ boshidagi uchinchi qal’aga yo‘tkalishgan edi. Bu qal’a ustida uch kecha-kunduz, qattiq qamal bo‘lib, har ikki tomondin to‘xtovsiz o‘q otilib turdi. Shu orada Xudo yordami bilan o‘z ichlaridan bir yahudiy qochib kelib, Rasulullohga aytdi;
— Ey Abul Qosim, bu qal’a ustida bir necha oylar qamal qilib turar bo‘lsang ham fath bo‘lmagay. Agar mening mol-jonimga omonlik berur bo‘lsang, uch kunga qolmay fath qilish yo‘lini ko‘rsatur edim.
Anda Rasululloh:
— Omonlik berdim, u yo‘lni ko‘rsatgil, — dedilar.
Yahudiy aytdi:
— Bu qal’a ichiga yer ostidan ketgan suv arig‘i bordir. Agar shu ariqning boshini topib, suv yo‘lini bog‘lar bo‘lsangiz, uch kunga qolmay taslim bo‘lg‘aylar.
So‘ngra ariq boshini topishib, suv yo‘lini bog‘ladilar.

Yahudlar bundan xabar topgach: «Suvsizlikdan o‘lgandan ko‘ra, urushib yurib qirilganimiz yaxshiroqdur», deyishib, sel qoplagandek hujumga chiqdilar. Mujohidlar tarafidin qattiq qarshilikka uchrashib, jon shirinlik qilib, olg‘a bosolmay, yana orqaga qaytdilar. Mana shu chog‘da ansor bahodiri Abu Dujona boshliq bir necha jonfidolar «Allohu akbar» sadosi bilan orqalaridan hujum qilganlaricha quvishib qal’a-ga kirdilar. Dushman jon talvasasida qochib o‘ng yonidagi qal’aga tiqilishdi. Bu yangi olinmish qal’ada o‘ljaga qoldirilgan jonlik-jonsiz mol-dunyoning hisobi yo‘q edi. Yahudlar bu qal’aga faqat nishonchi, mergan kishilardan saylab qo‘ymish edilar. Islom askarini yaqin keltirmay, alar ustlariga yomg‘irdek o‘q yog‘dirgali turishdi. Shu chog‘dagi otilmish o‘qlardan bittasi Rasulullohning etaklariga kelib tegdi. Muni ko‘rdilar ersa darhol yerdan bir changal mayda tosh olib «Allohu akbar» deb qal’aga otdilar. Otishlari bilanoq qal’ada bir zilzila paydo bo‘ldi, butun askarlari bilan qal’a yerga cho‘kib, barchalarini yer yutdi.
Bu esa Xudo qudrati bilan Payg‘ambarimizning haqligi uchun ko‘rsatilgan mo’jizalari edi. Bu qudratni ko‘rib turishsa ham qolgan yahid askari iymon keltirmadilar.
Shundoq bo‘lib, Xaybar qal’alari ketma-ket musulmonlar qo‘liga o‘ta boshladi. Biroq bular ichida fath bo‘lmagan yana uch qal’a qoldi. Alarning eng kuchlik, ishonchlik qal’alari ersa Alqamus nomli bo‘lib, bu qal’ada yahud raislarining oilalari, yana har turli qimmatbaho mollari saqlanmish edi.
Rasululloh bu qal’a ustida yigirma kun qattiq qamal qilib turdilar. Oxiri Hazrati Ali qo‘lidan bu ham fath bo‘ldi. Onamiz Safiya shu qal’adan asir olingan edi. Bu qal’a olingandan keyin yahudlarning ruhlari tushganlikdan, qal’a ichida turib mudofaaga kirishdilar. Qolgan ikki qal’ani ham o‘n to‘rt kun qamal qildilar. Lekin yahudlar tashqari chiqishga botinolmay, qal’a ichidan mudofaa qilib turishdi. Qurol tashlab berilishga kelmagach, o‘zlaridan olingan qal’abuzar yaroqlarni keltirib, qal’aga otmoqchi bo‘ldilar. Muni ko‘rib yahudlarga qattiq qo‘rqinch tushdi. Agar o‘zlari taslim bo‘lmas ekanlar, yo ochlikdan halok bo‘lish, yo kuch bilan bosib olinishni bildilar. Shu bilan boshqa chora topilmay o‘rtaga orachi qo‘yib kelishgandan so‘ngra tubandagi shartlar yozilib, bir sulhnoma tuzildi.

Birinchi, o‘z jonlariga, xotin-bolalariga omonlik olishib, bir qavat kiygan kiyimlari bilan Xaybar tuprog‘idan chiqib ketgaylar. Mundin boshqa butun mol-dunyolari, tamom asbob-uskuna, yaroq-jabduqlarini musulmonlarga topshirib bergaylar. Ko‘mgan-yashirgan mollari bo‘lsa, ularni ko‘rsatgaylar. Bu to‘g‘rida hech qanday xiyonat bo‘lmasligi shartdur. Bu ishlar bajarilgandan so‘ngra, xohlagan joyga ketishga ruxsat berdilar. O‘rtada bitim bo‘lib, sulhnoma yozilgach, urush to‘xtadi. Shu bilan Xaybar qal’alari butunlay musulmonlar qo‘liga o‘tdi. Bu keyingi sulh bilan olingan ikki qal’adan chiqqan asboblari ersa shular edi:
yuzta temir sovut;
to‘rt yuz dona qilich;
mingdan ortiq nayza;
besh yuz dona o‘q-yoy.
Bir necha jild yozilgan Tavrot kitoblari ham bor edi. «Bularga bizning hojatimiz yo‘q», deb Rasululloh Tavrotni so‘ragan yahudlarga berdilar.
So‘ngra Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Xaybar raislaridan Kinona ibn Rabe’ degan yahudiyni chaqirib:
— Bani Nazar yahudlarining xazinasini qayga qo‘yding? — deb undan so‘radilar.
Shunda ul:
— Xazina ko‘milgan joydan mening xabarim yo‘qdur», — deb bahona topdi. Haqiqatda esa bu xazinani yuqorida voqeasi o‘tgan Bani Nazir yahudlari Madina tuprog‘idan chiqarilganda Xaybar yahudlariga omonat qo‘yib ketmish edilar.
Bu esa Islomga dushmanligining qattiqligidan, bular olguncha chirib ketsin deb, ko‘milgan yerini ko‘rsatishga rozi bo‘lmadi.
Anda Rasululloh:
— O‘zimiz izlab topamiz, unda sen o‘limga rozimisan? — dedilar.
Ul:
— Rozidurman, — dedi.