Aqlning faoliyati (ishlashi), jonningdilbarga oshig‘lig‘i Undan, osmonning aylanishi, Yerningxoru ojizligi Undan, Baliq orqasidan Oygacha nimaiki bor — barcha zarralar Uning zotiga guvohlik beradi. Tuproq — yerning pastligi va falak-ning balandligi — har ikkalasi (Uning qudratiga) alohida-alohida yetarli guvohdir. U shamol (el), tuproq, olov, qonni (tiriklikni) yaratdi va (shu orqali) o‘z sirrini bir-bir oshkor eta boshladi. Odam tuprog‘ini loy qilib, qirq kun saqladi, keyin jonni unga joylab, orom berdi. Jon tanaga kirgandan keyin, ko‘ngil undan tirildi, (so‘nfa) unga akd ato etdi, toki olamni biladigan bo‘ldi. Keyin ilm berdiki, Allohni tanimoqni o‘rgandi. Taniydigan bo‘lgach, (odam o‘z) ojizligiga iqror bo‘ldi, shundan keyin hayratga g‘arq bo‘lib, tanni ishga soldi. Bu olamni xoh dushman, xoh do‘st hisobla, uning hammasi Uning yuki ostidadir. Uning hikmati hammaning yukini belgilaydi va yana ajabki, Uning O’zi barchaning asraguvchisidir. Boshidan boshlab tog‘ni yerning qozig‘i qildi*. Keyin yerni daryo suvi bilan yuvdi. Yer Sigir orqasida tik turgach, Sigir Baliq ustida, Baliq esa Havo ustidadir. Bas, havo nima ustida turadi? Hech narsa ustida turmaydi*. Hech — hechdir, buning hammasi hech, vassalom.
Ul podshohning san’atiga fikr qilki, (butun bu borliqni) hech narsasiz saqlab turadi!
Agar bu borliqning hammasi hech (yo‘klik)ning ustida bo‘lsa, demak (bu dunyoning) barchasi hechdir — yo‘qlikdir. Arsh suv ustida, olam esa — havo ustida. Suv va hayu dema, barchasi Allohdir! Arsh va olam tilsimotdan boshqa narsa emas, hamma Udir, qolganlari nomdir, xolos. Qarang: bu olam ham, u olam ham Udir, Undan boshqa (narsa) yo‘q, agar bo‘lsa, ul ham Udir.
Ey afsus, hech kimning toqati dosh bermaydi, ko‘zlar ko‘r, holbuki jahon Oftob (Alloh) nuri bilan to‘liqdir. Agar ko‘ra olsang, bu aqlni kam qilarding, barchada Uni ko‘rib, o‘zingni yo‘q qilarding. Ajabki, hamma etagini qo‘lga olgan. Uzr aytib, Uni bor deydilar.
Ey, oshkorliging yashirin Zot. Butun olam Sensan, odamlar esa ko‘rinmasdirlar*. Sen hammadan qadim va hammadan oldinsan, hammani O’zingdan (paydo qilding), O’zingni hammada ko‘rasan. Sening toming posbon va qo‘riqchilar bilan to‘la. Sen tomon qanday qilib kishi yo‘l topsin?
Aql va jonga Zoting atrofida yo‘l yo‘q hamda sifatla-ringdan hech kim xabardor emas. Garchi jon ichida yashirin xazina ham Sensan, dilu jon ichra bor haqiqat ham Sensan. Barcha jonlar mohiyatingdan nishon topolmaydilar, anbiyo yo‘ling tuprog‘ida jon bag‘ishlaydilar. Aql agar Sendan bir nishona (mavjudlik) anglasa, ammo haqiqating — mohiyatingga yo‘l topolmaydi. Sen borliging va mavjudligingda butkul abadiysan, hammani bu ishdan qo‘l tortishga majbur qilding.
Ey Rabbim, jon ichida ham, jon tashqarisida ham Sensan, nima desam u emassan, o‘xshashi yo‘qsan. Ey, aql dargohingda sarsonu hayron, aqlu jon yo‘lingda ovorayu sargardon. Butun olamni Sen bilan ayonu aniq ko‘raman, ammo olamda Sendan nishon ko‘rolmayman.