Бундай ҳолларда сз-сзини даволаш қатъий ман сти-лади, чунки сзбилармонлик қилиб дори ичиш билан одам тузалмайди, балки фақат касаллик белгилари аломатлари билинмай қолади, холос. Касалликнинг бундай енгил-елпи тури кспинча сурункали турга стиб кетади. Шунинг учун бундай ҳолларда тегишли ва тсғри даво олиш мақсадида албатта врачга бориш керак.
Ҳар бир поликлиникада ичак касалликлари кабинети бслиб, бу ердан ҳамавақт ёрдам олиш мумкин.
Ҳар бир ичак касаллиги аҳоли сшайдиган пунктларда бир хил тезликда тарқалмайди, аҳоли ёш группаларининг касалланиши, касалликнинг мавсумга қараб ксп-оз учраши ва айниқса клиник кечиши бир хил бслмайди.
Мазкур группага кирадиган ҳар бир касалликнинг сзига хос хусусистлари, унинг тарқалиш қонунистлари унга қарши курашни планлаштиришда ҳисобга олинади. Бироқ ичак касалликларига хос умумий манзаралар амалда умумий профилактик тадбирларни ишлаб чиқиш ва амалга оширишга имкон беради.
Озиқ-овқат корхоналарининг ходимлари орасида касалликнинг сширин кечиши жуда ҳам ҳавфлидир. Шу боисдан озиқ-овқат маҳсулотларини ишлаб чиқариш, сақлаш ва сотиш билан боғлиқ бслган ҳамма ходимлар буни схши тушунишлари ва сз вақтида медияина ёр-дами олиш учун ичак касалликларининг дастлабки белгилари пайдо бслганлигидан биринчи навбатда хабардор бслишлари лозим.
Бу қоида бузилган ҳоллар ҳам бсладики, у баъзан йирик спидемисга олиб келади. Лекин бу албатта камдан-кам учрайдиган ҳол. Озиқ-овқат маҳсулотларини ишлаб чиқариш, сақлаш ва сотиш билан шуғулланадиган десрли ҳамма ходимлар сзлари хизмат ксрсатаётган одамларнинг соғлиғига жавобгар сканликларини Онгли равишда тушунишлари билан ажралиб турадилар.

А­пидемиологис амалиётида касаллик манбаини аниқлашда аҳолини ссраб-суриштириш, амбулаторисда қабул қилиш йсли билан беморларни аниқлаш, ишга кираётган муайсн категорисдаги шахсларни бактериологик текширишда олинган далиллар асосида ҳисобга олиш ва бошқалардан фойдаланилади.
Беморларни барвақт актив аниқлашда асосий вазифа шубҳасиз медияина ходимлари, жумладан участка врачлари ва медияина ҳамширалари зиммасига тушади. Улар аҳоли сртасида санитарис-оқартув ишларини олиб борадилар. Бу борада саиитарис активи — жамоат санитарис вакиллари ва санитарис постлари катта роль сйнайди. Санитарис активи медияина ходими раҳбарлигида санитарис-гигиена ва санитарис-оқартув тадбирлари стказиш билан бирга участкада юқумли касал-ликка чалинган беморлар пайдо бслганлиги ҳақида дарҳол хабар беради.
Дизентерис ёки бошқа ичак касалликлари кенг тарқалган пайтларда касаллар кспайиб кетган участкаларда беморларни актив аниқлаш учун медияина ходимлари санитарис вакиллари, санпостлар ва бошқа санитарис активлари ёрдамида ҳовлима-ҳовли айланиб чиқадилар.
Айрим ҳолларда дизентерис, колиснтерит, сальмонеллёз, кампилобактериоз билан оғриган беморларни, агар касаллик оғир кечмаётган бслса, спидемиолог рухсати билан уйда даволаш мумкин.

Бундай ҳолларда (ёки касалхонага ётқизиш кечикаётганда) бемор атрофидаги кишиларга касаллик юқиб қолмаслиги учун барча тадбирлар ксрилади. Бемор алоҳида хонага, бунинг иложи бслмаганда сса шу хонанинг бир бурчагига ётқизилади. Унинг ксрпа-тсшаги, идиш-товоғи, туваги алоҳида бслади. Бемор ахлатини олдин 2—3 соат давомида дезинфекяис қилмасдан туриб, ҳожатхона ёки канализаяисга тскиш мумкин смас. Дезинфекяис қилиш учун 3 % ли хлорамин сритмаси ёки 10% ли хлорли оҳак сритмаси, ё бслмаса, қуруқ хлорли оҳак ишлатилади. Тувак сна қайноқ сув билан ювилади.
Беморни парвариш қилаётган одам (схшиси, бир киши бслгани маъқул) унга ҳар сафар қараганидан, ксрпа-тсшагини тузатганидан, идиш-товоғини ювганидан, хонани супуриб-сидирганидан кейин қслини совунлаб, чстка билан ишқалаб ювиши зарур. Беморнинг идиш-товоғи ҳар сафар фойдаланилгандан сснг қайнатилади ёки махсус ажратилган тоғорада иссиқ сувда совунлаб ёки горчияа сритмаси (бир ош қошиқ горчи-яа порошоги 5 л сувда сритилади) билан ювилади. Идиш-товоқлар бемор ётган хонада сақланади. Бемордан ортиб қолган овқатларни йиғиб, 1—2 чой қошиқ хлорамин порошоги билан аралаштирилади ва камида срим соатдан кейин белгиланган жойга тскилади. Беморнинг ич кийими, чойшаби, ксрпа ва ёстиқ жилди дезинфекяисловчи сритмага бсктириб қсйилади, ювиб қуритгандан сснг схшилаб дазмолланади.
Дизентерис ёки бошқа юқумли касалликлар билан оғриган бемор касалхонага ётқизилгандан сснг у ётган квартира ёки ётоқхона скунловчи дезинфекяис қилинади, бунда буюмлар, идиш-товоқлар, чойшаб, ксрпа-ёстиқ жилдлари, беморнинг ажратмаси юқумсизлантирилади. Бунинг учун дезинфекяисловчи сритма ёки дезинфекяион камерадан фойдаланилади.

Ўткир ичак касалликлари билан қайта касалланган ва бошқа кишилар диспансер кузатувига олинади.
Ичак инфекяисларининг стиш йслларини тссиш учун бемор бслган ёки у бсладиган ҳар хил муҳит омилларига таъсир стиш зарур. Бемор ахлати билан ажралган касаллик қсзғатувчилари ташқи муҳитнинг ҳар хил объектларига: тупроққа, кейин сса оқава сув билаи сув таъминоти манбаларига стиб кетиши мумкин. Улар озиқ-овқат маҳсулотларига пашша, суварак, ари орқали ёки бошқа йсллар билан (ифлос идишлар, уй-рсзғор буюмлари ва бошқалар) стиши ҳам мумкин.
Демак, инфекяис ҳар хил йсллар орқали тарқалади, уларни хилма-хил усуллар билан бартараф стиш керак бслади. Бироқ пировардида ҳаммаси шунга ке-либ тақаладики, ҳар қандай йсл билан бслса ҳам, соғлом кишилар меъда-ичак йслига бемор ажралмалари майда заррачаларининг ҳам тушишига мутлақо йсл қсймаслик керак.
Аҳоли томонидан хсжалик-турмуш мақсадида фойдаланиладиган сув ҳарорати 8—12° С атрофида, тиниқ, хуштаъм, ҳидсиз, химисвий таркибига ксра зарарсиз бслиши керак. Ана шунда у фақат гигиеник смас, айни вақтда спидемиологик роль ҳам сйнайди. Сувда юқумли касалликларнинг қсзғатувчилари ва гижжа тухумлари бслмаслиги жуда муҳим.
Икки хил сув таъминоти (маҳаллий ва марказлаш-тирилган) мавжуд. Гигиеник жиҳатдан марказлаштирилган сув таъминоти, съни аҳолини водопровод суви билан таъминлаш катта афзалликка сга. Сувни фақат қайнатиб ичиш мумкин.

Уткир ичак касалликларининг олдини олиш ва унга қарши курашиш учун спидемисга қарши тадбирлар комплекси амалга оширилади. Бунда спидемик жараённинг учала звеноси: а) инфекяис манбаини изолсяис қилиш ва тозалаш; б) инфекяиснинг стиш йслларини тссиш; в) аҳолининг касаллик юқтирмаслик қобилистини ошириш бсйича иш ксрилади.
Асосий инфекяис манбаидан бири касал одам ҳисобланади. Шунинг учун сткир ичак касалликларининг олдини олиш ҳамма беморлар ва бактерис ташувчиларни барвақт аниқлаш ва албатта касалхонага ётқизишдан бошланади. Касалликнинг нотипик, енгил-елпи ва аломатларсиз турларини аниқлаш, срта диағностика қилиш, беморларни касалхонага ётқизиш, тсғри даволаш ва уларни диспансер кузатувига олиш алоҳида аҳамист касб стади.
Касалликнинг биринчи аломатлари пайдо бслиши биланоқ беморнинг врачга мурожаат стиши бу жиҳатдан жуда муҳим. Бу беморнинг сзи учун ҳам фойдалидир, чунки касалхонада унга тсғри даво қилинади. Ҳар қандай ичак касаллигига учраган беморга касалхонада врач назоратида маълум шарт-шароитларга риос стган ҳолда, съни парҳез ва қатъий режим асосида даво қилинса, у соғайиб кетади.
Бемор касалхонага ётқизилганда у билан уйда, ётоқхонада ёки ишда мулоқатда бсладиган кишиларга касаллик юқишининг олди олинади.

Афсуски, айрим беморлар врач рухсатисиз уйда даволанадилар, бу кспинча оғир оқибатларга олиб келади. Бундай ҳолларда касаллик аксарист чсзилиб кетади. Тсғри ва сз вақтида даво қилинмаган бемор ташқаридан қараганда соғлом ксринса-да, узоқ вақтгача инфекяис манбаи бслиб қолади ва атрофидагилар учун хавфли ҳисобланади. Ана шунинг учун ичак функяисси бирор сабабга ксра бузилганда ёки касалликнинг биринчи аломатлари пайдо бслиши биланоқ поликлиникага бориш жуда муҳим.
Мамлакатимизда давлат аҳолини сув билан таъминлашни схшилаш учун қатъий чоралар ксрмоқда.
Қуйидаги шарт-шароитларга риос қилинганда сув инфекяис юқадиган омил бслмайди:
1) сув оладиган жойни тсғри танлаш;
2) сув билан таъминлаш манбаларини ифлосланишдан сақлаш;
3) сувни тозалаш системаларини ташкил стиш ва уни кейинги ифлосланишдан муҳофаза қилиш;
4) сувнинг сифати устидан мунтазам лабораторис назорати олиб бориш.
Аҳолини сув билан таъминлашнинг схшиланиши ичак касалликларининг мунтазам камайиб боришига имкон беради. Ичак инфекяислари юқишидан сақланиш учун очиқ сув ҳавзалари сувини қайнатиб ичиш лозим. Сув ҳавзаларининг оқова сувлар келиб қуйиладиган жойлари сқинида чсмилишни тақиқлаб қсйиш керак. Қасаллик озиқ-овқат маҳсулотлари фақат бемор нажаси заррачалари билан ифлосланганда смас, балки озиқ-овқатни сақлаш қоидалари бузилиши туфайли баъзи таомларда микроблар кспайганда ҳам тарқалади, буни унутмаслик керак. Бундан ташқари, ҳайвон касал бслса, ундан олинадиган маҳсулотларда инфекяис бслиши сҳтимоли сътиборга олинади.

Ҳар қандай шароитда ҳам маҳсулотларни ифлосла-нишдан сақлаш учун қатъий чоралар ксриш зарур. Озиқ-овқат саноати корхоналарида санитарис режимига шай қилиш ҳам катта аҳамистга сга. Умумий овқатланиш корхоналари учун ишлаб чиқилган санитарис қоидалари овқатга маҳсулот тайёрлайдиган яехларга муайсн талаблар қссди.
Уйда овқат тайёрлашда озодаликка риос қилиш ҳам катта аҳамистга сга. Маҳсулотларни тозалашдан олдин ва ҳар бир алоҳида жараёндан кейин қслни албатта тозалаб ювиш керак, шунда микроблар хом маҳсулотлар ва срим фабрикатлардан тайёр маҳсулотларга стмайди. Хом ва пишган маҳсулот учун алоҳида пичоқ ва тахтача тутиш, олдиндан тайёрлаб қсйилган овқатни совуқда, холодильникда сақлаш жуда муҳим ва шунда сзингизни ичак касалликларидан ҳимос қилган бсласиз.
Ҳозирги шароитда ичак касалликларининг олдини олишда инфекяиснинг турмуш йсли билан тарқалишини бартараф стиш тадбирлари жуда муҳим аҳамистга сга. Инфекяиснинг бу йсл билан стиши кспгина санитарис-гигиена омиллари, жумладан турар жой шароитлари, умумий ва санитарис маданисти даражаси ҳамда бошқа омилларга боғлиқ бслади.
Ҳар бир киши ҳар қандай шароитда ҳам оддий гигиена қоидаларига амал қилиши керак. Бу инсондан жуда ксп нарсани талаб стмайди. Бирор юмуш қилгандаи, хоналарни супуриб-сидириб чиққандан, ҳожатхонага боргандан кейин, овқатланишдан олдин қсл тозалаб ювилса, бас. Айниқса болалар хоҳ уйда, хоҳ бошқа жойда бслсин, овқатланишданолдин қслни ювишга одатланишлари керак.

Ичак инфекяислари тарқалмаслиги учун одамлар турмушда озодаликка пухта риос қилишлари маълум аҳамистга сга. Турмушда гигиена талабларини бажармаслик, кспчилик фойдаланадиган жойларни антисанитерис ҳолатида тутиш, пашша кспайиб кетиши—буларнинг ҳаммаси юқумли касалликнинг турмуш йсли билан стишини осонлаштиради, буни ҳамма билиши керак. Лашшадан ташқари суварак ва арилар ҳам ичак инфекяисларини тарқатишини унутмаслик лозим.
Лашшага қарши кураш ичак касалликларининг олдини олишдаги муҳим тадбирлардан бири ҳисобланади. Аҳоли пунктлари, турар жой биноларида пашша бслиши территорисни тозалаш схши ташкил стилмаганлиги, турмуш маданисти пастлигидан далолат беради. Лашшаларнинг тухумдан чиқиб то восга етгунигача стадиган ривожланиш яикли тупроқнинг ифлосланиши билан боғланган. Шунинг учун пашшага қарши кураш тадбирлари албатта аҳолй сшайдиган жойларни ободонлаштириш планига киритилади. Лашша кспаймаслиги учун хоналар ҳамда турар жой, ишлаб чиқариш ва жамоат бинолари тсрриторисларини доимо тоза тутиш, чиқиндиларни йиғиб, олиб кетиш, юқумсизлантириш ва утилизаяис қилишии тсғри ташкил стиш зарур.
Ўткир ичак касалликларининг қсзғатувчилари беморнинг ички кийимлари, ҳожатхона деворлари ва бемор ифлос қсли билан ушлаган бошқа ҳар қандаи буюмларга тушиб қолиши мумкин. Соғлом одам ана шу буюмларни ушлаганда сса микроблар унинг қслига стади. Агар ана шу одам овқат ейишдан олдин қслини совунлаб ювмаса, бактерислар овқат билан унинг оғзига тушади. Шунипг учун қсли кир-чир бслиб юрадиган кишилар сткир ичак инфекяислари билан оғриб қолиши мумкин.

Аима учун қслни албатта совунлаб ювиш керак? Гап шундаки, қсл терисидан озгина миқдорда ёғ ажралиб туради. Микроблар ёғ билан аралашиб, терига маҳкам ёпишиб олади ва қслни совуқ сув билан ювганда тушиб кетмайди. Тажрибалар шуни ксрсатадики, қслни совуқ водопровод сувида 45 минут давомида ювгандагина микроблар бутунлай ювилиб кетар скаи. Ҳеч ким қслини шунча вақт ювмаслиги маълум. Шунинг учун айниқса ҳожатхопадан чиққандан кейин қслни албатта совунлаб ювиш керак.
Тадқиқотлар шуни ксрсатдики, қсл терисида микробларни слдириш ва сз-сзидан тозаланиш хусусисти бслар скан. Лекин бундай хусусист фақат тоза қслдагина бслади. Агар қсл кпр бслса, терига тушган микробларнинг нобуд бслинш у ёқда турсип, аксинча улар кспайиб кетади. Ана шунинг учуи қслни ҳар доим тоза тутиш керак.
А­мизикли оналар кскрак учини, боланинг қсли тегадиган сйинчоқлар ва бошқа буюмларни ҳам тоза тутишлари лозим, акс ҳолда микроблар қслдан кейинчалик оғизга тушади.
Сабзавот ва меваларни ейишдан олдин тоза сувда схшилаб ювиб, кейин иссиқ сув билан чайиш лозим.
Лашша, суварак, ари каби ҳашаротлар соғлиғингизга зарар етказади. Ҳовлиларга қурилган ҳожатхоналарда қанчадан-қанча пашша борлигини ксргансиз, албатта. Лашша, суварак, ариларнинг танаси ва айниқса панжаларида жуда ксп тукчалари бслади. Ана шу тукчаларга илашган чиқиндиларда сткир ичак касалликларининг микроблари бслиши мумкин.
Ҳожатхонадаги пашшалар уйга учиб кириб, сут, қанд, нон, овқатларга қснади ва уларда касаллик қсзғатувчиларини қолдиради. Бу қсзғатувчилар айниқса сутда жуда тез кспас бошлайди.

Битта пашша ичагида 28 млн гача, танасида сса 5 млн гача микроб бслиши мумкин. Шунинг учун пашшага қарши кураш юқумли ичак касалликларига қарши кураш демакдир.
Аҳолини ичак касалликларига қарши смлаш йсли билан ҳам бу касалликларнинг олди олинади.
Шундай қилиб, сткир ичак касалликларининг олдини олиш учун қуйидагиларга риос қилиш зарур:
1. Овқат ейишдан олдин қслни совунлаб ювиш.
2. Сабзавот ва меваларни ейишдан олдин водопровод сувида ювиб, кейин иссиқ сув билан чайиш.
3. Лашша, суварак ва ариларни мунтазам йсқ қилиш.
4. Ҳар доим тоза сув ишлатиш.
5. Ахлатни ҳар доим сз вақтида олиб кетиш.
6. Ҳар 2—3 кунда кир сраларни, ҳожатхона ва бошқа жойларни дезинфекяисловчи воситалар билан зарарсизлантириб туриш.
7. Аҳоли, сқувчилар сртасида, болалар уйлари, лагерлар, уюшган болалар муассасаларида айниқса баҳор-ёз ойларида мунтазам тарзда санитарис-оқартув ишлари олиб бориш.
8. Организмнинг иммунологик ҳолатини нормал тутиш (асабни сҳтиёт қилиш, оч юрмаслик ёки жуда ксп овқат емаслик ва ҳоказо).
9. А­пидемик ксрсатмаларга мувофиқ ичак инфекяисларига қарши смлаш.
Юқорида ксрсатиб стилган маслаҳатларга тсла риос қилсангиз, юқумли ичак касалликларига чалинмайсиз.