MUHABBAT TA’LIMI

Naqshbandiya tariqati qadimgi Turon, hozirgi O’zbekiston hududidan butun olamga yoyildi. Bu hayotbaxsh tariqatning yetuk vakillari bugungi kunda butun yer yuzida mavjud. Ana shunday murshidi komillardan biri hazrati shayx, doktor, professor Mahmud As’ad Jo‘shondirlar.
Mahmud As’ad Jo‘shon Vatan jihatidan (ota-bobolari) asli Buxoroi sharifdan, shajarada hazrati Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam avlodidan, ya’ni, sayyid, Naqshbandiya silsilasida esa 40-murshidi komildirlar. Turkiyaning Osiyo qismida – tog‘li Chanoqqal’ada istiqomat qiladilar.
U kishi – 30 dan ortiq ma’rifiy, fiqhiy va tasavvufiy kitoblar, 400 dan ziyod maqola muallifi. Arab, fors, ingliz, olmon (nemis), tillarini yaxshi bilgan olim Markaziy Osiyo, Sharq mamlakatlari, AQSh, Yaponiya, Olmoniya, Daniya, Avstraliya, Gollandiya kabi o‘lkalarni kezib, Islomiy tasavvuf mavzuida jonli suhbatlar, ma’ruzalar qilganlar. Tafsir, hadis, fiqh, e’tiqod va tasavvuf ilmida yetuk bo‘lgan bu alloma tegrasidagi talab ahlining ma’naviy kamolotiga ko‘ra, «Shayxi valitarosh», ya’ni avliyolar yetishtiruvchi shayx deb atalmoqdalar.
Qo‘lingizdagi kitob Mahmud As’ad Jo‘shon hazratlarining bir nechta asarlaridan saralab olingan muhabbat saboqlaridir. Unda Islomning asl mohiyati ixtiloflar, janjallar va nizolar emas, balki ezgulik va mehr-muhabbat ekanligi uqdirilgan, qanday qilib Allohning sevikli bandasi bo‘lish yo‘llari, ma’naviy kamolot asoslari bayon etilgan.
O’qiganlar bu kitobdan, yaxshi bahralar olib, poklik, halollik va go‘zallik bilan yashab, kamolot kasb etishlarini Alloh taolo nasib aylasin!..


MUNDARIJA

Muhabbat ta’limi
Muhabbat yo’li muvaffaqiyat yo’lidir
Asl sevgi Allohni sevmoqdir
Allohni va uning rasuli adibini sevmoq
Rasulullohga ergashmoq
Alloh go’zaldir, go’zallikni sevgay
Allohning sevgan quli bo’lmoq
Foydali qul bo’lmoq
Alloh uchun sevmoq
Sevish yo’llari
Allohga qullarni, qullarga allohni sevdirmoq
Muhabbat bizning asl usulimizdir
Bir-birimizni sevmog’imiz kerak
Yo’limiz sabr va sevgi yo’lidir
Sevdingmi, mahkam ushlagil
Burchimiz birodarlikdir
Do’stliklar, do’stliklar...
Muhabbat jannatga kirmoq shartidir
Muhabbatimiz olamshumuldir
Xizmat muhabbatni orttirgay
Muhabbat ham bir ibodatdir
Muhabbatni qo’lga kiritmoqning yo’llari
Sevmoqni qayerdan o’rganamiz?
Qalbni ishlovchan holga keltirmoq
Sevgini o’rganmoq
Musulmon muhabbati
Muvaffaqiyatlarning ma’naviy omillari
Insonlarni nechun sevamiz?
Bir-birimizga mehr-muhabbatli bo’laylik
Haqni sevmoqni o’rganing
Muhabbatni zada qilguvchi xatti-harakatlar
Muhabbatni o’rtadan ko’targan sabablar
Dunyo sevgisi
Nimani va kimni sevmoq kerak?
«Ma’rifatnoma»dan
Ibodat
O’ziga xos ishqnoma

MUHABBAT YO’LI MUVAFFAQIYAT YO’LIDIR

Sevgilarning eng oldinda keladigani, eng keraklisi, eng go‘zali, eng yuksagi Alloh sevgisidir. Chunki Alloh eng go‘zal sifatlarning sohibi, har turli go‘zalliklarning mujidi-ijodkori, soni’i — san’atkori, foili — bajaruvchisi va xoliqidir! Inson yaxshiroq va teranroq o‘ylasa, o‘zi sevgan barcha go‘zalliklarning ortida mulkning mutlaq sohibi, butun olamlarning Rabbisi — Parvardigori — Zul-jaloli val-jamol hazratlarini ko‘rgay.
Alloh muhabbati banda uchun har turli xayrning, yaxshilikning va go‘zallikning asli, bosh manba’i, bitmas-tuganmas shavq, zavq va kuch-quvvat omili bo‘lgaydir. Alloh sevgisiga erishgan qul avliyo bo‘lgay, olim bo‘lgay, fozil bo‘lgay, komil bo‘lgay, xayrli inson bo‘lgay, xayrli farzand-avlod bo‘lgay, xayrli ota-ona bo‘lgay, xayrli qo‘shni bo‘lgay, xayrli do‘st bo‘lgay...
Alloh sevgisiga erishmagan qul ham bo‘ladi, ammo bemaza bo‘ladi, qabih bo‘ladi, qo‘rs-qo‘pol bo‘ladi, buzg‘unchi bo‘ladi, osiy bo‘ladi, g‘addor bo‘ladi, fosiq bo‘ladi, fojir bo‘ladi, muzir — zararli bo‘ladi...
Islomning mohiyati Alloh sevgisidir, shundan Rasululloh sevgisi, Qur’on sevgisi, iymon sevgisi, ibodat sevgisi, xayrot va hasanot sevgisi, musulmon sevgisi, ixvon — qardoshlik, birodarlik sevgisi, inson sevgisi, san’at sevgisi chiqgay.
Tasavvufning asosi — qullarga Allohni, Allohga qullarni sevdirmoqdir. Tasavvuf buni juda zarif, juda nozik, juda teran usullar bilan ta’minlagay; qulni oshig‘i sodiq va muhibbi Xoliq holiga keltirgay. Mavlono Jaloliddin Rumiyning «Masnaviy»si ishqdir, nayning navosi ishqdir, Fuzuliyning she’ri ishqdir, Yassaviyning «Hikmat»i ishqdir, Ibrohim Haqqiyning «Ma’rifatnoma»si ishqdir, Yunusning «Ilohiy»lari ishqdir, Itriyning bastalari ishqdir, obidning xilvati ishqdir, darvishning zikri ishqdir, mujohidning jihodi ishqdir, muhoribning «Alloh, Alloh», deb yovga qarshi qilgan hamlasi ishqdir, shahidning jon bermog‘i ishqdir, g‘oziyning g‘azo rutbasi — g‘oziylik martabasi ishqdir...

Ishq ekan har neki bor olamda...

Bir kishi, qalbida ishqi ilohiy mash’alasi yonmasdan turib, behuda ulug‘ ishlarga urinmasin, chunki qosh qo‘yaman deb qo‘z chiqargay, xayr qilaman deb sharr (yomonlik) qilgay, jonni yoqgay, qalbni buzgay, atrof-maydonni bir-biriga qorishtirgay, bandalarni bir-birlariga to‘qnashtirgay, g‘azab bilan turib, zarar bilan o‘ltirgay, tiriltiraman deb o‘ldirgay, obod qilaman deb barbod qilgay; chunki chala tabib jondan ayirgay...
Halqqa yaxshi xizmat qilmoqning sharti avvalo Haqqa yaxshi qul bo‘lmoqdir. Xoliqiga vafosi bo‘lmagan kimsaning maxluqotga safosi va foydasi sira bo‘lmas! Zohirini istaganicha poklasin, tozalasin, botini kir va nopok bo‘lsa, uning hech qiymati yo‘q! So‘zini istaganicha nozik va shirin qilsin, niyati fosid bo‘lsa, hech ahamiyati yo‘q!
Bizning bugungi kunda chekayotgan, tortayotgan alamlarimizning ko‘pi dushmandan emas, balki noqis musulmondandir. Chunki dushman juda qadimlardan beri bor bo‘lib kelgan, ammo chin musulmonlar, ular ustidan hamisha porloq zafarlar qozonib kelganlar, qancha yuksak madaniyatlarni ta’sis etganlar, jahonga hokim bo‘lib, qancha xalqlarni asrlar bo‘yi adolat va saodat bilan boshqarib, idora etib kelganlar!

«Kishi o‘z qusurini ko‘rmog‘idek irfon bo‘lmagay».

Islom olami kishining o‘z qusurini ko‘rmoqqa, xatosini tuzatmoqqa, usulini o‘zgartirmoqqa yo‘naltiradi.
Bu kun Islom nomidan o‘rtaga chiqqanlarning ahvoliga, so‘zlariga, ishlariga qarab, uyalaman, o‘kinaman, ezilaman: yanglish fikrlar bilan harakat etgaylar, yanglish usullar bilan ishlagaylar. Do‘stni dushman o‘rnida ko‘rgaylar, o‘zlari o‘tirgan shoxni kesgaylar, ko‘ngil olmoq o‘rniga, ko‘ngilni buzgaylar, qalbni jarohatlagaylar, nafratga qolgaylar, muxolafatlari ortgay, mujodala jabhalarini ko‘paytirgaylar.
Bu kun Islomni bir yurt ichida yoymoqning, rivojlantirmoqning, sevdirmoqning, asramoqning bosh usuli — yaxshilik, sabr, muhabbat va marhamatdir; qattiqlik, qarshilik, g‘avg‘o va urush emasdir! Yaxshi bir musulmon, shak-shubhasiz, sog‘lom bir iymon sohibi, oxirat saodatini o‘ylagay, fidokor, sabrli, marhamatli, afv etuvchi, mehr-muhabbat va hurmatga to‘liq, chiroyli axloqli, kirishimli, shirin tilli, ochiq yuzli, xayrxoh... bir kishidir. Shundoq ekanligini har kimga qursatmog‘i lozim. Suyukli Payg‘ambarimiz, janobimiz, sollallohu alayhi va sallam: «Birov bilan kirisholmaydigan, (chiqisholmaydigan ulfat tutinmagan, ulfat va ahboblik qilib bo‘lmaydigan) odamda hech bir xayr (yaxshilik) yo‘qdir», deb marhamat etganlar. Hadis mazmuni shunday.
Bu kun har bir musulmon o‘z holiga, ko‘rinishi-qiyofasiga, kiyimiga, fe’l-atvoriga, so‘ziga ishiga juda diqqat etmog‘i, e’tibor va g‘amxo‘rlik ko‘rsatmog‘i, yomon taassurot uyg‘otmoqdan shiddat bilan qochmog‘i lozimki, uzoqdan uni ko‘rganlar, undan g‘azablanib, undan nafratlanib, Islomdan uzoqlashmasinlar! Har bir musulmon boshqalarga Islomni tanitmoqqa, sevdirmoqqa urinmog‘i, buning uchun esa o‘zini yaxshi o‘rnak bo‘lgulik, havas qilgulik, yoqtirgulik bir shaxsiyat holiga keltirmoqqa o‘zgacha bir g‘ayrat qo‘rsatmog‘i lozim. Agar Alloh jalla jalaluhuning rizosiga erishmoqni istasa, yo‘l shu yo‘ldir, muvaffaqiyatga esa shu yo‘ldan borilgay va erishilgay.

ASL SEVGI ALLOHNI SEVMOQDIR

Alloh bordir va birdir. Go‘zal bir go‘zaldir. Sevgi bir sevgidir. Bizning ajdodimiz yaxshini-yomonni, yomonliklarning eng yomonini, badtarini, har turini Yunon falsafasidan, Rumo falsafasidan, qadimgi yunonlardan, eroniylardan, hindlardan bilishar edi. Deydilarki, «Asl ishq va sevgi ishqi ilohiydir...» Asl sevgi Allohni sevmoqdir. Nechun? Chunki har turli go‘zallikni yaratgan — Alloh, har turli komil sifatlarga ega bo‘lgan zot — Alloh, har narsaga kuchi yetgan — Alloh, har bir ishi hikmatli bo‘lgan — Alloh, hamma narsani bilgan — Alloh! Qay jihatdan boqsang, eng go‘zal sifatlarning eng cho‘qqisi, eng go‘zal tajalliysi Alloh taolo hazratlaridadir. Shuning uchun ham eng go‘zal zot Allohdir! Shuning uchun, inson anglay olsa, yetisha olsa, ko‘ra olsa, mushohadja eta olsa, eng go‘zali Allohdir! Alloh sevgisi ishqi haqiqiydir!
«Ishq» kalimasi kasrali bo‘lib, arabchada «ishq» yoziladi. Ana shu ishqi haqiqiydir. Xo‘sh, unda bu dunyodagi insonlarning turli sevgilari nima? Bu dunyodagi insonlarning bu turli sevgilari ishqi majoziydir. Majoziy bir sevgidir, haqiqiy emasdir. Chunki kelgay, ketgay. O’tkinchidir. Vaqtinchalikdir. Bir qancha vaqt o‘tgach, sevganingdan nafratlanishing ham mumkin.
Odamlar esa «pul, pul, pul» deb pulning orqasidan quvadi, uni orzu qiladi, uni istaydi. NayzanTavfiq bir she’rida aytadiki,
«Chirkin qo‘llarda ko‘rgach,
Men puldan ham irgandim...»
Kimisi puldan jirkanadi, kimisi vaqtlar o‘tib, o‘zi tushunib-o‘ylab, yoqtirib, sevib olgan ishidan soviydi. Kimisi, bir payt kelib, bir mahallar o‘zi qo‘lga kiritmoq uchun bor-yo‘g‘ini sarflagan narsaning hechligini anglab qoladi. Undan voz kechadi. Bir vaqti kelib, hayotni ham sevmay qoladi...
Bolalardan so‘raladigan bitta savol bor: «Eng ko‘p kimni yaxshi ko‘rasan?» deyiladi. Tabiiyki, bola bu savolning javobini beradigan shuur saviyasida emas. Ammo onasi bilan otasi bolaga eng ko‘p kimni yaxshi qo‘rish kerakligini tushuntirish uchun shu savolni berib turishadi. Shunday qilib, unga «Eng ko‘p Allohni yaxshi ko‘raman» demoqni o‘rgatishadi. Sevgilarning eng haqiqiysi, eng birinchi o‘rinda turadigani Alloh sevgisidir.

ALLOHNI VA UNING RASULI ADIBINI SEVMOQ

Dinning o‘zagi sog‘lom va to‘g‘ri iymon, iymoning o‘zagi — Hubbi Rahmon, ya’ni akramul akramin va arhamur rohimiyn bo‘lgan yuksak Allohni sevmoqdir...
U holda bizning asl ishimiz, juda latif, juda zarif, juda nozik, juda shirin tuyg‘u bo‘lmish sevmoqdir. Boshqa fikr va tuyg‘ular, ibodat va toatlar, xayrot va hasanotlar uning ortidan keladi.
Alloh taoloni sevmoq u qadar qiyin, u qadar erishib bo‘lmaydigan va qo‘lga kiritib bo‘lmaydigan bir ish emas. Chunki qul o‘zini kim yaratganini, kim ulg‘aytirganini, bu mukammal vujudni, aqlni, fikrni, foydalanayotgan turli ne’matlarini... unga kim berganini; koinotning bu mo‘‘jiza nizomini, yerlarni, osmonlarni, fazolarni, yulduzlarni, fizika, kimyo, biologiya va tabiat qonunlarini kim tuzganini o‘ylagan taqdirda, shukran, hayrat va hayronlik tuyg‘ulariga g‘arq bo‘lmasligi mumkin emas.
Alloh taolo Qur’oni karimda bizga, O’zining rasuli Muhammad Mustafoga bog‘lanmoqni, ergashmoqni, tobe’ bo‘lmoqni amr etadi. Rasulullohni qabul etmasdan musulmon bo‘lmoq imkonsizdir. Tugal qabul etmoq lozimdirki, to‘g‘riligi aniq bo‘lgan bitta hukmini, bitta hadisi sharifini, bir sunnati saniyyasini ham o‘z aqlicha, o‘z kayfiyati tufayli rad etgan kimsa kofir bo‘lgay, munkir qolgay, iymonsiz ketgay.
Alloh jalla jaloluhu, o‘z elchisi va sevikli bandasi, ashrafi maxluqot bo‘lmish inson jinsining cho‘qqisi — eng yuksagi, payg‘ambarlarning sarvari, insu jinning janobi, jannatning eng yuqori rutbasi bo‘lgan Maqomi Mahmudning sohibi Muhammad sollallohu alayhi va sallamga ishonib ummat bo‘lmagan kimsani mutlaqo rahmatiga erishtirmas, jannatiga kiritmas, aksincha eng qattiq jazolar bilan jazolar.

Bir sahih hadisi sharifida Payg‘ambar janobimiz (s.a.v.) marhamat etadilarki: «Nafsim (jonim), qudrati qo‘lida bo‘lgan Allohga qasamki, sizlardan har bittangiz meni otangizdan ham, farzandingizdan ham, butun insonlardan ham ko‘proq yaxshi ko‘rmaguningizcha, haqiqiy mo‘‘min bo‘la olmassiz».
Shuning uchun sahobai kirom, rizvonallohu alayhim ajma’in, ul zotga murojaat etganlarida: «Fidoka abiy va ummiy, yo Rasulalloh!» («Ota-onam sizga fido bo‘lsin, yo Rasulalloh!») deb so‘z boshlar edilar. Uning yo‘lida mollarini va jonlarini fido qilishda hech ikkilanmas, peshonalarini tirishtirmas edilar. Hammalari o‘limga tayyor holatda u zotga bog‘langan, bay’at etgan edilar.
Hatto bittasi kelib, Payg‘ambarimiz (s.a.v.)ga:
— Yo Rasululloh! Men sizni ko‘p yaxshi ko‘raman! — dedi.
— Rost so‘ylarmisan? — dedilar Payg‘ambar janobimiz.
— Ko‘p yaxshi ko‘raman, yo Rasululloh, sizga oshiqman, juda yaxshi qo‘raman! — dedi u.
— Undoq bo‘lsa, balolarga hozirlangin! Chunki meni yaxshi ko‘rgan kishiga balolar xuddi selning guldur-guldur kelmog‘idan ko‘ra shiddatliroq kelur, — dedilar.
Ya’ni, bu mehr-muhabbatning imtihoni ko‘p bo‘lgay, shiddatli bo‘lgay va qaerda bir musulmon bo‘lsa,   Alloh unga aziyat yetkazadigan bir aziyatchini paydo qilgay. Uning qarshisida esa musulmonning hushyor turmog‘i lozimdir.
Barcha zamonlarda bo‘lgani kabi bizning zamonamizda ham Rasulullohni sevmoq, u zotning yo‘lidan bormoq bilan, sunnatini jonlantirmoq bilan ummatiga xizmat etmoq bilan va bilxossa, uning haqiqiy vorislari bo‘lgan ulamoi muhaqqiqiyn, mashoyixi vosiliyn va avliyoullohi muqarrabiynga bay’at qilib bog‘lanmoq bilan amalga oshgay, namoyon bo‘lgay.
Kunday ravshan, zohir va boqir (aniq) bo‘lgan bu haqiqatdan xabarsiz yurganlar naqadar achinarli ahvoldadirlar! Haqqi va ahliyati, salohiyati bo‘lmagan holda insonlarni o‘zlariga bog‘lamoqqa uringan kishilar naqadar qo‘rqinch bir jur’at komidadirlar! Ularga ishonib, orqasidan ketganlar naqadar iz’onsiz va irfonsizdir! (Itoatsiz va ma’rifatsizdir!) Bechoralar johiliya o‘limi bilan o‘lib ketgaylar...
Yo Rabb! Bizni O’zingning va Rasulingning muhabbatidan mahrum qoldirmagin, sevgan qullaring bilan birga saqlagin, sevgan yo‘llaringda yuritgin, sevgan amallaringni bajartirgin; huzuringga O’zing sevgan va O’zing rozi bo‘lgan bandalaring bo‘lib bormog‘imizni nasib aylagin!

RASULULLOHGA ERGASHMOQ

Rasulullohning sunnatini sevamiz. Biz Rasulullohning izlaridan yurmoqni istaymiz. Biz Rasulullohning shafoatiga noil bo‘lmoqni istaymiz. Biz oxiratda Rasulullohga qo‘shni bo‘lmoqni istaymiz. Biz Rasululloh qilgan amallarni qilmoqni istaymiz. Nimadan ul zot uzoq turgan bo‘lsalar, undan uzoq turmoqni istaymiz. Nimani ul zot tavsiya etgan bo‘lsalar, uni boshimizga toj qilmoq istaymiz! Nimadan bizni man’ etgan bo‘lsalar, undan yiroqlashmoqni istaymiz.
Rasululloh istamagan narsa bizdan yiroq bo‘lsin, istamaymiz, biz Rasulullohni istaymiz. Rasululloh muhabbatini Alloh qalbimizga jonlantirib jo aylasin! Avlodlarimiz — farzandlarimizni ham Rasululloh muhabbatiga muvofiq-munosib kamol toptirmog‘imiz lozim. «Avlodlaringiz — farzandlaringizni Rasululloh muhabbati bilan ulg‘aytiringiz», deydilar Payg‘ambar janobimiz. Hammangiz avlodimizdirsiz. Albatta, orangizda yoshi mendan ulug‘lar bor, ammo bizning yo‘limizning urf-odati shundoq! Talaba domlaning yonida bo‘ysunuvchandir. Talaba ustozning avlodi — farzandi kabidir.
Ustozning jabru jafosi mehru vafosidan ko‘ra qimmatliroqdir. Otasi sevib erkalaydi, domlasi koyib-urishadi, kezi kelganda, zaruratan uradi, ammo domlasi qimmatli, qadrliroq, chunki ustozi insonga harf o‘rgatadi, buning ustiga, ustozi din o‘qituvchisi bo‘lsa, tariqat murshidi bo‘lsa, oxirat saodatining yo‘lini ko‘rsatadi. Taqvoning yo‘lini ko‘rsatadi. Ma’rifatullohni ko‘rsatadiki, bu yanada qimmatliroqdir. Shu jihatdan biz ham birodarlarimizni Rasulullohning muhabbati bilan kamol toptirmoqni istaymiz...

ALLOH GO’ZALDIR, GO’ZALLIKNI SEVGAY

Bir kun Rasululloh (s.a.v.):
— Qalbida, bir misqolchalik bo‘lsa ham, kibrdan nishona topilgan kishi jannatga kira olmaydi, — deb marhamat etdilar.
Bu juda muhim bir ogohlantirish edi. Eshitganlar albatta, hayajonlandilar; o‘z-o‘zlarini tekshirib,  xabar oldilar; ahvolni yaxshi tushunib, anglab, kerakli tadbirlarni ko‘rmoq niyati ila andishali-andishali dedilarki:
— Shubhasiz, kishi kiyimlarining chiroyli bo‘lmog‘ini, poyabzallarining chiroyli bo‘lmog‘ini sevadi va istaydi? (Ya’ni, bu ham kibr alomatimidir?)
Janobimiz (s.a.v.) aytdilarki:
— Alloh go‘zaldir, go‘zallikni sevgay! — Asl kibr haqni, haqiqatni ko‘rmaslikdir, e’tiborsizlik qilmoq, insonlarni xor va haqir ko‘rib, yuqoridan boqmoqdir.
Bu hadisi sharifdan bizga bir qancha chiroyli darslar chiqmoqda.
Hammasidan oldin anglashilmoqdaki, ba’zi fe’l-ho‘ylar, harakatlar, duch kelgan tavr-holatlar insonni mahv etishi mumkin. U holda yomon fe’l-ho‘ylarimizni mutlaqo tark etmog‘imiz, ichimizni toza niyat va yaxshi axloq bilan, tashimizni esa ulug‘, asl va yetuk fe’l-harakatlar bilan bezamog‘imiz lozim: komil, orif va zarif kishilar bo‘lmog‘imiz lozim. Dinimizning eng ulug‘ g‘oya-maqsadlaridan biri axloqiy yetuklikni ta’minlamoqdir. Zotan Payg‘ambarimiz (s.a.v.) go‘zal axloqni kamolga yetkazmoq uchun yuborilganlarini ochiq bayon etganlar.

Ayniqsa, haq va haqiqatga hurmat saqlamoq, to‘g‘rini va haqni sevmoq, achchiq bo‘lsa ham, haqiqatlarni qabul etmoq lozim; kibr va g‘ururdan tug‘ilgan qo‘rslik va muxolifatni tark etmoq, har yerda, har ishda haqqoniyat mezoni ila harakat etmoq lozim; haqsizliklarga qarshi chiqmoq, rostini so‘zlamoq, to‘g‘ri so‘zga e’tiroz etmaslik lozim; o‘zimizga va yaqinlarimizga nisbatan ham adolat saqlamog‘imiz, adolatdan ayrilmasligimiz lozim.
Va yana bilmog‘imiz lozimki, go‘zal fe’l-ho‘ylarning eng muhimlaridan biri tavozu’ va mahviyatdir. Buning aksi bo‘lgan fe’l-ho‘y «ujb» (manmanlik, xudbinlik) deb ataladiki, bu o‘z-o‘zini sevmoq, burni havoda bo‘lmoq, insonlarga yuqoridan boqmoq, ularni kamsitmok, xor ko‘rib, masxara qilmoq shaklida yuzaga chiqgay. Bu «ujb» tavfiqi ilohiyga mone’dir, ya’ni ujb egasini haqning ilohiy yordami uzilmog‘idek jazoga giriftor etgayki, bu eng og‘ir falokatdir. Kishi mag‘rur va o‘zini sevuvchan bo‘lmasligi lozim, so‘zida, ishida, fe’l-harakati va muomalasida haddini bilib, ojizligini anglab, o‘zidan qo‘ra bilag‘onroq (olimroq), yetukroq, xayrliroq kishilar... borligini o‘ylab, tavozu’ni hech qo‘ldan bermasligi lozimdir.
Va nihoyat, hammangizda, salim va estetik-madaniy shuur, go‘zallik ishqi, go‘zallikni sevmoq va qadrlamoq malakasi mustahkamroq jo bo‘lmog‘i va rivojlangan bo‘lmog‘i lozimdir.
G’oyamiz: «Har ishning eng chiroylisini qilmoq; o‘zimizni eng go‘zal sifat bilan sifatlamoq, dunyoda va uqboda (oxiratda) eng go‘zal natijalarga, eng go‘zal mukofotlarga erishmoqdir». Rabbimiz jalla jalaluhu bizni ana shularga noil va vosil aylasin!
Alloh taolo hazratlari bizlarni O’zi sevgan qullardan bo‘lmog‘imizni nasib aylasin... Bizda o‘zi sevmagan neki hol, fe’l-ho‘y va sifat, ish bor bo‘lsa, bulardan O’zi qutqarsin. Bizni O’zi sevgan hollar ila hollantirsin. O’zi sevgan axloq ila xulqlantirsin... O’zi sevgan ishlarni bajarmog‘imizni muvaffaq aylasin... O’zi sevgan qullar bilan birga yashamog‘imizni nasib aylasin... O’zi sevgan qullari bilan hamroh qilsin... Habibi adibiga qo‘shni aylasin...