ALLOHNING SEVGAN QULI BO’LMOQ

Alloh jalla jalaluhuningt birinchi qullari emasmiz. Bizdan oldin qancha-qancha qullar kelib ketdi. Hazrati Odam Safiyulloh alayhissalomdan to Payg‘ambarimiz Habibulloh — Muhammad Mustafo (s.a.v.)ga qadar dunyoning har yerida, har shahrida Alloh taolo hazratlarining vazifali qullari yashadi. (Salovatullohi va salomuhu va’alo ali kullun ajma’iyn).
Payg‘ambar janobimiz (s.a.v.)dan keyin Alloh taolo hazratlari ummatni yo‘lboshchisiz va yolg‘iz qoldirmadi. Avliyoullohni, murshidlarni ummati Muhammadning haqiqiy aminlari ayladi.
Muso alayhissalom ulul-azm payg‘ambar bo‘la turib, Xizr alayhissalomdan bir narsalarni o‘rganmoqni istadilar.
Imomi G’azzoliy, yillar bo‘yi zarrin jubbasi, muhtasham sallasi bilan madrasalarga borar ekan, qoniqmadi. Yo‘llarga tushdi. Tartib-intizomlarga chaqirildi. Ibodatlar qildi.
Mavlono Jaloliddin Rumiy, Shamsi Tabriziyni topguniga qadar boshqa bir umrni yashadi, undan keyin yana boshqa bir umrni yashadi.
Maqom sohibi, mavqe sohibi, mulk sohibi, borliq sohibi, bilim sohibi, rutba sohibi bo‘lmoq muammo emas!.. Muhim narsa Alloh taolo hazratlarining sevgan quli bo‘lmoqdir! Inson Allohning sevgan quli bo‘la olsa, qanday baxtlidir!
Sevmagan quli bo‘lsa, qanday baxtsizlikdir! Xoh shoh bo‘lsin, xoh jahonning podshohi bo‘lsin...
Alloh taolo hazratlari kimlarni sevgay? Butun musulmonlar eng avvalo ana shuni izlamoqlari lozim. Ajabo, Alloh kimlarni sevgay? Ajabo, ne qilsam, Alloh meni sevgay? — deya ana shu savolga tugal javob topmoq kerakdir!
Ey aziz birodarlarim!
Alloh taolo hazratlari fosiqlarni sevmas. Alloh taolo mushriklarni, kofirlarni sevmas! Mo‘‘minlarning fosiqlarini sevmas. Munofiqlarni sevmas. Johillarni, g‘ofillarni sevmas! Axloqi buzuq, adabsizlarni sevmas...
Alloh kimlarni sevmasligiin to‘liq o‘rganmoq lozim. Eng muhim bilim shu! Chunki Alloh taolo hazratlari sevmadimi, sevmagan qulini hidoyat ham qilmas!
Mana, kunda eng kamida qirq marta: «Yo Rabbiy! Sevgan qullaring safiga bizni ham hidoyat aylagil!» deymiz-ku! Xo‘sh, kimsalar nega to‘g‘ri yo‘lda emaslar? Alloh taolo sevmagan quliga eng buyuk ikromi bo‘lmish hidoyatni ehson etmas! Buni o‘z sevgan quliga ehson etgay! Shuning uchun to‘liq Uning sevgan quli bo‘lmoq lozim! Mutlaqo Uning sevgan yo‘lini topmoq lozim! Boshqa hamma narsa puchdir!.. Boshqa hamma narsa bekordir!.. Boshqa hamma narsa behudadir!..

FOYDALI QUL BO’LMOQ

Alloh sevgan, Allohni sevgan bir kishi...
Xaybar fathi...
Xaybar kunida payg‘ambar janobimiz aytadilarki:
— Men bul bayroqni bir kishiga bergaymanki, Alloh uni sevgay, ul Allohni sevgay!..
Hamma hayron qoladi. «Kim bu?» deb har kim kuta boshlaydi. Hazrati Umarning shu kecha uyqusi qochadi. «Oh, ertaga bayroqni menga bersa edilar, Allohning sevgan quli men bo‘lsam edim!.. Menga tegishli bo‘lsa edi bu madhlar!..» deydi. Ertasi kuni payg‘ambar janobimiz hazrati Alini qidiradilar...
— Yo‘q! Chodirda... — deyishadi.
— Chaqiring, — deydilar... Sanjaqni unga beradilar.
Hadisi sharifda sobitki, Alloh uni sevadi, ul Allohni sevadi. Hazrati Ali janobimiz qasam ichadiki, «Hech kimga yaxshilik qilmadim, yomonlik ham qilmadim!..» deb. Nima demoqchilar?.. Bir inson yaxshilik qilsa, o‘ziga qilar, yomonlik qilsa ham o‘ziga qilar... Yaxshilik qilganida savobga erishgay, yomonlik qilganida gunohga botgay. Bersin hisobini, tortsin jazosini!
Bu jihatdan foydali qul bo‘lmoq lozim!.. Kumushxonaviy Xojamiz «Jomi’ul-usul» degan tariqat kitobimizda aytishicha, butun tariqatlarni tekshirgan, juda katta asarlari bor; masalan, «Majmuatul-ahzob»i... butun avrodni to‘plagan, butun azkorni (zikrlarni) to‘plagan, hamma narsani tadqiq etgan; aytadiki, «Butun tariqatlarni tadqiq etdim. Butun tariqatlarda mushtarak bo‘lgan asos — xizmatdir». Ya’ni, har bir tariqatning o‘ziga xos nozik farqlari bor, ammo barcha tariqatlarda uyqash bo‘lgan, mushtarak bo‘lgan jihat nimadir? Xizmat!
Ya’ni, darvish xizmat etgay!.. Savob qozonmoq uchun, Allohning rizosini topmoq uchun belgili yo‘l — xizmat yo‘lidir! Xizmat qilgaysan, har jonivorga; qushga, laylakka, mushukka, qo‘ziga, itga, insonga, insoni komilga... Har narsaga xizmat qilgaysan!.. Xizmat qilsa, izzat topgay inson.

ALLOH UCHUN SEVMOQ

Payg‘ambar janobimiz (s.a.v.) besh jumla bilan ifoda qilgan xususlar bor: «Haqqot muhabbatiy lil-mutazovirina fiyya», ya’ni, «Mening muhabbatim, sevgim, sevmog‘im, rozi bo‘lmog‘im vojib bo‘lgay, kerak bo‘lgay, tahaqquq etgay — muhaqqaq bo‘lgay... Kimlarga?.. Bir-birlarini Alloh uchun ziyorat etganlarga... «Va haqqot muhabbatiy lil-mutahabbina fiyya», ya’ni «Bir-birlarini Alloh uchun sevganlar, yaxshi ko‘rganlarga...» Keyin «Bir-birlariga Alloh uchun yordam berganlarga, bir-birlariga Alloh rizosi uchun haqni so‘ylaganlarga, «mutanasixiyna fiyya...» kabi tomonlari ham bor hadisi sharifning...
Anglashiladiki, musulmonning musulmonni sevmog‘i, yaxshi ko‘rmog‘i ibodatlarning eng savoblilaridandir; ammo biz odatlangan tarzdagi ibodatlar emas. Imomi G’azzoliy, roziyallohu anhu, ifodasi bilan aytganda «odat tarzidagi ibodatlarning» eng savoblilaridandir. Chunki bir musulmonning butun hayoti ibodatdir... Niyati xolis bo‘lsa, bir musulmonning butun hayoti ibodatdir, hatto uyqusi ham ibodatdir!.. Uyqusi sunnati saniyyaga uyg‘un bo‘lsa, uyqusi rizoi Boriy taologa muvofiq bo‘lsa, uyqusi yaxshi bir niyatga tayansa, uyqusi ham ibodatdir... Yemog‘i, ichmog‘i ham ibodatdir, ziyorati ham ibodatdir, birodarligi ham ibodatdir. O’sha mumtoz ibodatlar bilan birga bulardan ham ulkan savoblar olgay. Har on savob olgay... Niyati bilan bir musulmon har on savob olgay. Bu Islomning go‘zalliklaridan biridir...
Darvishlik, tasavvuf deb atagan narsamizning eng muhim tayanchlaridan biri, mo‘‘minlarning qardosh-birodar bo‘lmog‘i, og‘a-ini bo‘lmog‘i, do‘st bo‘lmog‘i, yor bo‘lmog‘idir; odat tarzidagi bir ishdan ham davomli savob olmog‘idir. Chunki bir-birlarini Alloh uchun sevganlar, mahshar kunida insonlar dahshatli qiyinchiliklar ichra qolganida, og‘irlik, qiyinchilik tuymagaylar; Arshi a’loning soyasida ardoqda bo‘lgaylar... Nurdan bo‘lgan minbarlarda o‘ltirgaylar, xaloyiq ularga havas etgay... Mahshar xalqi, mahshar joyidan ularni, xuddi biz dunyodan osmon yuzidagi yulduzlarni tomosha qilganimizdek, tomosha qilgaylar; «Bular payg‘ambar emas, shahid emas, ammo kim bular?» degaylar.
Payg‘ambar (s.a.v.) janobimiz marhamat etadilarki: «Ular bir-birlarini Alloh uchun yaxshi qo‘rganlardir!..» Shuning uchun Alloh bir-birimizga nisbatan muhabbat va hurmat, birodarlik va do‘stligimizni xolis aylasin... Ibodat sifatlig‘ aylasin!..

SEVISH YO’LLARI

Bir oyati karimada: Alloh hazrati Payg‘ambarimiz (s.a.v.)ga xitob qilib: «Ayting (ey habibim): «Agar Allohni sevsangizlar, menga (ya’ni Rasulullohga) ergashingizlar, shunda Alloh sizlarni sevgaydir...», deydi. Ularga shundoq deb aytgil, Ey Rasulim, ya’ni, bandalarga: «Agar sizlar Allohni sevmoqni istasangiz, yaxshi quli bo‘lmoqni istasangiz, bizlar Allohning buyrug‘ini tutgaymiz, deydigan bo‘lsangiz, unda men Uning payg‘ambariman, menga itoat eting», deb ularning vazifasini tushuntir, ular senga tobe’ bo‘lsinlar. «Sizlar menga tobe’ bo‘lsangiz, unda Alloh ham sizlarni sevadi...», deb Men ne sabab ila sevmog‘imni ularga bildirgil, deydi Alloh jalla jaloluhu.
O’shanda gunohlaringizni ham afvu mag‘firat etgay. Alloh bir qulini sevdimi, uni sevgisiga loyiq holga keltirgaydir. Poklagay, gunohlardan tozalagay, g‘aflatdan poklagay, jaholatdan poklagay, ichini nurlantirgay, qalbini nurlantirgay.
Birodarlarimizdan biri Madinai munavvaraga borib, Payg‘ambar janobimizning maqbarai saodatlari — turbati saodatlari qarshisiga o‘tiribdi, ko‘zlarini yumibdi. Hech narsa yo‘q... Debdiki, «Yo Rabbiy! Ol mening jonimni shu yerda, ol, modomiki, Rasulullohnining yuzini ko‘rmas ekanman, modomiki, shundoq ko‘rib yashamoqqa loyiq emas ekanman, ol mening jonimni! Meningdek adabsiz odamga yashamoq ham to‘g‘ri emas!» debdi. Shu zamon ko‘zidan pardalar ochilib, Rasululloh janobimizni ko‘rgan ekan...
Shuning uchun avliyoullohning vazifasi nima? O’zining so‘ziga quloq soladigan, o‘ziga tobe’ bo‘lgan insonlarni Rasulullohning sunnatiga ergashtirmoqdir!

ALLOHGA QULLARNI, QULLARGA ALLOHNI SEVDIRMOQ

Ashraf o‘g‘li Rumiy Iznikiy hazratlari, Qodiriyya tariqati asosida ashrafiyya sho‘‘basini tuzgan zot, «Muzakkin-nufus» nomli asarida aytadiki, «Shayxning ikki vazifasi bor: birinchi vazifasi qullarga Allohni sevdirmoqdir»: Bu osonroq, qullarga Allohni tushuntirasan, tanitasan, lutfini, karamini, hikmatini, san’atini, koinotni, atomlarni, yulduzlarni, gullarni, o‘simliklarni, hujayralarni, ilmda qay darajada teran bo‘lsang, shu darajada anglatasan, Uning qarshisidagi qul hayron qolgay. Subhonalloh, degay, Alhamdulillah, degay, hayron qolib Allohni sevgay. Hikmatlarini anglatgay, oyatlarini tushuntirgay, u esa ko‘z yoshlarini to‘kib, Allohni sevgay. Bitta vazifasi shu — qullarga Allohni sevdirmoq.
«Shayxning ikkinchi vazifasi Allohga qullarni sevdirmoqdir», deb aytadi, Ashraf o‘g‘li Rumiy. O’zi shayx-ku. O’zi murshid, bir tariqatning yo‘lboshchisi, tariqat sho‘‘basini tuzgan zot. Tariqatda ulkan bir cho‘qqi. «Allohga qullarni sevdirmoq», deydi. Tavba, astag‘firulloh, o‘zing bir ojizu nojiz qul bo‘lsang! O’tir, o‘tirgan joyingda! Allohga majburan bir ishni qildirmoq imkoni bormi?! Mumkin bo‘lgan gapmi shu!
«Yo Rabbiy, Sen shu qulingni sev!» deb ko‘rgin qani, sevarmikin? Ko‘raylik qani, qandoq sevarkin? Nima degani o‘zi «Allohga qullarni sevdirmoq!» Yo‘q, bu juda oddiy izohlangay! Muridlarni Rasulullohga ittibo’ ettirgay (ergashtirgay), bog‘lagay, eltib, Allohga ana shu yo‘l bilan sevdirgay! To‘g‘ri, Ashraf o‘g‘li Rumiy hazratlari bu o‘rinda quyidagi oyati karimaga suyangan, dalil keltirib degan: «Bismillahir rohmanir rohiym... Qul in kuntum tuhibbunalloha fattabi’uniy yuhbibkumulloh». Ya’ni: Qul agar Rasulullohga ittibo’ etsa (ergashsa), Alloh o‘sha qulini sevajagini mazkur oyati karima isbot etmoqda.
Demak, unda Ashraf o‘g‘li Rumiyning rejasi to‘g‘ri, sog‘lomdir. Muridini qayoqqa boshlaydi? «Keling, mening ortimdan, bir qancha marosimlar tuzaylik, qalpoqlar-kulohlar ijod qilaylik, sakkiz tilimli bo‘lsin, o‘n ikki tilimli bo‘lsin, sallaning rangi undoq bo‘lsin, jubbaning rangi bundoq bo‘lsin, eshikdan kirishda eshik uch daf’a o‘pilsin, to‘qqiz umbaloq oshilsin!..» deganga o‘xshash gaplar qiladimi?! Yo‘q! Nima deydi? «Rasulullohga ittibo’ et!» deydi.

MUHABBAT BIZNING ASL USULIMIZDIR

Muhabbat muhim va ulug‘ bir manba’, muhim bir tuyg‘udir. Bizning asl usulimiz muhabbat usulidir. «Biz» deganda musulmonlarni nazarda tutaman. Islomning mohiyatida, tamalida bo‘lgan narsa muhabbatdir. Sevgi ulug‘ bir manba’, sevgi bosh tuyg‘udir...
Jihod sevgining amaliy bir shaklidir
Hatto jihod ham muhabbatdandir, Haqqa bo‘lgan sevgidandir. Haqqa, adolatga bo‘lgan sevgidandir. Jihod muhabbatning amalga oshgan bir shaklidir. Shu jihatdan biz bu muhabbat usulini xuddi ajdodimiz qo‘llagan kabi qo‘llamog‘imiz lozim. Yunus Emroning devonini boshdan-oxir o‘qib chiqing, jo‘shqin bir muhabbatga duch kelasiz. Mavlono Jaloliddin Rumiyning «Masnaviy»sini o‘qing, qaynoq bir ishqqa duch kelasiz. Xoja Ahmad Yassaviy «Hikmat»ini o‘qing, Ashraf o‘g‘li Rumiyning devonini boshdan-oxir o‘qing, «Muzakkin-nufus»ni o‘qing, jo‘shqin, qaynoq muhabbatlarga duch kelasiz!
Ey Allohim, meni Sandan ayirma,
Jamolingkim, meni andan ayirma,
Seni sevmoq mening dinim, iymonim,
Ilohiy, dinu iymondan ayirma.
Baliqning joni suv ichra tirikdir,
Ilohiy, baliqni ko‘ldan ayirma!
Ya’ni, shoir baliq nechog‘ suvda tirik bo‘lsa, o‘zini shundoq muhabbat ichra tirik ko‘rmoqda. Muhabbat ila yashamoqni o‘ylayotir va shu muhabbatdan ayrilmaslikni istayotir.
Bu jo‘shqin muhabbat bizning zamonamizga qadar davom etib kelgan. Har joyda buni qo‘rgaymiz. Ibrohim Haqqiy Arzrumiyning «Ma’rifatnoma»sini o‘qing; tag‘in shunoq zotlarning, she’r yozgan kishilarning hayotini o‘qing; rahmatli Posho Dada va yoki Dorandali Xulusiy janobning devonlarini o‘qing; bosh mavzu, asos mazmunning, an’anaviy tarzda, Islomning mohiyatida bo‘lgan ishq-muhabbat ekanligini ko‘rasiz.
Shundoq bo‘lgach, biz sevmoqni ham o‘rgangaymiz. Muhabbat tomirlarimizni ham ishlatgaymiz. Tiqinlari bo‘lsa, ularni ochgaymiz. Muhabbat tomirlarimiz guldur-guldur ishlasin; insonlarni sevaylik.

Hammani sevgaymiz.

Hatto hammani, har kimni sevaylik. Butun insonlarni, Hazrati Odam otamizning farzandlari, deb sevmog‘imiz mumkin.
Olmoniyada men bir mashina olishim kerak edi, bir do‘konga kirdik. Do‘kondor kishi — olmon, biz esa musulmonlarmiz. Mashina olmoqchimiz. Men tabassum qilib dedimki, «Hazrati Odamdan tarqalganmiz, birodarmiz, og‘a-inimiz». «Shundoq», dedi. Boshqa biror narsa deya olmadi.
Islomga ko‘ra shu zamonning butun insonlari, Payg‘ambari (s.a.v.) janobimizning ummatidir. Amerikaliklar ham, ruslar ham, braziliyaliklar ham, eskimolar ham, hindlar ham, yaponlar ham... hammalari ummati da’vatdir.
Tasavvuf bo‘lmaguncha
islomiy yuksalish bo‘lmas,
noqisdan komil ish chiqmas.
Chiroyli axloqqa qarab kelayotir insonlar. Demakki, yumshoq qalblikka, muhabbatga qarab kelayotir. Mana, bizning usulimiz mana shudir.
Zafar qozonmoq uchun ikki shart ilgari qo‘yiladi: birinchisi — sabr, ikkinchisi — taqvo.
Taqvo — islomiy tasavvufning g‘oyasi. Muhabbat — islomiy tasavvufning g‘oyasi. Go‘zal axloq — islomiy tasavvufning g‘oyasi. Tasavvuf bo‘lmaguncha, islomiy yuksalish bo‘lmas, aziz birodarlarim! Mumkin emas. Inson inson bo‘la olmas, insoni komil bo‘la olmas. Komil bo‘lmagan insonlardan esa komil ish chiqmas, hamisha noqis ish chiqar, yuzlarni, ko‘zlarni bulg‘aylar.

BIR-BIRIMIZNI SEVMOG’IMIZ KERAK

Bir-birimizni qon qarindosh kabi, jon qarindosh kabi, ota-onasi bir og‘a-inilar kabi, hatto, undan ham kuchliroq sevmog‘imiz kerak.
Ba’zi bir samimiy do‘stlik, birodarliklar bor: ba’zan maktabda rivoj topadi, ba’zan askarlikda uyg‘onadi, ba’zan haj yo‘llarida paydo bo‘ladi, namoyon bo‘ladi. Ba’zan mahalladan, bolalikdan do‘stlik paydo bo‘ladi. Xullas, juda sog‘lom bir birodarlik, ahboblik bo‘lgay. Ayrim birodarlarimiz orasida shundoq bir samimiyatni ko‘rmayotirmiz. Bo‘lmog‘ini orzu qilamiz. Ba’zilar o‘rtasida bor shundoq samimiyat, ko‘rib mamnun bo‘lamiz, mamnunmiz. Alloh rozi bo‘lsin!
Faqat ayrimlar orasida, go‘yo Islom ikkinchi darajada turgandek, go‘yo tasavvuf va tariqat hamda ma’naviyat birodarligi ikkinchi o‘rinda qolgandek bir holat, tasavvur bor. Ayollar orasida ham shundoq, erkaklar orasida ham shundoq. Bizning munosabatlarimiz ahli dunyo kishilarining bir-birlariga bo‘lgan munosabatlaridek shakllangan, o‘shandoq sovuqlashgan.
Istaymizki, muhabbat bo‘lsin, sevgi bo‘lsin, samimiyat bo‘lsin, qardoshlik-birodarlik bo‘lsin. Bu qandoq amalga oshgay? Birga-birga ovqatlangaylar, o‘ltirgaylar, turgaylar, gaplashgaylar. Bolalar bir-birlari bilan tanishsinlar, xonimlar bir-birlari bilan tanishsinlar, erkaklar bir-birlari bilan samimiyatlarini kuchaytirsinlar. Dinimiz istagan qardoshlik, birodarlik, mehr-muhabbat, mavaddat (do‘stlik), bog‘liqlik, samimiyat va ixlos qaror topsin va shakllansin. Bir tomondan bir ulug‘ maqsadimiz shu. Chunki jannatga kirmoqning sababi, savobga erishmoqning manbai musulmonlar bir-birlarini sevmog‘idir!

Madinada Payg‘ambar janobimizning masjidiga borib, bir hafta-sakkiz kun o‘sha yerda qolsak, 40 vaqt namozni unda o‘qidim, deb qo‘p sevinamiz. Buni qila olmagan birodarlarimiz o‘kinadilar. Bir yil u yerda e’tikof o‘tirmoq naqadar savobli! Lekin musulmonning bir musulmon birodariga shavq bilan nazar qilmog‘i undan ham yaxshiroqdir. Demakki, ich-ichimizdan bir shavq uyg‘onmog‘i lozim. Qardosh-birodarlarimizga nisbatan bir muhabbat uyg‘onmog‘i lozim.
Bu o‘rinda ikki nuqta bor. Birinchisi, biz o‘z birodarimizga nisbatan o‘zimizni, qalbimizni ta’mir etmog‘imiz lozim. «Men bu birodarimni nega sevmayman? Nega su’i zan (bad gumonlik) qilaman? Nega sovuqman? Nega iliy olmayman?» Bu bir jihatdan o‘z ichimizda, o‘zimiz bilan bog‘liq bir muammo. Ayb mendami, ajabo. Mening jihozlarim zanglaganmi? Menda biror xato bormikin? — Ishning bu bir tomonini o‘ylamog‘imiz kerak.
Ikkinchidan, birodarlarim meni yaxshi ko‘rmayotir. Birodarlarimiz bilan oramizda sovuqlik bor. Menda ne ayb bor ekan? Ajabo, muhabbatni orttirmog‘im uchun o‘zimni qanday tutmog‘im kerak? Nimalar qilishim mumkin? — deb ishning boshqa bir tomonini o‘ylamoq bor.
Ya’ni, bir tomondan biz, ya’ni «A» shaxsi, ikkinchi tarafdan esa buning muqobili bo‘lmish «B» shaxsi bor. Ikkisi ham bir-biriga naqadar shavqli bo‘lmog‘i uchun o‘z-o‘zini nazorat qilmog‘i kerak. Taraflar, ikkisi ham birdan: «Yanada shavqli, yanada jonu-dildan, yanada samimiy, yanada birodarlarcha bir qardosh-qarindoshlikni qanday ta’minlamog‘imiz mumkin?» deb buning choralarini qidirmoqlari darkor.

YO’LIMIZ SABR VA SEVGI YO’LIDIR

Bizning usulimiz sabr va sevgi usulidir. Mashaqqati bor, qiyinchiligi bor bu yo‘lning... Xizmatning azoblari bor. Sabr qilurmiz, uyqusiz qolgaymiz, och qolgaymiz, jarohat topgaymiz, pulsiz qolgaymiz... Pullar xarjlashimiz kerak bo‘ladi, terlashimiz kerak bo‘ladi... Sabr qilgaymiz va xizmatimizni suyib bajargaymiz. Bizning usulimiz sevgi, mehr-muhabbatdir. Muhabbat bilan juda ko‘p eshiklar ochilgay. Badjahllik bilan ochilmagan juda ko‘p eshiklar mehr-muhabbat bilan ochilgay. Bizning tasavvuf yo‘limizning usuli muhabbatdir.
Bizning ulug‘larimiz ko‘pgina o‘lkalarni muhabbat bilan fath etganlar. Qurol-aslahasiz, to‘psiz, to‘pponchasiz, miltiqsiz, askarsiz, mehr-muhabbat bilan fath etganlar. Bizning usulimiz shudir. Yunusning usuli budir, Yassaviyning usuli budir, Ashraf o‘g‘li Rumiyning usuli budir, Ibrohim Haqqiy hazratlarining usuli budir!
Shayx Yusuf Hamadoniy hazratlari to‘qson ming majusiyni musulmon qilgan... Urush bilanmi?.. Yo‘q!.. Janjal bilanmi?.. Yo‘q! Muhabbat bilan, do‘stlik bilan, ziyorat bilan! Uylariga borib-kelishlar bilan, yo‘qlashlar, yaxshilik qilishlar bilan... Urush eng so‘nggi choradir, muhtaram birodarlarim! Alloh yo‘lida o‘ldirish, jang... Tig‘ borib suyakka yetgandan keyingina qilinadi. Undan oldin qilinadigan ko‘p ishlar bor.
Islomni bilmagan insonlar, ishni jang-jadal tomonga burib, eng so‘nggi ishni eng boshida qiladilar, musulmonlikni urush dini, qon dini, gunohkorlik dini qilib ko‘rsatmoqqa urinadilar. Ovruponing usuli shudir. Bizning usulimiz bu emas!.. Bolqonlarning futuhoti muhabbat bilan bo‘lgan, darvishlar bilan bo‘lgan... O’rta Osiyoning futuhoti muhabbat bilan bo‘lgan... Qurol-aslaha bilan bo‘lgan emas. Qurol bilan, harb bilan bo‘lgani yo‘q. Bizning yo‘limiz muhabbatdir. Sevmoqni o‘rgangaysiz, sevgi bilan — mehr-muhabbat bilan harakat qilmoqni o‘rgangaysiz!..
Muhabbat bir qancha jarohatlarni davolagay... Muhabbat bir qancha mushkullarni hal etgay... Muhabbat ko‘plab eshiklarni ochgay... Muhabbat bilan rohib (pop) musulmon bo‘lgay... Mehr-muhabbat bilan harakat qilganingda, axloqi hamida bilan harakat qilganingda har kimning ko‘ngliga yo‘l topgaysan... ko‘nglini olgaysan... Qo‘pol-qo‘rs bo‘lsa, insonning atrofida biror kimsa qolmas.