Badr g‘azoti tufayli Islom muzaffar dinga aylandi, musulmonlarda o‘z kuchiga ishonch paydo qildi, mushriklar birinchi marta qattiq zarbaga uchrab, saflarida parokandalik paydo bo‘ldi. Dushman son jihatdan bir necha barobar ustun, musulmonlar bir hovuchgina edi, mushriklarning ot-ulovi, qurol-yarog‘i badastir, jangovar tayyorgarligi puxta, musulmonlarda esa minishga ulov ham yetishmas edi. Faqat Olloh Taoloning ko‘rsatgan iltifoti tufayli Islom vakillarining qo‘li baland keldi. Parvardigori olam Oli Imron surasining 123-oyatida Badrdagi g‘alaba ne’matini minnat qilib shunday deydi: "Badrda Olloh sizlarga madad berdi. Vaholanki, sizlarning soningiz oz edi", Badr jangi musulmonlar hayotidagi eng katta g‘azot edi, shu bois u islom tarixida hal etuvchi burilish nuqtasi bo‘ldi. Shundan keyin islom diniga munosabat o‘zgardi. Bu jangda islom dinining ashaddiy dushmanlari o‘ldirildi. Musulmonlarning qo‘li baland kelganini ko‘rgan arablarning yuragiga g‘uluv tushdi. Olloh taoloning bu iltifotiga shukrona aytmoq, Badr g‘azotida g‘alaba qozonilgan kun — ramazonning o‘n yettisini nishonlab, payg‘ambar alayhis-salom va musulmonlarga ato etilgan ne’matlardan minnatdor bo‘lmoq lozim.

QAYNUQO’ G’AZOTI

Agar bir kishining ikki dushmani bo‘lib, birining ustidan g‘alaba qozonilsa, ikkinchisi halovatini yo‘qotib, g‘am bosishni,oqibati nima bo‘larini o‘ylab o‘tirmasdonoq g‘animini fosh etishi turgan gap. Badr g‘azoti musul-monlarning g‘alabasi bilan yakunlangach, bani Qaynuqo’ yahudiylari xuddi shunday ish tutishdi. Ular o‘rtadagi shartnomani buzib, dushmanligini fosh etib, ansorlardan bir ayolning nomusini bulg‘ashdi. Bu hol musulmonlarni hushyor torttirib, din dushmanlari bilan to‘qnashuv yuz berganda ularga ishonib bo‘lmasligiga amin qildi. Olloh taolo Anfol surasining 59-oyatida bu xususda payg‘ambar alayhis-salomga shunday deb uqtiradi: "Sen ma’lum qavmning shartnomaga xiyonat qilishidan qo‘rqsang, shartnoma mas’uliyatini ularning zimmasiga yuklab qo‘yaver. Olloh hech qachon xoinlarni do‘st tutmaydi". Rasululloh yahudiylardan boshqalarni chaqirib, xiyonatning oqibati yaxshilikka olib bormasligini aytdilar. Yig‘ilishga to‘planganlar: "Ey Muhammad, Badrdagi g‘alabangdan bunchalik kerilib ketma. Qurayshlar urushishni bilmaydigan ro‘dapo xalq. Biz bilan urushsang kimligimizni bilib olasan", deya tahdid solishdi. Chindan ham bani Qaynuqo’ yahudiylari jangovar odamlar edi. Xuddi shu asnoda Olloh taolo Oli Imron surasining 13-oyatini nozil qildi: "Kofirlarga, sizlar yengilasizlar va jahannamga to‘planasizlar. Jahannam naqadar yomon joy, degin. Urushayotgan guruhda sizlar uchun ibrat bor: ulardan biri xudo yo‘lida kurashayotganlar bo‘lib, ikkinchisi kofirlardir. Ularga (musulmonlar) ikki barobar ko‘p ko‘rinadi. Olloh istagan kishisiga yordam berib, qo‘llab-quvvatlaydi. Aqli raso kishi uchun bu narsada chindan ham ibrat bordir".

Shu yig‘ilishdan keyin Hazraj qabilasning oqsoqoli Uboda ibn Somid bani Qaynuqo’ yahudiylari bilan butunlay aloqasini uzdi. Abdulloh ibn Ubay esa zamon o‘zgarishidan qo‘rqib, Hazraj bilan munosabatini yana=da mustahkamladi. Olloh taolo musulmonlarga ta’lim berib, Moida surasining 51-52-oyatlarini nozil qildi: "Ey mo‘minlar, yahudiy va nasorolarni do‘st tutmanglar, (chunki) ular bir-biri bilan (yaqin) do‘stdir. Kimki ular bilan do‘stlashsa, o‘shalardandir. Zolim qavmni Olloh sira ham hidoyat qilmaydi. Dillarida illat borlarning bizga biron ofat kelishidan qo‘rqamiz deb ular bilan do‘stlashishga oshiqqanini ko‘rasan. Olloh (xohlagan odamiga) g‘alaba ato etadi yohud (istagan) ishini ro‘yobga chiqaradi. Ko‘nglidagi yashirin (niyatlari) uchun ular (ko‘p) nadomat chekishadi".
Bani Qaynuqo’ yahudiylari dushmanligani oshkor etib, qo‘rgonlariga yashirinib olishdi. Payg‘ambar alayhis-salom shu yil shavvol oyining o‘rtalarida ularga qarshi otlandilar, amakilari Hamza bayroqdor bo‘ddi. Bani Qaynuqo’ yahudiylari muhosaraga olindi.

QAYNUQO’NING KO’CHISHI

O’n besh kunlik qamaldan keyin musulmonlarga bas kelolmasligiga aqli yetgan yahudiylar rasulullohdan mol-mulkini tashlab, faqat bola-chaqasini olib ko‘chib ketishga ijozat so‘rashdi. Payg‘ambar alayhis-salom ularga uch kun ichida ko‘chib ketishga ijozat berib, bu ishga Uboda ibn Somidni mas’ul etib tayinladilar. Yahudiylar Suriyadagi Azriot degan joyga ko‘chib ketdilar va bir yilga qolmay hammasi qirilib ketdi. Rasululloh ulardan qolgan mol-mulkni beshga bo‘lib, o‘z urug‘-aymoqlariga tegishli ulushni Hoshim jamrasi bilan muttalib jamoasiga berdilar. Abdushams bilan Navfal jamoasiga hech narsa tegmadi. Buning sababi so‘ralganda ularning islomdan ilgari ham bani Qaynuqo’ bilan juda yaqin, xuddi tug‘ishgandek ahil bo‘lganligini aytdilar.

SAVIQ G’AZOTI

Ikki o‘g‘li bilan yaqinlari o‘ldirilgan Badr g‘azotida qatnasholmagan Abu Sufyonning ichiga chiroq yoqsa yorishmasdi. U Muhammad alayhis-salom bilan uchrashmaguncha boshiga suv tekkizmaslikka qasam ichdi va so‘zining ustidan chiqish uchun ikki yuz kishilik qo‘shin bilan Madinaga yo‘l oldi. Yo‘l-yo‘lakay bani Nazir yahudiylarini musulmonlarga qarshi otlantirish uchun ularning boshlig‘i Huyay ibn Axtab bilan ko‘rishmoqchi bo‘ldi, biroq oqsoqol uchrashuvdan bosh tortdi. Tarvuzi qo‘ltig‘idan tushgan Abu Sufyon Madinaga bir nechta odam yubordi, ular xurmozorlarga o‘t qo‘ydilar va ansorlardan bir kishini ko‘rib qolib, uni o‘ldirdilar. Bundan xabar topgan payg‘ambar alayhis-salom zulhijja oyning beshinchi kuni ikki yuz sahoba bilan Abu Sufyonga qarshi otlandilar. Biroq dushman allaqachon qochib qolgan, ularni quvib yetish mahol edi. Mushriklar yukini yengillatish uchun tashlab qochgan talqon solingan qoplar musulmonlarga o‘lja bo‘ldi. Shu bois bu yurish saviq (talqon) g‘azoti deb ataladi.

HAYIT NAMOZI

Shu yili Olloh taolo musulmonlarga hayit namozini o‘qishni farz qildi. Hayit namozi tufayli musulmonlarning do‘stligi, qarindoshligi yanada mustahkamlanadi, ro‘za va qurbon hayiti kunlari bir yerga jam bo‘lib, diniy aloqalari kuchayadi. Payg‘ambar alayhis-salom musulmonlarni yig‘ib, ikki rakaat namoz o‘qir, ularning safini yanada jipslashtirib, g‘animlarni yengishda Ollohdan madad so‘rab iltijo qilardilar. Xutba o‘qib, do‘stlik, birodarlikni rag‘batlantirib, ko‘ndalang turgan birlamcha masalalarni aytib o‘tardilar. Namozdan keyin musulmonlar bir-birlari bilan qo‘l olishib ko‘rishar, masjiddan chiqqan kambag‘al, beva-bechoralarga ro‘zi fitr sadaqasini berishar, qurbon hayitida esa qurbonlik qilishar, qalblari shodlikka to‘lib-toshardi. Olloh Taolodan bizni ham do‘st birodar qilishini, Islomning avvalidagi musulmonlar darajasiga erishtirishini so‘raymiz.

ALINING FOTIMAGA UYLANISHI

Shu yili yigirmaga to‘lgan Ali payg'ambar alayhis-salomning o‘n besh yashar qizi Fotimaga uylandi. Rasulullohning zot-zurriyoti ularning bolalari Hasan-Husan va Zaynablar orqali ko‘payib tarqaldi. Shu yili payg‘ambar alayhis-salom Madinada Abu Bakrning to‘qqiz yashar qizi Oisha bilan qo‘shildilar.

HIJRATNING UCHINCHI YILI

Yovuz odam baxti qarodur, u xiyonatni o‘ziga shior, suiqasdni qalqon qilib oladi. Yomonlik qilmasa turolmaydigan bu kimsa birovning shodligini ham, qayg‘usini ham his etmaydi. Bani Nazir qabilasining oqsoqoli yahudiy Ka’b ibn Ashraf mana shunday kimsalardan biri edi. U musulmonlarni haddan tashqari yomon ko‘rar, quraysh mushriklarini sira tap tortmay payg‘ambar alayhis-salomga qarshi kurashishga gij-gijlar, turli hajviy she’rlar bitib u kishini mayna qilar, qanday yo‘l bilan bo‘lmasin musulmonlar o‘rtasida nizo chaqirishga urinar, rasululloh bir ishni tuzatib ulgurmay, u buzishning payida bo‘lardi.

KA’B IBN AL-ASHRAFNING O’LDIRILISHI

Musulmonlar Badr urushida g‘alaba qozongach, oyoq-qo‘li bog‘langan asirlarni ko‘rdi-yu, Ka’b ibn Ashraf Makkaga yugurdi, o‘lganlarga aza ochib, yig‘lab-siqtarkan, birga o‘nni qo‘shgancha mushriklarni o‘ch olishga unday boshladi. Payg‘ambar alayhis-salom: "Ka’b ibn Ashraf Olloh taologa ham, menga ham ozor beryapti, kim uning ta’zirini berib qo‘ya oladi" dedilar. Ansorlarning Avs qabilasidan bo‘lmish Muhammad ibn Maslama "Uni o‘ldirishimni istaysanmi? — deb so‘radi va rasulullohdan tasdiq javobini olgach, — unday bo‘lsa, Ka’bni ishontirishim uchun ba’zi bir yolg‘on gaplarni aytishimga ijozat ber".

Payg‘ambar alayhis-salom rozi bo‘lganlaridan keyin Maslama to‘rt yigitni yoniga olib Ka’bning uyiga bordi-da: "Ey birodar, Muhammad hadeb fidya so‘rayverib bizlarni xonavayron qildi, sendan qarz so‘rab keldik", dedi. "Hali undan hafsalanglar pir bo‘ladi, demaganmidim", dedi Ka’b og‘zi qulog‘iga yetib. Ibn Maslama: "Unga ergashishga ergashdik, birdan yuz o‘girib ketsak bo‘lmas, vaziyatga qarab ish qilarmiz. Ungacha bizga bir-ikki tuya xurmo berib tur", dedi. "Mayli, — dedi Ka’b, — faqat menga biron narsani garovga berishinglar kerak", "Nima beraylik? deya qiziqsindi ibn Maslama. "Xotinlaringizni garovga qo‘ying", — dedi Ka’b. "Sen arablarning ichida eng kelishgan odamsan. Qanday qilib xotinlarni ishonib bo‘ladi?" dedi ibn Maslama hazil aralash. "Unday bo‘lsa o‘g‘illaringizni garovga qo‘ying", dedi Ka’b. "Qiziqmisan, — deya raddiya bildirdi ibn Maslama. — Arzimagan xurmo uchun bolalarini garovga qo‘yishibdi, degan gap-so‘zga qolamiz-ku. El-yurt orasida qanday bosh ko‘tarib yuramiz? Qullarimizni garovga berishimiz mumkin".