Payg'ambar alayhis-salom azaldan eng ishonchli, eng rostgo‘y odam edilar. Rasulullohning bu fazilatlarini hatto dushmanlari ham e’tirof etishardi. Payg‘ambarlik sharafiga erishmaslaridan avval ham u kishini amin, ya’ni ishonchli deb atashar, yoshu qari birdek hurmat qilishardi. Payg‘ambar alayhis-salomning yana bir fazilatlari o‘zlarining gaplaridan oydinlashadi. "Nikohimda bo‘lmagan biron ayolning qo‘lini tutgan emasman", deydilar u zoti muborak. Abul Abbos yanada ibratli bir voqeani hikoya qiladi: "Kisro kunlarni taqsimlab, bo‘ron chiqqan kuni uxlash, havo bulutli kunda ovga chiqish, yomg‘irli kunda nag‘ma-navo tinglab, sharob ichish, quyosh charaqlab turgan kunda ishlash kerak, degan. Payg‘ambar alayhis-salom esa kunni uchga bo‘lib, bir qismini Olloh uchun, bir qismini oilasi uchun, qolgan qismini o‘zlari uchun taqsim etganlar. O’zlari uchun ajratilgan qismini esa odamlarning hojatini chiqarish uchun sarflaganlar. Sahobalarni ham ko‘pning hojatini chiqarishga undab: "Men mushkulini oson etolmagan kishilarning hojatini ravo qilinglar. Hojatmandning mushkulini oson etgan odamni Olloh qiyomat kunining vahimasidan asraydi", — deganlar. Rasululloh hech qachon birovning gunohi uchun boshqa kishini jazolagan emaslar, birovning ustidan ig‘vo qilgan kimsalarning gapiga quloq solmasdilar.

Payg‘ambar alayhis-salom o‘ta vazmin, xushaxloq, ko‘pincha yukingan kuyi sukut saqlardilar, faqat lozim bo‘lgandagina gapirardilar. U kishining gapi ayni vaqtida aytilib, yurakka em bo‘lardi. Behuda chakak uradiganlarning gapiga quloq solmasdilar, qah-qah otmasdan faqat tabassum bilan kulardilar, sahobalar ham u kishiga hurmatan va taqlidan tabassum bilan kifoyalanishar edi. Rasulullohning suhbatlari shirin, hayoli, dilni yayratadigan va amin kayfiyatda o‘tardi. U kishi bor davrada hech qachon shovqin-suron, xunuk gap eshitilmasdi. Sarvari olam gapirayotganlarida suhbatdoshlari xuddi boshlariga xumo qushi qo‘ngandek qilt etmay tinglashardi. Ibn Abu Hola: "Rasulo‘llohning sukuti to‘rt xil edi: "Yoqimli, ehtiyotkorona, birovga malol kelmaydigan va chuqur tafakkurga to‘la", deb eslaydi. Hazrati Oisha: "Rasulullohning so‘zlari ma’noli, xuddi sanasa bo‘ladigan darajada dona-dona edi. Sarvari olam xushbo‘y narsalarni yaxshi ko‘rar, ularni ko‘p ishlatar va boshqalarga ham tavsiya etardi", deb eslaydi. Rasululloh ovqat va ichimliklarni puflab iste’mol qilishni qat’iyan man etardilar, har kim ovqatni o‘z oldidan olib yeyishi, misvok ishlatishi, qo‘l va oyoq barmoqlarining orasini tozalab yurishi zarurligini ko‘p uqtirar edilar.

Payg‘ambar alayhis-salom tamadan xoli edilar, boylikka qiziqmas, fath etilgan juda ko‘p joylarda tog‘dek uyulib yotgan mol-mulkka loaqal ko‘z qirini tashlab qo‘ymasdilar. U kishi vafot etganlarida oilalarining nafaqasi uchun sovutlari bir yahudiyga garovga qo‘yilgan. Rasululloh hamisha: "Ey Olloh, Muhammadning oilasiga kuni o‘tgudek rizq bersang kifoya", deb duo qilardilar. Hazrati Oisha: "Rasululloh ketma-ket uch kun to‘yib ovqat yemay dunyodan o‘tdi. U kishidan oltin, kumush, biron tuya yoki qo‘y qolgani yo‘q. Rasululloh vafot etganida mening uyimda to‘rt hovuch arpadan bo‘lak yegulik yo‘q edi", deb eslaydi. Rasululloh: "Olloh menga Makkaning soylarini oltinga aylantirib bermohchi edi, men: keragi yo‘q, robbim, bir kun och, bir kun to‘q o‘tganim durust. Och qolganimda senga iltijo qilib, duoda bo‘laman, to‘q kunimda senga shukr qilib, sano aytaman", deganlar. Hazrati Oisha: "Biz rasulullohning oilasidagilar oylab qozon osolmay xurmoyu suv bilan qanoatlangan vaqtlarimiz ko‘p bo‘lgan", deydi. "Payg‘ambar alayhis-salom Shira (xontaxta) qo‘yib, laganda ovqat yemaganlar. (Faqat davlatmand odamlargina shunday imtiyozlarga ega bo‘lgan.) Qayta-qayta elakdan o‘tkazilgan mayin unning nonini og‘izlariga solmaganlar, qaynagan suvga bosib o‘ldirilgan qo‘yning go‘shtidan totmaganlar", deydi Anas. (O’sha paytda o‘ziga to‘q odamlar qo‘yni qaynagan suvga bosishardi-da, junini yulib, terisi bilan pishirib yeyishardi.)

Rasululloh ichiga xurmo daraxtining po‘stlog‘i solingan charm to‘shakda yotardilar. Hafsa shunday hikoya qiladi: "Rasulullohning to‘shagi bittagina palos edi, uni ikki buklab solib berardik. Bir kuni palosni to‘r buklab solib bergan edik, ertasiga u kishi palosni necha qavat qilib to‘shaganimizni so‘radi, biz to‘rt buklab solganimizni aytganimizda, bundan keyin ikki qavat qilib solinglar, bugun o‘rinning yumshoqligi meni namozdan qo‘ydi, degan. Hazrati Oisha: "Rasululloh to‘yguncha ovqat yegan emas, lekin hech qachon birovga zorlanmagan. Boylikdan ko‘ra yo‘qsizlikni yaxshi ko‘rardi. Ko‘pincha ochlikdan tuni bo‘yi qorni og‘rib chiqar, lekin shunga qaramay kunduzlari ro‘za tutardi. Agar u kishi Ollohdan butun olamning xazinayu ne’matlarini, to‘kin-sochin hayotni so‘rasa berishi muqarrar edi biroq rasululloh so‘ramasdi. U kishining ahvoliga achinib yig‘lardim, ochlikdan og‘riyotgan qornini ikki qo‘llab silab chiqardim. Senga jonim fido bo‘lsin, xazinadan ehtiyojingga yarasha mol-dunyo olaqolmaysanmi, deganimda u kishi: ey Oisha, menga mol-dunyoning nima keragi bor? Mening irodali payg‘ambar do‘stlarim bundan ham og‘ir ahvolga chidashgan, shu sababli ular Ollohning dargohiga borganda hurmatga, savobga erishishdi. Men farovon hayot kechirib, Ollohning dargohida martabam ularnikidan pastroq bo‘lib qolishidan qo‘rqaman. Men uchun payg‘ambar qarindoshlarim bilan birga bo‘lishdan ortiq baxt yo‘q, derdi", deya hikoya qiladi. Hazrati Oishaning guvohlik berishicha, payg‘ambar alayhis-salom mana shu so‘zlarni aytganlaridan keyin oradan bir necha oy o‘tgach, vafot etganlar.

Rasulullohning Ollohdan qo‘rqishlari va toat-ibodatlari u kishining ilmiga yarasha edi, Shu bois sarvari olam: "Men bilgan narsalarni bilsanglar kamroq kulib, ko‘proq yig’lardinglar. Sizlar ko‘rmagan narsalar menga ayon, sizlar eshitmaydigan narsalar menga ma’lum. Osmon ohlar uradi, uning faryod chekmog‘i joiz (sababi)osmonda har to‘rt enlik joyda bir farishta Ollohga sajda qilib turadi: Xudo haqqi, men bilganlarimdan xabardor bo‘lsanglar, shubhasiz oz kulib, ko‘p yig‘lar edinglar. To‘shaklaringizda ayollaringiz bilan lazzatlanmas edinglar, Ollohga iltijo aylab, qir-adirlarga chiqib ketardinglar. Koshki edi, men kesib tashlanadigan daraxt bo‘la qolsam", deya nido qilganlar payg‘ambar alayhis-salom. Ko‘p namoz o‘qiyverganlaridan rasulullohning oyoqlari shishib ketganini ko‘rgan ba’zi birovlar: "Olloh sening hamma gunohlaringni mag‘firat qilgan bo‘lsa, shunchalik azob chekib o‘zingni qiynaysanmi?" deyishganda, u zoti muborak: "Men shukr qilguvchi bandalardan emasmanmi?" deya javob berganlar.
Hazrati Oisha: "Payg'ambar alayhis-salomning ibodati tinimsiz yog‘ib turadigan yomg‘irga o‘xshardi. Qaysi biringizning rasulullohdek bunga toqatingiz yetadi? U kishi ro‘za tutganda og‘iz ochmasmikin, deb o‘ylardik, ogiz ochganda ro‘za tutmasmikin, degan xayolga borardik", deya xotirlaydi.

Avf ibn Molik: "Rasululloh bilan bir kecha birga bo‘lgandim. U kishi misvok bilan tishini yuvdi: keiin tahorat qilib, namozga turdi. Men ham u kishiga ergashdim. Rasululloh Baqara surasini o‘qiy boshladi, Ollohning rahmatiga oid oyatlarni o‘qiganda to‘xtab, parvardigorning rahmatini tilardi, Ollohning azobiga oid oyatlarni o‘qiganda esa to‘xtab, yaratganning azobidan panoh so‘rardi. Shundan keyin ruku qilar va qiyomda qancha turgan bo‘lsa, rukuda ham shuncha turardi. Rukuda: "Qudratning, saltanatning va buyuklikning sohibi bo‘lmish Olloh pokdir", der va undan keyingina sajdaga borardi. Sajdada ham rukuda aytganlarini takrorlar, so‘ngra Oli Imron surasini o‘qir, keyin keladigan suralarni qo‘shimcha qilardi va namozni yana avvalgi tartibda davom ettirardi", deya hikoya qilardi.

Boshqa bir sahoba: "Rasulullohnikiga kelsam, namoz o‘qiyotgan ekan, qorinlaridan xuddi shaqirlab qaynayotgan qozondek ovoz chiqardi", deydi. Ibn Abu Hola rasulullohni hamisha g‘amgin, o‘ychan, halovat nimaligini bilmasdi, deb ta’riflaydi. Hazrati Ali: "Men rasulullohdan u kishining sunnatini so‘raganimda: "Ma’rifat — hamyonim, aql—dinimning asosi, Ollohni do‘st tutish - tayanchi nuqtam, Ollohga bo‘lgan ishtiyoqim — ulovim, Ollohning zikri — ulfatim, Ollohga bo‘lgan ishonchim — xazinam, g‘am-qayg‘u — hamrohim, ilm — qurolim, sabr — choponim, Ollohning qismatiga rozi bo‘lish — g‘animatim, ojizlik — faxrim, ta’masizlik — hunarim, imon — quvvatim, rostgo‘ylik — shafoatim, toat-ibodat — qanoatim, jihod — axloqim, namoz — quvonchim, Ollohning zikri — qalbimning mevasi; tashvishim ummatimdan, ishtiyoqim robbimga", deb javob bsrgan", deya ta’riflaydi.
Olloh rasulullohni ummatidan xayriyatlarga erishtirsin! Qiyomat kuni Ollohning roziligiga, Rasulullohning shafoatiga erishish uchun payg‘ambar alayhis-salomning betakror, go‘zal axloqlarini, benazir xizmatlarini mulohaza qilib, u zoti muborakka ergashgan va u kishining yo‘lini mahkam ushlagan bandaga Olloh rahmat qilsin! Ey mehribon parvardigor, marhamatingni darig‘ tutmay bizni yaxshi ishlarga muvaffaq aylagaysan!

PAYG’AMBAR ALAYHIS-SALOMNING MO’JIZALARI

Payg‘ambar alayhis-salomning yuqorida bayon etilgan ulug‘ ishlari, go‘zal siyratlari (tarjimai hollari, turmush tarzlari hamda bosib o‘tgan yo‘llari), beqiyos ilmlarni, favqulodda aql-zakovatlari, xushmuomalaliklari, rostgo‘yliklari hamda yuksak kamolotlariyu betakror fazilatlari haqida mulohaza yuritgan odam u kishining chin payg‘ambarligiga, da’vatlarining to‘g‘riligiga zarracha shubha qilmaydi. Shunday mulohazakor kishilar favqulodda mo‘jizalar talab qilmasdanoq musulmon bo‘lishgan. Shunday kishilardan bo‘lmish Abdulloh ibn Salom: "Payg‘ambar alayhis-salom Madinaga kelganda yuziga bir qaraboq yolg‘onchi emasligini bildim", deydi.

Imom Muslim rivoyat qilishicha, Zimod ismli kishi payg‘ambar alayhis-salomning huzurlariga kelganda u zoti muborak: "Barcha hamdu sano Ollohga xos, Ollohni madh etamiz va Ollohdangina madad so‘raymiz, Olloh hidoyat etgan odamni yo‘ldan urish mumkin emas, Olloh adashtirgan odamni esa hidoyat qilib bo‘lmaydi. Guvohlik beramanki, yolg‘iz Ollohdan boshqa hech iloh yo‘q, uning sherigi ham yo‘qdir, Muhammad uning bandasi hamda elchisidir", deganlarida Zimod g‘oyat mutaaasir bo‘lib: "Shu gaplaringni yana bir takrorlagin. Aytganlaring ayni muddao bo‘ldi, qo‘lingni ber, men bay’at qilaman", degan.
Rasululloh Ummon podshosini dinga da’vat etganlarida hukmdor: "Xudo haqqi, meni umumiy payg‘ambarga ergashishga undagan narsa, u odamlarni boshlagan yaxshi ishlarga avvalo o‘zi amal qilishi, ularni qaytargan yomon ishlardan oldin o‘zi tiyilishi bo‘ldi. U g‘alaba qozonsa, ortiqcha quvonib ketmaydi, mag‘lubiyatga uchrasa umidsizlikka tushmaydi. Va’dasiga vafodor, hamisha so‘zining ustidan chiqadi, men uning payg‘ambarligiga shohidman", degan.

Olloh taolo Islomning haq din ekanini isbotlash uchun payg‘ambar alayhis-salomni juda ko‘p mo‘jizalarga muyassar etgan. Sarvari olam barcha payg‘ambarlar orasida mo‘jizalari ko‘p, dalil-isbotlari kundek ravshan zotdirlar. Sizni xursand qilish va e’tiqodingizni musahkamlash uchun ko‘pgina sahobalar rivoyat qilishgan va muhaddislar sahih kitoblarida bayon etgan ayrim mo‘jizalarni bayon etamiz. Gapimizni bu mo‘jizalarning eng oydini va buyugi bo‘lmish Qur’oni Karimdan boshlaymiz.
Qur’onning o‘zida hayratomuz mo‘jizalar ko‘p. Biz shartli ravishda ularni to‘rt turkumga ajratamiz: