NUR-UL YAQIN

Muhammad Huzariy ibn shayh Afifiy XIX asrning oxiri, XX asrning boshlarida Misrning Qohira shahrida yashab o’tdi. U yashagan davr Misrda uyg’onish va maorif islohoti harakatining boshlanish davri edi. Muhammad Huzariy islom dini hamda din tarihiga oid chuqur tadqiqotlar olib bordi. “Muhozirot fiy tarihil ummamil Islomiya”(Islom davlatlari tarihi haqida ma’ruzalar), “Itmomul”vafo fiy siratil xulofa”(Halifalarning tarixi) va yana bir nechta mashhur kitoblari qatori “Nur-ul yaqin” asari ham olimga katta shuhrat keltirgan Payg’ambarimiz s.a.v hayotlari haqida batafsil ma’lumot beruvchi mazkur asar Islom oli bilim yurtlarida maxsus darslik o’rnida qo’llaniladi hamda Islom dini tarixini o’rganishda eng mo’tabar manbalardan biri sifatida e’tirof etiladi.


MUNDARIJA

Muqaddima
Ulug' nasab
Rasulullohning tug'ilishlari
Rasulullohning ko’kragi yorilishi
Rasulullohning yetim qolishlari
Fijor urushi
Rasulullohning Xadichaga uylanishlari
Baytullohning isloh qilinishi
Rasulullohning payg’ambar bo’lishdan avvalgi tirikchiliklari
Rasulullohning payg’ambar bo’lishdan avvalgi axloqlari
Rasulullohning payg’ambar bo’lishdan oldin Ollohdan ko’rgan marhamatlari
Muqaddas kitoblardagi bashoratlar
Rasululloh payg’ambar bo’lishlaridan avval odamlarning bu haqidagi fikr-mulohazalari
Vahiyning boshlanishi
Rasulullohning yashirin da’vatga o’tishlari
Rasulullohning oshkora da’vatga o’tishlari
Rasulullohning chekkan aziyatlari
Amir Hamzaning musulmon bo’lishi
Habashistonga qilingan dastlabki hijrat
Hazrati Umarning musulmon bo’lishi
Muhojirlarning Habashistondan qaytib kelishi
Habashistonga qilingan ikkinchi hijrat
Xadicha raziyallohu anhuning olamdan o’tishi
Rasulullohning Toifga hijratlari
Isro va me'roj
Rasulullohning boshqa qabilalarni da’vat qilishlari
Aqoba bay'ati
Musulmonlarning Madinaga hijrat qilishi
Rasulullohning Madinaga hijrat qilishlari
Rasulullohning Makkada amalga oshirgan ishlari
Rasulullohning Madinaga kirishlari
Muhojirlarning tushishlari
Hijratning birinchi yili
Azonning paydo bo’lishi
Madinalik yahudiylar
Urushishning shar’iylashishi
Hijratning ikkinchi yili
Qiblaning o’zgartirilishi
Katta Badr g'azoti
Qaynuqo' g'azoti
Hijratning uchinchi yili
Uhud g'azoti
Hamroul Asad g'azoti
Hijratning to’rtinchi yili
Bani Nazir g'azoti
Hijratning beshinchi yili
Oisha r.a.ga qilingan tuhmat
Xandaq g'azoti
Bani Qurayza g’azoti
Hijratning oltinchi yili
Hudaybiya g’azoti
Hudaybiya sulhi
Podsholarga yo’llangan maktublar
Xaybar g'azoti
Habashistondagi muhojirlarning qaytishlari
Xolid va uning ikki do’stining islomga kirishlari
Umraning qazosi
Hijratning sakkizinchi yili
Mu'ta g'azoti
Makkaning fath etilishi
Rasulullohning muruvvatlari
Ayollarning bay’at qilishi
Hunayn g'azoti
Toif g'azoti
Ji’rona umrasi
Hijratning to’qqizinchi yili
Tabuk g’azoti
Ayla hokimining kelishi
Tabuk g’azotiga chiqmagan uch kishi haqida hikoya
Toif aholisiga yozilgan maktub
Abu Bakrning haj qilishi
Hijratning o’ninchi yili
Vidolashuv haji
Vidolashuv nutqi
Elchilar
Payg’ambar alayhis-salomning o’g’illari Ibrohimning vafot etishi
Payg’ambar alayhis-salomning betob bo’lishlari
Abu Bakrning namozda imom bo’lishi
Payg’ambar alayhis-salomning vafot etishlari
[url=http://forum.ziyouz.com/index.php?topic=497.msg36183#msg36183]Payg’ambar alayhis-salomning sifatlari va go’zal axloqlari
Payg’ambar alayhis-salomning mo’jizalari

BISMILLAHIR ROHMANIR ROHIM.
(Nihoyatda shafqatli va mehribon Allohning nomi bilan boshlayman)

Bizga to’g’ri yo’lni aniq ko’rsatib bergan, ko’zimizdan esankirash pardasini olib tashlagan Alloh, seni madh etamiz. Bashoratchi, ogohlantiruchi, buyrug’ingga binoan dininggga da’vat etuvchi va yorug’ nurdek yo’limizni yorutuvchi Payg’ambaringga duo va salomlar yo’llaymiz. Sening rahmatingni izlab, roziligingni tilab vatanidan ayrilgan sahobalarga boshpana berib, yordam qo’lini cho’zgan , Islom dinini quvvatlantirish yo’lida xech narsasini ayamagan ansorlariga duo va salomlar yo’llaymiz.
Payg’ambarimizning odamlarni dinga da’vat etish yo’lida chekkan azoblari, ko’rsatgan sabru-bardoshlari, hatto tug’ilib-o’sgan yurtini tashlab hijrat qilishlarimusulmonlar uchun ibratli saboqdir. Rasululloh salollohu alayhi vasallam o’z qavmlarini har jihatdan kamolotga yetkazish uchun odamlar o’rtasida chinakam birodarlik, qadr-qimmar hukmdorlarga munosabat, bir-biriga tish qayragan raqiblarni sulhga keltirish, sarkardalarning vazifa va ma’suliyatlari , xalqning boshini qovushtirib , g’animlarga qarshi turish kabi ilmlardan ta’lim berdilar.
Keyingi paytllarda musulmonlar Rasululloh salollohu alayhi vasallamning tarjimai hollari va Islom tarixi bilan uncha qiziqmay qo’yganlaridan qattiq iztirob chekardim. Bu mavzuda yozilgan kitoblarning haddan tashqari zerikarli va kattaligi odamlarni cho’chitar edi. Shu bois mansuralik olim Mahmudbek Salimning ma’rifat ziyosi bilan yo’g’rilgan suhbatlari hamda u kishining daldasi bilan bu hayrli ishga qo’l urishga jazm etdim. Allohning rizosiga erishish umidida kirishgan harli ishda avvalo Qur’oni Karimga hamda Imom Buhoriy, Imom Muslimning sahih hadislariga tayandim. Qozi Iyozning "œShifo", Qastaloniyning "œHalafda tarjimai hol", Imom G’azoliyning "œIhyoul-ulumid-din"(Din ilmlarini rivojlantirish to’q’risida) nomli asarlardan foydalandim. Alloh sa’y-harakatlarimdan rozi bo’lib, rahmatiga musharraf etsin.
Endi Allohdan madad so’rab maqsadga o’tamiz.

ULUG’ NASAB

Insonlarni Allohning haq yo’liga musharraf etgan Payg’ambarimiz Rasululloh salollohu alayhi vasallamning otalari Abdulloh, onalari Omina edi. Omina Quraysh qabilasi Zuhra jamoasiga mansub Vahobning qizi edi; Abdullohning otasi Abdulmuttalib Quraysh qabilasining mo’tabar oqsoqollaridan bo’lib, qabiladoshlarinig boshiga mushkul ish tushganda to’g’ri yo’l-yo’riq ko’rsatar, katta ishlarda odamlar hamisha uning peshini tutishar edi.Onasi Fotima maxzum jamoasiga mansub Umarning qizi edi. Abdulmuttalibning otasi Hoshim, onasi Salmo bo’lib, u xazraj qabilasi, najjor jamoasiga mansub Amrning qizi edi; Hoshimning otasi Abdumanaf, onasi esa Otika edi. Otika Salmiy jamoasiga mansub Murraning qizi edi. Abdumanafning otasi Qusay, onasi Hubba bo’lib, u huzoa jamoasiga mansub Hulaylning qizi edi.

Johiliyat davrida Baytulloh xizmatini boshqarish , ziyoratga keluvchilarni ovqat va suv bilan ta’minlash, Quraysh qabilasining maslahat qig’inlarini ochish Qusayning qo’lida edi. Bunday yig’inlar uning uyida o’tkazilar, janglarda tug’ ko’tarish huquqi ham uning ihtiyorida edi. Qusay jon taslim qilayotgan chog’ida bu vasifalarni o’g’li Abduddorga topshirdi. Lekin Abdumanafning avlodi amakisi Abduddorning bunday faxrli lavozimni egallashga norozilik bildirishdi. Ular o’rtasida kelishmovchilik katta mojaroga yalanish havfi tug’ilganda ikki tomonning oqil kishilari kengashib, Abdumanaf avlodiga Baytulloh ziyoratiga keluvchilarni zamzam suvi hamda ovqat bilan ta’milash huquqini berdi. Baytullohni boshqarish huquqi Abduddor avlodiga qoldi. Bu ishga shariat ham ruxsat berdi. Bu vazifa hanuzgacha shu avlodning ilkida. Tug’ qadash Abduddirning bir avlodidan ikkinchisiga o’taverdi, faqat Islom dini dunyoga kelgach , bu vazifa halifaning ihtiyoriga o’tib, hikmdor o’zi munosib ko’rgan kishini tayin etadigan bo’ldi.

Qusayning otasi Kilob, onasi Fotima yamanlik Azdushanua qabilasidan bo’lmish Sa’dning qizi edi. Kilbning otasi Murra, onasi Vaxshiya Fihr jamoasidan bo’lmish Shaybonning qizi edi. Koibning otasi Luay, onasi Moriya Quzoa qabilasiga mansub Ka’bning qizi edi. Luayninf otasi G’olob, onasi Huzao jamoasiga mansub Amrning qizi Salmo edi. G’olibning otasi Fihr, onasi Huzayl qabilasidan bo’lmish Sa’dning qizi Laylo edi. Ko’pgina rivoyatlarda Fihr Qurayshning o’zi , qurayshlar Fihrning avlodi deyiladi. Quraysh qabilasi o’n ikki jamoadan iborat:Abdumannof jamoasi, Abduddor ibn Qusay jamoasi, Asad ibn Abdulluzo ibn Qusay jamoasi, Zuhra ibn Kilob jamoasi, Maxzum ibn Yaqiza ibn Murra jamoasi, Taym ibn Murra jamoasi, Adiy ibn K’ab jamoasi, Sahm ibn Husais ibn Amr ibn Ka’b jamoasi, Omir ibn Luay jamoasi, Taym ibn G’olib jamoasi, Horis ibn Fihr jamoasi, Muharib ibn Fihr jamoasi. Ulardan Makkada o’rtoqlashganlari soy qurayshlari, shahar atrofida joylashganlari esa sirtdan qurayshlar deyiladi. Fihrning otasi Molik, onasi jurhumlik Harsning qizi Jandala edi;Molikning otasi Nazr, onasi Qays Aylonga mansub Advoning qizi Otika edi; Nazrning otasi Kinona, onasi Murr ibn Odning qizi Barra edi; Kinonaning otasi Huzayma, onasi Qays Aylonga mansub Sa’dning qizi Avona edi; Huzaymaning otasi Mudrika, onasi quzoalik Aslamning qizi Salmo edi; Mudrikaning otasi Ilyos, onasi sharaf va obro’da zarbulmasal bo’lgan Hindaf edi; Ilyosning otasi Muzar, onasi Rabob Junda ibn Ma’dning qizi edi; Muzarning otasi Nizor, onasi Savda Akning qizi edi; Nizorning otasi Ma’d, onasi Muona jarhumlik Javshamning qizi edi, Ma’dning otasi esa Andon edi.

Muhammad salollohu alayhi vasallamning nasl-nasablari haqida tadqiqotchi olimlar va muhaddislar shunday yakdil fikrga kelishgan, shuningdek ular Andonning ajdodlarini sanash durust emas deb hisoblashadi"¦ Qiaqasi Payg’ambar salollohu alayhi vasallamning nasl-nasablari Ibrohim alayhis-salomning aralashib ketgan o’g’illari Ismoilga borib tutashadi. Bundan ko’rinadiki, Rasululloh salollohu alayhi vasallamning ajdodlari pok, mo’tabar va nufuzli kishilar bo’lgan. Payg;ambar bo’lishning eng zaruriy shartlaridan biri nasl-nasabning toza bo’lishligidir. Alloh taolo Rasululloh salollohu alayhi vasallamning ajdodlarini joxiliyat davridagi nopok ishlardan, buzuqliklardan, razolatdan o’z hifzu himoyasiga olib asragan.

ABDULLOHNING OMINAGA UYLANISHI

Abdulloh Abdulmuttalibning eng suyukli bolasi edi. U o’n sakkiz yoshga kirganda otasi unga Vahobning qizi Ominani olib berdi. Vahob Abdumanofning o’g’li, Abdumanof Zuhraning o’g’li, Zuhra esa Kilobning o’g’li edi. Omina Quraysh ayollari orasida nasl-nasab jihatdan eng zoti poklardan hisoblanar edi. U Abdullohga turmushga chiqqach, Payg’ambar alyhissalomga homilador bo’ldi. Gumona endigina ikki oyga to’lganda Abdulloh vafot etdi va Adiy ibn Najjor avlodidan bo’lmish tog’alari uni Madinaga dafn etdilar. Abdulloh Shom(Suriya)ga savdo-sotiq bilan borib kelayotganida Madina shahrida qazo qildi. Ominaning oy kuni yetib , go’zal ahloq, ilm-ma’rifat va pokiza e’tiqod bilan olamni munavvar etuvchi chaqaloq tug’ildi. Misrlik munajjim Mahmud Posho Muhammad salollohu alayhi vasallam rabiul avval(hijriyning uchunchi oyi)ning to’qqizinchi kuni dushanba ertalab tug’ilganlarini , bu quvonchli hodisa melodiy 571 yil to’rtinchi oyning 21 kuniga , ya’ni *fil voqeasining birinchi yiliga to’g’ri klishi aniqlandi.

Rasululloh salollohu alayhi vasallam Bani Hoshim ko’chasidagi Abutolib xonadonida dunyoga keldilar, Abdurahmon ibn Avfning onasi Shaffo doyalik qildi. Bu hushhabarni eshitgan Payg’ambar alayhis-salomning buvalari chaqaloqqa Muhammad deya ism qo’ydi. Ilgari arablarda bunday ot qo’yish rasm bo’lmagan edi. Avvalgi payg’ambarlarga nozil qilingan Tavrot, Injil kabi ilohiy kitoblarda bu ism zikr etilgan, Alloh o’sha kitoblar zikr qilingan narsani amalgam oshirishni iroda qilib, Rasulullohning ismlarini buvalarining ko’ngliga slogan. Rasululloh salollohu alayhi vasallamning enagalari Abdullohning cho’risi habash Ummu Ayman Baraka, ilk daf’a emizga ayol esa amakilari Abdulahabning cho’risi Suvayba edi.

____________
* Fil voqeasi-Makkada yuz bergan mashhur voqea. Arablar bu voqeani tarix boshi qilib olishgan. Qur’onning Fil surasida ham bu voqea zikr etiladi. Unda aytilishicha, Yamanga hukmronlik qilgan habash podsholaridan biri Abraha Makkaga hujum qilib, Ka’bani buzmoqchi bo’ladi. U bahaybat fillar bilan, hali Quraysh aholisi umrida ko’rmagan, ular birinchi marta ko’rib turgan bahaybat mahluq bilan hujum qiladi. Quraysh bu mahluqni ko’rib o’zlarini himoya qila olmay, undan qochishadi. Alloh taoloning qudrati ila , U tumshug’ida tosh tishlagan qushlar yuborib, g’animlarni yer bilan yakson qiladi, har bir qush tashlagan tosh ularning boshidan teshib chiqib va yana alangaga aylanadi . Alloh oz’ qudrati bilan O’z uyini —Ka’bani saqlab qoladi

EMIZISH

Bola sog’lom va ziyrak bo‘lib o‘sishi uchun arablarda sahroyi ayollardan sut ona topib emizish odati bor edi. Ular shaharda o‘sgan bola bo‘shang, anqovroq bo‘ladi, deb hisoblashardi. Kunlarning birida Sa’d ibn Bakri kabilasidan bir guruh ayol emizadigan bola izlab shaharga keladi. Muhammad alayhis-salomga sut ona bo‘lish Abu Zuaybning qizi Halimaga nasib etdi. Halimaning eri chorvador Abukabsha edi. Quraysh xalqi payg’ambar alayhis-salomni masxaralab kulganda u kishini Abukabshaga mansub qilib, bu Abukabshaning o‘g’li nuqul osmondan gapiradi, deyishardi. Rasulullohni to‘rt yildan ortiq vaqt ichida emizgan Halimaning oilasiga baraka yog’ilib turdi.

RASULULLOH SALALOHU ALAYHI VASSALAMNING KO’KRAKLARI YORILISHI

Payg’ambar alayhis-salom Halimaning tarbiyasida yurgan vaqtlarida inson aqliga sig’maydigan g’oyat sirli hodisa yuz beradi. Rasululohning ko’kraklari yorilib, qora nuqta-hayton vasvasasi olib tashlanadi. Bu voqeadan qo’rqib ketgan Halima u kishining onalariga eltib topshiradi va ularning eshonasini chiqarib yuborgan hodisani shunday bayon etadi:" Bolalar bilan uyimizning orqasida o’ynab yurishgan edi, to’satdan o’g’lim yugurib kirib, qurayshlik ukamni oq kiyimli ikki kishi ushlab olib yerga yotqizishdi, keyin qornini yorib, qamchi dastasi bilan ichini titkilashyapti, dedi. Otasi ikkalamiz chiqib qarasak, uning rangida rang yo’q. Bag’rimizga bosib:"Nima bo’ldi, o’g’lim?"-deb so’radik. U:"Oq kiyimli ikki kishi keldi-da, biri meni ko’rsatib:"Shumi?"-dedi. Unisi bosh irg’ab tasdiqladi. Keyin ikkovlashib yerga yotqizishdi. Ko’kragimni yorib, titkilay-titkilay bir nimani olib tashlashdi. Nimani olib tashlashganini bilmayman",-dedi.
Shu kundan e’tiboran Payg’ambar alayhis-salom insonni yo’ldan ozdiradigan shaytoniy hoyu-havaslardan xalos bo’ldilar.