RASULULLOHNING SAVDAGA UYLANISHLARI

Xadicha vafot etgan oyda payg‘ambar alayhis-salom omiriyalik Zam’aning qizi Savdaga uylandilar.
Savda qarindosh-urug‘larining qattiq noroziligiga qaramay imon keltirgan va eri Sakron ibn Amir bilan qiyin-qistovga olingach, Habashistonga hijrat qilgan ayol edi. Safardan qaytgach, Sakron ibn Amir vafot etib, Savda tul qoldi. Rasululloh bu ayolni nikohlariga olib, mushrik, qarindoshlarining taz’iqidan, har xil kimsalarning tanayu malomatlaridan saqlab qoldilar, qolaversa, u kishiga imonli, islom saboti bilan kurashuvchi bir hamdam zarur edi. Agar bu nikoh bo‘lmasa, Savdaning qarindoshlari uni dindan qaytarishga urinishar, beva ayol chorasiz qolib, ularning yo‘rig‘iga yurib ketishi ham ehtimoldan xoli emasdi. Bundan tashqari nasl-nasabi yuqori Savda uziga munosib umr yo‘ldoshi topguncha vaqt o‘tib, qarib ketishi va turmush qurishga rag‘bati qolmasligi ham mumkin edi.
Rasulullohning har bir ishlarida boshqalarning aqli bovar qilmaydigan hikmat bor.

RASULULLOHNING OISHAGA UYLANISHLARI

Hadicha vafot etib, oradan bir oy o‘tgach, rasululloh do‘sti Abubakrning hali yettidan o‘tmagan qizi Oishani nikohlariga olib qo‘ydilar. Rasululloh Oyshadan boshqa qiz olgan emaslar. Madinaga hijrat qilishganidan keyingina ikkalovi bir yostiqqa bosh qo‘yishdi, ungacha payg'ambar alayhis-salom Savda bilan Makkada hayot kechirdilar.
Xadichaning vafotidan bir oy o‘tar-o‘tmas rasulullohning amakilari Abutolib olamdan o‘tdi. Garchand u kishi Muhammad alayhis-salomning payg'ambarligiga shubha bildirmagan, sarvari olamni din dushmanlarining xurujlaridan hamisha himoya qilgan bo‘lsa-da, o‘zi iymon keltirib, musulmonchilikka kirmadi. Bu haqda Qasos surasining 57-oyatida bunday deyiladi: "Sen yaxshi ko‘rgan odamingni hidoyat qilolmaysan, lekin Olloh istagan odamini hidoyat qiladi, hidoyat topguvchilar unga yaxshi ayon". Abutolib rasulullohga pushti-panoh bo‘lgani uchun Olloh u kishining gunohlarini yengillatadi, deya umid qilamiz.

Rasulullohning qarindosh-urug‘lari islom diniga kirmaganida ham hikmat bor, agar ular payg‘ambar alayhis-salomga ergashib, darrov islom diniga kirishsa, mushriklar Muhammadning qavmi ustunlikka erishib, podsholikni qo‘lga kiritmoqchi, shuning uchun yangi din o‘ylab topishdi, deyishardi. Rasulullohga ergashganlar butunlay begona, hatto payg‘ambar alayhis-salomga dushman bani Umayya qavmidan Usmon ibn Affondek kishilar ekanini ko‘rgach, qanday vaj-korson ko‘rsatishni bilmay Muhammad er-xotinni bir-biridan judo qiladigan sehrgar, g‘oyibni bilaman deydigan kohin, deya ig‘vo tarqatishga o‘tishdi. Eng yaqin kishilaridan ayrilganlari yetmagandek mushriklarning xurujlari avj olgani rasululloh uchun g‘oyat og‘ir musibat bo‘ldi.
Abutolibning vafotidan keyin ilgari sal hayiqib turgan mushriklar endi ochiqdan-ochiq dushmanlik qila boshladilar. Rasululloh ko‘chada ketayotganlarida ustlaridan tuproq sochishar, namoz o‘qiyotganlarida boshlariga qo‘yning yelinini yepishtirib qo‘yishar, sen nega shuncha ilohni bir ilohga aylantirmoqchisan, deya o‘jarlik bilan hadeb bitta savolni takrorlayverishardi. Musulmonlar oz, jismoniy va harbiy qudratga ega bo‘lmaganliklari uchun u kishini himoya qilishga botinisholmasdi. Faqat bir safar Abubakr: "Robbim yolg‘iz Olloh degan kishiga shuncha zulm qilasizlarmi?" deya o‘rtaga tushdi. Payg‘ambar alayhis-salomning ahvollari kundan-kunga og‘irlashaverdi.

RASULULLOHNING TOIFGA HIJRATLARI

Mushriklarning jabru sitami haddidan oshib ketgach, rasululloh Makkaning sharqi-janubida joylashgan Toifdagi saqif qabilasidagilardan yordam so‘ramoqchi hamda shu bahonada ularni dinga da’vat etmoqchi bo‘ldilar.
Saqif qabilasi orasida payg‘ambar alayhis-salomning qarindoshlari ham bor edi. Sarvari olam ozodgardasi Zayid ibn Horisa bilan qabila oqsoqollari huzuriga bordilar. Amir ibn Umayr Soqifning o‘g‘illari Abdiyolil, Mas’ud, Habib qabila boshlig‘i edilar. Rasululloh gapni dinga da’vatdan boshladilar va shu zahoti qattiq zarbaga uchradilar. Muhammad alayhis-salom bu yerga bekorga kelganlarini, urinishlari zoe ketishini anglab afsuslandi va bu yerga kelishlarini quraysh mushriklari noto‘g‘ri tushunishlaridan, bizga qarshi kuch to‘playapsan degan xavotirda dushmanlikni battar avj oldirib yuborishlaridan xavfsirab kelganlarini sir tutishlarini o‘tindilar, biroq oqsoqollar u kishining iltimosini rad etishdi. Bunisi ham yetmagandek ahmoq odamlar bilan bolalarni gij-gijlab, rasulullohning yo‘lini to‘sib tosh ottirishdi. Zayid ibn Horisa himoya qilishga harchand urinmasin rasulullohning oyoqlari yaralandi. U kishi qocha-qocha bir tup tok tagiga kelib dam olmoqchi bo‘ldilar. Biroq, tok ashaddiy dushmanlari Utba bilan Shaybaga qarashli ekanini bilgan rasululloh bu yerda bir nafas turishni ham istamadilar. Payg‘ambar alayhis-salom: "Ey parvardigorim, — deya haq taologa murojaat qildilar. — Tanimda madorim, el-yurt orasida hurmat-e’tiborim qolmagani uchun senga shikoyat qilyapman. Ey ulug' hurmatga sazovor zot, sen ojizlarga yordam berguvchisan, yaratgan robbimsan, meni kimlarga topshirib qo‘yding? Agar g‘azab qilmasang bu qiyinchiliklar menga pisand emas". Bu gaplarni eshitib turgan Utba bilan Shaybaning rahmi kelib rasulullohga quli Addosdan bir bosh uzum berib yuborishdi.

Payg‘ambar alayhis-salom: "Bismillahir rohmanir rohim" deb uzumni yeya boshladilar. Addos: "Bu yurtning odamlari bunday gaplarni aytishmasdi. Qayerliksan?" — deb so‘radi "Sen o‘zing qayerliksan? Qaysi dinga e’tiqod qilasan?" — deb so‘radilar rasululloh. "Men Dajla daryosi bo‘yiga joylashgan Ninavay shahridanman. Nasroniy diniga e’tiqod qilaman", dedi Addos. "Yunus ibn Matto degan yaxshi odamning yurtidan ekansan-da", dedilar sarvari olam. "Sen u kishini qaydan bilasan?" deya qiziqsindi Addos. Rasululloh Qur’ondagi Yunus qissasini o‘qib berdilar. Bu hikoyatdan qattiq mutaassir bo‘lgan Addos kalima keltirib, musulmon bo‘ldi.
Jabroil alayhissalom kelib payg‘ambar alayhis-salomga: "Olloh xalqning senga o‘tkazgan jabr-zulmlari uchun nima qil desang men shuni bajo keltirishga Olloh tomonidan yuborilganman", deganda rasululloh: "Ey parvardigor, xalqimni hidoyat qil, chunki uning hech narsadan xabari yo‘q, omi", deganlar. Shunda Jabroil: "Olloh taolo seni mehr-shafqatli, rahmdil deb rost aytgan ekan", deydi.

Payg‘ambar alayhis-salom Naxla degan joyga kelganlarida bir guruh jinlar paydo bo‘lishdi va Qur’on oyatlarini eshitib, imon keltirishdi. Ahqof surasining 29-32-oyatlari mana shu jinlar haqida nozil bo‘lgan: "Vaqti kelib, bir guruh jinlarni Qur’on eshitishga yubordik. Ular yetib borishgach, bir-biriga jim turinglar deyishdi. Qur’on tilovati tugagach, ular ogoh etuvchilar bo‘lib o‘z qavmiga qaytib ketishdi. Ular: "Ey qavm, biz Musodan keyin nozil bo‘lgan, avvalgi kitoblarga mos keladigan, haq dinga va to‘g‘ri yo‘lga boshlaydigan kitobni eshitdik. Ey qavm, Ollohga da’vat etuvchining haq so‘zlarini qabul etinglar va Ollohga ishoninglar, parvardigor ba’zi gunohlarni mag‘firat qiladi. Sizlarni qattiq azobdan qutqaradi. Kimki Ollohga ishonishga chaqiruvchining da’vatidan bo‘yin tovlasa, u yer yuzida azobdan qochib qutulolmaydi. Unga Ollohdan o‘zga biron yordamchi yo‘qdir. (Da’vatni rad etish) borib turgan gumrohlikdir". Jinlarning nomi bilan atalgan surada ularning qissasi batafsil bayon etilgan. Jin surasining 1-2-oyatlari mana bunday boshlanadi: "Bir necha nafar jinning mendan Qur’on eshitganligi, ularning biz to‘g‘ri yo‘lga boshlaydigan ajoyib kitobni eshitib: "Imon keltirdik, robbimizga hech kimni sherik keltirmaymiz" deganligi menga vahiy qilindi, degin".

MUT’IM IBN ADINING RASULULLOHNI HIMOYASIGA OLISHI

Payg‘ambar alayhis-salomning Toifdagilardan yordam so‘rab borganlaridan Quraysh mushriklari xabar topishgani uchun u kishi Makkaga kirib borishga botinolmadilar. Shu bois Mutim ibn Adi ibn Navfal ibn Abdumonofga odam yuborib, uning himoyasida shaharga kirib olishga izn so‘radilar. Mut’im bolalari bilan qurollanib keldi-da, rasulullohni Ka’bagacha kuzatib qo‘ydi. Mushriklar undan: "Sen Muhammadga homiy bo‘ldingmi yoki uning diniga kirdingmi?" deb so‘rashdi. Mutim: "Men faqat uni himoyamga oldim", deya javob berdi. Mushriklar: "Unday bo‘lsa sening homiyligingga hurmatan unga tegmaymiz", deyishdi.

DAVS QABILASINING ELCHISI

Rasululloh Makkaga qaytganlaridan keyin Davs qabilasidan Tufayl ibn Amr elchi bo‘lib keldi. Bu mashhur sahoba Abu Xurayraning qabilasidan edi. O’z qabilasining mo‘tabar kishisi, mashhur shoiri bo‘lgan Tufayl Qur’on oyatlarini eshitgach, imon keltirib, musulmonchilikka o‘tdi. Rasululloh unga: "Izingga qaytib, o‘z qavmingni islomga da’vat qil", deb buyurdilar va Xudoga yolborib: "Yaratgan egam, Davs qavmini hidoyat qil!" deya duo qildilar. Tufayl yurtiga qaytib kelgach, rasullohning ko‘rsatmasi bo‘yicha ish tutdi, bir talay odam islomga kirdi. Bu odamdar keyinchalik payg‘ambar alayhissalomga juda ko‘p ko‘maklashdilar.

ISRO VA ME’ROJ

Payg‘ambar alayhis-salom Madinaga hijrat qilishlaridan oldin Olloh u kishini Isro va Me’roj martabasiga erishtirdi. Rasulullohning Makkadagi Masjidi Haromdan Baytulmuqaddasga bir kechada borib kelishlari Isro deb, shu kuni kechasi osmonga chiqib, ruhiy olam bilan tanishib qaytganlari esa Me’roj deb ataladi. Ahli sunnatlar — e’tiqod va amallarida payg'ambarning sunnatiga va sahobalarning yo‘liga ergashuvchilar ham to‘rt choharyor — Abu Bakr, Umar, Usmon, Alini qonuniy xalifa deb e’tirof etganlar — sarvari olam Me’rojga jisman chiqib tushganlar deb hisoblashadi. Oisha roziyalloxu anhu rasulullohning Ollohni ko‘rganliklarini inkor etadi. U: "Kimki payg‘ambar xudo bilan ko‘rishgan desa, gunohkor, bo‘htonchi bo‘ladi", deydi.
Isro voqeasi Qur’ondagi Isro surasiniig 1-oyatida bunday bayon etilgan: "Bandasiga o‘z qudratining nishonalarini namoyon etish uchun uni bir kechada Masjidi haromdan tevarak-atrofi barokatli Masjidi Aqsoga olib borgan Olloh pokdir. U hamma narsani ko‘rib, bilib turguvchi zotdir". Me’roj voqeasi "Sahihul Buxoriy" va "Sahihul Muslim" kitoblarida haqqoniy bayon etilgan. Qozi Iyoz ham o‘zining "Shifo" asarida bu haqda alohida to‘xtalib o‘tgan. Anas ibn Molikdan rivoyat qilinishicha, rasululloh Me’roj voqeasini shunday bayon etganlar: "Menga eshakdan kattaroq, xachirdan kichikroq qadami ildam bir duldul keltirildi. Uni minib Baytullohga bordim. Duldulni payg‘ambarlarning ulovlari turadigan joyga bog‘lab, masjidda ikki rakaat nomoz o‘qib chiqdim. Jabroil menga bir idishda may bilan ikkinchi idishda sut keltirdi. Men sutni tanladim. "Tabiiy narsani topding", dedi Jabroil. Shundan keyin osmonga ko‘tarildik. Jabroil osmonning ochilishini talab qildi. Shu payt: "Kimsan?" degan ovoz eshitildi. Jabroil o‘zini tanitdi. "Yoningda kim bor?" deb so‘radi boyagi ovoz. "Muhammad bor", dedi Jabroil. "Unga payg‘ambarlik keldimi?" dedi ovoz. "Ha", dedi Jabroil.

Shundan keyingina osmonning qopqalari ochildi. U yerda men Odam alayhis-salomni ko‘rdim. U zoti muborak menga peshvoz chiqib, yaxshilik tiladilar. Undan keyin ikkinchi osmonga ko‘tarildik. Bu yerda ham avvalgi savol-javoblar takrorlanib ko‘kning darvozalari ochildi. Bu yerda Yahyo bilan Isoni uchratdim. Ular ham menga peshvoz chiqib, yaxshiliklar tilashdi. Uchinchi osmonga ham shu tahlid chiqdik va bu ma’voda jam’i go‘zallikning yarmi ato etilgan Yusufni ko‘rdim. U ham menga peshvoz chiqib, yaxshilik tiladi. To‘rtinchi osmonda Olloh taolo Maryam surasining 58-oyatida: "Idrisni yuqori darajaga ko‘tardik", deya e’tirof etgan Idris bilan yuz ko‘rishdik. Beshinchi osmonda Horun bilan, oltinchi osmonda Muso bilan uchrashdim. Ular ham menga peshvoz chiqib, yaxshilik tilab qolishdi. Yettinchi osmonda Baytulma’murga suyanib o‘tirgan Ibrohimni ko‘rdim. Baytulma’murga har kuni etmish ming farishta kirib chiqar, bir marta tashrif buyurganlariga qaytib kelish navbati tegmas ekan. Keyin Sidratulmuntiho daraxtini ko‘rgani bordik. Uning yaproqlari filning qulog‘idek, mevalari qovoqdek kelar ekan. Robbimning amriga binoan bu daraxt o‘zgarib, tovlanib turardi. Uning ta’rif-tavsifiga barcha maxluqlar qatori odam ham ojiz. Olloh taolo menga ba’zi ishlarni vahiy qilib, bir kecha-kunduzda ellik marta namoz o‘qishni buyurdi. Men Musoning yoniga kelganimda u: "Robbing ummatingga nimalarni farz qildi?" deb so‘radi. Men ellik marta namoz o‘qishni buyurganini aytdim. "Izingga qaytib, robbingdan ibodatni yengillatishini o‘tin, ummatingning bunga toqati yetmaydi. Sendan avval men bani Isroilni sinab ko‘rganman", dedi. Men darrov izimga qaytib: "Ey robbim, ummatimga yengillik ber", deb yolbordim. U namozning besh mahalini qisqartirdi. Musoning yoniga kelib voqeani bayon etdim. U yuqoriga chiqib, yana yengillik so‘rashni maslahat berdi. Shu zayil robbim bilan Musoning o‘rtasida zir qatnadim. Toki parvardigorim: "Ey Muhammad, bir kecha-kunduzda besh mahal namozni farz qildim. Har bir namozga o‘n mahalning, besh mahalga ellik mahalning savobini beraman. Kimki biron ezgulikni o‘ylab uni qilolmasa, bir yaxshilikning savobi, mabodo ko‘ngliga tukkan ezgulikni ro‘yobga chiqarsa, o‘n yaxshilikning savobi beriladi. Kimki biron shumlikni ko‘zlasayu, amalga oshirmasa, yomonlik yozilmaydi, mabodo o‘ylagan yomonligini qilsa, bitta yomonlikning gunohi yoziladi", dedi. Musoning yoniga kelib bo‘lgan gap-so‘zlarni aytdim. U yana robbingdan yengillik so‘ra, deb maslahat berdi. Men: "Hadeb robbimning huzuriga boraverishdan uyalaman", dedim.