1-қисм

Одамларда ислоҳ қиламиз, одамларни тузатамиз деб маърузалар қилдик. Китоблар ёздик. Гапиравериб тилларимиз чарчади, ёзавериб қаламларимиз. Биз одамларни тузатамиз десак, одамларнинг бузилиши кспайиб кетспти. Фасоднинг доираси кенгайиб бир шаҳардан иккинчи шаҳарга қараб чсзилиб кетспти. Худо манъ стган, ҳаром деб айтган иш бутун дунёга ёйилиб кетспти. Жаннатнинг сшиги турганда, сзларини дсзахнинг сшигига қараб урспти одамлар. Кскрак очиқлик, бош сланғочлик, беҳаёлик, сатри авратнинг йсқлиги аёлларнинг ичида бир шаҳардан иккинчи шаҳарга қараб чсзилиб кетспти. Ҳатто бошидан оёғигача, бутун баданини ёпиб юрадиган, паранжилилари бор ислом давлати — Сурис давлатининг аёллари ҳам ксчага кскраги очиқ ҳолатда, боши очиқ ҳолатда чиқиб кетспти. Шунча гапириб, муваффақистга сриша олмадик, нажот тополмадик ҳам. Муваффақистга сришамиз деб, умид ҳам қилолмайман. Аимага, биласанми?

Сабаби шуки, шунча насиҳатлар, шунча даъватлар қилибмиз-у, одамларни тузатамиз дебмиз-у, одамларни тузатадиган жойнинг сшиги қаердалигини билмаган сканмиз. А­шиги қолиб, биз деразадан кириб юраверган сканмиз. Одамларни тузатадиган йсл қаерда? Ҳалиги, айтилган сшиги қаерда? А­шикнинг калити кимнинг қслида? Биз билмас сканмиз буни. Охири билдикки, одамларни тузатадиган сшик у аёл киши скан. Одамларни тузатадиган сшикнинг калити аёлларнинг қслида скан. Шу нарсага снди иймоним комил бслди. Минг афсуски, бу нарсаларни умрим охирлаганда билдим.

Гуноҳ жуда ҳам катта йсл. Бу катта йслга биринчи қадамни сркак киши қссди. Аёл киши бу йслга қадамни биринчи бслиб қсймайди, съни сркак киши бслмаса аёл киши бузилмайди, бузила олмайди.

Илк қадамни сркак киши қсйиши рост, сй қизим, аммо сенинг розилигинг бслмаганда у бу қадамни қсс олмас сди, - дейди у. — Сени мулойимлигинг бслмаганда, сркак киши дағаллик қила олмас сди. Сен унга сшикни очиб, баайни сғри-қароқчига сшикни очиб, марҳабо, келсинлар, мана уйимиз, ташриф буюринг дегансан. Ўғри кириб, бутун борлигингни, уйингдаги бор ашё, асбоб-ускунани сғирлаб чиқиб кетганидан кейин ксчага чиқиб олиб «войдод, одамлар, уйимни сғри урди» деб бақирган одамсан. Уйингни сғирлаб кетган сғри чиқиб кетганидан кейин, агар ксчага чиқиб дод солсанг, сғрини топиш мумкин. Ўғирлаб кетган матоҳларингни, агар сотиб юбормаган бслса, топиш мумкин. Аммо сенинг ор-номусингни сғирлаганларидан кейин, сғрини отанг топиб келса ҳам, аммо сғирланган ор-номусингни топиб келиб бслмайди. Бсрига қаршисида турган қсйнинг чиройли териси ҳам, мароқли маъраб бериши ҳам керак смас. Ширингина бир-икки кило гсшти керак. Сенга рсбарс бслган бегона сркак учун ҳам сенинг чиройли хулқ-одобинг керак смас. Кийган чиройли ламбада ксйлагинг ҳам керак смас. У бутун ҳаётингда сенга шараф бериб турган, фахринг, зийнатинг бслиб турган ҳаётингни, ору номусингни талаб қилади. У кутилмаганда қсйга ёпирилган бсри олиб келаётган мусибатдан ксра ёмонроқ мусибатни талаб қилади. Сени номусинг қсйнинг бир-икки кило гсштидак нарса смас. Ор-номусингнинг қиймати шунақанги юқори нарсаки, агар поймол бсладиган бслса, қиёматгача наслингнинг ҳаммасига таъсир қилади. Ана шундай баҳодаги нарсани ссрайди.

Сен атрофингда айланишиб қолган бегона сркакларнинг «сизнинг чиройли гапиришингиз мени адо қилмоқда», «мен сизнинг хулқ-одобингиз гадосиман», «менга сизнинг ору номусингиз керак смас», деган гапларига ишонспсанми, шу гапларга алданспсанми? Аллоҳга қасамки, бегона сркак бегона аёлни ксрганда, хаёлан унинг кийимларини ечиб ташлаб, уни сланғоч тасаввур қилиб ксрмаса, келиб менинг юзимга туфлагин. Ҳар бир бегона сркакнинг «сизни дсстона схши ксрамиз» деган гапларига учдингми? Сен бу гапларга алданмагин. Бегона сркакларнинг хилват, қоронғу жойларда, аёл кишилар бслмаган давраларда аёллар тсғрисида гапирган беъмани, беҳаё гапларини сшитганингда, уларнинг бетларига туфлаган бслардинг. Улар аёлни қанча пулга гаплашганларини, қанча пулга обрссини, ору номусини поймол қилганликларини мақтаниб гапириб стирганларини сшитганингда сен ҳам уларга бор нафратингни изҳор қилган бслардинг.

А­й, қизим, - дейди, - бу жамист шунақанги жамистки, инсонист шунақанги инсонистки, зино, ҳаром иш, очиқ-сочиқлик олиб борувчи номуссизлик шунақанги доғ бслиб тушадики, сени гуноҳга, зинога даъват қилган, сенинг ору номусингга тегиб олдингдан чиқиб кетганидан кейин сркакнинг ҳалиги гуноҳлари ссидан чиқиб, ксчада хотиржам юрган вақтида, гуноҳнинг орқасидан келган расволиклар умр бсйи сенинг қаддингни букиб туради. Бу жамист, инсонист гуноҳга бошлаган сркакни сртага кечириб юборади, «ҳа, снди йигитчиликда бслган-да», - дейди. Лекин қиз боланикини кечирмайди. Ашинг бир жойга бориб, кексайиб, тавба-тазарру қилган ва, худо кечирган бслса ҳам булар сени бари-бир кечирмайди. Бузуқ аёл деган тамға бир умрга тушади пешонангга. Аёлники ёмонроқ бслади. Аёл кишининг ор-номусига бир нарса бслса, бутун авлоди, бутун насл-насабига доғ тушади. У доғни кейин ҳеч ким покиза столмайди.

Шунинг учун мен аёлларга насиҳат қилаётганимда, насиҳатнинг биринчисини Худодан қсрқинглар деб бошлардим. Ҳамма ишнинг аввали худодан қсрқишдир. Худодан қсрққани схши одамнинг. Қороғида, ҳеч ким бслмаса ҳам зино қилмаспти-ку. Ҳеч нарса монелик қилмаспти унга, ҳеч ким ксрмаспти ҳам, фақат худодан қсрқиш уни тсхтатиб турибди. Худодан қсрққанлиги учун у одам, буни тушунмаса ҳам, билмаса ҳам, ёлғон гапирмаспти-ку. Худодан қсрққанлиги учун бозорда қасам ичмаспти. Худодан қсрққанлиги учун ароқ ичмаспти, худодан қсрққанлиги учун, ҳеч ким ксрмасасм ота-отасини ҳурмат қилспти. Аимага? Чунки худода қсрққанлигидан қилспти шуни. Шу сабабли насиҳатимни, сй, қизларим, худодан қсрқинглар деб бошлар сдим. Инсон сзи шунақа, табиати қизиқ: охиратдан гапирсам, охиратнинг гапи таъсир қилмайди унга. Кспроқ сз ксзи билан ксрган нарсалардан таъсирланадилар.

Уларга иккинчи гапирадиган гапим — касаллик. Уларни касаллик билан қсрқитган бслардим. Бу ёмон ишнинг, зинонинг оқибатида ёмон дардлар бор, тузалмас касалликлар бор дердим. Агар буни ҳам тушунмасалар, уларга айтардимки, сй қизим, дунёда ҳеч бир нарса абадий, бардавом турмаганидек, сени бу гсзаллигинг ҳам бардавом смас. Одамларни сзига жалб қилиб турган бу гсзалликлар, юзингдаги чиройли терилар бир кун келиб ғадир-будур бслиб, ҳайдалган ерга схшаб кетишлари бор. Бир ҳовуч буғдойни ташласанг ҳаммаси унга жо бслиб, ерга тушмайдиган бслиб кетишлари бор. Ҳар хил рангга бссб юрилган бу сочларнинг сшак думига схшаб кетишлари бор ҳали. Ҳеч бир нарсада камолот бардавом турмайди. Қуёш ҳам чиқиб дастлаб камол топади, сснгра бари бир заволга қараб кетади. Ҳар бир нарсанинг заволи бор. Сенинг ҳуснинг ҳам абадий смас. Атрофингда юрган бу зотлар ҳозирча ҳусну жамолингга ишқивоз бслсалар, сендан ҳусн-жамол юз сгирганда, улар ҳам бошқа тарафга юз сгириб кетадилар, сен сртада, аросатда қолиб кетасан. Қариганингда ғам-ташвишингни ким ейди, ким қайғуради сенга? Ҳаром-хариш йслларга қадам ташлаганингда атрофимда парвона бслганлар дерсан, балки. Ҳеч ким ғам-ташвишингни қилмайди. Афсус ва надомат стида қовриласан ва ксрасанки, бошқа қариган кампир, аёлларнинг ғам-ташвишини фарзандлари, неваралари ейди. Ўша вақтда, ғам-ташвишини фарзанд ва неваралари еб турган вақтда улар катта бир саройда стирган маликадек, бошига бахт тожи кийдирилган подшоҳдек стирадилар.

                                                                                             2-қисм

Фарзандларнинг тарбисси.

Мен мана шу камтаргина насиҳатларимни оталар ва оналарга ҳавола қиламан. Бу аслида маълум ва машҳур нарса. Бу гапларни айтар сканман, бу билан Архимеднинг снги қонунини кашф қилдим деб даъво қилмайман. Кимлар буни ссидан чиқарган бслса, сслатиб қссман, ссида бслганларни сса унга амал қилишга даъват қиламан, холос.

Биринчидан, фарзанди учун отаси билан онаси амалий намуна бслиши керак, съни уларнинг сзи сз фарзандига срнак бслиши керак. Отанинг сзи астойдил намоз сқимаса, фарзандига астойдил намоз сқигин дес олмайди. Фарзанди онаси бир кунда йигирма марта ёлғон гапирганини ксриб тургач, онанинг фарзандига ёлғон гапирмагин дейишидан нима наф? Айтайлик, она синглимникига бориб келдим дейди, ваҳоланки боласи онасининг бозорга бориб келганидан хабардор.

Боласининг ксз снгида дскондан икки ссмга олган нарсасини беш ссмга олдим деб отасидан пулини ундириб турган бслса-чи?! Отаси фарзандининг олдида ёшлигимда фаришда бслганман деб даъво қилмасин, хулқим шунақанги чиройли бслганки, хулқим гсзалликда, қомат зеболигида, сқиган мактабимда, дарсларни ёдлашда, имтиҳонларда биринчиликни олишда сгона бслганман демасин. Чунки фарзанд отаси болалигида ғирт шайтон бслганлигини бувисидан ёки аммасидан сшитиб бслган. Мактабда дангасаликда унинг олдига тушадигани бслмаганлигини ҳам, сн йилда аранг еттинчи синфни тамомлаганини ҳам сшитган.

Воиз — гапиргувчи одам айтиб турган гапига кафил бслса, феъллари сса унинг айтиб турган гапларини тасдиқлаб турган бслса, хсп-хсп. Вақтики, унинг насиҳати фақатгина оғиздан чиқадиган гап бслса, фақатгина бошлиқ бслиб қолганлиги учун расмий тарзда гапираётган бслса, у бировга ҳеч ҳам фойда қилмайди, манфаат ҳам бермайди — хоҳ у насиҳат ота тарафидан бслсин, хоҳ она тарафидан бслсин ёинки мактабдаги мударрис тарафидан бслсин ёки минбарда турган хатибники бслсин!

Ҳазрати Али Тонтови айтадиларки, болани тарбис қилишдаги биринчи шарт уни саҳиҳ тарбис қилишда ота билан она аввал сзини ислоҳ қилсин-у, ундан кейин фарзандларини ислоҳ қилсин, съни аввал сзларини тузатиб олсин.

Болани тарбис қилишдаги иккинчи шарт шуки, бола билан ота-она жуда ксп гаплашсин, съни болани сзидан ажратиб қсйишмасин. Ота ишга барвақт, срта тонгда кетса, тонгда бола ухлаётган бслса, ота пешинда овқатлангани келганда бола мактабда бслса, ота кечқурун чойхонага, стириш-зиёфатларга кетса, қайтиб келганда бола сна ухлаб ётган бслса, айтингчи, бу алфозда фарзанд отасини қачон ксради? Ота фарзандининг тарбисси билан қачон машғул бслади? Аки она, у ҳам боласини тарбисчиларга бериб, қсни-қсшниникида қолдириб, бошқа жойларга кетаверса, ишга ёки бозорга борса ёинки ҳали у, ҳали бу дугонасиникига юриш топса, бу бола қаерда тарбис олади? Ахир у ота-онанинг меҳридан, хайрихоҳлигидан маҳрум бслиб қолмоқда-ку! Жоҳил, худони танимайдиган ходималар қслида қолиб кетаётир-ку. Улар боғча опа ёки ходималарнинг аъмолларига рспара бслиб, истаса-истамаса, уларнинг жоҳиллик, худо бехабарлик меваларидан баҳраманд бслади. Хулқи хунуклашиб, ёмонлик устига ёмонлик зиёда бслади.

Ота билан она фарзандининг ксчада тенгқур болалар билан сйнашига бепарво бслмаслиги ва ҳамиша ҳам бунга изн беравермаслиги керак. Бола биринчи дарсни, илк сабоқни ксчадан олади. Ўтган-кетган одамлардан гапиришга ор қилинадиган, хунук гапларни сшитади. Ўткинчиларга азист беради. Машиналар ҳалокатга учраган жойларда уймалашиб қолади. Аогаҳон бегона бир тош учиб келиб унинг бошини ёради. Хуллас сзининг ошиёнига жасадидасм, руҳидасм фақатгина зарар билан қайтиб келади.

А­нди ёмон онанинг қслида катта бслган бола қаерда-ю, уйда стирган, сз ксксини тутиб уни сзи смизган, сз қсли билан унга хизмат қилган, кечалари билан бедор бслиб унга тарбис берган схши онанинг фарзанди қаерда? Қайси хотин уйини таниса, уйим-жойим деса, срини таниса, унинг иззат-ҳурматини жойига қсйса, боласининг тарбиссини бошқа нарсалардан устун қсйса, турмуши осойишта кечади.

Ота билан фарзанднинг муомаласи шундай бслиши керакки, срталаб бамдодга турган отанинг биринчи вазифаси сзи уйғонганидан кейин фарзандини уйғотсин, съни унга юзлансин. Ишидан қайтиб келганидан кейин ҳам у билан бирга бслсин. Унинг сайрини, юриш-туришини, сулҳини, музокарасини, мурожаатини, гапираётган ссзларини, гапларининг оҳангини муроқабат қилиб кузатсин, унинг хулқини тузатсин, дарс қилиши, таълимига сътибор берсин, агар ота ташқарига айлангани чиқадиган бслса уни ҳам сзи билан олиб чиқсин. Йсл-йслакай насиҳатини қилиб борсин. Ана шундай қилинганда сиз стирган, сшаб турган уйингиз дорил омон бслади. Муҳаббат билан скдиллик уйига айланади. Унда бир бутунликлар-у, иттифоқлар жамулжам бслади. Бундай гсшада ҳамма одамлар аввало сзидан, қолаверса бошқалардан рози бслади, худойи таоло ҳам рози бслади.

Яна иккинчи шарт шундан иборатки, ота сз тижоратини, сзининг сйин-кулгусини, фосиҳ сртоқлари билан гаплашишликни боласининг тарбиссидан устун қсймасин. Она ҳам ишлайдиган ишини, дугонасини зиёрат қилишни ёинки туғилган кун баҳонасидаги қандайдир зиёфатларга боришликни фарзандининг тарбиссидан устун қсймасин. Учинчи шартига келсак, ҳар бир ота билсинки, иймон билан куфр, солиҳ билан фасод — ҳамма-ҳаммаси уруғини боланинг ёшлигидан қссди. Иймон, фасод ёинки бошқа ҳаммаси уруғи боланинг ёшлигида скилади. Бола Аллоҳ таолога иймонни, схшиликка муҳаббатни, ҳаққа сргашишликни ёшлигида срганиб бслади. Ҳазрати Али Тонтови бу ижодимда қисқагина қилиб гапирган гапларимни кейинчалик муфассал гапирсам керак деган умидим бор дейди ишонч билан.

                                                           3-қисм

Лекин ана шу одамларнинг нафсидаги скилган дарахтларнинг томирини ксрсангиз, унинг уруғини дадаси сккан бслиб чиқади. Ашлигида олган тарбиссининг меваси бслади. Куфр, иймон, солиҳ, фасод — булар ҳаммаси сз уруғини бола бир ёшдан сн ёшгача бслган даврда унинг ақл деб аталмиш заминига ташлайди. Боланинг қалби аслида оппоқ бир қоғозга схшайди. Аима нарса нақшланган, чизилган бслса, сша қоғозда шундоққина қолиб кетаверади. Ундаги нақшларни чизадиган зот ота билан онадир. Аинки ота билан онанинг бепарволиги туфайли ксчадаги бошқа одамлар чизиб қссди.

Ота сз фарзандини иймонли бслиб улғайтириш учун нима қилиши керак? Мен биламан дейдиган одамлар сзини овутиш учун қслига маза қилиб газета, журнал олади, бекорчи вақтини шунга сарфлайди. Менинг насиҳатомуз гапларимни улар сзига қаттиқ олади, гапларимни сшитгиси ҳам келмайди. Бундай одамларга кспроқ қайсидир артистнинг қанақа қилиб кийинишлиги, қанақа қилиб бсснишлиги тсғрисидаги маълумотлар керак. Улар гсё схши одамлар ёмонликнинг олдидан стаётганларида ксзларини юмиб, сзларини ксрмаганликка олиб бепарволик билан стганидек болани схши, иймон-сътиқодли қилиб тарбислаш тсғрисидаги гапларга сътиборсиз бсладилар.

Аммо фойда, манфаатни хоҳлаган одамлар ҳар бир схши гапни сзининг йсқотиб қсйилган нарсаси деб билади. Яхши гап, ҳикматли гап мсминнинг йсқотиб қсйган нарсаси ҳисобланади. Қаердан топса ҳам, ким гапирса ҳам олаверади. Ҳикматли гапларни сзининг йсқотган нарсаси деб биладиганлар, қаердан топсам ҳам олишга ҳаққим бор деб сйлаганлар бу гапларнинг мағзидан сзларига катта бир ҳикматли, фойдали, манфаатли нарса топадилар.

Гоҳида шу нарсаларни олиш билан болаларимизнинг иймонини бут сақлаб қоламиз, сзимизни сса дсзах стидан сақлаб қолган бсламиз. Мен бу гапларни бирорта китобдан насиҳат сифатида сқиганим йсқ, — дейди Ҳазрати Али Тонтови. — Мен буни бировдан сшитиб нақл қилиб гапираётганим ҳам йсқ. Лекин бу сз қизларимни тарбислашдаги тажрибаларимнинг натижалари, шунингдек уларнинг фарзандларини — набираларимни тарбислашда сришган натижаларим.

Тажрибаларим шуки, бола уч ёшга кирган вақтида, гапни секин-аста тушунишни бошлаган вақтида ҳамма нарса Аллоҳдан сканлигини билсин. Ҳамма нарса Аллоҳдан деган тушунча унда пайдо бслсин. Буни амалий тарзда бажариш учун менинг қиладиган ишларим шунда иборат сдики, боламнинг олдига бирон бир ширинлик кстариб келиб, бу нарсалар қаердан келди, билдингми деб ссрар сдим. Уч ёшга кирган болам йсқ, билмадим деса, буни Аллоҳ берди дердим. Майли, бу гапларни у тушунмаса ҳам гапиргин. Аллоҳ ким сканлигини у тушунмайди, лекин бу ҳақиқатнинг унинг қулоғига кириши, ксп сшитишини хоҳлаган сдим. А­ртасига ҳам бирон бир нарса олиб келсанг, индамасдан, лоқайдлик билан бермагин: болам, буни ҳам Аллоҳ бериб юборди деб бергин. Шу зайл секин-секин боланинг фикрида ҳамма нарса Аллоҳдан скан деган тушунча пайдо бслиб срнашади.

Унга ҳамма нарса Аллоҳнинг қслида, сен схши ксрган ширинлик ҳам, сйинчоқ ҳам Аллоҳда бор деб тушунтиргин. Биз ксриб турган ҳамма нарса — ой ҳам, қуёш ҳам, ер ҳам худоники дегин унга. Шуларни даражама даража, ҳеч қандай фалсафасиз тушунтиргин, содда қилиб гапиргин. Мана бу остга ёки мана бу ҳадисга мувофиқ деб гапирмагин. Боланинг ёшига монанд тушунтиргин.

Болага дуо қилишни ҳам сргатгин. Масалан, сендан у қанд ссради дейлик. Болам, Аллоҳдан ссрагин, ундан: «А­й, Аллоҳ, менга қанд бергин», — деб ссрашни сргат. Бу гапларни сзимнинг тажрибамдан айтспман. А­й болам, овозингни чиқармасдан айтсанг ҳам Аллоҳ таоло сшитади, секин ссрайвергин дегин. Шу нарсани тушунтиргинки, Аллоҳ таоло сен айтиб турган ҳамма гапларни тинглайди, у бизни доим ксриб туради. Қаерда бслсак ҳам, сшикни беркитиб қсйсак ҳам, чироқни счириб қсйсак ҳам, болам, у бизни ксриб тураверади дегин. Аллоҳдан ссраган нарсанг қслингга келиб тушганидан кейин худога шукрона ҳам айтиб қсйгин, болам, қачон сен шукур қилсанг, сенга ҳар доим ссраб турган нарсангни беради, индамасанг бошқа бермайди деган тушунчани болага сингдириш керак.

Алҳамдулиллоҳ дейишни сргансин. Бола каттароқ бслиб 5-6 ёшга кирганда Аллоҳдан бирон нарса ссраб дуо қилди, аммо дуо қилиб ссраган нарсаси қслига келиб тушмади дейлик. Унга айтгинки, Аллоҳ таоло сен ссраган нарсани бермади, сен қилган биронта ишинг Аллоҳга ёқмаган бслса керак, бирон бир гуноҳ қилибсан шекилли дегин. Масалан, сен кеча онангга ёлғон гапириб турганингни сшитган сдим, шунинг учун сенга бермади шекилли дегин. Акангга қаттиқ гапирганингни сшитувдим, укангни урганингни ксрувдим, ёинки сен кеча онангнинг айтганини қилмаган сдинг шу сабабли ссраган нарсангни бермади. Кимки гуноҳ қиладиган бслса, парвардигор ундан рози бслмайди, рози бслмаганидан кейин ссраган нарсасини бермайди деган тушунчани боланинг ақлига сраша тарзда тушунтиргин.

Болага худойи таоло солиҳ бслинглар деган, намоз сқинглар, ёлғон гапирманглар, осийлик қилманглар деган. Тушунтиргинки, агар биз буларга амал қиладиган бслсак, схшиликларимизни худо кспайтиради, бизни жаннатга киргизади. Агар бу ишларни қилмайдиган бслсак, худо бизни жаҳаннамнинг стида куйдиради деган гапларни такрор ва такрор болангга уқтиргин.

Болангга сна шуларни ҳам тушунтиргинки, жаннат деган бир беназир бсстон бор. Унда ҳамма гсзаллик мужассам, мевали дарахтлари, чиройли қушлари бор. Унда ширин таомлар, ичимликлар бор. Аимаики ссрасанг, ҳаммаси олдингда ҳозир бслиб қолаверади дегин. Жаннатда совуқ бслмайди. Меҳнат бслмайди. Қсрқув бслмайди. У ерда ҳеч кимдан қсрқмайсан дегин. Жаҳаннамда сса, ёниб турган стлар бор. Ери ҳам, томи ҳам, деворлари ҳам стдан унинг. Унга кирган ҳар бир одам шиддатли алам билан ёнади, доим стда кусди. Чанқаса, ичгани сув тополмайди, илло бир ифлос сув топади, аммо ундан, топган суви қайнаб турганлиги учун ичолмайди деган гапларни ҳам унга тушунтиргин.

Шунақа мисолларни ҳар доим, нима муносабат бслса ҳам гапиравераман дейди Ҳазрати Али Тонтови. Масалан, болам бирон нарса ссраб қолди, гапнинг охирини Аллоҳга тақаб қссвераман. бирон бир баҳона топилиб қолса бслди, динга тақаб қссвераман, дейдилар у киши ссзларини давом сттириб. Катта бслиб, мактабга борадиган бслганда боламга остларнинг маъноларини айтишни бошлайман.

Гсзал ахлоқларнинг ҳаммасини, Аллоҳнинг зикрини олдига қсшиб туриб таъриф ст ва таълим бергин. Унга ёлғон гапирмагин, чунки Аллоҳ ёлғонни ёмон ксради дегин. Ҳар кимки ёлғон гапирадиган бслса, Аллоҳ уни дсзах билан азоблайди дегин. Ўғирлик қилмагин, чунки Аллоҳ таоло бизни сғирликдан қайтарган деб уқтиришдан сринма. Онангга ғазаб қилмагин, чунки онасига ғазаб қилганга Аллоҳ ғазаб қилади деган гапларни гапиравергин.

Агар боланг бир гуноҳ иш қилиб қсйгудек бслса, унга уриш билан таҳдид қилмагин, ураман деган гап билан қсрқитмагин. Шу иш сабаб сзингга етган жабр уқубат, азоб ҳақида унга оғиз очмагин. Лекин сен уни худонинг иқобидан, худонинг азобидан қсрқитгин. Айтгинки, агар сен менга ёлғон гапирадиган бслсанг, мен сенинг оғзингдан чиққан ёлғоннинг ҳақиқатини билмайман. Сен ёлғон гапириб турганингда худойи таоло ҳақиқатинисм билади, ёлғонингга сраша жазоингни ҳам беради дегин. Гуноҳ иш қилганингда ҳам шу. Ана шу тахлит у схши ишни қилишни ҳам, ёмон ишни тарк стишни ҳам срганади.

Болаларни тарбис қилишдаги енгилгина, саҳиҳ йсл мана шу. Агар сен, сй болам, сғирлик қилмагин, агар сғирлик қилсанг қамаб қсйишади ёки сзим қамаб қссман десанг, у сғирликдан тийилади, унда қамалишдан қсрқиш бслса, сзига сзи бу номаълум ишни тақиқ қилади. Борди-ю одамлар мени ксрмаспти деб сйласа ёки мени қамаб қссдилар деб қсрқмайдиган бслса, сғирликни қилаверади. Сен унга авратингни очмагин, уни одамлар ксрадиган бслса, айб бслади десанг, бекитиб юради. Одамлар ксрмайдиган бслса, сна очишга стади. Одамлар фасодга учраса, иштонсиз юриш уларнинг урфига кириб кетса, уларнинг наздида бу юриш айбга айланмайдиган бслса, боланг иштонсиз юришга орланмайдиган бслиб қолади.

Аммо ёмонликдан фақатгина Аллоҳдан қсрққанлиги учун тийиладиган бслса, одамларнинг урфи сзгариб кетса ҳам у бу ишни қилмайди. Чунки у ҳамма қилаётган ишидан Аллоҳ таоло хабардорлигини билади. Қайси ахлоқ, қайси хулқ дин асосига бино қилинмаган бслса, пойдевори динга асосланмаган бслса, Аллоҳ ксриб турибди-ку деган тушунчага сга бслмаса, жаннатдаги савобдан ҳам ортиқ бино қсйиладиган бслса, дсзахдаги Аллоҳнинг азобидан қсрқишлик устига барпо қилинмаган бслса, буларнинг ҳаммаси қумга қурилган бинога схшайди. Заиф бир иморатга схшаб қолади.

Сен болангга тоат-ибодатларни ёшлигидан сргатгин. Аамоз сқийдиган бслсанг, ёнингда турсин. Сен қилаётган ишни бирга қилсин. Сен билан бирга туриб, бирга стирсин, лекин сен унга тазйиқ стқазмагин. Совуққа олиб чиқиб, муздек сувда таҳорат қилдирмагин. Балки уни рағбатлантиргин. Аллоҳу акбар дейишни сргатгин. Фотиҳани сргатган бслсанг, снди унга мукаммал намозни ҳам сргатгин. Агар ёш бсла туриб намоз сқишни мукаммал срганиб олган бслса, сен уни жамоатнинг олдига олиб чиқишдан сринмагин. Жамоат билан бирга намоз сқишни сргансин. Аамозни тугатганидан кейин унга зикрларни ҳам сргатгин. Зикрларни у тушунадиган қилиб шарҳлаб бергин.

Агар фарзандинг қиз бола бслса унга ёшлигидан шарманда кийимлар кийишликни, сонлари очиқ ҳолда бировларнинг олдига чиқишликни ман қилгин. Мен бу гапни ёш қизчанинг ҳам аврати борлиги учун айтмаспман. Мусулмонча либосга уни ёшлидан одатлантиришни хоҳлайман, холос. Енги узун кийимларни кийдиргин, бошига рсмол срашга одатлантиргин ва тушунтиргинки, болам, бу нарса сенга зарур, лекин бунга одатланганинг маъқул. Сенга ҳали сраниб юриш вожиб бслмаган десанг ҳам майли. У балоғат ёшига бориб қолганда, ёпиниб юришликка одатланиб қолади, бундай юриш унинг учун баайни фарз бслиб қолади. А­нди уни ҳаргиз тарк столмайди. Сенга лозим ва лобитлик иш шуки, қизинг бошига рсмол сраб турган вақтида уни зарур сканлигига иймон келтирган ҳолда срасин, худонинг уқубатидан хавф қилиб срасин, шу ишни қилмасам худо азоблар скан деган тушунча билан срасин. Сендан қсрққанлиги учун срамасин асло.

Ҳижоб сраган аёлларнинг жуда кспидан биз мушоҳада қиламиз. Айримлари ҳижобни отасидан қсрққанидан срайдилар. Вақтики, бундайлар отасидан узоқроқ жойда бслсалар, очмаган жойлари қолмайди. Оталарнинг мусибати шуки, ҳар қанча катта бслиб қолган бслса ҳам қизларини улар ҳали ҳам ёш деб сйлайдилар.

Агар қизлари 13 ёки 14 га кириб қолган бслса-да, сйлайдиларки, қизимга мен қандай назар билан қарасам, ксчадагилар ҳам шундай назар билан қарайди — ҳа, улар адашадилар. Ксп оталарни ксрамиз — рсза тутади, намоз сқийди, масжиддан ажрамайди, лекин катта-катта қизлари бор: сонлари, бсйинлари очиқ юраверади ксчада. Йслда жуда ксп кампирларни ксраман, бсй-басти билан тенг қизлари очиқ-сочиқ кетаверади олдиларида. Ваҳоланки, кампир билан қизни солиштирганингизда кампир очиқ юрса-ю, қиз ёпиниб олганда, зарари камроқ, гуноҳи кичикроқ бслар сди.

Қслингдан келганча болангни радио ва телевизордан йироқроқ тутгин. Агар боланг телевизор орқали худога ёқмайдиган, худо рози бслмайдиган ксрсатув ёки кинони ксрган бслса, бу ишни қилаётган кишилардан худо рози бслмаслигини, улар дсзах азобида куйишларини сен тушунтиргин унга.

Айтилган гаплардан зарур хулоса шуки, ҳар куни болаларимиз учун алоҳида бир мажлис ташкил қилиб стиришимиз керак. Уларга китоб сқиб берайлик, улар билан бирга китоб сқийлик, ҳалол билан ҳаромни тушунтирайлик, исломнинг қоидаларини уларга баён қилайлик, динимиз арконларини, съни исломда нима буюрилган-у, нимадан қайтарилган — буларни гапиришдан биз ҳаргиз сринмайлик.

Сен ҳам сз фарзандларингга Лайғамбаримиз (САВ) сийратларини танитишга ҳаракат қилгин, биродари азиз. Лайғамбаримизнинг (САВ) ахлоқларини, саҳобаларининг ахлоқларини, улар оилада қандай бслганлар-у, одамлар билан қандай бслганлар — шарҳлашдан асло зерикмагин. Аллоҳ таоло уларнинг чиройли хулқлари учун дунёнинг зафарларини, саодатни насиб қилганлигини, охиратда сса улар учун нималар — баланд иқболлар тайёрлаб қсйганлигини ҳам айтишдан зерикмaгин.

                                                                                             4-қисм

Шаҳватлар касаллигининг дастлаб намоён бслиши ҳижобни ташлашдан бошланади. Ўғил болалар билан қиз болаларнинг аралашуви замин бслади. Аш қизлар билан ёш йигитларга фаҳш ишлар сари йсл тайёрлаб беришдан илҳом олади.

Мана шу ишларни қилишликка, съни сркаклар билан аёлларнинг сртасида ёмон ишларни тарқатишлик учун саноғини айтиб бслмайдиган даражада қувват мусаххар бслган. Яъни бунга жуда катта пуллар ташланган, катта илмли одамлар, зср университетлар бунга ишлаган ва тинимсиз ишламоқда. Биз ҳаммамиз йиғилиб, бир жамист бслиб ҳаракат қилганимизда ҳам уни қувиб чиқара олмаймиз.Аёл киши билан сркак кишининг бузилишига сарфланаётган пулларга қарши мусулмон одам ҳеч нарса қила олмайди. Илло ота сзининг қизини сақласа, ср хотинини сақласа, ака синглисини сақлай олса бслди.

Мен Маккада сшайман — дейди Ҳазрати Али Тонтови. — Маккада иссиқ жуда ҳам қаттиқ бслади, ҳарорат гоҳида 50 даражага чиқади. Мен бу ҳолатда нима қила оламан? Менинг қслимдан Абу Қубайс тоғига бутун Маккаю Мукаррамани совутадиган катта бир кондияионер қсйиш келармиди? Ҳамонки, бу нарса қслимдан келмаса, ҳеч бслмаса, сзимнинг уйимга кичкинагина кондияионер қсйиб олиб, маза қилиб стирганим схши смасми? Модомики дунёнинг ҳаммасини тузата олмас сканман, ақалли сз уйимни тузатиб олсам ҳам бслди, қизимни сақлаб олсам ҳам бслди. Бизга лозими шуки, аввал сзимизни сақлайлик. Худои таоло бизни кимларга бошчи қилиб қсйган бслса, шу рутбада туриб аҳилларимиз, авлодимиз, фарзандларимизни сақлаб қолайлик.

Қизларим ҳижобда бслиши учун мен нима қилай деган савол туғилади. Хусусан мен қизимни бу борада мажбурлашликни хоҳламайман. Ўзи хоҳламаган тарзда ҳижобга киришини ҳам сира хоҳламайман. Мен у ҳижобни қаноатланиб кийсин, қалби хотиржам бслиб кийсин, схши ксриб кийсин дейман. Биринчи қизимнинг ёши тсққиздан стиб снга қараб кетаётган кезларда ёки ундан сал олдинроқмиди, ссимда йсқ, лекин ҳали балоғатга етмаган кезлар сди, мен фикр қилдим, Аллоҳдан ёрдам ссрадим. Онасига айтдимки, сй онаси, бозорга бориб қизимга жуда ҳам нафис, қимматбаҳо рсмол сотиб олиб кел. Ҳалигача ссимда, сшанда оддий рсмолни икки ссмга берарди. Агар нархи жуда ошиб кетган бслса ҳам уч ссмга берарди. Хотиним ахир қизимиз ҳали ёш, рсмол сраб борса, мактабдаги дугоналари устидан кулади, сочини ёпиб борадиган бслса, уни ҳамма масхара қилади деб қолди гапим тугар-тугамас. Мен айтдимки, сй хотин, мен бу нарсаларнинг ҳаммасининг ҳисобини қилиб бслдим. Унга шундай рсмол сотиб олгинки, бозорда снг қиммати бслсин, ҳеч кимнинг пули етмайдигани бслсин! Кейин хотиним бозорга кетди. Бозордан менга телефон қилиб айтдики, тақсир, мен бир жойдан рсмол топдим: сзи ипакдан скан, лекин нархи қирқ ссм смиш. Шуниси снг қиммати скан, деди. Бу сша пайтда топадиган ойлигимнинг нақ срми сди. Унга сотиб олавергин десам, хотиним ажабланди. Мени гапимдан қайтармоқчи бслди. Мен айтган гапимда туриб олдим. Алҳол хотиним рсмолни олиб келди.

Қизим шу рсмолни сраб мактабига борди. Мактабда қизимнинг рсмол сраб борганига ажабланишдан ксра рсмолнинг чиройлигига ажабланиб қарашлик зиёда бслибди. А смолнинг чиройлигига ҳамма ҳайрон қолибди. А смолини ҳамма мақтабди. Аксарист қизлар ҳасад ҳам қилишибди. Ҳаммаси уйга боргач, шундай рсмол бслмаса ҳам ҳар қалай шунга схшаш рсмол олиб беринг деб оталарининг ҳоли-жонига қсйишмабди. Мен олиб берган рсмолга схшаш рсмол олдиришибди.

Хуллас қизимнинг рсмол срашлиги шу зайл — фахр билан бошланган. Бинобарин биров мажбур қилмаган. Халқда қимматбаҳо нарсанинг нархи сзида деган гап бор. Ўша рсмол сзининг баҳоси билан, сзининг гсзаллиги билан, сзининг савлати, оҳорлиги билан аслича қолди. Ундан кейин сингиллари ҳам шу рсмолни срашди. Ҳалигача снгидай турибди бу ажиб рсмол. Қизларимнинг ҳаммаси ҳижоб сраниб катта бслди. Ҳамма қизларим иқтидо билан, схши ксриб, қаноатланиб, холислик билан сради уни.

Ўша қизим сзининг қизи билан ксп йил Европада сшади, лекин бирон марта юзини очмаган, кийинишини сзгартирмаган. Қизимнинг қизи — Ҳодис Германисда сқиди. Бир куни неварамнинг муаллимаси синфига кириб келса, неварам билан дугоналари тортишиб турган скан. Овозлари баландлаб кетган, ҳаммаси нимага рсмол срайсан деб неварамни юмма талагудек бслишаётган скан. Муаллими гап нимада сканлигини суриштириб билгач, неварамга сенга сн дақиқа вақт бераман, шу ерда стирган қизларнинг ҳаммасига нимага ҳижоб срайсан-у, унинг фойдаси нимада сканлиги тсғрисида гапириб берасан дебди. Аеварам туриб, олмон тилида ҳижобнинг фойдаси тсғрисида бийрон-бийрон гапириб берибди. Шундан кейин ҳеч ким унинг олдида ҳижоб тсғрисида гап очмайдиган бслибди.

Қизим бир маротаба, ижоза олган вақтида Оммонга келди (биз сша вақтда Оммонда турардик). Иттифоқо, қизимнинг тиши оғриб тиш докторига боришга тсғри келибди. Тиш даволаш муассасасида бир жамоат юзлари очиқ, сонлари очиқ мусулмон араб хотинлар, сзларини тараққиёт сгаларимиз деб сйлаган, кофирга сргашишликни сзларига фахр деб билган мусулмон хотинлар қизимнинг устидан кулмоқчи бслибдилар. Қизимга қараб туриб сиз қайси қишлоқдансиз дейишибди. Қизим ҳам мен Женева деган қишлоқданман дебди. Женевадаги сзининг ҳаёти тсғрисида, нечта тилни билишлиги, молу дунёда улардан нечи чандон бойлиги ҳақида гапиргандан кейин ҳаммалари ҳайрон қолиб сукут сақлабдилар.

Қизим олмонисда ксп вақтдан бери сшаганлиги учун немис, франяуз, инлиз тилларини схши билар сди. Хуллас мана шу нарсалар юзаки кофирликка сргашиб юрган сша мусулмон хотинларга жуда таъсирли бслди.

Менинг тушунчам бсйича — дейди Ҳазрати Али Тонтови, — гсзал ахлоқни, гсзал одатни скишликнинг отини тарбис дейди. Шу нарсани неча марта қилса одат бслади, биласизми дейди ва жавоб тариқасида бундай дейди: «фуқаҳоларнинг айтишига қараганда, бир марта билан одатга айланади. Фарзандингизга бир ишни қилдирдингизми, худо хоҳласа, мана шу нарса унга одат бслиб қолади. Одатнинг саноғи 50 ёки 60 та смас, битта. Ҳа, битта билан одатланиб қолади».

Ҳаётий тажрибаларимнинг биттаси шуки, қизларимнинг ёшлигидан уларнинг одатлари дурустлашишлигига ҳаракат қиламан. Гсдак, ҳали тсрт ёшга кирмаган қизчамга овқат чайнаётганда оғзингни очмагин деб сргатсам, аҳилларим ҳайрон бслишарди. Мен унга оғзимга овқат солмасдан, оғзимни очмасдан қандай қилиб қимирлатишни ксрсатиб берардим. Гоҳида оғзимга овқат солиб туриб мана шундай қилиб ейиш керак деб гапиришдан сринмасдим, — дейди Ҳазрати Али Тонтови.

Лайғамбар алайҳиссалом мусулмонларга номоз аҳкомларини сргатаётганларида, уларнинг олдида намоз сқиётганларида уларга «Менинг намозни қандай қилиб сқиётганимни ксриб, Сиз ҳам намозни шундай қилиб сқинглар» дер сдилар. Лайғамбар алайҳиссалом мусулмонлар билан ҳаж қилдилар. Аҳкоми ҳажни уларга талқин қилиб сргатаётганларида «Ҳаждаги қилинадиган ибодатларни мендан срганинглар» деганлар.

Муқосса қилиш жилла жоиз бслмаса-да, ростини айта қоламан: мен қизимга қслни совун билан қандай қилиб ювишни сргатишдан ҳам сринмаган одамман. Қизимнинг тиши чиқиши билан унга мисвоқ олиб келиб тишни қандай тозалашни сргатишдан ҳам сринмаган одамман. Мактабларда сргатишда гапиришдан нарига стишмайди, мен сса сринмасдан ювинишга мслжалланган жойга қизимни қслидан етаклаб кириб, қслимни, тишимни ювиб сргатардим. Қизим салгина катта бслганидан кейин санчқи (вилка) билан қошиқни қандай қилиб ишлатишни сргатдим. Мен франяузларнинг одатини схши ксрганим учун бундай қилмадим, балки кофирларнинг ичига кириб қолганда қизим ҳижолат бслиб қолмаслиги учун сргатдим.

Баъзи уқувсизлар гумон қилганидек, бу ишларнинг суннатга ҳилоф тарафи йсқ. Лайғамбар алайҳу вассаллам ҳам гсштни кесишликда пичоқ ишлатганлар. Динимиз ҳам маслаҳат билан бслган одатлардан ҳаргиз қайтармайди. Қизимнинг ейишига, одобига, озодалигига шу даражада сътибор бериш баробаринда мен бундан-да сътиборлироқ, юқорироқ нарсага ҳам аҳамист берардим. Бу нарса унинг қалбига иймон дарахтининг уруғларини скишлик сди. Қизларимнинг тарбисси билан боғлиқ гапларни радиода ҳам, телевизорда ҳам ксп гапирганман. Аллоҳ ҳақида қизчамнинг қулоғига қуйишни у уч ёшга тслар-тслмас бошлаганман.

Такрор бслса ҳам сна қайтараман, ҳолва олиб келсам ҳам, сйинчоқ олиб келсам ҳам Аллоҳ берди деб айтардим. Қизим сйинга берилиб кетган пайтда ҳам қслига Аллоҳ берди деб сйинчоғини тутқазар сдим. Ва бир куни у Аллоҳ қаерда деб ссради. Сен уни ксзинг билан ксролмайсан дедим. Лекин у ҳозир сенинг гапингни сшитиб турибди, бирон нарса ссрасанг сшитиб, сен ссраган нарсани юборади дедим. Агар қизчам сй Аллоҳ, менга шу нарсани бергин деб ссраса, мен сринмасдан шу нарсани олиб келиб берардим. Мана қизим, сен Аллоҳдан ссраган сдинг-а, сенга мендан бериб юборди дердим. А­й қизим, сенга Аллоҳ таоло бераспти, лекин у ҳам сзи ёқтирган болаларгагина беради.

Ота-онасининг айтганини қилдиган, ёлғон гапирмайдиган, таҳорат қилиб юрадиган қизларни схши ксради. Шунақа, схши қизларга Аллоҳ ссраганини беради. Агар ссраган нарсангни бермаса, сен Аллоҳга ёқмайдиган иш қилганинг учун бермаган бслади. Худога ёқадиган иш қилгин. Қилаётган ишингни менга айтгин. Дада, мана шу ишни қилсам бсладими, Аллоҳга ёқадими, мендан хафа бслиб қолмайдими — деб ссрасанг, мен қилаётган ишингни тсғри ёки нотсғрилигини айтаман. Шундай қилиб, мен қизимга тарбис беришликда қадам-бақадам силжиганман. Ақли зиёда бсла бошлагани кейин «А­й қизим, агар схши иш қилсанг сенга у ёки бу нарсани олиб келиб бераман» дейиш срнига «Аллоҳ бунинг учун сени жаннатга олиб киради» дейишни бошлаганман. Тоинки, мендан бирон нарсани умид қилиб қолмасин, мен шу ишни қилган сдим, дадам ҳеч нарса бермади деб айтмасин. Агар бирон бир ёмон иш қиладиган бслса, ҳаргиз уни ураман деб таҳдид қилмас сдим. Ҳар ким шу ишни қиладиган бслса, худо уни дсзах азобида қийнайди деб қссверардим.

Бир куни қизим мендан жаннат нима, дадажон деб ссраб қолди. Мен айтдимки, жаннат жудасм катта ҳовли, атрофида катта-катта ҳовлилари бор. Ичида ширинликлари ҳам, сйинчоқлари ҳам бор. Аима хоҳласанг, ҳаммаси бор. Ҳамма нарсаси бепул. Яхши болаларни худо жаннатга олиб киради. У кофирларни, намоз сқимаганларни, гапга кирмаганларни дсзахга олиб киради дердим.

Аслида қизим жаннат ҳақида ссради, лекин мен дсзах ҳақида ҳам гапираверардим. Қизларим билан мана шунақанги йсл тутардим. Уларга насиҳатларни, ваъзларни гоҳида кенг-кенг гаплар билан ҳам гапирардим. Қачонки қизларимга бир иш буюрсам, орқасидан Аллоҳнинг савобини, ваъдасини қилишдан ҳам сринмас сдим. Хуллас, менинг қизларим ёшлигидан худодан қсрқиш билан, худо ксриб турибди-ку деган ақида билан катта бслишган.

Масалан, қизим бирорта дугонасининг уйига борганида уларнинг оиласида бирон бир аёл очиқ юрганини ксрса, уйга келибоқ дада, аёл киши очиқ юриб бслмас сди-ку, фалончи очиқ юрибди деб айтарди. Қизим, сен унақа қилмагин асло. У худонинг гапига қулоқ солмас скан. Аллоҳ уни сратган, Аллоҳ унга хоҳлаган ҳамма нарсасини берган. Ўша хоҳлаган ҳамма нарсасини бериб туриб жисмингни бегона сркаклар олдида очмагин деган. Лекин у худонинг гапини қилмабди-да, қизим дердим. Аллоҳнинг айтганини қилмабди десам, у аёлга нисбатан қизимнинг қалбида ёмон ксришлик пайдо бслиб қолар сди. Бир куни келиб, дада, сиз «худо ёмонларнинг жазосини беради», — дердингиз, у аёл ҳали ҳам юрибди-ку, худо жазосини бермади-ку деб ссрайди. А­нди мен унинг гапига муносиб жавоб топишим керак. Хсш, мен нима дейишим мумкин? Ундан «Қизим, сен биринчи синфдан иккинчи синфга қачон стасан?», — деб ссрадим. «Имтиҳондан кейин», — деди. «Ҳа, худди шундай, қизим, имтиҳондан кейин стилади, — дедим. — Имтиҳонда одам ё хор бслади ёки азиз бслади. Имтиҳонгача ҳамма "азиз" бслиб юраверади, аммо ҳақиқий азизлик имтиҳондан кейин бслади. Ўша мактабингдаги имтиҳон аслида жуда кичкина имтиҳон. Ана шу имтиҳондан «йиқилиб», биринчи синфдан иккинчи синфга столмаган одам озгина аламланади. Синфдошлари, дугоналари, қсни-қсшниларининг олдида юзи озгина шувут бслади. Лекин олдинда роса катта имтиҳон бор. У имтиҳонга ҳамма киради. Муаллиму, шогирду, катта-ю, кичкина-ю, ҳоким ҳам, маҳкум ҳам. Ҳамма слганлар — Одам алайҳиссаломдан тортиб сша кунгача дафн қилинганларнинг ҳаммасини Аллоҳ таоло битта жойга жамлаб, уларнинг амалларини торозига тортади. Яхшилик қилган бслса, иймон билан слган бслса, жаннатга боради. Кимки кофир бслган бслса, Аллоҳ уни дсзах билан азоб беради. Ана сша ердаги шармандалик ҳамма инсоннинг олдида, ҳамма инсоннинг ксз снгида бслади. Шунақанги имтиҳон бор. Ана сша имтиҳонгача Сизни ажаблантирган аёл ва унга схшаганлар юриб тураверади.

Қизларимга ақида усулларини, қалбларига иймон уруғларини шундай қилиб скар, сингдирар сдим. Ҳар бир гапимни ёш бола тушунадиган услуб билан гапирардим. Чунки баъзи гапларни ёш бола тушуниши қийинроқ, — дейди Ҳазрати Али Тантови. Ҳазрат Али Тантови раҳматуллоҳи-алайҳнинг ушбу китобларида ёритилган бу муаммолар бизнинг бугунги кунимиз учун ҳам жуда долзарбдир. Аллоҳ бу китобдаги солиҳ фарзанд тарбисси йслидаги бой тажрибадан бизнинг ҳам тскис фойдаланишимизга муваффақ айласин. Фарзандларимизнинг Аллоҳнинг иймонли, сътиқодли ва солиҳ бандаларидан бслишига етказсин. Амин.

Қсқонлик Арқинжон қори тарафидан таржима қилинган.

А­й қизчам. Ҳазрати Али Тантовий

Qadrli forumdoshlar, kechagina Yorqinjon qorining ushbu ma'ruzalaridan parcha eshitgan edim...

Alhamdulillah, mana bugun to'lig'ini o'qish sharafiga musharraf bo'ldim.

 Bundan juda xursandman hamda ushbu quvonchimni Siz azizlar bilan baham ko'rishni xohladim...