Жсрабек А АМАЗОАОВ
ОГОÒ²АОМА
(Достон)
(биринчи Ò›исм)
ДЕБОЧА
БисмиллаÒ³ир А оÒ³манир
А оÒ³им билан бошладим,
Осмонларни тслдирган
ОÒ³им билан бошладим.
Òšаердан Ò³ам мен Ò›оÒ“оз
Òšоралашни сргандим,
Òšалам билан сзимни
Яралашни сргандим.
Гарчи ксзим тушмаган
Мояартнинг нотасига,
Гарчи тишим стмайди
«Маънолар отаси»га.
Бу ксÒ³на даÒ³ри дундан
Излаб Ò›олсанг Ò³аÒ›иÒ›ат,
Мана мен деб ксринар
«Аасойим ул-муÒ³аббат».
Тсрт томонни сратган
Ò²аÒ› нима хитоб берди:
Тсрт томонни тингла деб,
Тсрт улуÒ“ Китоб берди.
Бир юзу тсрт китобдан
Юзтаси мансух бслди.
Òšолганлари Ò³аётбахш,
Гсё жону руÒ³ бслди.
Даставвал Таврот келди,
Сснгра Забур - санолар.
Кейин... юзта «Хушхабар»
Азган сди «доно»лар.
Аввало «ЎÒ›и» дес
А оса йигирма уч йил
«МусÒ³оф-Каломи шариф»
Келди сшнасин деб сл.
Òšуръоннинг Ò›алби «Асин»,
Òšулфи сса «Ихлос»дир,
Хуллас, шулар билан ер
Ò²алокатдан халосдир!..
Мен буларни ёзмасдим
Уларни сÒ›имасам,
Аки сзим уч-тсртта
Чала шеър тсÒ›имасам.
Битганим на «Маснавий»,
Аа «Хамса», на «ШоÒ³нома».
Бу бугунги кунлардан
Бир парча — огоÒ³нома.
Аслида достон смас,
Шундай арзи Ò³ол, десам.
Инсонман деганларга
Инсон бслиб Ò›ол, десам!..
1
Аввалдан айтиб Ò›ссй
(Ўтолмайман юзлардан):
Òšсшишга мажбурман гоÒ³
Замонавий ссзлардан.
Ўша ссзни айтувчи
Инсон Ò³ам замонавий,
Ўз зайлини ксрсатган
Замон Ò³ам замонавий.
«Сотка»си бор шоирга
Керак смас дафтарлар.
Аки Ò›олди «мода»дан
Хат ташувчи каптарлар.
Ашитмайсиз Ò³озирда
Зерикибди деб фалон.
Чунки унинг Ò›слида
Интернет деган «илон».
Бу «илон» деб бисотин
Андирган Ò³ам топилди,
«Маил ру»да майлини
Òšондирган Ò³ам топилди.
Гулдай Ò›излар шим кийиб,
«Амо» бслди, «гот» бслди,
ÒšулоÒ›-бурнини тешиб,
Чиройи барбод бслди.
Ксзингни оч, миллатдош,
Сену менга бу уст.
Òšаердан кириб келди
«Оммавий маданист»?
Сочни кесдинг, чидадик,
Дедик: сзин хоÒ³иши.
Анди керак бслдими
Киндиклар намойиши!
ÒšулоÒ› бер, Яратганнинг
ДаргоÒ³идан келган ссз:
«Биз инсонни снг гсзал
Шаклда сратганмиз».
Сен нимага У берган
Шаклни бузмоÒ›чисан?
Ўзингча сна турфа
Шакллар тузмоÒ›чисан.
Бу нима Ò³ол, Ò›изига
Онаси танласа шим,
Отаси Ò³ар срталаб
Кузатса Ò›изини жим!
Маст ота сз сÒ“лидан
«Исминг не?» деб ссраса.
Кампирлар ёш Ò›изларга
Ò²асад билан Ò›араса!..
2
Асли мен Ò³ам муаммо
АйтмоÒ›Ò›а моÒ³ир бслдим.
Кейинги ваÒ›т шунчаки
Ò’ийбатчи шоир бслдим.
Òšаршингизга саволни
Òšалаштириб ташладим.
ЧалÒ“иб кетдимми, гапни
Майдасидан бошладим.
Одамнинг Ò²авони чин
Севганидан бошлайман.
Иблиснинг боласини
Еганидан бошлайман.
ЙсÒ›, ундан Ò³ам илгари,
Жаннатда сди инсон.
Ò²али унинг ичига
Кирмаган сди шайтон.
Илон Момо Ò²авога
Мева егин де, деди.
Момо Ò²аво жуфтига
Шу мевадан е, деди.
Òšолгани кундай равшан,
Ер бизнинг маконимиз,
А изÒ›имиз, Ò³аётимиз,
Ò²амда... Онажонимиз!
Ай инсон, сен нимага
Ўз онангни топтайсан?
Заминдан бслак сна
А изÒ›ли Ò³аёт топмайсан.
Осмонни бир айланиб,
Айландинг савдогарга;
Ойнинг Ò³ар сотихини
Сотдинг етмиш долларга.
У жойни Ò³ам босармиш
Америка Ò›излари.
Виллалар Ò›урар смиш
Ò²олливуд юлдузлари.
Аввало Ой сеники
Деб ким айтди, биродар?
Она ерингни обод
Òšил Ò›слингдан келса гар.
Гарчи бугун Ò³ар Ò›айси
Сайёрани сотасан.
Лек шу Онанг баÒ“рида
Мангу ухлаб ётасан.
Сен-чи, буни сйламай,
Ò²ирс Ò›сйибсан дунёга.
Тслдирибсан баÒ“рини
Турли-туман кимёга.
ОбираÒ³мат ёÒ“дирар
Булутга тсп отасан,
Кейин ёмÒ“ир керак деб
Бош Ò›отириб ётасан.
Ò²осилинг нобуд бслса,
Айбдордир об-Ò³аво.
Худоданмас, фолбиндан
Ссрайсан дардга даво.
ГиёÒ³вандлик иллат деб
Òšоралайсан, сскасан,
Лекин гектарлаб ерга
УруÒ“ини скасан.
Сен Ò³ам бировга она,
А бировга отасан.
Аммо Худодан Ò›срÒ›май,
Ò²атто ОДАМ сотасан.
ЖаÒ³линг чиÒ›са, на ёш, на
Òšарисга Ò›арайсан.
ИроÒ›ни тамом Ò›илиб,
Сурисга Ò›арайсан.
Сомали Ò›иёфасин
Кемаларда ксрамиз.
Бу кетишда сртани
Аималарда ксрамиз?
Йилдан йилга камайган
Лолаларда аёнми?
«Кола» ичиб улÒ“айган
Болаларда аёнми?
Яна келдим аёллар
Мавзусига айланиб.
Чунки мен Ò³ам балога
Òšолганман-да уйланиб.
Хотин деган Ò³ар саÒ³ар
«Лул тамом» деб Ò›ссди.
Алла айтса, алÒ³азар,
«АуÒ›та ком» деб Ò›ссди.
Ò²озир ёш оналарнинг
Ажиб сири бслармиш;
Алла номи Ò³ам бошÒ›а —
«Ам пе три» бслармиш.
БунаÒ›алар юмдалаб
Ташлашади срини —
Айтса А асул Ò²амзатнинг
Саккиз Ò›атор шеърини...
3
Ò²озир болалар кекса
Чолни мазах Ò›илади.
Чунки уч сшари Ò³ам
«Аоутбук»ни билади.
БармоÒ›лари адашмай,
Бир неча сон босспти:
«Ало, олиб кетинглар,
БоÒ“ча опам шошспти».
Икки сшар Ò›изим бор,
Ксп сркалик Ò›илади.
Озодбекнинг сн битта
ÒšсшиÒ“ини билади.
Яхшисмки, билмайди
Жавобсиз саволларни;
Сайёра кушандаси —
Ядровий Ò›уролларни.
АÒ³, атом инсонларни
Аима ксйга солмаган —
Ò²атто олти юз турна
Ясаб, тирик Ò›олмаган.
Мана, бизда Ò›уриди
Урушларнинг уруÒ“и.
БироÒ› ундан даÒ³шати —
Ахборотлар хуружи.
Асрагандик ёшларни
«Ò²изб»идан Ò³ам «Аур»идан,
ОÒ›иб келди заÒ³арлар
"œЎргимчакнинг тсри"дан.
Аш болага телефон
Олиб бердик Ò›улай деб,
Унинг Ò›аердалигин
Ò²ар даÒ›иÒ›а билай деб.
Дарсда зериккан Ò›излар
Кимгадир сим Ò›оÒ›ади.
Болалар интернетнинг
ИрмоÒ“ида оÒ›ади.
Ай, ксзи очиÒ› инсон,
Термулиб боÒ› болангга.
Айт: арзимас телефон
Биттагина толангга.
Унга «усли» деган
Ò²акам олиб бермагин,
Беш-олтита такрорий
А аÒ›ам олиб бермагин.
Топилмаса Ò›айлиÒ“и,
Топар дугонасини.
Шу телефонда сскар
Кимнингдир онасини.
Кейин у на сен, на бир
Инсонни сшитади.
Кеча-кундуз Ò›андайдир
«Уммон»ни сшитади.
ТсÒ“ри, биз Ò³ам гоÒ³-гоÒ³и
Кайф-сафони сйлардик;
Бир маÒ³аллар тсйларда
«Ламбада»га сйнардик.
Аммо таниш смасди
Бу раÒ›с Ò³атто пича —
ОрÒ›асин Ò›имирлатиб
Ўйнаган Ò›иролича.
Анди сурув сулувлар
Давраларда Ò›айнайди;
«Лазги»ни Ò³ам унутиб,
«Сурхонча»га сйнайди.
Ò²аттоки май ичмаган
Аркак кскси Ò“имирлар,
Чунки сулув Ò›изларнинг
Ò²амма ёÒ“и Ò›имирлар.
Òšани Ò›ирÒ›та малакка
Устоз Мукаррамхоним?
Òšизлар Ò›оши титраса,
Титраб кетади жоним!
...Ие, таÒ“ин айланиб,
Аёлларга келибман.
Мен сзи шоирликдан
ЙироÒ›лашиб бслибман.
ЙсÒ›са, гсзал Ò›изларнинг
Òšарашин ёзмасмидим?
Òšарашлари жонимни
Ссрашин ёзмасмидим?
Чиндан гапирмасмидим
Ксзларингга слай деб?
Айтмасмидим лабингда
Бир хол бслиб Ò›олай деб?
БармоÒ›ларинг тафтидан
Яшагим келар, дердим.
Бисотимни пойингга
Тсшагим келар, дердим.
АигоÒ³ларинг умримни
Узайтирар дер сдим.
Хулласи, мен одаммас,
Бошдан оёÒ› шеър сдим.
Аммо улар сзлари
Бор илÒ³омни йиртишди;
Сочларини асмай
Òšайчилашди, Ò›ирÒ›ишди.
Кейин уларни турфа
А ангга олиб кирдилар.
Косметика деганин
Фанга олиб кирдилар.
ÒšулоÒ›ларга, бурунга
Темир-терсак тиÒ›ишди.
«Гсзаллик» деган уйдан
Сунъий бслиб чиÒ›ишди.
Дуч келасан, ёшини
Ссролмай усласан.
Тсйга борсанг, келинга
Òšаролмай усласан.
Дегинг келар: келинчак,
Илкис Ò›адам ташлама.
Таъзим Ò›илма, илтимос,
Бир балони бошлама!..
4
Гапларимни мисси
Тор одамлар англамас,
Òšизи тенги хуштори
Бор одамлар англамас.
Ай инсон, биз на инсон,
Аа Ò³айвонга схшаймиз.
Тарсо Ò›из деб югурган
Шайх Санъонга схшаймиз.
Шартми КаломуллоÒ³ни
Ахир, стда ёндирмоÒ›?
Шунча Ò›ийинми сенинг
АÒ³тиёжинг Ò›ондирмоÒ›?
Аима Ò›илибди сÒ“линг
ГоÒ³ ёлланиб ишласа,
Баъзан бутун, баъзида
Яримта нон тишласа.
Биз Ò³ам болалик чоÒ“лар
Савоб, дуо топардик —
Òšарислар ерини
Доим текин чопардик.
Оч Ò›олмадик, ризÒ›имиз
Бериб турди Худо, юрт.
Мана, узоÒ› йилларки,
Шукрким, устимиз бут.
Мана, болам жилмаср,
Ксрсайдинг кулишини!
У сшитмай улÒ“аср
Лорохлар товушини.
Арта-индин ксрасан,
Бизники марра, дейди.
Атом не деб ссрасанг,
Анг кичик зарра, дейди.
У билмас, икки атом
Тушиб Японисга,
Аеча минглаб инсонни
Айлантирган кусга.
Худди сша юрт аÒ³ли
Яратдик деб аппарат,
Зилзилани олдиндан
Айтамиз деди албат.
Биз дунёга Ò³окиммиз,
БошÒ›а Ò³амма ожиза.
Анди бизга керакмас
Аа Худо, на мсъжиза...
Темирга жон бердим деб
Аега унутдинг Уни —
Сон-саноÒ›сиз жонсизга
Жон бериб олгувчини...
Ўша оÒ›шом ер билан
Битта бслди Токио.
Керак бслар скан-ку
Барибир А аббинг — Худо.
Унга бориш срнига
Ундан Ò›очмоÒ› бсласан.
У боÒ“лаган тугунни
Аега ечмоÒ› бсласан?
Сулаймоннинг олдига
Келган сди бир авом,
А ангида Ò›он Ò›олмаган,
ÒšсрÒ›увдан бслиб тамом.
Деди: «Ай олам шоÒ³и,
А аÒ³м Ò›ил Ò“ариб жонга;
Шамолга айт, тез мени
Етказсин Ò²индистонга.
Чунки бугун Азроил
Менга ёмон Ò›аради;
Афтидан у жонимни
ОлмоÒ›чи ксринади».
Сулаймон амри билан
Тез амалга ошди бу —
Ксзин очиб юмгунча
Ò²индистонда бслди у.
Артаси Азроилни
Ксриб Ò›олган пайÒ“амбар
Ундан секин ссради:
«Аима гаплар, биродар,
Бир бечора Ò“арибни
Чсчитиб Ò›сйдинг чунон,
Мен уни шамол билан
Жснатдим Ò³инди томон».
«Ай Худонинг слчиси,
Асли мен жон ёÒ›Ò›андим;
У инсонга шунчаки
Ò²айрон бслиб боÒ›Ò›андим.
Чунки ОллоÒ³ шу оÒ›шом
Ўша банданинг жонин
Ò²индистонда оласан,
Деб берганди фармонин.
Ишонардим, бу таÒ›дир,
Уни четлаб столмас.
Аммо минг Ò›илса, бугун
Ò²индистонга етолмас.
Ксрдинг бироÒ›, сшашни
Яхши ксрар одамлар,
ОÒ›ибатда Ò›исматин
Ўзи ссрар одамлар...»
Ай нодон, сен сзингни
Шунча ерга урдингми;
Худодан Ò›утÒ›ар, дес
Бандасига бордингми?
Бошингга кулфат тушса,
Унга борар сдинг-ку?!
АлÒ“из Ò›олсанг, мадад бер,
Деб ёлворар сдинг-ку?!
Òšарзни Ò›айтар, деганда,
СичÒ›он ини минг танга.
Бу юз билан маÒ³шар кун
Аима дейсан, сй банда?
Ким Ò›арзини Ò›истар деб
Òšочади бировлардан.
Ким Ò›очишни истайди
Коммунал тсловлардан.
ОллоÒ³ тсрт унсур: шамол,
Сув, тупроÒ›, олов берди.
Авазига шунчаки
Арзимас «тслов» берди...
5
Бугун сенга не бслди;
Бош сгмай фидоликка,
Аега даъво Ò›илспсан
Ò²аÒ›ликка, Худоликка?
«Клон» деган бир ссзни
Олам узра таратиб,
Ўзингча худо бслдинг
Бир Ò›сзичоÒ› сратиб.
Фиръавн Ò›увса, Òšизил
Денгизни тоширдингми?
А Исога осмондан
Дастурхон туширдингми?
Ул бадавлат Òšорунни
Ерга тиÒ›Ò›ан сенмидинг?
А Юсуфни зиндондан
Олиб чиÒ›Ò›ан сенмидинг?
Сен тслдирган сдингми
Ò’арибнинг косасини?
Сен слдирган сдингми
Жарода отасини?
Довудга булбул йиÒ“лар
Аола берган сенмидинг?
Сулаймонга ногирон
Бола берган сенмидинг?
ЙсÒ›! Аммоки Машрабни
Дорга осган сзингсан.
Билолнинг кскрагига
Харсанг босган сзингсан.
Аасимий ковушига
«Асин»ни солиб Ò›сйиб,
Аимага сга бслдинг
Уни тириклай ссйиб?
Ундан аввал разолат
БотÒ›оÒ“ига хсп ботдинг:
Биродаринг — Исони
Ўттиз тангага сотдинг.
Ò²ар даврда топилгай
Иймондан мосуволар;
Ўпич билан хиёнат
Òšилгувчи ЯÒ³удолар.
Довуднинг замонида
Бслмас деб ноÒ³аÒ› амр,
ОллоÒ³ сз осмонидан
Туширди олтин занжир.
Даъвогарлар арзини
Ўша жойда айтарди,
ФаÒ›ат рост гапирганнинг
Òšсли унга етарди.
Кимки ёлÒ“он ссйласа,
МаÒ³кум сди ажрга,
Чунки минг Ò›сл чсзмасин,
Етмас сди занжирга.
Шундай муÒ³ит-маконда
Òšарор топди адолат.
Олтин занжир туфайли
Ò²аÒ›Ò›а бслди кафолат.
Бир бечора сафарга
ЧиÒ›моÒ› бслиб юрарди.
Битта дссти бор сди,
Ò²ар кунига срарди.
Деди чорлаб ёнига:
«Мен сафарга жснадим.
Омонат Ò›олсин сенга
Бир Ò³овуч марваридим».
Хуллас, жснаб кетди у,
ЎртоÒ“и беор сди.
Чунки унинг ксксида
Бойлик Ò³ирси бор сди.
Бир Ò³ассанинг ичини
Кавак Ò›илиб сйдирди,
Марвариднинг барини
Шу тешикка Ò›сйдирди.
ОллоÒ³ берган бслса Ò³ам
Икки бутун оёÒ›ни,
СсÒ›ир каби Ò³ар куни
Олиб юрар таёÒ›ни.
АиÒ³ост дссти Ò›айтди,
Дунё жуда зср, деди.
Гап сснгида омонат
Марваридни бер, деди.
Айтди унга: «Биродар,
Вужудинг толиÒ›дими?
Аки йслда бирор бир
Инсу жин йслиÒ›дими?
Мен аслида бировга
Ò²еч хиёнат Ò›илмайман.
Сен Ò›анаÒ›а марварид
Берган сдинг — билмайман».
Хуллас, Довуд олдида
Ò²озир бслди икковлон.
Бутун халÒ›ни бошлашди
Байтул-муÒ›аддас томон.
Аввал сафардан Ò›айтган
Даъвогар Ò›сл кстарди,
Унинг Ò›сли занжирга
Òšийналмасдан етарди.
Дссти унга Ò³ассани
Бериб, бир оз тисланди.
Сснг сзича бошини
Буриб, кскка юзланди.
Деди: «ОллоÒ³им, мени
Òšолдирма Ò“усса билан.
Мен унинг марваридин
Òšайтардим Ò³асса билан».
Шундай деганча бардам,
Òšслини баланд тутди.
Ае Ò³ол, унинг Ò›сли Ò³ам
Олтин занжирга етди.
Тутди бутун Ò›осни
ХалойиÒ›нинг Ò³айрати.
Анди тугаган сди
Занжирнинг каромати.
Шу боис Тангри уни
Òšайтариб тортиб олди.
Инсон сса сзига
Яна дард сотиб олди.
Ай сен, Ò›адрин билмайсан
Олма, анжирларини.
Лол Ò›илгансан ОллоÒ³нинг
Олтин занжирларини.
Ò²ар гуноÒ³ни Ò›иласан,
Айланасан Ò³айвонга.
Аимагадир бор айбни
АÒ“дарасан шайтонга.
У лаънати бир-биринг
Беаёв Ò›ир, дедими?
Шайтон сенинг Ò›слингга
«Калашников» бердими?
Ахир, сзинг адашдинг,
Аодонни таÒ›дирладинг.
Òšурол ихтиро Ò›илган
Инсонни таÒ›дирладинг.
Ўйламадинг нимага
Ò²аÒ›иÒ›атни, жазони?
ЗаÒ³ар билан тслдирдинг
Кислородли фазони.
Сен бу йслда шайтонни
Анча ортда Ò›олдирдинг;
ХоÒ³ласанг, бола ксриб,
ХоÒ³лаганда олдирдинг.
Фарангми, рум залолат
БаÒ“рига ботган смиш —
Иккита сркак, с воÒ³,
АикоÒ³дан стган смиш!
Аки аёл аёлга
МуÒ³аббат изÒ³ор Ò›илса,
Аътиборли сркакни
Ўйламай инкор Ò›илса!
Ò²аммасига чидади,
Сен заминга раÒ³мат де.
Яратганга слингин,
Бир сзингдан шафÒ›ат де.
ТовуÒ›ларга бостирмай,
Жсжа очирмоÒ›дасан.
Аоввос Ò›олиб, сигирни
Сунъий Ò›очирмоÒ›дасан.
Бир гап бслар Ò³амиша
Шудгордаги Ò›уйруÒ›да.
Лекин бало бормиди
Анди сунъий уруÒ›Ò›а!
Ò²аÒ› жимгина чидади,
Тугатдинг заминни еб.
Ким Ò³уÒ›уÒ› берди сенга
Сунъий инсон срат деб!
Осийлар барчасига
Бордир имкон, дедилар.
Тур тоÒ“ини портлатиш
Жуда осон, дедилар.
Майли, замин юзидан
А изÒ›ингни тергиладинг.
БироÒ› нега сзингча
Òšиёмат белгиладинг?
Сен ё Масга ёки
Вангага ишонасан.
Òšайси томони тушса,
Тангага ишонасан.
Дунёни ёлÒ“он дединг,
АлÒ“он билан тугайди.
Орзу билан бошланиб,
Армон билан тугайди.
Ò²аÒ› дин берган Ò³аÒ› китоб —
Òšуръон билан тугайди:
«Сигир» билан бошланиб,
«Инсон» билан тугайди...
6
Òšайдан келди бу зулмат,
Òšаро инсон Ò³аёти.
Òšопладими ер юзин
Жаброилнинг Ò›аноти.
ДарвоÒ›е, у шу Ò›анот
Шамолидан Ò³езланиб,
Келди Тангри Ò›ошига
Шоду шодон юзланиб.
Деди: «Мендек сна бир
МахлуÒ› сратганмисан?
Ò²амманинг Ò³авасини
Унга Ò›аратганмисан?»
«ЙсÒ›, — деди ОллоÒ³ унга, —
Сен бир улкан Ò›анотсан.
Иккиланма, бу йслда
Бетакрор махлуÒ›отсан!»
Бу сÒ³сондан Ò›увончи
Ортиб кетган фаришта
Шукрона лозим деди
Яратганга Ò³ар ишда.
Буни исбот стай деб
Ўзича фикрат Ò›илди;
Икки оёÒ›да туриб,
ÒšирÒ› минг йил тоат Ò›илди.
Унинг тинчин бузмади
Аа жимлигу на сурон.
ÒšирÒ› минг йил фариштасиз
Гсё еттинчи осмон.
Охир ниÒ³оссига
Етганида ибодат,
Ссрди Ларвардигордан
Жаброил сал бежуръат:
«А аббим, бирон мавжудот
Òšилганми мендек тоат?
Сен унинг дуосини
Атармисан ижобат?»
«Ò²а, — деди ОллоÒ³ бу гал, —
Бор инсон деган банда.
Мсминлари Ò›илмайди
Беш ваÒ›т намозни канда.
Сенинг бу тоатингдан
Зиёда срур Ò³айÒ³от
Мусулмонлар тонг саÒ³ар
ЎÒ›иган битта бомдод!..»
Шундай скан, сй инсон,
Аега ухлаб ётибсан?
Келганда бундай имкон,
Тарашадай Ò›отибсан!
ТсÒ“ри, ширин уйÒ›удан
Воз кечиб, туриш керак;
Маррага етиш учун
Бир оз югуриш керак.
Яна сзинг биласан,
Ўйнама гуноÒ³ билан;
Олти кунда оламни
Яратган ОллоÒ³ билан.
Аслида ер йсÒ“рилган
Аур билан, сос билан.
Аима учун сен уни
Бузасан Ò“ос билан?
Ўзинг тсÒ›иб чиÒ›арган
Гапларни тсÒ“ри дединг.
Ае асосда Исони
Худонинг сÒ“ли дединг?
Ай инсон, сен озгина
Фаросат Ò›илармисан;
Òšуръоннинг учдан бири —
«Ихлос»ни билармисан?
Дардларга шифо топар
Имкон берган Исога,
«Инсон ЎÒ“ли» деган бир
Унвон берган Исога.
Сенга оÒ“у ичирган
Аёлни ким сратди?
Од Ò›авмини учирган
Шамолни ким сратди?
Девдай Жолутни йиÒ›Ò›ан
СуÒ³роб ким — биласанми?
АуÒ³га тсфон юборган
Мироб ким — биласанми?
Ò²атто «Забур» рок ёки
А сп билан келган смас.
Сулаймоннинг узуги
Сеп билан келган смас.
Сен-чи, сшаспсанми
Аомус билан, ор билан?
Дунёни олмоÒ›чисан
ДаÒ³шату террор билан.
Яратилган инсондан
Анг тубанлар сратдинг.
Дубайларда саноÒ›сиз
Дон Жуанлар сратдинг.
Битта самолёт билан
Òšурбон Ò›илиб сзини,
Бутун оламга ёйди
«Камикадзе» ссзини.
Аималарни унутиб,
Аималарни билспсан?
Аега сзинг ксрмаган
Жаннат ваъда Ò›илспсан?
МуÒ³аммадни Ò“ор ичра
Яширган сен сдингми?
Аки Ò“ойибдан Ò›сйни
Туширган сен сдингми?
Аега сзингни бунча
Исломга сраспсан?
ФаÒ›ат одам слдириб,
«Òšурбонлик» ссраспсан.
Òšулатдинг жаннат томон
Кстарар зиналарни —
Ўз укангга срнатиб
Тугмали миналарни.
Аа бировни тушундинг,
Аа сзингни англадинг.
Аимага ажал учун
Аёлларни танладинг?
Аринг билан жаннатда
Даврон сурасан, дединг.
ОллоÒ³ билан бемалол
СуÒ³бат Ò›урасан, дединг.
Гулдай гсзал хилÒ›атлар —
Òšисмати бечоралар,
Битта тугмани босиб,
Бслди пора-поралар...
Бу тугмани нафаÒ›ат
Аёлларга срнатдинг,
Беозор тинчлик Ò›уши —
Кабутарга срнатдинг.
Аеча юзлаб оналар
БаÒ“рини чок-чок Ò›илдинг.
Шу йсл билан каптарвоз
Минини Ò³ам йсÒ› Ò›илдинг.
Марокашда маймунни
Лортлатиб юборган дам
Маймун ксрса, балодай
Òšочар бслди Ò³ар одам.
Òšиёфангни неча минг
БсёÒ›Ò›а бссмадинг;
Анг даÒ³шати, бу йслда
Сигирни асмадинг.
Сутин ичиб, онангдай
Бслган жонзот беомон
Ларчаланиб ташланди
Ўлсин деб битта инсон.
Ò²а, бугун даÒ³шат смас
Òšора денгиз Ò›ушлари,
Ленинградни босган
Гитлер каламушлари.
Акиллашни унутиб,
Авчаркалар «мент» бслди.
Бол йиÒ“ишга ваÒ›ти йсÒ›,
Арилар агент бслди...
АÒ³, бунчалар беорсан,
Сен Ò³ам мусулмонмидинг?
Жаннатдан умидворсан,
Халифа Усмонмидинг?..
7
Бу юртда фаÒ›ат бешик
Савдолашмай олинар.
Чунки унга бегуноÒ³
Мсмин бола солинар.
Одам Ато белида
Бслганда барча инсон,
А аббим Ò³аммасин йиÒ“иб,
Ўзини стмиш аён.
Шунинг учун бегуноÒ³
Гсдакларда айб йсÒ›.
Ватанни чиндан севган
Юракларда айб йсÒ›.
Лекин не деб атайсан
Ботини-ю, сиртини —
Океаннинг ортидан
Амонласа юртини.
Ўв, Ò³аÒ›орат Ò›илмагин
Бобонг ётган тупроÒ›ни!
Ўз онангга отмагин
Òšслингдаги тсÒ›моÒ›ни.
Òšани, тинчликдан аъло
Бойлик топиб бер, жсра!
Акс Ò³олда тошингни
Анди бслиб тер, жсра!
...Чингизхон деб аталган
Отдан тушмас саркарда
Ерни сгаллаш учун
ЧиÒ›Ò›ан сди сафарга.
Хитойда бокиралар
Аамойишин бошлади:
Ўн мингта Ò›из сзини
Минорадан ташлади!
Чиндан Ò›удратли сди
МсÒ“улларнинг султони.
Аммо сенга аёндир
Шу султоннинг армони.
У бу слнинг мардлигин
СиÒ“диролмаган сди,
Жалолиддиндай сÒ“лон
ТуÒ“диролмаган сди.
Гарчи тсÒ›Ò›из вазири
Бино Ò›сйиб сзига,
Бас келмади бир бслиб
Кубронинг бир ссзига.
Алчи юборди Чингиз:
«Хабарим дарÒ³ол етсин:
Ò²азрат Аажмиддин Кубро
ЖанггоÒ³дан чиÒ›иб кетсин!
Шундай муборак зотдан
Берса сди слимга...
Чунки улар Ò³еч Ò›ачон
Муносибмас слимга!
Айтинг, Ò³азрат Ò³озироÒ›
Бошласин йсл буришни.
Хавфсиз жойга боргунча
Тсхтатамиз урушни!»
Шайх Аажмиддин слчини
Кулиб туриб тинглади.
У Чингизнинг наÒ›адар
Золимлигин англади.
«Сиз излаган одамни
Бу ердан топмайсизлар.
Мени слдиргандан сснг
Юртимни топтайсизлар!
Менинг шиорим битта,
Менинг танÒ³о йслимдир:
Аки Ватан ва ёки
Шарофатли слимдир!»
Хуллас, бу юрт мсÒ“уллар
Зулмидан ксп бсÒ“илди.
Темучиннинг бахтига
Темур кечроÒ› туÒ“илди.
Сен унинг-да номини
БулÒ“айсанми, безори?
Бутун дунё атайди:
«Европа халоскори!»
Чингизхонни монголлар
Суйганида жим турдинг,
Йигирма метр Ò³айкал
Òšсйганида жим турдинг.
Отгунча бунча иÒ“во
Озод Ўзбекистонга,
Бир айланиб кел, жсра,
Улан-Батор томонга.
Асли сзи ксÒ³на ер
«...изм»лардан чарчади,
Òšулагану Ò›урилган
Тузумлардан чарчади.
Беасос бсÒ³тон, фисÒ›у
Фасодлардан чарчади,
Инсон учун ёлланган
Òšассоблардан чарчади.
Инсонистга Ò›арши
«Ижод» снди керакми?
МоÒ³исти англанмас
ЖиÒ³од снди керакми?
Шусиз Ò³ам аÒ³ли башар
Бсйин сгмай сабрга,
Билар-билмас йсл очди
Турли-туман жабрга.
Тарихда Ò›олиб кетган
Чингизга нима бслди?
Бугундан нолиб кетган
ÒšирÒ“изга нима бслди?
Анди бу ер миллиард
Мусулмондан Ò›срÒ›синми?
АфÒ“ондаги Ò›ирÒ› мингта
Толибондан Ò›срÒ›синми?
Арман деган сркаклар
Хира Ò›илар таъбини —
Биргина оилага
Ўтказолмай гапини.
Мана сен, шундай оÒ“ир
Бадални тслармидинг:
Ўттиз милён инсонга
Жавобгар бслармидинг?
Ўнтагина одамга
Ўтказолсанг ссзингни,
Океаннинг ортига
Урмас сдинг сзингни!
Анди бекор стириб
Компьютер Ò›ошида,
ИÒ“во ёÒ“дирмоÒ›дасан
Табаррук сл бошига.
Шунча сÒ›иб-срганиб,
Илмни англадингми?
Ат манзилда келувчи
Ўлимни англадингми?
Шу тупроÒ›нинг баÒ“рида
Зотинг бор-ку, биродар?!
Азон билан Ò›сйилган
Отинг бор-ку, биродар?!
8
Биз Ò³ам бу доруломон
Кунга шукр Ò›илмаймиз.
ГоÒ³ида тирикликнинг
Òšадрини Ò³ам билмаймиз.
Замоннинг Агаси бор,
Замонни ёмонлаймиз,
Битта Ò³ам чснтаги йсÒ›
Чопонни ёмонлаймиз.
Олибсотар бслди деб,
ДеÒ³Ò›онни ёмонлаймиз.
Аасисга мол бермас
Дсконни ёмонлаймиз.
Аимага бизни севган
ИАСОАни ёмонлаймиз?
Ай ёмонлар, биз Ò›ачон
Амонни ёмонлаймиз?
Амонлар-ку Ò³ар лаÒ³за
Ò²ар маконда Ò³озирдир:
Ааманганда, ФарÒ“она,
Андижонда Ò³озирдир.
Сурхондарё тоÒ“лари,
Ўш томонда Ò³озирдир,
Бу жойларда слпарвар
ÒšАÒ²А АМОА-да Ò³озирдир!
Ò²ар даврнинг сзгача
ÒšаÒ³рамони бслади.
Баъзан тараÒ›Ò›иётнинг
Ксп Ò›урбони бслади.
Замонавий тиббиёт
Аимани срмак Ò›илди:
Аркакни туÒ“дирди-ю,
Аёлни сркак Ò›илди!
Синглисининг туÒ“илган
Кунида бир бой инсон
Аима совÒ“а Ò›илди денг:
Анаконда — «шеф» илон!
Асли мудраб ётибмиз,
Бенасиб Ò²аÒ› нуридан.
Бир кун уйÒ“онажакмиз
Исрофилнинг суридан.
Ай инсон, нима Ò›илдинг,
Аимани ижод стдинг:
Титанларга сиÒ“иниб,
«Титаник» бунёд стдинг.
Аеча минг йиллар аввал
АуÒ³ни Ò›утÒ›арган Худо
Аечун сенинг кемангни
Ò’арÒ› Ò›илди уммон аро?
Аки кскка ксксини
Кериб учган «Челленжер»
Аега бундай бслди, деб
Ўзингга бир савол бер!
Сен ердаги сирларни
Билолмай баÒ›ирасан.
Марсни срганиш учун
Мажлислар чаÒ›ирасан.
Òšизил сайёра ичра
Ò²аёт бор, деб жар солдинг.
Бизда фазо кемаси —
Òšанот бор, деб жар солдинг.
Коинотга сендаги
Истаклар керак смас,
Оромини бузувчи
«Восток»лар керак смас!
Ойга оёÒ› Ò›сйганда
АмриÒ›о фазогири,
Ўзин намоён стди
Тангри Таоло сири.
Ойда азон сшитиб,
«Бу нима?» деб айтган у.
Ўша азон Ò›удрати
Ила тирик Ò›айтган у.
Ўн тсрт йил сснг Мисрда
Ашитиб шу овозни,
У англади кемасиз
Жаннат сари парвозни...
Òšизил денгиз бсйидан
Инглиз олими бир кун
Уч минг йиллик жасадни
Топди — саÒ›ланган бутун.
«Биз сенинг жасадингни
СаÒ›лаймиз», деган Худо
Òšуръондаги муÒ›аддас
Ваъдага Ò›илди вафо.
Бу ибратли ривост
Ò²иссасини сслайлик;
Келгин, сша фиръавн
Òšиссасини сслайлик.
Аега уйÒ“онмайдилар
Бобилни вайрон Ò›илсанг?
Аега ишонмайдилар
Аил сувини Ò›он Ò›илсанг?
ИброÒ³имга гулханни
Гулшан Ò›илган ким сди?
Тили чучук Мусони
Чечан Ò›илган ким сди?
ÒšулоÒ›ларин очмади
ÒšурбаÒ›алар овози,
Аега таъсир стмади
Бургаларнинг парвози?
Аки Ò›он симирувчи
Ссналар сйлатмади,
Чорваларнинг слими
Ò²аÒ› ссзни ссйлатмади.
Ўзгармади чипÒ›ондан
ЧинÒ›ирса Ò³ам Ò³ар инсон,
А тинимсиз дсл ёÒ“иб,
Мисрни Ò›илса вайрон.
Дслдан Ò›олган Ò³осилни
Чигирткалар ютса Ò³ам,
Бутун шаÒ³арни уч кун
Òšора зулмат тутса Ò³ам.
Сотиб олдинг кулфатнинг
Анг охирги йслини —
Ò²амма уйда туÒ“илган
ТснÒ“ичлар слимини.
Тушмай десанг Ò›исматнинг
ТаÒ³ликали домига,
Òšурбонлик ссйиб, Ò›онин
Суртгил сшик ромига.
Уч минг йил макон тутиб
Òšизил денгиз бсйини,
Анди безаб турибсан
Бритиш музейини!..
9
Аслингни бил — бир бслак
БалчиÒ›дан Ò³осиласан.
ГоÒ³ билиб, гоÒ³ жонсарак
Аошукрлик Ò›иласан.
Бсйи етган болангга
Муносиб Ò›из Ò›идирдинг;
Баланд уйлар Ò›урилган
Ксчаларда югурдинг.
Сон-саноÒ›сиз тугунга
Аималарни солмадинг.
Òšалин билан келинга
Бермаганинг Ò›олмади.
Бслди кейин дабдаба
ÒšулоÒ›ларни узгудек,
ТурнаÒ›атор машина
Дунёларни бузгудек.
Озгина ваÒ›тдан кейин
Афсус, кснглинг тслмади:
«Уч ой стди, келиним
Ò²омиладор бслмади».
Ò²а, сен унинг наслини
Обдон ссрган смассан.
Гуржилардек Ò³аммомга
Бирга кирган смассан.
Ўзгартироласанми
Худонинг бир кунини?
БузмоÒ›чи бслдингми ё
Табиат Ò›онунини?
Тангрининг мавÒ³ум ишин
Ўйлаб нима Ò›иласан?
Кимга фарзанд беришин
Сен Ò›аердан биласан?
У Исони Марсмга —
Бокирага берганди.
АуÒ³ беш юз ёшдан кейин
Учта сÒ“ил ксрганди.
АрабшоÒ³нинг саккиз юз
Саксон саккиз фарзанди
ВаÒ›тнинг бирор тсрига
Бслган сдими банди?
Сора бефарзандликни
Òšисматидан ксрганди,
Илож йсÒ› деб ИброÒ³им
Чсри билан бслганди.
Бундан сснг Ò³ам сна бир
Ò²адс стиб Таоло,
Юз ёшида бир сÒ“ил
Берган сди бебаÒ³о.
ТсÒ›сон ёшда хотиним
ТуÒ“арми, деб кулганди,
Шу туфайли боланинг
Исми ИсÒ³оÒ› бслганди.
Сен Ò²аÒ›нинг саволига
Жавобингни хом бердинг;
Òšишда ксрган болангга
Асадбек деб ном бердинг.
Яна Ò›айдан топамиз
Сенинг каби фанатни;
Аега сзгариб Ò›олдинг
ЎÒ›игач «Шайтанат»ни?
Òšайси тешикдан кирди
Бундай расм-русумлар;
Аечун кспайиб кетди
Жумонг каби исмлар?
ГоÒ³ Худонинг Ò³адссин
ТугатмоÒ›чи бсласан:
Òšизга Òšизларбас дес
Ò’алат исм Ò›сссан.
Аки гулдай Ò›изингни
ЎÒ“илой деб атайсан.
Сен бу билан шунчаки
Бир сзингни алдайсан.
Ламак ернинг лаънатин
Гсё сÒ“лига ортди;
АуÒ³ деб исм Ò›сйди-ю,
Ўзича енгил тортди.
Тангри тсÒ›сондан кейин
Тишлар берса ажабмас.
Ò²обилларнинг срнига
Шислар берса ажабмас.
Ò’амга бардош бермаган
Ай дарддошим, фикр Ò›ил:
Одам Ато шодмиди
ТсÒ›Ò›из юзу сттиз йил?
ОллоÒ³ уни неча бор
Мусибатга чсмдирди;
ЎÒ“лининг жасадини
ÒšарÒ“аларга ксмдирди.
Боланг учун бир умр
МеÒ³нат Ò›илиш лозимдир.
Ўз ваÒ›тида сÒ“илни
Суннат Ò›илиш лозимдир.
Ò’ийбатлардан мана шу
Мавзуни туширмайсан,
Одам гсштин ейишинг
Ò²еч кимдан сширмайсан:
«Бир балоси бор бунинг,
Бизга билдирмаспти;
ЎÒ“ли сн ёшга тслди,
Суннат Ò›илдирмаспти».
Ўв, маломат ёÒ“дирма
БегуноÒ³нинг бошига.
ИброÒ³им суннат бслган
ТсÒ›сон тсÒ›Ò›из ёшида!
Òšайсидир Ò›авм буни
АÒ³тиёждан Ò›илади,
АÒ³тимол бошÒ›а бири
Аоилождан Ò›илади.
Илгари инсонларга
Сирли синов солгандир;
ЎÒ“лини суннат Ò›илиб,
Мусо тирик Ò›олгандир!
...Тилдан гуноÒ³кор бслдинг
ГоÒ³ оÒ“зингга бериб сп —
Сал Ò›аттиÒ› ёмÒ“ир ёÒ“са,
Òšиёмат бошланди деб.
ОллоÒ³ сзи ажратар
Лучаги-ю сарагин.
Сен орÒ›али берарми
Охиратнинг дарагин?
Фанга боÒ›санг, ер юзи
Катта сувга тслганди —
Бу олтмиш беш миллион
Йил илгари бслганди.
Тарих бслди мамонтлар,
Ара даври тугади,
ЙсÒ›олди динозавр,
Юра даври тугади.
Илгари Ò³ам дунёни
Ксп разолат босганди:
Ким кимни бсÒ“излаган,
Кимдир кимни осганди.
ОÒ“зига бир урдилар
Ò²аÒ› дес баÒ›ирганни,
Бошин уриб ёрдилар
Инсофга чаÒ›ирганни.
ОÒ›ибатда ОллоÒ³нинг
ИмтиÒ³они бошланди:
Ажал олиб келувчи
Сув тсфони бошланди.
Ер юзини сув босди,
Тсрт томон дод-вой бслди.
ФаÒ›атгина халоскор
Уч юз тирсак жой бслди.
АуÒ³га айтганди Агам
(Унинг ссзи слмайди):
«Ер юзин йсÒ› Ò›илувчи
Тсфон бошÒ›а бслмайди!»
Шундай скан, сен Ò›айси
Òšиёматдан гапирдинг?
Одамларни чалÒ“итиб,
Аималарга Ò›сл урдинг?
Асли башаристнинг
Тинчлигини еганлар —
Африкадан ИроÒ›Ò›а
Уран келди, деганлар.
Сабабмиди Ò›ирÒ“инга
ÒšсрÒ“ошинли бункерлар?
Аки сдровий Ò›урол,
Аки нефтга бой ерлар?
Тинчлик-чун деб топтадинг
ШаÒ³ар, Ò›ишлоÒ›ларини.
Òšани, снди йсÒ›от-чи
Уруш счоÒ›ларини!
Аега сеÒ³рли диёр
Зсравонга айланди?
Гулзори ксп далалар
Лолигонга айланди.
Артага ё индинга
Ò²айратимиз нимаси —
Каспий денгизи узра
Сузса АÒšШ кемаси!..
10
Инсон, сени бир оний
Фурсатлар тамом Ò›илди.
«ÒšулоÒ›» бслиб кун ксрган
Улфатлар тамом Ò›илди.
ТумшуÒ“идан Ò›он томган
Калхатлар тамом Ò›илди.
Тушунтириш хатлари,
Тилхатлар тамом Ò›илди...
«Òšуёш ботиб кетди...» деб
Шеър ёз, Ò›айга чиÒ›арди;
Òšуёш бу Ленин-ку деб,
Авахтага тиÒ›арди"¦
Анди сенга булутли
Осмон керак смасми?
Халоскор Минораи
Калон керак смасми?
Бедаво касалингга
Дармон керак смасми —
Бронзадан ссалган
Илон керак смасми?..
Ò²амма ксриб турарди
«Озод аёл» Ò›слини.
Ерни ларзага солди
«Агизаклар» слими.
Òšасос баÒ³онасида
Бошлама «Ò“азавот»ни.
МасиÒ³ жазолаганми
Хоин ИшÒ›ариётни?
...Ò²азрат Али душманни
Òšулатиб, бир урганди,
Ò’аними Ò³ам тап тортмай,
Юзига тупурганди,
Турди кескин халифа,
Адолат мана, деди:
Мен сени слдирмайман,
Уйингга жсна, деди.
Ò²айрон Ò›олди Ò“аними:
«Аима учун, сй аÒ“ёр?»
Али айтди: «Исломда
Сен билмас Ò³идост бор.
Аслида-ку мен сени
Ò²аÒ› учун слдирардим.
Юзимга тупурдингу,
Бехос Ò›асоскор бслдим.
Бундай Ò›илсам, Ò“азабга
Ботиб Ò›олган бсламан;
Ўзим учун Ò›асос деб
Жонинг олган бсламан».
Сен мсминлар бошига
Аима кунлар солспсан?
Худомидинг, кспларнинг
Жонларини олспсан?
Ò²еч ким ерда бузуÒ›лик
Бино бслсин демаган.
Илк бор токни сккан АуÒ³
Вино бслсин демаган.
Аммо сзи май Ò›илиб,
Ўзи ичиб, маст бслди.
ОÒ›ибат Канъон сли
Осий бутпараст бслди.
ÒšсрÒ›ма, Ò³еч ким унутмас
Òšуроллар Ò›иролини,
Колумбни саÒ›лаб Ò›олган
«Халоскор» оролини.
Асли ишонувчанлар
Ихлосни халос дерлар,
Ò²амма нарса табиат
Òšонунига мос дерлар.
Масалан, Ò›онсиз сшар
Капалакни олайлик,
Ò²аÒ› аÒ³дидан нишона —
Камалакни олайлик.
Боисини билай деб
Ае бошлар Ò“овламайди.
Айт Ò›ани, нима учун
Шер тулки овламайди?
Чигиртка скинларнинг
Кушандасидир бутун.
Аммо у кунлик овÒ›ат
ЯÒ³ё пайÒ“амбар учун.
Òšайси йил Таиландда
Кспайиб кетди сичÒ›он.
Аон камайди уйларда,
Омборда Ò›олмади дон.
Одамлар муаммони
Осонгина ечдилар:
Севимли таомлари —
Мушукдан воз кечдилар.
Ай инсон, ахир, инсон
Амас-ку Ò›уруÒ› Ò“ос?!
Ўзлигингни аввало
Ўзингдан Ò›ил Ò³имос!
Сен нимага Тангридан
Гсё сзмоÒ› бсласан;
Табиат Ò›онунини
Осон бузмоÒ› бсласан.
«Синглинг билан юрсанг гар,
Òšсним топишинг мумкин.
Хотининг шерик бслса,
Ўлим топишинг мумкин».
Ибромнинг фалсафаси
Òšандай каромат берди:
Фиръавннинг уйига
Дард берди, слат берди.
Афанди бозор ичра
Хуржун йсÒ›отгандан сснг,
Ò²ой, отам Ò›илган ишни
Òšиламан, деб урди бонг...
ИсÒ³оÒ› Ò³ам отасининг
Йслидан борган сди:
Хотинини синглим деб
Алга билдирган сди.
Инсон жон умидида
Òšалтис Ò›адам ташлайди.
Ўз ёридан айрилиш
Хавфи билан сшайди.
Сен-чи, нима Ò›илспсан,
Аималарни талашдинг?
Аега бир-биринг билан
Хотинларинг алмашдинг?
Шунчалар юзсизмидинг,
Шунчалар Ò³иссизмидинг?
А ашк туйÒ“усин билмаган
Аввойи тснÒ“измидинг?..
11
Ерихо шаÒ³ри ичра
Юрганида А уÒ³уллоÒ³,
Ксзи ожиз Бартимей
ÒšичÒ›ириб Ò›олди ногоÒ³:
«Ташрифларинг муборак,
Ай Довуд сÒ“ли Исо!
Менга раÒ³м Ò›илгину,
Ксзимга нур ст ато!»
«Боравер, — деди МасиÒ³, —
Ишончинг Ò²аÒ›Ò›а етди».
Ўша заÒ³оти ксрнинг
Ксзи очилиб кетди.
Шундайин бир ожизга
Учраб Ò›олганда Хизр,
Ссради: «Ае истайсан,
Аимани айлай назр?»
Кср деди: «Битта сзим
Зулмат ичра маÒ³кумман.
Аима учун фаÒ›ат мен
КсрмоÒ›ликдан маÒ³румман?
Шундай Ò›илгин, сй Хизр,
Айтганинг чин ссз бслсин;
Заминдаги бор инсон
Мен каби ожиз бслсин!»
Ай нодон, Ò³аÒ›иÒ›атга
Тик Ò›арамай адашдинг.
Аима учун сзингга
Аур ссрамай адашдинг?
Бахт келтирмас сдими
Ксзларингнинг борлиги?
Аима наф берар сенга
Миллионлар ксрлиги?
Бугун инсон сзига
Аималарни тилади?
Кср-ксрона ксрларга
Аргашган топилади.
Аима учун Хизрлар
Ланаларга Ò›очади?
Сон-саноÒ›сиз басирнинг
Ксзини ким очади?
Уйингдаги бойликни
ЎÒ“ирла, деганлар бор.
Òšурол бериб, онангга
ТсÒ“ирла, деганлар бор.
Улар оддий одаммас —
ДеÒ³Ò›ону чспон смас.
Улар етган мавÒ›ега
АришмоÒ› осон смас.
Улар кимёгар олим,
А физик билимдондир.
Фанни срганиб, уни
Тушунмаган инсондир.
Фан уларга бирор бир
АÒ³тиёж бор, дедими?
Замин етти миллиард
Инсонга тор дедими?
Дейишди: «Аомимизни
Алга таратиш керак.
Бунинг учун турли хил
Бомба сратиш керак!»
Жаннатни орзу Ò›илиб,
БеÒ³уда сарсон бслма.
Илмни слим учун
Сарфловчи нодон бслма!
Агар Ò›слингда бслса
Алнинг бирор мансаби,
ТсÒ“риликка йслни бур
СолиÒ›чи Заккай каби.
Биз бошÒ›ача кср бслдик:
Амонларни билмадик,
МеÒ³робимиздан чиÒ›Ò›ан
Чаёнларни билмадик.
Адимизга не учун
Ватан ёди келмади?
Бурнимизга Ò³аётбахш
«Юсуф Ò³иди» келмади.
Арта-кечи бслурми,
ГуноÒ³ингни сал камайт!
Сени оÒ›лай олурми
«Ма рамайта из рамайт».
12
ОрÒ›а-олдга ташланган
Òšадамларда Ò³икмат бор.
АафаÒ›ат «алиф», «лом»да,
А аÒ›амларда Ò³икмат бор.
Кел, фикримиз шунчаки
Тарозига солайлик,
Сен сътибор Ò›аратган
«Етти» сонин олайлик.
ГоÒ³ хира, гоÒ³о нури
Ксзларни Ò›амаштирар;
Ой Ò³ар етти кунда бир
БосÒ›ичин алмаштирар.
Айтайин заминнинг Ò³ам
Биттагина сирини:
Ойдан етти бор кучли
Òšайтарар шамс нурини.
Камалакнинг еттита
А ангин сзинг биласан.
ÒšароÒ›чи юлдузларни
Санаб нима Ò›иласан?
«Катта айиÒ›» туркуми
Етти юлдуз саналган.
Бири Òšутб юлдузи,
Ер у томон йсналган.
Моддалар хоссасига
Òšараб, етти Ò³олатда.
Ò²афтанинг етти кунлик
Бслиши кафолатда.
Сенда етти сезги бор,
Бу маълум тушунчадир.
ÒšовурÒ“а-ю умуртÒ›а
Сусклари шунчадир.
Такрор-такрор сÒ›илар
«ФотиÒ³а» сураси Ò³ам
Билсанг, етти остни
Ўзида айлаган жам.
Етти Ò›аватли Осмон,
Ер Ò³ам етти Ò›аватда.
Òšуръон сса сÒ›илар
Етти хил Ò›ироатда.
Ибодат маÒ³алинда
Инсон бсйин сгади.
Сажда Ò›илсанг, заминга
Етти аъзонг тегади.
Авом бслсанг майлига,
ХалÒ› ссзига Ò›улоÒ› бер.
ОгоÒ³лантирар сени:
Етти слчаб бир кес, дер.
Етти йслнинг бошига
ÒšарамоÒ› Ò›аритармиш.
Етимнинг Ò³аÒ›и етти
Дарёни Ò›уритармиш.
Етти букилиб салом
Бер Ò›ани, ким боÒ›майди.
Етти Ò›ават ксрпача
Тсша, кимга ёÒ›майди.
Етти Ò›ават дсзаху,
Саккиз Ò›ават жаннат бор.
«Етти мсъжиза» деган
Жуда машÒ³ур рсйхат бор.
Бу сирларни ким айтди
Ихлосу такрор билан.
Ò²азрат Аавоий айтди
«Саббаи сайёр» билан.
Мен фалакнинг фарёди,
Замин сириман, дермиш.
АÒ³ман-даÒ³ман еттита
Òšишнинг бириман, дермиш.
Еттининг бири Хизр,
Òšолганлари ким аммо?
Етти агураларни
МадÒ³ стади «Авесто».
ÒšирÒ“из деÒ³Ò›они хирмон
Янчиб, тайёр бслса чош,
Унинг устига Ò›сср
Акан етти дона тош.
ЎÒ“ил бола дспписи
Бслиши учун бутун,
Унга етти дона тош
Тикилган тумор учун.
Аки тсн орÒ›асига
Етти хил мато билан
ÒšуроÒ›-смоÒ› Ò›сйилган —
Курашар бало билан.
Òšум саÒ³рода кимсасиз
Юрганида Ò²урлиÒ›о,
Унга дуч келиб Ò›олди
Аажоткор Хизр бобо.
Акасидан айрилган
Бечора Ò›из Ò›слига
Еттита тош тутÒ›азиб,
Сснг йсллади йслига.
Òšиз дарёга тошларни
Ташлаб бир боÒ›Ò›ан сди,
Дарё етти ариÒ›Ò›а
Бслиниб оÒ›Ò›ан сди...
Етти пирин билган ср
Етти юртнинг Ò“амин ер.
Бу наÒ›лни етти минг
Йилдан буён айтар сл.
Кскламнинг Ò³ам еттита
Кскати бор, дейдилар.
Етти хазина билан
Ал бахтиёр, дейдилар.
Сен Ò³ам сшитганмисан
ЎÒ“узда таÒ³ликани:
Етти туп юлÒ“ун бслган
Еттита маликани.
Минотаврга Ò›урбон
Òšилинарди шубÒ³асиз
Ò²ар етти йилда бир бор
Етти сÒ“ил, етти Ò›из.
Òšара, Ò›андай айтилар
ÒšсÒ“ирчоÒ› Ò³аÒ›да чспчак:
«Етти Ò›изнинг онаси
Ò²алигача келинчак».
Аизомий «Ò²афт пайкар»ни
Осмондан олганмиди?
Аки бирорта ксÒ³на
Достондан олганмиди?
Òšизлар нега сочини
Етти бслиб сради:
Ўзларича тоÒ› сонда
Ò²икмат ксрмоÒ› бслади.
Зериктирган мана шу
Мисолларни кам дема.
БироÒ› фаÒ›ат «етти»ни
МуÒ›аддас раÒ›ам дема.
Ò²айратларга ксмувчи
«ÒšирÒ›»лару «тсÒ›Ò›из»лар бор,
Сени стин Ò›илувчи
АÒ›имсиз «сттиз»лар бор.
Аима десанг чидадик,
Дунёни бир кам дединг.
Лекин нега сн учни
Анг бахтсиз раÒ›ам дединг?
Дединг: шодман уйимга
Òšанча меÒ³мон келмасин,
ФаÒ›ат уларнинг сони
Ўн уч нафар бслмасин!
Гарчи бирон сътироз,
Гарчи бирон даъват йсÒ›,
Юзлаб Ò›ават бинода
Ўн учинчи Ò›ават йсÒ›!
Лариж конгрессида
ЙиÒ“илди снлаб даÒ³о.
Аемис Гилберт ташлади
Йигирма уч муаммо.
Математик олимлар
Ò²аммасини Ò³ал стди.
Ўн учинчи масала
Ечилмай Ò›олиб кетди.
Демадилар: бу бизда
Билимнинг камлигидир.
ИзоÒ³ шундай: сн учнинг
«Бахтсиз раÒ›ам»лигидир!
ÒšирÒ› йилдан сснг Московда
Бир талантли талаба
Иримсиз киришди ва
Ечилди шу масала...
Македонис шоÒ³и
Филипп «икки» бир замон
Ўзини сн учинчи
Маъбуд деб Ò›илди сълон.
Ўн икки Ò³айкал сна
Биттага тслдирилди.
Филипп сса ксп стмай
ДаÒ³шатли слдирилди.
«Каббалла» — сонлар Ò³аÒ›да
МуÒ›аддас бир китоб бор.
Унда сн учта ёвуз
А уÒ³ Ò³аÒ›да маълумот бор.
Ўн уч аждарÒ³о, Ò›отил,
Илонни билдирармиш,
ÒšисÒ›аси, Ò›срÒ›итувчи
Шайтонни билдирармиш.
Яна... Соат сн учдан
Ўн уч даÒ›иÒ›а стди,
«Аполлон-13» космик
Кемаси учиб кетди.
Аллик соатдан кейин —
Ўн учинчи апрелда
Кислород портлади-ю,
Акипаж Ò›айтди Ерга...
Инглиз Ò›ироличасин
Денгизчилари бир кун
Ўн учинчи раÒ›амли
Кемага чиÒ›ди мамнун.
Аслида бу ажойиб,
МустаÒ³кам кема сди.
ДарÒ“анинг исми сса
Фрайди — Жума сди!
ÒšисÒ›аси, сша ойнинг
Ўн учинчи кунида
ОчиÒ› денгизга чиÒ›иб,
Изсиз йсÒ›олди кема.
...Аммо уни айримлар
Куч-Ò›удрат тимсоли дер,
Ўн икки маъбуддан зср
ШоÒ³ Зевс мисоли дер.
Франкларнинг Ò›ироли
Ари Клотилдага
Бахт-саодат рамзи деб
Берганди сн уч танга.
Ò²индуларнинг худоси
Асли мубÒ³ам худодир.
Сочи Ò³ам, соÒ›оли Ò³ам
Ўн уч тутам худодир.
Бургутнинг панжасида
Ўн учта спроÒ› турар.
Яна сн учта мева —
Аа кам, на кспроÒ› турар.
Иккинчи панжасида
АаÒ› сн уч дона ёй-сÒ›.
Ксксидаги Ò›алÒ›онда
Шунча Ò›изил, оÒ› чизиÒ›.
Осмонда сн уч юлдуз,
ТумшуÒ“ида «кспдан бир».
Англадингиз: бу Òšсшма
Штатларнинг гербидир!
Бастакор Вагнер учун
Тасодиф катта кучдир:
Таваллуд топган йили
Минг саккиз юз сн учдир.
Ўн уч ёшда мактабни
Тугатган бу бастакор
Ўн уч опера билан
ОлÒ›ишларга сазовор.
Гсё бу раÒ›ам уни
МустаÒ³кам тутган сди;
Ўн учинчи февралда
Оламдан стган сди.
Шоира Украинка
Òšувончларга тслгандир;
Илк шеъри босилганда
Ўн уч ёшда бслгандир.
А обертино «гуллади»
Ўн уч ёшга тслганда;
«Жамайка» Ò›сшиÒ“ини
Куйлаб, машÒ³ур бслганда.
Алссканинг байроÒ“и
Жуда машÒ³ур байроÒ›дир.
Ўн уч ёшли болакай
Ўйлаб топган, бу Ò³аÒ›дир.
Ўн учинчи март куни
«Союз» космик кемаси
Омадли учирилган...
...Зерикарли Ò³аммаси.
Баъзан уни Ò›иморга
БоÒ“лаганлар йсÒ› смас.
Лифагорни Ò³айратга
Солган сонлар йсÒ› смас.
Йигирма етти сони
МусиÒ›ачилар учун
«ÒšарÒ“ишли» дес Ò’арбда
Аълон Ò›илинди нечун?
Гитарачи Хендрикс
ТуÒ“илган шу санада.
Йигирма етти ёшда
Òšазо Ò›илди нимага?
Аинки Женис Жоплин
Мана шу ёшга тслиб,
БошÒ›а Ò›сшиÒ› айтолмай,
БемаÒ³ал кетди слиб.
Моррисон гастролга
Доимо шай турарди.
Йигирма етти нафар
Мухлис олиб юрарди.
Ò²уÒ›уÒ›чилар Ò³ам уни
Кузатиб толган скан;
Йигирма етти марта
Ò²ибсга олган скан!
Улар бу олам учун
АаÒ³отки снги сди?!
ЙсÒ›, Ò³аммаси шунчаки
Аашаванд, банги сди.
Ўлимни на бирон Ò³арф,
Аа раÒ›ам белгилайди;
Сенга Ò³аёт бахш стган
Бир Ò²акам белгилайди!
13
Ò²индистон тарихида
Бир шоÒ³ стган — Биндусар.
Унинг Ò³арами ичра
Бор сди битта дилбар.
ШоÒ³ни жамоли билан
Ожиз Ò›илганди жонон.
Ò²укмдор хотиним деб
Айлади уни сълон.
Йиллар стгач, шу аёл
Бир сÒ“илли бслганди,
Исмин Ашока Ò›сйиб,
Ўзи сса слганди.
Восга етгандан сснг
Ашока Ò³ам Ò³укмдор.
Чегаралар кенгайиб,
Давлат бслди барÒ›арор.
Òšайси йил бир мамлакат
ШоÒ³ини енгган сди,
ШоÒ³ унинг Ò³арамига
Òšизини берган сди.
Ашока шу Ò›из учун
Борини тслар сди,
Кечалари Ò³ам фаÒ›ат
У билан бслар сди.
Кундузлари шеър ёзар,
Аки шароб Ò›усрди.
Òšиз сса сз Ò›албида
Чексиз нафрат тусрди.
Чунки отасин енгиб,
ХалÒ›ини Ò›ул Ò›илган шу,
Юртини хароб айлаб,
Хазинани шилган шу.
Барибир ожиз скан
Аркак Ò³иди, севги, май —
Ватан учун туÒ“илган
Шу нафратни енголмай.
Бир кун Ò³арамга кирган
Ашокани Ò›из Ò›учди.
ШоÒ³ канизак узатган
Майни Ò›олдирмай ичди.
Асли у оÒ“у сди,
Журъатли бир даст сди;
Бир ожиза сплаган
Ватан учун Ò›асд сди!
Òšиз нафратдан тутоÒ›иб,
Ханжарни урди чунон
Ўзин йсÒ›отиб Ò›сйган
ШоÒ³нинг юраги томон.
Биларди — шу юракда
Унга бир жой бор сди,
Аммо Ватан бслмаса,
Ò²ар жой унга тор сди!
Ўзи Ò³ам заÒ³ар ичиб,
Мангу уйÒ›уга кетди.
Валекин диёрини
Душмандан халос стди.
Гарчи ким беандиша,
Гарчи ким беор скан,
Ò²аттоки фоÒ³ишада
Юрт Ò“урури бор скан!
Сен нима Ò›иласпсан,
Сен нима Ò›илмоÒ› бслдинг —
Шу юртни юртпарварлар
Òšслидан олмоÒ› бслдинг.
Афсус, сенга схшаган
Дунёда озмас скан.
Тарихни Ò³ам Ò³амиша
Ò’олиблар ёзмас скан.
АйланмоÒ›чисан, мана,
Ўшаларнинг бирига.
Ким Ò³уÒ›уÒ› берди сенга
Òšомуснинг таÒ³ририга?
Ўнта одам жамладинг,
Дединг: ажиб иш бслди.
Ўзингга ном танладинг,
Аоминг «уйÒ“ониш» бслди.
Аммоки баринг Ò³ануз
Бемаъни мудроÒ›дасан.
Чунки сзинг туÒ“илган
ТупроÒ›дан йироÒ›дасан.
Линак билан алаÒ³лаб,
Айтдинг нима ссзларни,
Ўзинг юмуÒ› ксз билан
ОчмоÒ›чисан ксзларни.
Сен бу юртни бизлардан
ЯхшироÒ› биласанми?
Уни фаÒ›ат ТВда
Томоша Ò›иласанми?
ХалÒ› таÒ›дири бизда деб
Кскрагингга урасан.
Бир сзингга бир таÒ›дир
Яратолмай юрасан.
Ўзингга иймон тила,
Бундай юргандан ксра.
Бошингга оÒ“ир келди
Билган беш-олти сура...
14
Òšайси йили бир мсÒ“ул
Òšилган смиш оÒ³-нола.
Унинг илтижолари
Мана, сизга Ò³авола:
«Ай менинг Чингиз бобом,
Довюрак султон бобом!
ДовруÒ“и осмонда-ю,
Заминда нодон бобом!
Мозорингиз Ò›аерда —
Ò²еч Ò›ачон билолмайман.
Анг буюк аждодимни
Зиёрат Ò›илолмайман.
Балки у ер скинзор
Далага айлангандир,
ТупроÒ“идан дон униб,
Ò’аллага айлангандир.
АÒ³тимол сша замин
Тайёрага йсл бслган.
Аки Ò›уш учиб стмас
Жазирама чсл бслган.
Балки у манзил томон
Бирон кас юрган смас.
Асрларким, бу Ò›абр
Битта гул ксрган смас!»
Гитлерни йсÒ›отдилар —
Ундан асар Ò›олмасин —
Мозорини наяистлар
ЗиёратгоÒ³ Ò›илмасин.
Аима сди Кортеснинг
Истилодан маÒ›сади?
Олти марта ксмилди
ÒšарÒ“иш олган жасади.
МусиÒ›ачи Лагани
ГуноÒ³га ботганмиди:
Ò²аÒ›иÒ›атан жонини
Иблисга сотганмиди?
Унинг таÒ›дири Ò³аÒ›да
Ўйга чсмган сдилар,
Тобутини сн марта
Òšазиб-ксмган сдилар.
Ааполеон тобути
Шу йссин «учирилди»:
Елена оролидан
Ларижга ксчирилди.
Аки Колумб тобути
Бир жойда оз ваÒ›т турди;
Жасади Ò³ам сзидек
«СаёÒ³ат» Ò›илиб юрди.
Кромвел Ò›исматига
Хунук тамÒ“а босдилар:
Жасадини Ò›абрдан
Олиб, дорга осдилар.
ÒšароÒ›чилар наздида
АиÒ³ост Ò›иммат сди
МашÒ³ур Чарли Чаплиннинг
ÒšсрÒ“ошинли тобути.
ЎÒ“риларга бошпана
Озод Швейяарис.
Тобут Ò›айтарилади
Катта пул берса бева.
Аммо комик юлдузнинг
А афиÒ›аси бас, деди.
Арим менинг Ò›албимда,
Тобутда смас, деди!
Ай инсон, не топасан
Осмонга етса додинг?
Айт, сенинг Ò³ам Ò›албингда
Яшайдими аждодинг?
Ò²ар нист замирида
Òšандайдир саодат бор.
Масалан, гуржиларда
Ажойиб бир одат бор:
Кимнинг сÒ“ли билмаса
Шота А уставелини,
Бу хонадоннинг сира
Бслмас смиш келини.
Шунинг учун Ò³ар йигит
ÒšаÒ³рамонни билади:
Йслбарс терисин кийган
ЛаÒ³лавонни билади.
Биз Ò³ам матонат билан
Турсак бошÒ›а ссз йсÒ› деб:
Аавоийни билмаган
Йигитларга Ò›из йсÒ› деб!
Балки улар шу йссин
Òšартадан тийиларди.
Агнига Ò³ам ёÒ›али
Ксйлаклар кийиларди.
Онгига адабиёт
Билан нур Ò›уйиларди.
Òšизлар Ò³ам сйин смас,
МеÒ³р-ла суйиларди.
«Тир»ларда милтиÒ› сÒ›и
Дам-бадам отиларди.
Кафеларда пиволар
Сал камроÒ› сотиларди.
Келажак Ò›урамизми
Òšотиб турганлар билан;
ÒšулоÒ“ига Ò›урилма
ТиÒ›иб юрганлар билан?
Кснглингизга ишÒ› бирон
Орзуни солмадими?
Билсрд таёÒ“ин ушлаб,
Òšслингиз толмадими?
Тошларни луза ичра
ТуширмоÒ› муÒ³иммиди?
А билимни озгина
ОширмоÒ› муÒ³иммиди?
Аавоийни англаган
Амон йслга кирмайди.
Тонггача шаÒ›ирлатиб
Аарда-парда сурмайди.
Орамиздан бир-икки
Удумлар ариспти.
«Алпомиш»ни ёд билган
Бахшилар Ò›ариспти.
Сен рсплару рокларнинг
Бенафлигин англагин.
Ота-бобонг куйлаган
Достонларни тинглагин.
Ò²акимбекнинг манзили
Бслганда чуÒ›ур зиндон,
Уни халос стмоÒ›-чун
Келган сди Òšоражон.
Шу дамда мард Алпомиш
Бир оз хаёлга тслди,
У узатган арÒ›онга
Осилиб чиÒ›мас бслди.
Сен бунинг боисини
Бир сйлаб ксрганмисан?
Биргина сзинг мардлик
ЧоÒ³ига кирганмисан?
Айт Ò›ани, бундай Ò“урур
Яна Ò›ай слатда бор?
Аа сша «Одиссес»,
Аа «МаÒ³обÒ³орат»да бор!
Бу споснинг Ò³аммага
Бахш стар суруридир;
Бир миллатнинг осмонга
Тенглашган Ò“уруридир!
15
Сен юртни асраш учун
Аввало сев онангни.
Усиз Ò›олдира ксрма
Ўз уйингни, хонангни.
Мен бу билан беÒ³уда
Òšийнаганим йсÒ› жонни.
Бир «классик» дсстим бор,
АÒ›тиради меÒ³монни.
Унга Ò›исмат негадир
МеÒ³р бермай, пул берди.
АÒ›л бермай, Ò›албига
Ксринмас бир Ò“ул берди.
Хуллас, сша сртоÒ“им
ЙсÒ›лаб келди бир куни.
Деди: «Янги уй Ò›урдим,
Бир бориб ксргин уни!
Ò²амма томон классик,
Деворларни ганж Ò›илдим.
Биласанми бу учун
Аеча доллар харж Ò›илдим?
Кечга томон ста Ò›ол,
Бормай Ò›олма ишÒ›илиб.
Тонггача стирамиз
Бир «классик» ош Ò›илиб».
ÒšисÒ›аси, оÒ›шом маÒ³ал
Унинг уйида сдим.
Шошиб Ò›илинган ошни
Гап билан бирга едим.
Кейин кирдик маÒ›таган
«Классик» хонасига,
ТаÒ›Ò›а Ò›отиб Ò›олгандим
Унинг остонасида.
Тсрт тарафда ксзларни
ОÒ“ритар Ò³олат сди:
Девор смас, Ò³ар томон
А анг-баранг сурат сди!
Буни лол Ò›олдирдим деб,
ЎртоÒ“им ксп шод бслди.
Гсё беш-олти кило
Вазндан озод бслди.
Охир раÒ³ми келдими,
Билсин деб бола паÒ›ир,
Таништира бошлади
А асмларни бирма-бир:
«Леонардо да Винчи,
Бу Ò³аÒ›да ксплар ёзган.
«Мона Лиза» расмини
Мана шу рассом чизган.
О, мана бу Шекспир,
ÒšсшиÒ› бслиб сралган.
Мопассаннинг мсйлови
Òšара, Ò›андай буралган.
Буниси Конан Дойл,
Шерлок Холмс автори.
Анди... Мсрилин Монро...
Мен унинг Ò³аваскори!»
ÒšисÒ›аси, бу «маъруза»
Бир соат стди давом.
Мезбон терлаб кетганди
Уни Ò›илгунча тамом.
Аслида-ку бу хона
А уÒ³ билан тслган сди;
А асмдаги шахсларнинг
Ò²аммаси слган сди.
Улар чиройли сди,
Улар фаÒ›ат жим сди.
Бирдан ссимга тушди:
Дсстим Ò“ирт етим сди.
Мен бошладим суÒ³батнинг
МаслаÒ³атли Ò›исмини:
«Аима учун Ò›сймадинг
Ота-онанг расмини?»
Дсстим Ò³айрона боÒ›ди,
Киприклари бир сйнаб.
Сснгра бирдан тутоÒ›ди:
«Гапирспсанми сйлаб?
Отам ва онам оддий
ДеÒ³Ò›он стган бир умр.
Бу ердаги шахсларнинг
Бари оламга машÒ³ур!»
Хуллас, бу гал ташрифим
ЎртоÒ“имга ёÒ›мади.
Шундан кейин у менга
Òšайрилиб Ò³ам боÒ›мади.
Гарчи сснги топилмас
Ўйлар билан банд сдим,
Аимагадир мен усиз
Òšолишдан хурсанд сдим.
Айтгим келарди аммо:
Шу юзинг Ò³ам юзмиди?
Бетайин Леонардо
Отангдан азизмиди?
Сен маÒ›таган Мопассан
БсйдоÒ› бслган, Ò“ар бслган.
Драматург Шекспир
Аввал отбоÒ›ар бслган.
Аима учун, сй жсра,
Камситасан деÒ³Ò›онни?
Хсш, Ò›айси бир аллома
Ихтиро Ò›илган нонни?
Онанг сурати Ò›олиб,
Òšайси юзга Ò›арайсан?
Òšайси актрисанинг
Жазманини санайсан?
Ватан Ò³ам бир онангдир,
Ишончини оÒ›лагин.
Сен уни девордамас,
Юрагингда саÒ›лагин!
16
АлÒ“из бслса одамзод,
Даврон сурмас, дейдилар.
ОёÒ“ингга бесабаб
Тикан кирмас, дейдилар.
Беш нон билан беш минг кас
Тсйганига сабаб бор,
Хизрнинг ёш болани
Ссйганига сабаб бор.
Машрабнинг дор остида
Кулиши Ò³ам сабабли.
Товуснинг сз патини
Юлиши Ò³ам сабабли.
Айтгин аммо, Суданнинг
Бугунига сабаб не?
АфÒ“оннинг кскка срлар
Тутунига сабаб не?
Ливиснинг Ò›улаган
Тузуми кимга керак?
Ароннинг «гап Ò›айтарар»
Тизими кимга керак?
Òšайси маÒ³орат учун
ОлÒ›ишлаймиз инсонни —
Юз метрдан бехато
Уради деб нишонни.
Кольт тсппонча сратиб,
Òšувончга тслган сди.
Армисга бормасдан,
Лолковник бслган сди.
Гарчи инсон у билан
Òšиради бир-бирини,
БироÒ› билмас Ò³али Ò³ам
«Калашников» сирини.
Харитада йсÒ›, аммо
Сайёрамизда мавжуд
Дунёдаги снг махфий
«Аллик биринчи Ò³удуд».
АÒšШнинг бу зонаси
Гарчанд «беюрак» смиш,
ТараÒ›Ò›иёт туфайли
Инсонга керак смиш.
Чунки бу ерда сирли
АУЖлар срганилармиш,
Турли-туман самовий
Кучлар срганилармиш.
Инсон, Ò›слингдан келса,
Аввал срган сзингни.
Ò²аÒ›нинг Ò›ошида туриб,
КаттароÒ› оч ксзингни.
Одам сратамиз деб
ОлÒ›ишлар бир-бирини.
Лек англолмай овора
Бир ошÒ›озон сирини.
А асул Ò³ожатхонага
Чап оёÒ›-ла кир, деди.
Буни сÒ›иб, баъзи бир
Олимлар кулган сди.
Лекин бунинг боисин
Билди-ю, Ò³айрон бслди.
Ò²айронлиги тугагач,
Мсмин-мусулмон бслди.
Аввало на Одамни,
Аа очунни сратди;
Ò²аммасидан илгари
Кофу Аунни сратди.
Кун деди — бслгин деди,
Ò²ар нарса пайдо Ò›илди,
Фаскун — бас, бслди, деб
Оламни бино Ò›илди.
Ўтдан сралган сди
Музаккар ва муаннас;
Бири илонга схшар,
Иккинчиси чаён, бас.
Иккиси жуфт бслди-ю,
Жинлар туÒ“илди ногоÒ³.
«Биз жинларни оловдан
Яратдик», деди ОллоÒ³.
Бугун олов Ò›оплаган
Ерларда Ò³ам жин борми?
Ўт ичида сшаган
Одамларга кун борми?
Аега сйламаспсан
Озод инсонистни;
Олти минг олти юзу
Олтмиш олти остни!
Бир замон башарист
Ташна-ю абгор сди,
Мусонинг таёÒ“и-ла
ЧиÒ›Ò›ан сувга зор сди.
Сув бугун уммонларда
ЛишÒ›ириб садо Ò›илар,
Аеча минглаб инсонни
Уйидан жудо Ò›илар.
Сув Ò›айтариб берсинми
Гап уÒ›мас нодонларни —
Бермуд учбурчагида
ЙсÒ›олган инсонларни.
Ким тарихга Ò›айтганмиш,
Ким ксрганмиш сртани.
Бирортаси бесабаб
Бсладими, айт Ò›ани!
Аега Гаитида ер
Силкиниб, офат келди?
Минг-минглаб слимлардан
Сснг сна слат келди.
Океан сртасига
Сен ёрдам Ò›илолмайсан.
Аима сди уларнинг
ГуноÒ³и — билолмайсан!
Òšсй, сзингни Ò›ийнама,
Буни билар бир Зот бор;
У истаса, Ò³аёт йсÒ›,
У истаса, Ò³аёт бор!
У Ò³ар айтар ссзингни
Ò²аÒ› сари йслла, деди.
Òšиёмат бслмасидан
Òšсшнингни Ò›слла, деди.
Мана, катта срмонда
Яшарди икки сртоÒ›.
Бири ссÒ›ир, бирида
ЙсÒ› сди икки оёÒ›.
ЎртоÒ› смас, аслида
Улар Ò“ирт аÒ“ёр сди.
Гсё адоÒ›сиз срмон
Иккисига тор сди.
Бир куни ст кетди-ю,
Ана бошлади срмон.
Ò²амма томон аланга,
Тутунга тслган осмон.
Кср Ò³ар томон сапчийди —
Таваккал юрар сди.
А оловга ва ёки
Дарахтга урар сди.
МажруÒ³ сса оташдан
ÒšочмоÒ› бслмасин Ò³арчанд,
АнÒ“ин унинг йслини
Òšилар сди дарров банд.
СсÒ›ир деди: «Бу ердан
ЧиÒ›моÒ›нинг бор бир йсли:
Ò²озир иккимизга Ò³ам
Керакдир дсстлик Ò›сли!
Кел, елкамга стир тез,
Мен сенга бслай оёÒ›.
Ксзим бслиб ксрсатгин —
Òšаерда хавфсиз ссÒ›моÒ›».
Хуллас, олов Ò›оплади
Ò²сл-Ò›уруÒ›ли срмонни.
Лек иккиси келишиб,
Асраб Ò›олишди жонни.
Шундай скан, сй аÒ“ёр,
Кел, Ò›слинг узата Ò›ол.
АруÒ“ келажак сари
Дсстингни кузата Ò›ол!
Ким Ò›орнига, ким сса
Òšадри учун йиÒ“лайди.
Гсёки иккитаси
Бир дунёга сиÒ“майди.
Ай инсон, ёнингдаги
Одамни авайлайсан;
Бу билан сен курраи
Оламни авайлайсан.
АсрамоÒ›чи бслганинг
Олам ёви бслса-чи?!
Ва унинг саёÒ³ати
«Одам ови» бслса-чи?!
Ботсанг Ò³амки гуноÒ³га,
БошÒ›а йслни ксргунг сп;
Юзланасан ОллоÒ³га:
«ФантаÒ›омна минÒ³ум» деб.
17
Мен бировни беÒ³уда
Инсофга чаÒ›ирмадим.
Аима учун муÒ³аббат
Ò²аÒ›ида гапирмадим?
Аимани ошкор Ò›илиб,
Аимани хаспсшлаймиз?
Кел, буни Ò³ам бир оддий
Ò²икосдан бошлаймиз.
Бсйи етган бсз бола
Бир Ò›изни ксриб Ò›олди.
МаÒ³лиё бслиб унга,
ОрÒ›асидан йсл олди.
ТаÒ›Ò›а тсхтади бирдан,
Бурилиб, ссради Ò›из:
«Аега менинг ортимдан
Аргашиб келаспсиз?»
Йигит дер: «Бир ксришда
Севиб Ò›олдим деганлар
АÒ³тимолки минг карра
Ò²аÒ›иÒ›атгсй сканлар!
Мана, менда исботи,
Бунга дуч келган сзим.
Сизни бахтли Ò›иламан,
Чиндан, йигитлик ссзим!»
Бир оз сйга ботган Ò›из
Деди: «Сал шошмай туринг;
Ортимдан синглим келар,
Уни Ò³ам бир бор ксринг».
Тсхтаб, ортга Ò›айрилган
Йигит Ò›илди сътибор,
Лекин орÒ›а томонда
Аа Ò›изу на бир зоÒ“ бор.
Òšадамин шаÒ³дам Ò›илиб,
Етиб олди Ò›изга тез.
Деди: «АлÒ“он гапириб,
Аимага сришдингиз?»
Òšиз айтди: «Севаман деб
Ортимдан югурдингиз.
Аммо нега Ò›айрилиб,
Синглимни Ò›идирдингиз?
Мени чиндан севсангиз,
Кснглингиз тсÒ› бсларди;
БошÒ›а бир Ò›изга Ò›араш
Истаги йсÒ› бсларди!»
Сен Ò³ам муÒ³аббат Ò³аÒ›да
Бир нима билармисан:
Аринг Ò›айга Ò›арайди —
Аътибор Ò›илармисан?
Дил берган одамингни
Бир марта синадингми?
А у билан икки-уч
Ланада тунадингми?
ИшÒ› синови деса, ким
«Гулистон»ни сслайди.
Ò²азрат Аавоий сса
Шайх Санъонни сслайди.
У бир тарсо аёлга
ОшиÒ› бслиб Ò›олди-ю,
Унутди — дунё нима,
Унутди — нима уйÒ›у.
Òšиз уни синаш учун
Бир ссзда муÒ›им турди:
КаломуллоÒ³ни стга
Ташлайсан, деб буюрди.
Шайх сн мингта муридин
Ксзларини ёшлади:
КаломуллоÒ³ни стга
Иккиланмай ташлади.
Лол Ò›олди бутун дунё:
Бу Ò›анаÒ›а иш сди?
Ò²еч Ò›айси Ò›албда гсё
Такрорланмас ишÒ› сди!
Òšиз деди: «Бу наÒ³отки
Шундай ишÒ›и бор одам?!
Ахир, унга кам срур
Олам султонлиги Ò³ам.
Мен бундай ишÒ› Ò›ошида
Бошимни сгадурман:
Аввал муслима бслиб,
Сснг унга тегадурман!»
Мана ОллоÒ³ карами —
Чин ишÒ› учун иност.
Минг йилларки, тилларда
Достондир бу Ò³икост.
Сен бу каби Ò³икматни
Яна Ò›айда ксргандинг?
Ò²аттоки муÒ³аббатни
Фанга солиб сргандинг.
Ò²ар нарсага гап топдинг,
Барига рухсат дединг.
Дон Жуан Ò›исматини
«Лудус муÒ³аббат» дединг.
Яна уни ажратдинг
«Арос»га, «манис»га.
Хуллас, Ò³авола Ò›илдинг
Аима келса мисга.
Анди муÒ³аббатни Ò³ам
Бслим ва боб Ò›иларсан.
Лекин Ò²аÒ›Ò›а аталса,
Òšандай хароб Ò›иларсан?
Òšани Ò³амма сшаса
Сокин «сторге» билан.
Аркак бир бор уйланса,
Аёл битта ср билан...
Вафосизлик бслмаса,
ТалоÒ› бслмаса сди.
Мажнун етиб келгунча,
Лайли слмаса сди...
Адгар Ло синфдошин
Онасини севганди,
Унга ишÒ› изÒ³ор Ò›илиб,
«Севаман» Ò³ам деганди.
ЎÒ“лим деган боланинг
ИшÒ›ин Ò³азм Ò›илолмай,
Аёл сзин слдирди
Ае Ò›иларин билолмай.
Айт-чи, бу муÒ³аббатнинг
Òšайси бобига мансуб?
А фанда очасанми
Яна бир снги Ò›утб?
Аки снди сн саккиз
Ашга етиб Ò›олган Ò›из
Олтмиш ёшли Абенни
Севганига не дейсиз?
Беттина-чи, йигирма
Еттига тслган сди,
Òšарис Гётега
МаÒ³буба бслган сди.
А шу ёшда Камилла
Аимани ссга олди;
Ўлим тсшагидаги
Гейнени севи Ò›олди!
ÒšисÒ›аси, муÒ³аббатни
А ангга солиб бслмайди.
Аки бирор снгича
Фанга солиб бслмайди.
Кимларгадир бу йслда
ЯшамоÒ› осон смас;
Чунки жонони учун
Ўзин жони жон смас!
А ус слида бир шоир
Севгиси рад Ò›илинди.
Ўшанда муÒ³аббатнинг
Òšадри унга билинди.
Бир ишÒ›ий китоб тузиб,
Òšизга юборган сди,
Хуштори мактуб ёзиб,
ИзÒ³оринг Ò›абул, деди.
Лекин бечора шоир
БошÒ›а шеър ёзолмасди,
Ò²аттоки никоÒ³ учун
МуÒ³р Ò³ам босолмасди.
Чунки у сйган сди
Òšсл терисини шилиб,
Китобга Ò›сйган сди
Уни муÒ›ова Ò›илиб.
Аодон срис, сзингга
Амонлик тилайсанми?
Шу мажруÒ³ Ò›слинг билан
Ар сочин силайсанми?
Аега ОллоÒ³ бахш стган
Танни саÒ›ламас бутун;
Уни Ò›урбон Ò›илади
Бандаси банда учун.
Òšайс Лайлининг биргина
Юзини севганмиди?
А Атаба сингари
Ксзини севганмиди?
ДарвоÒ›е, у аёлга
Бир чопар кетказдилар,
«Атаба сенга ошиÒ›»
Деб хабар етказдилар.
Ссрди аёл: «Òšаерим
АÒ›Ò›ан скан, айт Ò›ани?»
Жавоб Ò›илди: «Ксзларинг
Мафтун стмишдир уни».
Аёл икки ксзини
Ўйиб, лаганга солди.
Чопарга тутÒ›азди-ю,
ТаÒ“ин тайинлаб Ò›олди:
«Мана, мен унга севган
Ксзини Ò›илдим туÒ³фа.
Шунга Ò›араб стирсин,
БошÒ›а Ò›илмай безовта».
Атаба бу Ò³олатдан
Ксп изтироб ютганди.
Тавба Ò›илиб, ОллоÒ³нинг
Каломини тутганди.
Ò²ар бир кесилган мато
БайроÒ›Ò›а айланмади.
Ае-не гсзал сийналар
ТупроÒ›Ò›а айланмади.
Ксзингни оч, сй басир,
Жисмга ошиÒ› бслма.
Инсондаги бирон бир
Òšисмга ошиÒ› бслма!
18
Бир файласуф фикри бор
(Бу Ò³ам битта илмдир):
Билим тугаган жойда
Билимсизлик билимдир!
Сен билишга сътибор
Òšилмаслигинг билмайсан,
Ўзинг Ò³аÒ›да Ò³еч нарса
Билмаслигинг билмайсан.
А имликлар радиодан
Янгилик тинглар, бироÒ›
Ўша Микеланжело
Фрескаси афзалроÒ›.
Унга боÒ›Ò›ан одамлар
Айтишади то Ò³ануз:
«Илон Ò›орайибдими,
Демак, ёмÒ“ир кутамиз!»
Сигир билан беллашди
ААСАдаги аппарат —
Об-Ò³авони олдиндан
Айтиш керак, марÒ³амат!
Бу беллашув чоÒ“ида
Òšорамол тенгсиз бслди:
АниÒ›ликда бу Ò³исоб
Ўн тсÒ›Ò›из-саккиз бслди!
Балтимор газетаси
Баридан сзган сди:
Олти йил об-Ò³авони
Адашмай ёзган сди!
Аслида бу уларни
Аввал кулдирган скан,
Чунки башоратларни
Мушук билдирган скан!
А асулуллоÒ³ Ò³ам мушук
УйÒ›усини бузмаган.
Айтасанми: у киши
Об-Ò³авони сезмаган?
Òšайси йили мен тоÒ“да —
ÒšишлоÒ›да бслдим меÒ³мон.
Уй сгаси ссзланди
ЙиÒ“иштиргач дастурхон:
«Арталаб Ò›айтолмайсиз,
АмÒ“ир ёÒ“иб, сел келар.
Òšарис Ò›сшнимиз бор,
Буни олдиндан билар».
Кулиб Ò›сйдим, сÒ³, сизлар
АиÒ³ост содда, дедим.
Ò²авони Ò›аранг, Ò›андай
ИссиÒ›, озода, дедим.
Осмонга назар солинг,
Булут Ò³ам йсÒ› бир парча.
Òšаердан келар улар
То срталаб бслгунча?..
БироÒ› тонгда ёмÒ“ирнинг
ШовÒ›инидан уйÒ“ондим.
ЛишÒ›ириб оÒ›Ò›ан селнинг
ТошÒ›инидан уйÒ“ондим.
Кейин чолдан ссрадим:
«Бу бирон кароматми?
Аки сртанги кунни
Ксришдан аломатми?»
Кулди: «Мен на китоб, на
Тушларни кузатаман,
Шунчаки Ò³айвонларни,
Òšушларни кузатаман».
Тангри сзи биз учун
Аломатлар беради.
ФаÒ›ат буни чин дилдан
Истаганлар ксради.
Сен ОллоÒ³нинг амрини
Бузишни-да билдинг сп:
Остонадан Ò³атладинг
«Ò²утта» смас, «Ò³инта» деб.
Майна ортидан келган
Вабо Ò³ам таÒ›дир сди.
Деворларни Ò›улатган
Сен смас, такбир сди.
А Ò›уёшни ботишдан
Тсхтатган сен сдингми?
КалимуллоÒ³га сабр
Ўргатган сен сдингми?
Ò²али оёÒ› Ò›сймаган
Òšадамни билганмидинг?
«Бошига мой суртилган»
Одамни билганмидинг?
Шерлар билан Ò›удуÒ›да
Оч сшаган пайÒ“амбар
ОллоÒ³га таъна Ò›илиб
Ссз Ò›отдими, биродар?
Шод кунингда дсстларни
Жамлаб, шароб ичасан,
Хаёлингда, истасанг,
БуроÒ› миниб учасан.
Бошингга кулфат тушса,
Изламай аломатни,
Иккиланмай бошлайсан
Тангрига маломатни.
Балки сен айбдормас,
Барини Ўзи Ò›илди.
Инсон гуноÒ³и учун
Исони «Òšсзи» Ò›илди.
ОчиÒ› Китоб сратиб,
Азиб Ò›сйган Ò³ам сзи.
Бир олий мусаббаб бор —
Сабаблар сабабчиси.
У кимга узоÒ› умр,
Кимгадир Китоб берган.
Суйган слчиларига
Сендан ксп азоб берган.
Биринчи оташпараст
Биринчи Ò›отил сди;
У Одамнинг биринчи
Боласи Òšобил сди!
Лут Ò›авмнинг бошига
Келган дарддан Ò›утилди.
Лекин ундан Ò›утилиб,
Баттарига тутилди.
Òšизи билан ётишин
Билганида бу инсон,
Ўзин олтингугуртга
Урмасмиди беомон?
Юнус балиÒ› Ò›орнида
Зикрни унутмади.
Юсуф зиндон ичида
Шукрни унутмади.
Довуднинг Ò›ирÒ› сÒ“лини
Олганини биласан.
Айюбнинг не дард билан
Толганини биласан.
Сулаймоннинг пойига
Ўлик бола ташлади.
ИброÒ³имга амр стиб,
Жон жойидан ушлади.
Шайтон тортиб, стаги
Ксринганда пайÒ“амбар,
Уни дарахтга Ò›сшиб
Арралаб ташладилар.
Жиснин никоÒ³ига
ОлмоÒ›чи бслган Ò²аддор
Адолатли ЯÒ³ёни
Ўлдирган сди, Ò“аддор!
Сен сабрга бсйсунмай,
Аега Ò“срлик Ò›иласан?
МАДАД снг охирида
Келишини биласан.
Гарчи Айюб пайÒ“амбар
Аёлини суйганди,
Юз Ò›амчи ураман, деб
Òšасам ичиб Ò›сйганди.
Яратган амри уни
Чорага бурган сди;
Юзта новдани боÒ“лаб,
Бир марта урган сди.
ЛайÒ“амбарга тош отган
Бу ЛаÒ³аб нима бслди:
ОÒ›ибатда хор слиб,
Тошлар билан ксмилди.
А «олов отаси»га
Ўтин Ò›алаган жувон
Ўтиннинг арÒ›онига
БсÒ“илганча берди жон.
Икки юзта тусни
Ссраганда Мутталиб,
Авуз АбраÒ³а бирдан
Савол ташлади кулиб:
«Мен шаÒ³рингни — Каъбани
Вайрон Ò›иламан десам,
Сен фаÒ›ат тусларни
Бер, дес стирибсан?»
Мен туснинг сгаси,
Гапинг бекор, деди у.
Каъбани Ò›сриÒ›ловчи
Агаси бор, деди у.
Фили МаÒ³мудга Ò›арши
Абобил Ò›ушлари бор,
Олтмиш мингта одамга
Отувчи тошлари бор...
Òšуртлар емаганида
Сулаймоннинг Ò³ассасин,
Девлар ишга сна ксп
Òšсшар сди Ò³иссасин.
Аршнинг остида туриб
ÒšичÒ›ирганда бир хсроз,
Иккала дунё аро
Маълум бслар бу овоз.
Бу Ò²аÒ› каломин етти
Фалакка парвозидир;
Гсёки сша Ò²азрат
Билолнинг овозидир.
Сенга аёнми бирор
Мавжудотнинг мамоти?
Айт-чи, нега тскилди
Шамойилнинг Ò›аноти?
МаÒ“рибдан МашриÒ›Ò›ача
Лодшолик Ò›илди тсрт жон;
Иккитаси кофиру,
Иккитаси мусулмон.
Бирортаси абадий
Ò²аётга сришдими?
А Жаброил сингари
Òšанотга сришдими?
Гарчи замин гоÒ³ обод,
ГоÒ³ вайрон, абгор бслган,
«Аеки бор бслган бслса,
У орÒ›али бор бслган».
Аки ишонасанми
Мсъжиза бслса бешак:
Ксз олдингда тирилса
Узайр минган сшак.
Сулаймон оÒ› отларни
Аимага Ò›ирган сди —
Ò²аÒ› амрини улардан
Зиёда ксрган сди.
Сувоъ нима, Вад нима,
ЯÒ“усу ЯуÒ› нима —
Баридан устун келди,
Чскмади битта кема.
Бу дунёда Ò³ар бир иш
Имкон билан бслади;
Òšуръон билан бслмаса,
Султон билан бслади!
19
Òšайси бир замонада
Бор сди одил Ò›ози.
Òšилган барча Ò³укмидан
Алу юрт сди рози.
Бир кун унинг атрофин
Даъвогарлар срашди.
Бир боланинг онасин
АниÒ›лашни ссрашди.
Бечора бола Ò›срÒ›иб,
Лабларини тишлаган.
Унинг икки Ò›слидан
Икки аёл ушлаган.
Иккиси Ò³ам боланинг
Онаси менман, деди.
Òšозикалон баÒ“ост
Билимдон одам сди.
Деди: «Ай заифалар,
Бу иш жуда мушкулдир.
Мен учун Ò³ар бирингиз
Айтган гаплар маъÒ›улдир.
Оналар иккита-ю,
БироÒ› битта боламиз.
Шунинг учун болани
Тенг иккига бсламиз!
Менинг бу Ò›ароримга
Бсйсунмасдан нетасиз?
Ò²ар бирингиз срмини
Олиб, уйга кетасиз!»
Бундан биринчи аёл
Шунчаки Ò³айрон Ò›олди.
Иккинчиси тиз чскиб,
ЙиÒ“лади, фарёд солди:
«Мен унинг онасимас,
Мен ёлÒ“ончи, гуноÒ³кор!
Болани олиб кетсин,
Унга берманглар озор!»
Шу йсл орÒ›али Ò›ози
УзоÒ›ни ксрган скан.
У болани иккинчи
Аёлга берган скан...
Инсон, бугун Ò›илмишинг
Ўзингга срашарми?
Сени Ò³ам болам дес
Оналар талашарми?
Аима Ò³ол, умидвори
Билганим террор деса.
Она бундай фарзандни
ТуÒ›Ò›аним бекор деса!
Бу кунни билганимда
Лушаймон Ò›илмасмидим;
Сен томон ксксим тугул
Òšслим узатмасмидим.
Сен тутган «Иймонга йсл»
Òšайси йслга бошлайди?
Яна нечта онанинг
Ксзларини ёшлайди?
А асул фаранг юртига
Борганини айтганди.
Бир аварнинг уйида
МеÒ³мон бслиб Ò›айтганди.
Анча аввал шу ердан
Òšсним топганмиш мезбон.
Аммо унинг ватани
Ò²исобланар ДоÒ“истон.
Билса, Ò›ариндошлари
Ксп скан, йирик скан.
Ò²атто, болам слди деб,
Онаси тирик скан.
Унинг Ò³аётлигидан
Дарак берганда А асул,
Тсй бошлаб юборишди
Òšувончдан бутун овул.
Айни базм авжига
ЧиÒ›Ò›ан маÒ³алда кампир
Шоирни чаÒ›иртириб,
Деди: «А остини гапир,
Унинг уйи чиройли,
Ўзи бадавлат, дединг.
ЎÒ“лим билан сен Ò›айси
Тилда гаплашган сдинг?»
Шоир айтди: «Мен анча
Бслдим бошида сарсон;
Мен русча, у фарангча,
Ўртамизда таржимон».
Кампир деди: «Биласиз,
УлуÒ“ ёшга тслганман.
ЎÒ“лим учун Ò›ачонлар
Аза очиб бслганман.
Адашибсан, сй А асул,
Айбинг ундан кам смас.
У сенинг суÒ³батдошинг,
У менинг болам смас!
Бизни буюк сратган
Худойимга Ò›асамлар,
Она тилин унутган
Болам йсÒ›дир, одамлар!»
Сен-чи, тилингга Ò›сшиб
Алингни унутдингми?
Тобутдан чиÒ›иб турар
Òšслингни унутдингми?
Инсон, онанг сен учун
Минг тирилиб-слгандир.
Ò²атто АуÒ³ тсфонидан
АсрамоÒ›чи бслгандир.
Сен сса Ò›абоÒ³атга
Аега йсл очаспсан?
Ò²аттоки сз онангни
ÒšутÒ›армай Ò›очаспсан.
Òšара-с, Ò›андай тслди
Миснгдаги бсшлиÒ›лар:
«Ота Ò³ам, она Ò³ам йсÒ›!
Бордир фаÒ›ат бошлиÒ›лар!»
Гарчи гсдакликдаги
Бешигингга сиÒ“майсан,
Аима учун сз уйинг,
Ашигингга сиÒ“майсан?
Ватан аввал сша уй —
Остонадан бошланар.
ЖаÒ³аннамга аввало
Ватансизлар ташланар!
20
Довуд пайÒ“амбар бир кун
Каптарни Ò›увиб борди.
Òšува-Ò›ува, билмайин
Бир уйга кириб борди.
Ò²овлининг сртасида
Чсмиларди бир жувон.
Унинг нозик бадани
Чиройли сди чунон.
ЛайÒ“амбарнинг Ò›албини
Ажиб Ò³ис чулÒ“аб олди;
ОллоÒ³нинг имтиÒ³они
Олдида ожиз Ò›олди.
Уйга Ò›айтиб сйлади:
Бу аёл зебо скан.
Билса, сри жиÒ³одда,
Жангчи Уриё скан.
Фармон берди: «Уриё
Уйга Ò›айтиб келмасин.
Ўша ёÒ›дан сна бир
ЖиÒ³од сари йсллансин!»
Учинчи уруш маÒ³ал
Уриё шаÒ³ид бслди.
Довуд унинг бевасин
Уйига олиб келди.
Барчадан олÒ›иш олиб,
Унга уйланди наби.
Хотиржам сшар сди
Ò²амма бахтлилар каби.
Бир кун кутилмаганда
Кириб келди икки кас.
Деди бири: «Муаммо
У Ò›адар Ò›ийин смас.
Менинг битта Ò›сйим бор,
А сзÒ“орим шунга боÒ“лиÒ›.
Мана бу шеригимда
ТсÒ›сон тсÒ›Ò›изта совлиÒ›.
ТаÒ“ин менинг Ò›сйимни
Ўзига олмоÒ› бслар,
СовлиÒ›ларин сонини
Юзга етказмоÒ› бслар».
Довуд деди: «Ўзингга
У дунёни торайтдинг.
Бечоранинг бир дона
Òšсйига ксз олайтдинг.
Мен сенинг нистингда
Шайтонни ксражакман.
Бу даъводан кечмасанг,
ОÒ“зингга уражакман!»
«Ò²аволанма, сен менинг
ОÒ“зимга уролмайсан.
Аега сзинг Ò›сл урган
Òšилмишни ксролмайсан?
Бир кам юз хотининг бор,
Яна нега шайландинг:
Бир Ò“арибни слдириб,
Аёлига уйландинг!
Майли, инсон Ò›сл урар
Катта-кичик хатога.
Айт Ò›ани, Ò›ай биримиз
ЛойиÒ›дирмиз жазога?..»
Улар ОллоÒ³ йсллаган
Иккита малак сди.
Аммоки ЛайÒ“амбарнинг
ЙсриÒ“и бслак сди.
Òšисматига муÒ³р-ла
Битилган сша жувон,
Чунки шу аёлидан
ТуÒ“илгандир Сулаймон.
Асли биз турфа сдик:
Òšизил, Ò›ора, оÒ› сдик.
Зеро, сратган пайти
Аралаш тупроÒ› сдик.
Билсанг, Ò²азрати АуÒ³дан
Шокирлик Ò›олган сди,
Зикриё пайÒ“амбардан
Зокирлик Ò›олган сди.
Ўлим келса, аÒ›л йсÒ›,
Таъма келса, шарм йсÒ›.
Ò²ирс келганда, кснгилда
МеÒ³р учун срин йсÒ›.
Токи ксксингда бедор
Уриб тураркан юрак,
«Ай инсон сÒ“иллари!»
Сенларга нима керак?
Баъзида Ò²аÒ› каломин
Шунчаки масал дединг.
Йиллар стиб, Исони
Ўпкаси касал дединг.
Мана, Ò²ажжожи золим
Òšирган сди инсонни —
Йигирма йил ичида
Юз йигирма минг жонни.
Сен нега ишонмадинг
Осмон тешилганда Ò³ам,
Иккита дарё суви
Бирга Ò›сшилганда Ò³ам.
Юз йил ухлаб, Китобни
Òšайта ксчирганда Ò³ам,
Лойдан ссалган Ò›ушни
Луфлаб учирганда Ò³ам!
Òšандай чора топасан
Ò²аÒ› саволга тутса гар:
«Аега бир-бирларингга
Ардам бермаспсизлар?»
Сен шу каломни тингла,
Айлама сзга иншо.
Кечикмас туриб англа:
«ЯфъалуллоÒ³ мосшо».
Югурайлик йслимиз
Фалокат тссмасидан;
ОёÒ“имиз остида
Харруба ссмасидан.
Аима Ò³олки, оёÒ“ин
Битта чумоли чаÒ›са,
Бутун бошли дарахтни
Òšспориб, стда ёÒ›са!
Ò²озир на Минотавр,
Аа Дедал, на Икар бор.
Аа А асулни «абтар» деб
Атагандан асар бор!
«ЗуÒ³о» келгач англадинг
Бу бир Ò²аÒ›Ò›а аён сир:
Ойнинг сн беши ёруÒ“,
Ўн беши Ò›оронÒ“удир.
Ўзингча бу оламнинг
Агасисан сен гсё.
Аммо ОллоÒ³ айтган-ку:
«Шаксиз, меники дунё!»
Сенга булбулнинг олтин
Òšафаси керакмасми?
Исонинг жон бахш стар
Аафаси керакмасми?
Мусонинг мсъжизакор
ТаёÒ“ини истарсан?
Балки сша Искандар
МаёÒ“ини истарсан?
СемурÒ“нинг Ò›анотига
Мингинг келмасптими?
Олимпнинг чсÒ›Ò›исига
Òšснгинг келмасптими?
Аималарни унутиб,
Аимага бслдинг нойил?
Ае дейсан тарозига
Чорлаганда ЗуÒ›ойил?
Аега тссÒ›ин бсласан
Оламнинг камолига?
Аки сен Ò³ам муÒ³тожми
УрÒ“очи чумолига?
Биттагина тариÒ›ни
ДарÒ³ол ютсанг схшими,
ТсÒ›Ò›из минг йил оÒ“изда
Ютмай тутсанг схшими?
Сен сзингча узоÒ›роÒ›
ЯшамоÒ› Ò“амин ейсан.
Моъунда турган дарахт
СарÒ“айса, нима дейсан?
Ахир инсонни меÒ³нат,
МашаÒ›Ò›атга сратган.
А изÒ› учун кскка смас,
Замин узра таратган.
Аега сйламаспсан
Ò²исобот палласини?
Егинг келдими ёки
Шайтоннинг калласини?
Ўз бойлиги ютганди
Хсжайини — Òšорунни.
ЎÒ›имаган сдингми
«Ладайна маÒ³зарун»ни?
У истади — харсангга
Жон берди, бслди тус.
Мусога мадад берди
«ХузÒ³о, ло тахаф» дес.
Анди сенинг ксзингдан
Ò²ирсни сидиришсинми?
ИброÒ³имдек, томингдан
Тус Ò›идиришсинми?
Гарчи замондошларим
ГувоÒ³ига айландим,
МаслаÒ³атгсйларнинг снг
МаддоÒ³ига айландим.
Биттагина ссзимга
Амал Ò›илсангиз сшман,
Гсё А асул Ò›слидан
Хурмо олган дарвешман.
Асли мен Ò³ам сиз каби
Аавоийга набира.
ФаÒ›ат тинчлик бермайди
Бир гуноÒ³и кабира.
Бу саноÒ›сиз инсоннинг
Ксксидаги оÒ³идир;
Ватанда сшаб, уни
Севмаслик гуноÒ³идир!
21
Бу диёрнинг бебаÒ³о
Ксп ботири бор сди.
МуÒ³аммад Юсуф деган
Мард шоири бор сди.
Ўша: чспон мол сотса,
ÒšайÒ“уга ботар, деди.
Юртини сотар бслса,
Зиёли сотар, деди.
Билсанг, фаришталарга
Шайтон мударрис бслган.
«Аур»ли илм олдим деб,
Аечалар даюс бслган.
Ким оламга даъвогар,
Кимдир «жаÒ³он жаллоди».
Биз сса ШарÒ›да стган
Алломалар авлоди.
Улар бошидан бирон
Фикрни туширмади.
ФаÒ›ир бслиб, тилидан
Шукрни туширмади.
Бобо Имом Исмоил
Ò’ариблардан Ò›очдими?
Аки сзи бирон бир
Янги оÒ›им очдими?
Ўттизта китоб ёзиб
Òšуръоннинг тафсирида,
Аима учун Табарий
Аргаш демас бирига?
Аки Ò²азрат АаÒ›шбанд
Малак-ла келишганди:
Бир кулоÒ³ тикиб, олти
Дсзахга алишганди.
Ўзин на бир оÒ›им, на
АÒ›идага шайлади.
«Даст ба кору дил ба ёр»
Дес меÒ³нат айлади.
Яссавий олтмиш учда
Ер остига кирганди,
ОллоÒ³ унга юз йилдан
ОртиÒ› умр берганди.
Аммоки бойиш учун
Йсл излаб юрганлар бор,
АътиÒ›один манфаат
Йслига бурганлар бор.
Жаъфари Таррор учун
Òšсл жуда зарур сди,
Чунки у олам аро
МашÒ³ур киссавур сди.
Худонинг бир дсстига
Аа таом, на нон бердинг.
Очликдан слган сди,
Савоб деб кафан бердинг.
Артаси у масжидинг
МеÒ³робига ёпилди.
ОллоÒ³ айтди: «Ўзимдан
Унга кафан топилди».
Саркий биёбон ичра
Òšисматини ксрганди.
ОёÒ“и шол Сирвоний
Азон пайти турганди.
ЙиртÒ›ични тиззасида
Ухлатган Али Баккор
Демади: бу ишимдан
Менга нима фойда бор...
Илк бор жанг Ò›уролини
Ихтиро Ò›илган Идрис
Ўлмас туриб жаннатга
Кирганига не дейсиз?
Анди бу ёÒ“и тоза
Лафзга бориб таÒ›алар.
Бу амрлар ОллоÒ³нинг
Аоми билан аталар.
Аасимий слимига
Шу лафзни кафил Ò›илдинг.
Ўзингча Исони Ò³ам
МаÒ³в стдинг — Ò›атл Ò›илдинг.
Аммо МасиÒ³ бундай хом
Хаёлни йсÒ› Ò›илади.
Ò²али Яъжуж-Маъжужни,
Дажжолни йсÒ› Ò›илади.
Сснг Шомда роса Ò›ирÒ› йил
Лодшо бслиши керак.
Одам Ато Ò›абрини
Òšучиб слиши керак.
Ай Ò“анимим, сенинг Ò³ам
Озгина сабринг бслсин.
Бирон киши зиёрат
Òšилувчи Ò›абринг бслсин!
ХОТИМА
Ò²ар кимни Ò²аÒ› йслига
Бошловчи тариÒ›ат бор.
Лек рамзлар ортида Ò³ам
Òšандайдир Ò³аÒ›иÒ›ат бор.
Болам, нега ксзимга
Тик Ò›араб мунÒ“ассан?
Сен Ò²умо Ò›уш Ò›аноти
Остида улÒ“ассан.
Биз афсус чекмас бслдик
СаноÒ›сиз гуноÒ³ Ò›илиб.
Ò²аÒ› каломи чарчади
Дсзахдан огоÒ³ Ò›илиб.
Ай аёл, сен нимага
ГуноÒ³га ботаспсан:
Шу дунёда сзингни
Оловга отаспсан!
Ай инсон, бсйнингдаги
Òšарзингни олдир, дейман:
Шу ВАТААни болангга
Бус-бутун Ò›олдир, дейман!
Сен бир слатни бошÒ›а
Биридан устун дема.
Азганларимни фаÒ›ат
Бир миллат учун дема.
Бизга заÒ³ар Ò›сшилмай
Келувчи зиё керак,
Террор деган балодан
Холи бир дунё керак!
Шунда сзича диний
«ÒšаÒ³рамон» йсÒ›олади,
Тутанхамон тарÒ›атган
Саратон йсÒ›олади.
Уламолар унвон деб
Тсрт томон югурмайди.
Инсон бошÒ›а инсондан
Айб-нуÒ›сон Ò›идирмайди.
ЗулайÒ³о ёш Юсуфга
ОшиÒ› бслса, нима айб?
Мол охури Исога
Бешик бслса, нима айб?
Бобонг кулбасин титиб,
Баланд уйлар Ò›илспсан.
Тинч замоннинг тинчини
Бузиб тсйлар Ò›илспсан.
Тангри сени Ò³амиша
Азгу ишга йслласин.
Ò²ар Ò›адамингда Ò²азрат
БаÒ³оуддин Ò›слласин!
Озод сша, то абад
Йслинг бслсин мунаввар!
Òšул Ò³уваллоÒ³у АÒ³ад,
Омин! ОллоÒ³у Акбар.