ЧУСТ — Ааманган вилости Чует туманидагн шаҳар, туман маркази. Фарғона водийсининг шим. чеккасида, тоғ стагидаги текисликда, Чует сойи соҳилида, Аамангантн 36 км ғарбда, Чует т.й. станяиссидан 13 км шим.да 1000—1200 м баландликда жойлашган. Аҳолиси 63,8 киши (2004). Ч. Фарғона водийсининг қад. шаҳарларидан биридир. Ч.нинг шим. чеккасидаги Буонамозор (Бибионамозор) манзилгоҳи ҳудудидан Чучт маданистига оид материаллар топилган. Ч.нинг ёши тсғрисида бир қанча тахминлар мавжуд. Бибиона манзилгоҳида 1953, 1957, 1959, 1961 й.ларда олиб борилган археологик қазилма ишлари натижасида бу ердаги маданист сснгги жез ва илк темир даврига мансублиги маълум бслди. Ўрта аерларда шаҳар ҳарбий қалъа сифатида ривожланди. Бобурнинг отаси Умаршайх Мирзо 1480 й.да Ч.ни сз қароргоҳига айлантирган. 16-а. бошида Ч. бир неча қсрғондан иборат бслиб, улар умумий девор билан сралган. 1882 й.да қалъа деворлари бузиб ташланди. Шаҳар кенгайиб, 1886 й.дан Ч. Чует уезди маркази бслган. Ч.га оид дастлабки илмий маълумотлар шарқшунос олим акад. А.Ф. Миддендорфнинг «Фарғона водийси очерклари» да (СанктЛетербург, 1882) учрайди.
Шаҳар номининг келиб чиқиши тсғрисида тарихчи, тилшунос ва топонимисг олимларнинг бир қанча тахминлари мавжуд. Тарихий манбалардан шаҳар қад. дан Чует ва Туе номлари билан маълум бслганлиги аниқланган. Маҳаллий тилшунос олимларнинг фикрича чует ссзи форсчада «тез», «тезкор» маъносини билдиради. Ч. кадимдан Фарғона водийсининг ҳунармандчилик марказларидан биридир. Чустлик темирчилар, тсқувчилар, сопол буюм усталари, заргарларнинг маҳорати шуҳрат қозонди, чуст пичоқлари ва дсппиларининг донғи кенг тарқалди. 1912 й.да 6 пахта тозалаш, чарм здлари фаолист ксрсатган. 1926 й.дан Ч. снги ташкил қилинган Чует туманининг маркази бслди. Ч.да «Барион», «Лахта толаси», «Чустмаш» ва б. акяисдорлик жамистлари, «Сувмаш», нон здлари ва савдо корхоналари, босмахона, ксзи ожизлар корхонаси, кичик корхона, микрофирмалар, қурилиш, транспорт корхоналари ва б. фаолист ксрсатади.
Умумий таълим мактаблари, шу жумладан, гимназисинтернат мактаби, санаторийинтернат мактаби, иқтидорли болалар интернат мактаби, 2 болалар ва мусиқа санъат мактаблари, 6 касб ҳунар коллежи, 3 болалар ва ёшлар спорт мактаби, стадион, теннис корти, сузиш ҳавзаси, кутубхоналар ва клублар, музей, маданист ва истироҳат боғи, туғрукхона, марказий туман касалхонаси ва унинг бслимлари ишлаб турибди.
Ч. орқали Фарғона ҳалқа автомобиль йсли стади ва шаҳарни Ааманган, Андижон, Лоп, Фарғона, Косонсой, Ғова, Варзиқ, Олмос, Ахча ва б. аҳоли пунктлари билан боғлайди.
Муродилла Ҳайдаров.
«Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси»дан
