ХОА АЗМ ТЕАТА И, Огаҳий номидаги Хоразм вилост мусиқали драма театри — Ўзбекистондаги ксҳна театрлардан бири. 1922 й. 2 мартда «Ҳукумат уйи» номи билан Ҳамза бошчилигида ташкил бслган. Етук санъаткор Машариф Лолвонов раҳбарлигида театр пойдеворини сратган 12 кишидан иборат (Сафо Муғанний, Қ. С. Сароймонов, У. Қурбоний, А . Юсупов, О. Бекчурина, М. Ақубов (Шерозий), Қ. Қутлиев, М. Харратов, Ш. Салоев, Ж. Қалантаров ва б.) труппа сз фаолистини кичик асарлар саҳналаштиришдан бошлаган. Ҳамза сз асарлари асосида саҳналаштирган «Бой ила хизматчи», «Туҳматчилар жазоси», «Заҳарли ҳаёт», «Фарғона фожиалари», «Қармоқ», «Телефон», Маннон Уйғурнинг «Туркистон табиби», Ғулом Зафарийнинг «Арк болалари» кабилар театрда қсйилган илк спектакллар бслиб, бош ролларни Машариф Лолвонов, Ақуб Девонов, Ойша Бекчурина, Ханский, Ханскас сингари актёрлар ижро стганлар. 1933 й. Хоразм маркази Урганчга ксчирилиши муносабати билан театр ҳам Урганчга ксчирилиб, Хоразм округ давлат мусиқали драма театри номини олган. А еспубликанинг турли вилостларидан истеъдодли санъаткорлар жалб стилди. М. Шерозий, А . Омонов, К. А аҳимов, Қ. Искандаров, Қ. Бойжонов, М. Сафоев, О. Худоёрова, М. Худоёров, С. Девонов, С. Ҳожиева, О. А сзметова, А . Мусаев, С. Мусаева, В. Фаёзов, О. Қориева, 3. Қобулов, Тамарахоним, А. Турдиев, Охунжон яизия, С. Олимов, Ш. А амазонов ва б. шулар жумласидан. 2-жаҳон уруши йиллари театр жамоаси ҳарбий қисмларга хизмат қилдилар. Урушдан кейинги йиллар М. Шерозий, Ҳ. Болтаев, К. Отаниёзов, В. Фаёзов, Қ. Бойжонов, А. Болтаев, А. Юсупова, С. А аҳимова, С. Девонов, М. А ахимов, 3. Ғаффорова, А . Отажонова, А . Бойжонова, М. Юсуповдек санъат аткорлар театрни юксак поғоналарга кстардилар. «Макр ва муҳаббат», «Лайли ва Мажнун», «Фарҳод ва Ширин», «Тоҳир ва Зуҳра», «Алпомиш», «Ошиқ Ғариб ва Шоҳсанам», «Ҳамлет», «Қароқчилар», «Монсерро» ва б. 50—60йлар сратилган снг схши спектакллардир. 70—80-й.лар театрда юксалиш даври бслди. 3. Қобулов, А. Муҳамедов, Ҳ. Исломов, Ҳ. Аппанов, И. Аиёзматов сингари малакали реж. лар долзарб ва бадиий тслақонли асарлар сахналаштирдилар. Истевдодли ёш ижодкорлар театр жамоасига келиб қсшилди. «Кечиккан севги» (А. Островский), «Миндаугас» (Маряинксвичус), «Ҳижрон» (С. А аҳмон), «Беруний» (Уйғун), «Ибн Сино» (Шаломаев), «Олтин девор» (А. Вохидов), «Қароқчилар» (Ф. Шиллер), «Аждодлар қиличи» (А. Самандаров) каби спектакллар шу йиллар маҳсулидир.
Мустақиллик йиллари театр Хоразм ижодкорлари билан сқиндан ҳамкорлик қилиши унинг ижодий равнақига ижобий самарасини берди. А. Солаев, Қ. Матризаев, Ҳайитмат А асул асарлари театр репертуарини бойитибгина қолмай, унинг ижодий такомиллашувига катта ҳисса бслиб қсшилди. Комил Авазнинг «Марварид таққан аёл», «Феруз», «Огаҳий» мусиқали драмалари, «Жобби жужакнинг ҳийласи», «Ташкилдаги ҳангома», «Жавоҳир», «Тили асалим», «Аилуфар», «Жавлон журра» комедислари; «Авесто — меҳр фарзанди» спектакли сснгги йиллар саҳналаштирилган снг схши спектакллардир. Театрга турли йилларда М. Лолвонов, С. Сароймонов, 3. Қобулов, X. Аппанов, Ҳ. Исломов, И. Аиёзматовлар бош реж.лик, Л. Абдуллаева, О. Оллаберганов, С. Қодиров, Л. Кичколар бош рассомлик, А. Отажонов, Ҳ. Бобожоновлар бош дирижёрлик, А. Шабанов, 3. Ғаффоровалар бош балетмейстерлик қилиб келдилар.
Ҳоз. кунда (2005) Г. А ахимова, М. Бобожонов, Ўзбекистонда хизмат ксрсатган артистлардан Ш. А амазонова, О. Бобожонов, О. Тоғанов, Ж. Аурлаевлар, артистлардан К. Тожибоев, Ш. Шомуродов, А. Йслдошев, Л. Матёкубов, А . Қсчқоров, С. Жуманиёзовлар театрнинг етакчи актёрларидир. Театрнинг бош реж. и — М. Қурёзов, бош рассоми — Б. Бекмуродов.
Тошпслат Турсунов.
«Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси»дан