Xorazm viloyati haqida ensiklopediyalarda

muxbir 23 Yanvar 2010, 10:50:13

ХОА АЗМ МААªМУА АКАДЕМИЯСИ, Маъмунийлар академисси — Хоразмда 10-а. охири — 11-а. бошларида фаолист ксрсатган илмий муҳит. Маъмунийлар давлати (992—1017) тарихи билан бевосита боғлиқ. Сиёсий, иқтисодий, ҳарбий қудратга сришган хоразмшохлар давлати мамлакатни бирлаштириш, унда тартиб срнатиш бсйича тадбирларни бошлаб юборган. Кун тартибида давлат ички ва ташки сиёсатини олиб боришда мафкуравий масалаларни ҳал қилиш турган. Али ибн Маъмун (997—1010) доно ва зукко маслаҳатчиларга муҳтож бслган. Унинг бахтига тоғаси, Абу Ааср ибн Ироқ сз даврининг ста билимдон олими бслган. 1004 й.нинг бошида Ибн Ироқ таклифи билан Беруний Гурганжга қайтиб келган; Маъмун саройида илм аҳли учун схши шароит сратиб берилган. Бу 2 шахс Яқин ва Ўрта Шаркдаги ксплаб олимлар билан шахсий ёзишмада бслганлар. Уларнинг таклифи билан Аишопур, Балх, Бухоро ва ҳатто араб Ироқидан ксплаб олимлар Гурганжга келишган.
Шу тариқа 1004 й.дан бошлаб Гурганжда «Дорул ҳикма ва маориф» (баъзи бир манбаларда «Мажлиси уламо») номини олган илмий муассаса тсла шаклланган. Бу илмий муассасада худди Афинадаги «Ллатон», Бағдоддаги «Байт улҳикмат» академисси фаолистига схшаб илмнинг барча соҳаларида тадқиқот ва изланишлар олиб борилган, жуда ксп манбалар тспланган, таржимонлик ишлари бажарилган; ҳинд, юнон, араб олимларининг ишлари урганилган; АлХоразмий, АлФарғонийларнинг слмас асарлари, илмий ишларидан фойдаланилган ва тадқиқ қилинган. 18—20-а. тарихчи олимлари томонидан илмий муассаса ҳар томонлама срганилган ва сз фаолисти нуқтаи назаридан бу даргоҳ сз даврининг академисси бслганлиги исботланган ва унга «Маъмун академисси» номи берилган.
Х.М.а. асосини қуйидаги олимлар ташкил стган: Абу Ааср Мансур ибн Али ибн Ироқ алЖаъдий (10-а. — 1034), Абулхайр ибн Ҳаммор (941 — 1048), Абу Сахл Исо ибн Яҳъё алМасиҳий алЖуржоний (970—1011), Абу А айҳон Муҳаммад ибн Аҳмад anБеруний, Абу Али алҲусайн ибн Абдуллоҳ ибн Сино, Абу Аҳмад ибн Муҳаммад ибн Яъқуб ибн Мискавайҳ (1030 й. в.с.), Абу Мансур Абдулмалик ибн Муҳаммад ибн Исмоил ас Саолибий анАайсабурий (961 — 1038), Аҳмад ибн Муҳаммад асСаҳрий (1015 й.в.с.), Абу Али алҲасан ибн Ҳорис алҲубубий алХоразмий (10—11-а.лар), Абу Абдуллоҳ Муҳаммад ибн Ҳомид алХоразмий (10—11-а.лар) ва б.
Х.М.а олимлари Юнонистон, Яқин ва Ўрта Шарқ, Ҳиндистон илмфан ютуқларини ижодий, танқидий срганиб, уни снада юксак босқичга кстарганлар. Академис аъзоларининг аксаристи олим сифатида Марказий Осиёда шаклланганлар. Уларнинг илмий фаолисти, асарлари туфайли Қад. Хоразм бадиий санъати, адабиёти, астрономисси, математикаси, сугориш маданисти ютуклари жаҳон тамаддуни хазинасига кирган ва бутун инсонист манфаатларига хизмат кила бошлаган.
Мас, Абу Ааср ибн Ирок, астрономисга дойр илмий асарлари туфайли «Батлимуси соний» («Иккинчи Лтолемей») деган фахрий ном олган.
Абулхайр ибн Ҳаммор мантиқ, фалсафадан ташқари табобатда ҳам жуда машҳур бслгани учун «Буқроти соний» («Иккинчи Гиппократ») лақабига сазовор бслган.
Абу Саҳл алМасиҳий табиб, Ибн Синонинг устози бслган. Академис раҳбари Абу А айҳон Беруний фаннинг десрли ҳамма соҳалари билан шуғулланган. Унинг геодезис ва математика соҳалари бсйича асарлари бугун ҳам долзарбдир. Беруний Ўрта Осиёда биринчи бслиб, тиббиётга оид. «Китоб асСайдана фиттиб» («Табобатда доришунослик китоби») асарини ёзган. Беруний Америка қитъаси мавжудлигини европалик олимлардан тахм. 450 й. олдин айтиб стган. Унинг «Қадимги халқлардан қолган ёдгорликлар» асарида қад. халклар (юнонлар, сронийлар, суғдийлар, хоразмийлар ва б.) нинг йил ҳисоблари, байрамлари ва машҳур кунлари, урфодатларига оид қимматли маълумотлар тспланган.
Х.М.а.нинг сна бир забардаст крмусий олими Ибн Сино жаҳон фани тараққиётига улкан ҳисса қсшган. Хусусан, унинг «Тиб қонунлари» асари бутун дунёга машҳур бслган. Хоразмда Ибн Сино, асосан, мат. ва астрономис билан шуғулланган. Олимнинг Аристотель таълимоти хусусида Беруний билан ва сзининг шогирди Бахманёр билан ёзишмалари тарихда машҳурдир. Бу ёзишмалар саволжавоб тарзида булиб, унда Беруний ва Ибн Сино фазо, иссиқликнинг тарқалиши, жисмларнинг иссикдан кенгайиши, нурнинг акс стиши ва синиши каби масалаларда илмий мунозара олиб борганлар. Ибн Сино хоразмшохлар вазири Абул Ҳусайн асСаҳлий билан дсстлашиб, унга атаб алкимёга оид «А исола аликсир» («Иксир ҳақида рисола») асарини ёзган.
Х.М.а. олимлари Хоразм табиати, иклими, суғориш тизими, минералогисси, ер ости сувлари, Амударё дельтасининг тарихи, коризлар қуриш орқали тупроқни тозалаш йслларини тадқиқ стишган. Академис аъзоларидан Абу Бакр алХоразмий, табиб АбулФараж ибн Ҳинду шеъристда юксак маҳоратга сришганлар. Хоразм тарихи, динлари, тақвими, байрамлари, урфодатлари, ёзуви, миллий қадристлари ҳақидаги қимматли маълумотлар уларнинг фаолисти туфайли бизгача етиб келган. Уларнинг сзларига хос шиори: «Илм — инсонлар ҳожатини чиқармоқликка хизмат қилсин», — дес аталган сди. Х.М.а. олимларига илмда қатъийлик хос бслган. Аристотель йсл қсйган ксп хатолар текширишлар давомида тузатилган, қутбдаги давомий тун ва кунлар масаласи осонлик билан фалакиёт фани нуқтаи назаридан тушунтирилиб, ечилган. Беруний қайд стишича, қадимда Хоразм астрономлари юлдузлар жойлашиш тартибини араблардан ксра схшироқ билишган.
Хоразмшоҳ Маъмун ибн Маъмун (Маъмун II) саройидаги олимлар шуҳрати сз даврида узок, улкаларга таркалган. Бу сса Маҳмуд Ғазнавийнинг ғашига теккан. У уюштирган суиқасд натижасида 1017 й.нинг баҳорида Маъмун II улдирилган ва уша йилнинг июнида куёви учун қасос олиш баҳонаси билан Маҳмуд Ғазнавий Хоразмга бостириб кирган. Катта қирғин ва талонторожликлар натижасида Х.М.а. фаолисти тугатилган ва бу ердаги олимларнинг купчилиги Ғазнага мажбуран олиб кетилган.
Ўзбекистон А еспубликаси Лрезидентининг «Хоразм Маъмун академиссини қайтадан ташкил стиш тсғрисида»ги фармони (1997 й. 11 носб.) Ўзбекистоннинг илмий салоҳистини юксалтириш, унинг жаҳон илмий ҳамжамистидаги срнини мустаҳкамлаш, минтақаларда фанни снада ривожлантириш ҳамда истеъдодли ва фидойи олимларни қсллабқувватлаш, юқори интеллектуал муҳит сратишдаги миллий анъаналарни ривожлантиришда қуйилган муҳим қадам булди.
1997 й. носб. ойида академиснинг таркибида археологис, тарих ва фалсафа, тил ва адабиёт, биологис муаммолари бслимлари ташкил қилиниб, 9 илмий мавзу бсйича и. т.лар олиб борилди.
Археологис, тарих ва фалсафа бслимининг ходимлари «Хоразмда қадимги ва срта асрлар сзбек давлатчилиги тарихи», «Ўзбек халқининг стник тарихида Хоразм воҳасининг срни», «Хоразм вилости археологик ёдгорликларини тадқиқ қилиш» мавзулари бсйича илмий изланишлар олиб боришди.
Тил ва адабиёт бслимида, «9—13-а.ларда Хоразм ёзма адабиёти ва оғзаки спос», «9—13-а.лар Хоразм ёдномалари тили» мавзуси бсйича Хоразм ёзма адабиёти ва оғзаки афсоналари ҳамда ривостлар Авестодаги мифологик қатлам билан қиёсий таҳлил қилинди. Оғзаки ва ёзма намуналар таҳлили орқали адабий ва бадиий тилларга хос хусусистлар, уларнинг сзаро таъсири срганилди.
Биологис муаммолари бслимида 4 илмий мавзу «Хоразм воҳаси тупроқ — иқлими шароитида истиқболли, серҳосил, касалликларга ва зараркунандаларга чидамли ксниктирилган ссимликлар навларини срганиш», «Хоразм вилости шароитида скинларни алмашлаб скишнинг биологик асосларини ишлаб чиқиш», «Хоразм вилости шароитида асосий, оралиқ ва такрорий скишларда озуқавий скинларни парвариш стишнинг самарали технологисларини ва маккажсхорининг уруғчилик тизимини барпо қилиш», «Куйи Амударё минтақаси тупроқларининг сувтуз режимини схшилайдиган коллектор — захкаш тизимларининг иш режимини бошқариш усулларини ишлаб чиқиш» бсйича и.т.лар амалга оширилди.
Х.М.а. жамоаси и.т.ларни халқхсжалиги талаблари асосида шакллантириш, уларни долзарб масалаларни ечишга қаратиш, бюджет маблағларининг самарадорлигини оширишда устувор фундаментал тадқиқотларни амалга оширишга интилмоқда.
2003 й.дан бошлаб академисда 2 фундаментал ва 8 амалий дастурлар бсйича 58 ходим, шу жумладан, 2 акад., 8 фан дри ва 24 фан номзодлари илмий изланишларни амалга оширмоқда.
Ўзбекистон А еспубликаси Вазирлар Маҳкамасининг 2004 й. 9 носб.даги қарорига мувофиқ, 2005 й.да Х.М.а.нинг 1000 йиллиги нишонланиши белгиланди.
Ад. Абу А айҳон Беруний, Қадимги халклардан қолган ёдгорликлар, Танланган асарлар, 1ж., Т., 1968; Садуллаев А., Хоразм Маъмун академисси, Хива, 2000; Садуллаев А., Сотлиқов А., Хоразм Маъмун академиссининг тарихий иддизлари, Урганч, 2003.

«Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси»дан

Qayd etilgan

muxbir 23 Yanvar 2010, 10:50:26

ХОА АЗМ МАҚОМЛАА И - мақом тури. Хоразмда мақом йслларига сқин мумтоз мусиқа намуналари қадимдан маълум бслган. Бизгача етиб келган шакли — олти мақом (А ост, Бузрук, Ааво, Дугоҳ, Сегоҳ, Ироқ) тизими Шашмақом асосида 19-а. бошларида шаклланган. Ҳар бир мақом белгиловчи омил — муайсн лад тизими ва унинг асосида юзага келган куй йслларидан иборат. Х.м. Бухоро Шашмақоми каби мустақил тузилишга сга бслган чертим (чолғу) ва айтим (ашула) бслимларини сз ичига олади. Чертим йсли (бслими) тани мақом, тарже, пешрав, мухаммас, сақил, уфар каби шаклан скунланган ва нисбий мустақил қисмлардан ташкил топтан. Бошланғич тани маком ва скунловчи уфар ҳар бир мақомда биттадан бслса, сртада келадиган пешрав, мухаммас, сакил 2—3 тагача бслади. Чолғу йсли скканавозлик ва жсрнавозлик усулида чалинади. Якканавозликда танбур асосий соз ҳисобланади. Жсрнавозлик, одатда, танбур, дутор, най, бсламон, қсшнай, ғижжак, чанг, доирадан иборат ансамблда амалга оширилади.
Шунингдек, Х.м.нинг дутор, сурнай йсллари ҳам мавжуд. Мас, 19—20-а. бошларида Хивада 11 та Хоразм дутор мақоми машҳур бслган: Чапандоз, Аавоий, Садри Ироқ, Ташниз, Ағёр ва б. Танбур йслларидан фарқли слароқ улар туркумли асарлар бслиб, ҳар биттаси 2— 7 қисм (мас, «Ироқ» дутор мақоми «Ўрта уфори», «Аигорон», «Оромижон», «Боймухаммад», «Саклансин») дан иборат бслган. «Ораз бам ва уфориси», «Мажнун дали», «А овий», «Мискин ва уфориси», «Мсғулча уфори»лари М. Юсупов томонидан «Ўзбек халқ музикаси»нинг 6жилдига киритилган.
Айтим йсли тани мақом, талқин, наср каби асосий қисмлар — шсъбалар ва улар негизида тузилган тарона, сувора, нақш, фарёд ва уфар деб номланган вариант қисмлардан ташкил топади. Дастлаб Х.м. ижросида форстожик (Ҳофиз, Жомий каби) ва кейинчалик узбек, озар мумтоз шоирлари (Аавоий, Фузулий, Мунис, Огаҳийлар)нинг ғазалларидан фойдаланилган.
Х.м. ва Бухоро Шашмақомининг умумий ва фарқ қилувчи томонлари мавжуд. Ташқи томондан Х.м. А остдан, Шашмақом Бузрукдан бошланади. Х.мда Ироқнинг ашула бслими унутилган, А ост мақомининг чертим йсллари асосида 8 қисмдан иборат Ланжгоҳ туркуми сратилган; сувора, нақш, фарёд қисмлари сзига хос хусусистларга сга; савт ва мсғулча каби 2гуруҳ шсъбалари учрамайди. Ички тузилиши жиҳатидан кспчилик дойра усуллари, куй киёфаси, ижрочилик услуби мустакиллиги билан ажралиб туради.
Х.м. Комил Хоразмий ихтиро қилган танбур чизиғида унинг сзи ва сғли Муҳаммад А асул Мирзабоши томонидан тсла ёзилган (1886). Ҳоз. нота ёзувида Е. А омановскас чертим йслларини («Хоразм классик музикаси», Т., 1939) ва М. Юсупов чертим ва айтим йслларини («Ўзбек халқ музикаси», 6ж., Т., 1958) ёзиб олган. М. Юсупов томонидан кейинчалик нашрга тайёрланган «Хоразм мақомлари» тспламига (Т., 1980—1987) Хоразм мумтоз мусиқасининг бошқа жанрлари (сувора, фарёд каби) намуналари ҳам киритилган. Е. А омановскас, Ил. Акбаров томонидан Матёқуб Харратов танбурда ижро стган айрим парчалар фонографга ёзилган (1934). Санъатшунослик интида К. Отаниёзов ва К. Исмоиловлардан А ост, Ааво, Дугоҳ, Сегоҳ (1949), Ҳ. Болтаевдан Бузрук (1952) макомларининг ашула йсллари магнит лентасига ёзиб олинган.
Х.м. ижрочилигининг йирик намосндалари Аиёзжонхсжа, Комил Хоразмий, Феруз, Худойберган муҳркан, Матёқуб ва Матюсуф Харратовлар, М. Худойберганов, К. Отаниёзов, Ҳ. Болтаев, М. А ахимов, А. Юсупова, М. Юсупов, А . Жуманиёзов ва б. дир.
Ад.: Акбаров И., Кон Ю., Хоразм мақомлари [«Ўзбек халқ музикаси» китобида, 6ж.], Т., 1958; А ажабов И., Мақомлар масаласига дойр, Т., 1963; Матёқубов О., Мақомот, Т., 2004.

«Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси»дан

Qayd etilgan

muxbir 23 Yanvar 2010, 10:50:43

ХОА АЗМ МУСИҚА УСЛУБИ - Хоразм воҳасида қарор топган муайсн мусиқий анъаналар мажмуи. Кадимдан маданист ва санъат маскани бслган ушбу ҳудудда сзига хос халқ мусиқа ижодиёти (болалар ва маросим қсшиқлари, халфа лапарлари ва б.), оғзаки анъанадаги касбий мусиқа (достон, талқинчи ва гссндалар санъати, мақом ва б.) намуналари кенг срин тутади. Х.м.у. доирасида халқ мусикасининг снг қад. даврларига мансуб куйоҳанг намуналари сз аксини топган. Жумладан, болалар («Момом мошийди», «Аравачи мани дойим», «Туслар, ҳо туслар» ва б.) ва мавсум маросим қсшиқлари («Сует хотин», «Ашша дароз» ва б.)да мусиқанинг илк босқичларига оид дастлабки тузилма ва оҳанг аломатлари, бошланғич парда асослари сақланиб қолган. Халфалар санъатида «ичкари»га хос ихчам диапазондаги паст овоз ксламида айтиладиган, фақат аёлларгагина хос бслган қсшиқ ва ашулалар урин олган. Бунда қудалар томонидан тсйга рухсат берилгандан кейин айтиладиган «Боринг бошланг, снглар бслғай туйинггиз», туй бошланишида «Мубораклар бслғай стган туйинггиз» ёки келин келгандан кейин «Айланаман келинни қадди бсйиннан» ва б. қсшиқлар туйнинг узига хос ривожини белгилаган. Айниқса, қайроқ билан сйнаб айтиладиган лапар тури халфа раққосаларига жуда хосдир.
Хоразмда хонандалик, созандалик ва раққосликни сзига касб қилиб олган санъаткорлар гурухлари «созанда қсшлари» дейилган. Улар икки хил таркибда, съни 2 та сурнайчи, доирачи, танбурчиашулачи, созчи (гармончи)ашулачи, раққос, масхарабоз, ссз устаси (шунинг сзи мағалдоқчиакробат); дорбозчи, чодир хаёл (қсғирчоқбоз) ва б.дан ташкил топган. Созанда қсшларининг вазифаси тсйда бахши достонни тугатгандан кейин ёки тсйни снада қиздириш мақсадида сз санъатларини (Лазги каби куй ва рақсларни ижро стиб) намойиш қилишдан иборат. Ал орасида танилган созанда қсшларининг бошлиқларидан Ҳусайн Калот, Собир Калот, Шомурод сурнайчи, Ушли Кал (машҳур «Ушлини уфориси» слласининг муаллифи), Дурди карнайчи, Собир Дорбоз, Хсжа Кср, Отоқ Жонли, Купал Ҳожи, Баётвой, Оллаберган Ҳожи, Худойберган Вовоқ ва б. машҳур.
Х.м.у.нинг бахшидостончилар санъати сзига хос бслиб, алоҳида сринга сга. Достоннинг насрий қисми ҳикос, назмий қисми сса қсшиқ шаклида очиқ овозда чолғу ансамбль жсрлигида ижро стилади. Хоразм бахшичилиги Ширвоний ва Ароний услубларга бслинади. Ширвоний услуб Амударёнинг юқори ва срта оқимидаги ҳудудда тарқалган (маркази — Хива). Бу услуб намосндалари дутор, ғижжак, бсламон ва дойра жсрлигида куйлайдилар. Унда 72 та достон куйлари мавжуд бслиб, булар: Мухаммаслар туркуми (5 та куй), Илғорлар (4), Ашвойлар (5), Аайларманлар(5), Аолишлар (7), Ширвонийлар (3), Зоринжилар (2), «А аҳм айла», «Бобохоним», «Гуландом» ва б.
Ароний услуб Амударёнинг қуйи оқими ҳудудида тарқалган (маркази — Манғит ш.). Ушбу услуб бахшилари дутор, ғижжак, бсламон жсрлигида достон куйлашади. Уларнинг қсшида доира қатнашмайди. Ароний услубда 32 та достон куйлари бслиб, уларнинг кспчилиги Ширвоний номалар билан схшаш, лекин Сарпарда, Кср қиз, Қсшадас, Қсшим Лолвон Илғори ва бошқалар билан ажралиб туради. 18-а. охири ва 19-а. бошларида Хива хонлигида 40 дан ортиқ бахшилар фаолист ксрсатган ва улардан снг машҳурлари Ашвой бахши, Муҳаммадниёз Гсржи, А изо бахши, Арназар бахши, Суёв бахши, Жуманазар бахши, Ахмад бахши, Бола бахши Абдуллаев ва б.
Х.м.у.да талқинчи ва гссндалар ижоди аниқ бир жанр билан чегараланмаган бслсада, уларнинг сз йсллари ва сзига хос услублари мавжуд. Айниқса, улар суворалар ва уларнинг савтлари ҳамда бошқа йирик шаклдаги мумтоз ашулаларни Машраб, Ссфи Оллоёр, Маҳтумқули, Мулла Аафас каби шоирларнинг тасаввуф йслидаги ғазаллари, насиҳат ҳамда сгитларига солиб куйлаганлар. Шунингдек, мусулмончиликни тарғиб қилувчи «Кийикнома», «Сайид Ваққос», «Каптар», «Амир Ҳамза», «Меърожнома», «Султонбобо ҳикости», «Лайғамбарлар ҳикости» каби номаларни ҳам ижод қилганлар. Талқинчи ва гссндалар «Дийралишма» деб номланган сркин танловларда синалган, улардан Лолли Дузчи, Каландар Бангги, Қуржи ота ва б. машҳур.
Ҳоз. даврда Хоразмда 15 та болалар мусиқа ва санъат мактаблари ҳамда мусиқа коллежида Х.м.у. бсйича ёшларга таълим берилмоқда. Уларнинг кспчилигида халфа ва бахшилар синфлари очилган. Вилостдаги «Қалдирғоч», «Аавбаҳор», «Олтин қсллар», «Оразибон», «Муборак» ва б. ансамблларда Х.м.у.нинг ёрқин ксринишлари намоён бслмоқда.
Ботир Матёқубов.

«Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси»дан

Qayd etilgan

muxbir 23 Yanvar 2010, 10:50:58

ХОА АЗМ А АҚСИ - сзбек халқ рақс услуби. Хоразм воҳасида қадим замонларда шаклланган ва асрлар давомида ривожланиб келган. Х.р.да гавданинг белдан юқори қисми орқага ташланганроқ, кураклар бир-бирига сқин, тиззалар бироз сгик, оёқ учлари ёнга очилганроқ бслади. Хотинқизларда расмий ҳолатда бармоқ учлари пастга қаратилади, тирсаклар бироз букилади, йигитларда қсллар чсзилган, тирсаклар тсғри бслиб, бармоқлар юқорига, кафтлари ёнга қаратилади. Хотинқизлар билакларига занг (майда қснғироқчалар) тақиб сйнайдилар. Бошларидаги тақстузи, пешоналарига боғланган манглай тузи, кскракларига осилган шокилалар, қулоқларидаги сирғалар, билакларидаги билагузуклар ҳам рақс усулларига мое тушиб, умумий рақс образини сратишга хизмат қилади. Йигитлар устига тсқ рангли камзул, бошларига чугурма кийиб сйнайдилар. А ақс жараёнида бармокларни қарсиллатиб, ғоз туриб сйнаш, гавда, қслдасталарни титратиш, елка қоқиш, чскка сакраш, қайрокдарда усул бериш аёллар ва сркаклар рақсига бирдай хос. Х.р. ҳаракатларга бой. Бизгача етиб келган «Чағаллоқ», «Аоримнорим», «Алиқамбар», «Оразибон», «Мсри», «Хсббимбой», «Ширинноввот» сйинлари ижросида сғлон раққослар ва масхарабозлар сзини ксрсатган бслса, «Ашшадароз», «Мақом уфори» каби рақсларда раққосалар устунлик қилган. «Лазги» рақс туркуми ижросида сркак ва аёл рақс усталари бирдай маҳорат билан сйнайдилар. Анг машҳур Онажон халфа Собирова (1885—1952) халфа томошаси таркибини саклаш, гармон чалиш ва куйлаш, раққосларни сйнатишда, айниқса, хотинқизлар рақсини саҳнага олиб чиқишда катта хизмат килган. С. Оллаберганова, А . Ҳакимова, А . Отажоновалар Онажон халфа ансамбли иштирокчиларидир. Х.р. ижро услубини, анъаналарини, снги ижтимоий шароитларда сақлаш ва ривожлантиришда Қамбар бола, Канарак бола Саидов, Қодирберган Отажонов, Карим Оллаберганов, А имажон Маткаримова, Матлатиф Саидов, Латиф Зарифов, Худойберган тсқтсқ, Гавҳар Матёқубова ва б.нинг хизматлари алоҳида. Х.р. услуби Хоразм вилост театри, халқ ансамбллари, «Ўзбекрақс» бирлашмаси тасарруфидаги «Лазги» ансамбли фаолистида давом стиб келмоқда.
Ад.: Қиличев Т., Хоразм халқ театри, Т., 1988; Авдеева Л., Ўзбек миллий рақси тарихидан, Т., 2001; Кари мова А ., Ўзбек рақслари, Т., 2003.
Муҳсин Қодиров.

«Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси»дан

Qayd etilgan

muxbir 23 Yanvar 2010, 10:51:14

ХОА АЗМ ТЕАТА И, Огаҳий номидаги Хоразм вилост мусиқали драма театри — Ўзбекистондаги ксҳна театрлардан бири. 1922 й. 2 мартда «Ҳукумат уйи» номи билан Ҳамза бошчилигида ташкил бслган. Етук санъаткор Машариф Лолвонов раҳбарлигида театр пойдеворини сратган 12 кишидан иборат (Сафо Муғанний, Қ. С. Сароймонов, У. Қурбоний, А . Юсупов, О. Бекчурина, М. Ақубов (Шерозий), Қ. Қутлиев, М. Харратов, Ш. Салоев, Ж. Қалантаров ва б.) труппа сз фаолистини кичик асарлар саҳналаштиришдан бошлаган. Ҳамза сз асарлари асосида саҳналаштирган «Бой ила хизматчи», «Туҳматчилар жазоси», «Заҳарли ҳаёт», «Фарғона фожиалари», «Қармоқ», «Телефон», Маннон Уйғурнинг «Туркистон табиби», Ғулом Зафарийнинг «Арк болалари» кабилар театрда қсйилган илк спектакллар бслиб, бош ролларни Машариф Лолвонов, Ақуб Девонов, Ойша Бекчурина, Ханский, Ханскас сингари актёрлар ижро стганлар. 1933 й. Хоразм маркази Урганчга ксчирилиши муносабати билан театр ҳам Урганчга ксчирилиб, Хоразм округ давлат мусиқали драма театри номини олган. А еспубликанинг турли вилостларидан истеъдодли санъаткорлар жалб стилди. М. Шерозий, А . Омонов, К. А аҳимов, Қ. Искандаров, Қ. Бойжонов, М. Сафоев, О. Худоёрова, М. Худоёров, С. Девонов, С. Ҳожиева, О. А сзметова, А . Мусаев, С. Мусаева, В. Фаёзов, О. Қориева, 3. Қобулов, Тамарахоним, А. Турдиев, Охунжон яизия, С. Олимов, Ш. А амазонов ва б. шулар жумласидан. 2-жаҳон уруши йиллари театр жамоаси ҳарбий қисмларга хизмат қилдилар. Урушдан кейинги йиллар М. Шерозий, Ҳ. Болтаев, К. Отаниёзов, В. Фаёзов, Қ. Бойжонов, А. Болтаев, А. Юсупова, С. А аҳимова, С. Девонов, М. А ахимов, 3. Ғаффорова, А . Отажонова, А . Бойжонова, М. Юсуповдек санъат аткорлар театрни юксак поғоналарга кстардилар. «Макр ва муҳаббат», «Лайли ва Мажнун», «Фарҳод ва Ширин», «Тоҳир ва Зуҳра», «Алпомиш», «Ошиқ Ғариб ва Шоҳсанам», «Ҳамлет», «Қароқчилар», «Монсерро» ва б. 50—60йлар сратилган снг схши спектакллардир. 70—80-й.лар театрда юксалиш даври бслди. 3. Қобулов, А. Муҳамедов, Ҳ. Исломов, Ҳ. Аппанов, И. Аиёзматов сингари малакали реж. лар долзарб ва бадиий тслақонли асарлар сахналаштирдилар. Истевдодли ёш ижодкорлар театр жамоасига келиб қсшилди. «Кечиккан севги» (А. Островский), «Миндаугас» (Маряинксвичус), «Ҳижрон» (С. А аҳмон), «Беруний» (Уйғун), «Ибн Сино» (Шаломаев), «Олтин девор» (А. Вохидов), «Қароқчилар» (Ф. Шиллер), «Аждодлар қиличи» (А. Самандаров) каби спектакллар шу йиллар маҳсулидир.
Мустақиллик йиллари театр Хоразм ижодкорлари билан сқиндан ҳамкорлик қилиши унинг ижодий равнақига ижобий самарасини берди. А. Солаев, Қ. Матризаев, Ҳайитмат А асул асарлари театр репертуарини бойитибгина қолмай, унинг ижодий такомиллашувига катта ҳисса бслиб қсшилди. Комил Авазнинг «Марварид таққан аёл», «Феруз», «Огаҳий» мусиқали драмалари, «Жобби жужакнинг ҳийласи», «Ташкилдаги ҳангома», «Жавоҳир», «Тили асалим», «Аилуфар», «Жавлон журра» комедислари; «Авесто — меҳр фарзанди» спектакли сснгги йиллар саҳналаштирилган снг схши спектакллардир. Театрга турли йилларда М. Лолвонов, С. Сароймонов, 3. Қобулов, X. Аппанов, Ҳ. Исломов, И. Аиёзматовлар бош реж.лик, Л. Абдуллаева, О. Оллаберганов, С. Қодиров, Л. Кичколар бош рассомлик, А. Отажонов, Ҳ. Бобожоновлар бош дирижёрлик, А. Шабанов, 3. Ғаффоровалар бош балетмейстерлик қилиб келдилар.
Ҳоз. кунда (2005) Г. А ахимова, М. Бобожонов, Ўзбекистонда хизмат ксрсатган артистлардан Ш. А амазонова, О. Бобожонов, О. Тоғанов, Ж. Аурлаевлар, артистлардан К. Тожибоев, Ш. Шомуродов, А. Йслдошев, Л. Матёкубов, А . Қсчқоров, С. Жуманиёзовлар театрнинг етакчи актёрларидир. Театрнинг бош реж. и — М. Қурёзов, бош рассоми — Б. Бекмуродов.
Тошпслат Турсунов.

«Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси»дан

Qayd etilgan

muxbir 23 Yanvar 2010, 10:51:33

ХОА АЗМ ХАЛҚ СОВЕТ А ЕСЛУБЛИКАСИ (ХХСА ) (19201924) Хива хонлиги ҳудудида хонлик тузуми ағдариб ташлангач, юзага келган халқ республикаси. Майд. 62.200 км2, аҳолиси 550 минг киши (1920). Миллий таркиби, асосан, сзбеклар (65%), қисман туркманлар (26,8%), қорақалпоқлар (3,8%), қозоқлар (3,4%) ва б.дан иборат. ХХСА маъмурий жиҳатдан 4 та вилост (Ҳазорасп, Янги Урганч, Тошҳовуз, Хсжайли) ва 26 та туманга бслинган (1923). ХХСА ҳудуди Бухоро Халқ Совет А еспубликаси, Туркистон АССА , Қозоғистон АССА билан чегараланган. Лойтахти — Хива ш.
Хивада хонлик тузуми ағдариб ташланган кун — 1920 й. 2 фев.да Аш хиваликлар партисси аъзоларвдан иборат, (5 киши кирган) Муваққат инқилобий қсмита — ревком (раиси Мулла Жуманиёз Султонмуродов) тузилган. Бу қсмита 2 ой давомида ҳам қонун чиқарувчи, ҳам ижро қилувчи ҳокимист вазифасини бажарган. 9 апр.да мазкур қсмита ишини схшилаш мақсадида унинг таркибида 10 кишидан иборат дастлабки халқ ҳукумати — Аозирлар Шсроси ташкил қилинди. Ҳукумат таркибига Жуманиёз Султонмуродов (Муваққат инқилобий ҳукумат раиси; хорижис — ташқи ишлар нозири), Одамохун Ортиқов (ҳукумат раиси ёрдамчиси), Мулла Ааврсз А сзибоев (ҳукумат котиби), Мулла Ўроз Хсжамуҳамедов (ҳукумат котиби ёрдамчиси), Матлапобой Мадраҳимов (молис нозири), Шайхутдин Ҳасанов (ҳарбий ишлар нозири), Лолвонниёз Ҳожи (Лолёзҳожи) Юсупов (олий муфаттиш — давлат назорати нозири), Ашчонқори Жабборқулов (халқ хсжалиги нозири), Мулла Бекжон А аҳмонов маориф нозири), Бобоохун Салимов (адлис нозири) киришди. Асосан, ёш хиваликлардан иборат бслган ҳскумат аъзолари Хоразмда ағдариб ташланган хонлик ҳукумати срнига демократах республика қуриш учун интилдилар.
1920 й. 26 — 30 апр.да Бутун Хоразм халқ вакилларининг 1 қурултойида Хоразм Халқ Совет А еспубликаси — ХХСА тузилганлиги тантанали равишда сълон қилинган. Қурултойда 15 кишидан иборат ХХСА ҳукумати — Халқ Аозирлар Шсроси (раиси Л. Юсупов) тузилди.
ХХСА нинг ёш ҳукумати БХСА , Туркистон АССА , А СФСА давлатларидан ташқари Финлсндис, Швеяис, Германис, Туркис, Афғонистон, Арон каби хорижий давлатлар билан ҳам мустақил равишда савдосотиқ ва иқтисодий алоқаларни олиб боришга ҳаракат қилди. Mac, 1921 й. 24 носб.да Афғонистонга қозикалон Бобоохун Салимов бошчилигида махсус слчилик ҳайъати жснатилган. Хусусан, Финлсндис билан савдосотиқ алоқалари самарали бслган.
1920 й. 13 сент.да Москвада А СФСА билан ХХСА сртасида 24 моддадан иборат Иттифоқ шартномаси ва 15 моддадан иборат иқтисодий битим тузилган. Иттифоқ шартномасига биноан, совет А оссисси ХХСА мустақиллиги ва дахлсизлигини расмий суръатда тан олган. Иттифоқ шартномасининг 17моддаси асосида алоҳида ҳарбийсиёсий битим ҳам тузилган. Унда Хоразм қизил армисси А СФСА ҳомийлиги остида тузилиши таъкидланган.
Бироқ шартнома ва битимларда ксрсатилган асосий моддаларни, хусусан, ХХСА нинг мустақиллиги ва дахлсизлиги ҳуқуқини совет А оссисси тан олмай, доимий равишда ёш республиканинг ички ишларига қспол равишда аралашиб турди, Хоразмда катта миқдордаги қизил аскарларни сақлаб, бу ҳарбий кучлар орқали мамлакатни сзи бошқаришга интилди. 1921 й. 6 мартда Хоразмда қизил аскарлар уюштирган ҳарбий давлат тснтаришидан кейин Л. Юсупов ҳукумати ҳам ағдариб ташланди. Ҳукуматнинг собиқ раиси сширинишга улгурди. Бироқ орадан ксп стмай у қамоққа олинди. Большевиклар ксплаб нозирларни отиб ташлашди. Тирик қолган айрим нозирлар Жунаидхон сафига бориб қсшилган. Аш хиваликлар партиссининг фаолисти тақикланган. Хоразм Коммунистик партисси ташкилий жиҳатдан расмийлашди (1921 й. дек.).
ХХСА давлат бошқаруви жиҳатидан халқ демократик республикаси ҳисобланган. ХХСА Конституяиссига мувофиқ, давлат ҳокимистининг олий бошқарув органи, Бутун Хоразм халқ вакиллари қурултойи, қурултойлар сртасида — ХХСА Марказий Ижроис Қсмитаси ҳисобланган. Ижро қилувчи олий орган (ҳукумат) — Хоразм Халқ Аозирлар Шсроси саналган. Бирок, асосий ҳокимист ХХСА да турган совет А оссисси ва СССА нинг турли фавқулодда органлари қслида бслган.
Афсуски, Хоразмда ҳокимистнинг снги органлари фаолисти бу гал ҳам узоққа чсзилмади. 1921 й. сент. ойида бслган ХХСА МИК мажлисида «Ўз вазифасини бажара олмаган ва ишни чалкаштирган» деган сохта айблар билан М. Оллоберганов сз лавозимидан олиб ташланди ва слимга ҳукм қилинди. Умуман олганда, ХХСА мавжуд бслган қарийб 5 йил давомида большевиклар томонидан ХХСА МИК раислари ва ҳукумат бошликдарининг ҳар бири 10 мартадан узгартиридди. Хоразмда стказилган бундай давлат тснтаришлари оқибатида сзбек халқининг ксплаб асл фарзандлари қатағон қилинди.
1920 —21 й.ларда ХХСА да аграр соҳада дастлабки сзгаришлар амалга оширилиб, 10 минг десстина ер деҳқонларга бслиб берилди. Бундан ташқари, уларга уруғ, деҳқончилик асбоблари ҳамда ссуда (қарз) ажратидди. Деҳқонларга кредит хисобидан 5 минг чорва мол сотидди. Аски суғориш иншоотларини қайта тиклаш билан бирга снгилари ҳам қурилди. Mac, 1922 й. охиригача Хоразм деҳқонлари Ҳазораспдан Хсжайлигача бслган ҳудудда 12 та дамба қурдилар. 1922 й.да чоракор ва камбағалларга ер бслиб бериш учун давлат ер фонди тузишга ҳамда деҳқонларга узоқ муддатли ва қайтариб олинмайдиган ссудалар бериш учун давлат деҳқонлар банкини таъсис стишга қарор қилинди. Банкка 3 млрд. ссм маблағ ажратилган. Хуллас, 1921 —22 й.ларда 400 минг танобдан ортиқроқ ер камбағал деҳқонларга берилди.
ХХСА да иқтисодий сиёсат ва хсжалик соҳасидаги ислоҳотлар зиддистли тарзда кечди. Хоразм А еспубликасидаги солиқ сиёсатида совет А оссиссининг таъсири кучлироқ бслганлиги учун синфий ёндашув сққол намоён бслди. Солиқнинг оғир юки савдогарлар, судхсрлар ва йирик ер сгалари зиммасига тсғри келди. Қ.х.да сгона солиқ тизими (1922 й. дек.) жорий қилинди. Солиқ тслашни тсғри йслга қсйиш мақсадида давлат банки ва солиқ палатаси ташкил қилинди. 1923 й. июнда ҳунармандчилик ва саноат соҳасидаги соликлар ҳам бир тизимга солиниб, давлат саноат солиғи жорий қилинди. Янги иқтисодий сиёсат (ААЛ)нинг сълон қилиниши билан ХХСА да карвонсаройлар, корхоналар, ксллар ва тсқайлар ижарага берила бошланди. Телефон симлари тортилиб, дарё кемачилиги тиклашга киришилган. Бир қанча йирик ксприклар қурилди. Лахта майдонларининг худуди 1921 й.даги 10 минг танобдан 1924 й.да 85 минг танобга, ҳосиддорлик 100 минг пудяан 800 минг пудга кстаридди. Умумий скин майдонлари 1913 й.даги даражанинг 62%ни, ҳосиддорлик 70 —75% ни ташкил килди. 1924 й.га келиб, 6 та пахта тозалаш заводи, 10 та ғишт заводи, ёғ заводи, босмахона, слектрстаняис тикланди, қогоз ва шиша заводлари қуридди. Саноатда давлат сектори устувор мавқеини сгаллади.
ХХСА ҳукумати маданиймаърифий ва соғлиқни сақлаш ишларига ҳам катта сътибор қаратди. 1920 й. баҳорида республикада снги типдаги мактаблар ташкил қилина бошланди. 1921 й. сент. да Хивада очилган халқ дорилфунуни республика маданий ҳаётида катта воқеа бслди.
Хоразм Совет Сояиалистик А еспубликаси (ХССА ). 1923 й. 17 20 окт.да бслган Бутун Хоразм халқ вакилларининг 4қурултойи ХХСА ни Хоразм Совет Сояиалистик А еспубликаси (ХССА )га айлантириш тсғрисида қарор қабул қилди. 20 окт.да ХССА нинг 5 бслим ва 12 бобдан иборат снги Конституяисси қабул қилинди. Бу Конституяис мамлакатнинг сояиалистик қурилиш йслига стишини қонун йсли билан мустаҳкамлади. Унга мувофиқ, ернинг хусусий мулк сканлиги бекор қилинди, вақф ерлари бутунлай тугатилди. Мавжуд ерлар умумхалқ мулки деб сълон қилиниб, барча вақф мулклари маориф нозирлиги ихтиёрига берилди. Козихоналар фаолисти тақиқланиб, совет судлари ташкил қилинди. Шу тарзда 1923 й. окт. ойидан бошлаб Хоразм А еспубликасидаги демократик сзгаришларга чек қсйилди. Хоразмни советлаштириш жараёни сзининг юқори босқичига кстарилди. Ҳукуматнинг кескин снги сиёсатидан норози бслган барча кишилар бундай вазистда истиқлолчилар сафини тслдирдилар. Туркистонда совет режимига қарши қуролли ҳаракат Хоразм воҳасига ҳам кенг тарқалган сди. ХССА нинг марказий ва жан. қисмларида ксплаб сардор ва қсрбошиларнинг ҳаракатлари снада авж олди.
1923 й. дек.да Литнак, Ҳазорасп, Боғот, Хонқа туманларида снги совет ҳукуматига қарши деҳқонларнинг оммавий қсзғолонлари бошланиб кетди. Қсзғолончилар жойлардаги совет ташкилотларини тугатиб, мамлакат пойтахти Хива ш. устига юриш бошладилар. Қорақумда турган Жунаидхон қсшинлари ҳам ғарб томондан, бир вақтнинг сзида шаҳарга қараб ҳаракат бошлади. 1924 й. 10 снв.дан бошлаб Жунаидхоннинг 15 минг кишилик отлиқ ва пиёдалардан иборат қсшини Хивани қамал қилишга киришган. 16 снв.да ХССА да ҳарбий ҳолат жорий қилинди. Қизил армис қсмондонлиги зудлик билан Хоразмга катта микдордаги ҳарбий кучларни жснатгач, 1924 й. фев. ойининг бошларида халқ қсзғолони бостирилди ва большевиклар давлатнинг снги жазолаш (қатағон) органларини ташкил қилишди. 1924 й. 20 фев.да совет прокуратураси тузилди. Шунингдек, Хоразмдаги вилостларда 5 та совет халқ судлари ҳам ташкил қилинди. Бу даврда ҳарбий трибунал ва Давлат сиёсий бошқармаси (ГЛУ) фаолисти снада кучайтирилди. Бу жазолаш органлари коммунистик мафкурани тан олмаган қар қандай кишиларни қатағон қилишни авж олдирди.
Ўрта Осиё Иқтисодий Кенгаши (Средаз АКОСО)нинг тазйиқи натижасида 1923 й. ёзида Хоразмдаги миллий валюта А СФСА рублига (10 Хоразм ссмига 1 А СФСА рубли нисбатида) алмаштирилган сди. 1924 й.дан бошлаб Хоразм А еспубликаси ҳам худди БХСА сингари СССА нинг сгона банк ва молис тизимига тслиқ тортилди. ХССА армисдан кейин давлат мустақиллигини муҳим тимсоли бслган миллий валютадан ҳам маҳрум қилинди.
Бутун Хоразм халқ вакилларининг 5қурултойи (1924 й. 29 окт. — 2 носб.) Ўрта Осиёда миллийҳудудий чегараланиш муносабати билан ХССА тугатилишини сълон қилди. ХССА нинг сзбеклар сшайдиган 23 та тумани снгидан ташкил қилинган Ўзбекистон ССА таркибига Хоразм вилости қилиб киритилди. ХССА нинг қолган ҳудудлари Туркманистон ССА ва Қорақалпоқ мухтор вилости (Қозоғистон АССА таркибида)га қсшилди. 1924 й. 23 носб.да ХССА МИК ва 30 носб.да Халқ Аозирлар Шсроси сз фаолистини тсхтатди.
Ад.: Лолвонниёз Ҳожи Юсупов, Аш хиваликлар тарихи (Хотиралар), Урганч, 1999; Маткаримов М., Хоразм А еспубликаси: давлат тузилиши, нозирлари ва иқгисоди, Урганч, 1993; Хива минг гумбаз шаҳри, Т., 1997; Хоразм тарихи, 2ж., Урганч, 1997; Ўзбекистон снги тарихи, 2китоб [Ўзбекистон совет мустамлакачилиги даврида], Т., 2000; А ажабов К,.К., МустақилТурқистонфикри учун мужодалалар, Т., 2000; Туркестан в начале XX века: к истории истоков наяиональной независимости, Т.~ 2000; Ўзбекистон давлатчилиги тарихи очерклари, Т., 2001.
Қаҳрамон А ажабов.

«Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси»дан

Qayd etilgan

muxbir 23 Yanvar 2010, 10:52:00

ХОА АЗМ ҚЎҒИА ЧОҚ ТЕАТА И, Хоразм вилост давлат қсғирчоқ театр и — болалар театри. 1993 й. Хива ш.да ташкил бслган. Театрнинг ташкил топишида Санъат интининг «қсғирчоқ театри» бслимини битказган махсус «Хоразм гуруҳи» билан биргаликда Огаҳий номидаги театр қошидаги «қсғирчоқ театри» студисси актёрлари асос бслди. Театр сзига хос ижод йсли ва услубига сга бслиб, замонга ҳамнафас спектакллар билан бир қаторда халқ сртаклари, мумтоз асарларга ҳам алоҳида сътибор қаратмоқда, класс коняерт, шоу томошалари билан томошабинни мамнун стмоқда. «Афанди ҳангомалари» (М. Қурёзов) театрнинг илк спектаклидир. Кетмакет «Тсғри ва сгри», «Сирли сандиқ», «Чодир жамол», «Кашмир қсшиғи» (Ш. А ашидов), «Сусамбил» (М. Крдиров) каби спектакллар саҳналаштирилди. Театр ижодкорлари турли мавзуларга мурожаат стган ҳолда спектаклларга болаларни факат халолликка, меҳнатсеварликка, оқил ва билимдон, ватанга, халқига, отаонасига муҳаббатли бслишга ундовчи снг муҳим тарбисвий восита сифатида қарамоқда. «Туҳмат тош ёрар», «Шоҳсанам киссаси», «Дсстлик боғи» (С. Козлов), «Африка қсшиғи» (Д. Сабуров), «Тилла тарвуз», «Янги йил сртаги» (О. Абдуллаев), «Қизил танлилар сардори» (О. Генри), «Олтин балиқ» (А. С. Лушкин), «Ишламаган тишламайди» (У. Хсжаниёзов), «Тулки ҳийласи» (М. Ашурова), «Тстихон шоу» (класс коняерт), «Ўрмондаги базм» (шоу томоша) ва б. театр саҳнасидан срин олган снг схши асарлардир. А охила Матниёзова, Юсуфбой Юсупов, Умид Досов, Даврон Исмоилов, Фароғат Саидназарова ва б. театрнинг етакчи актёрларидир.

«Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси»дан

Qayd etilgan

muxbir 23 Yanvar 2010, 10:52:15

«ХОА АЗМ ҲАҚИҚАТИ» - ижтимоий-сиёсий газета. Урганч ш.да ҳафтада 2 марта чоп стилади. Муассиси: Хоразм вилости ҳокимлиги. Дастлаб, 1920 й. 8 мартдан «Инқилоб қуёши» номи билан нашр қилинган. 1939 й. 1 снв.дан ҳоз. номда. 1921 й. Хоразмга келган Ҳ.Ҳ. Аиёзий газета фаолистини мустаҳкамлашга ёрдам берган. Давлат ва жамоат арбоблари Карим Болтаев, Қурбон Берегин, Худойберган Девонов; ёзувчи ва шоирлар Фақирий, Мутриб, Лартав, Чокар, Муғанний, Сайд Аазарий, Умар Қурбоний, Маҳмуд Исмоилов, Ашмурод Девонов, Хайит Ашмуродов ва б. газ.нинг илк мухбирлари бслган. Саҳифаларида вилост ҳаётига доир иқтисодийижтимоий, маънавий масалалар ёритиб борилади. 1996 й. 3 апр.дан «Х.ҳ.» ва «Хорезмскас правда» газ.лари бирлашган таҳриристи ташкил стилди.
Газ.га турли даврларда Бекжон А аҳмонов, Афзал Тагиров, Шариф Булатов, А аҳмат Мажидий, Қурбон Берегин, Отахон Тошхсжаев, Агам А аҳимов, Аркин Самандаров, Карим Қурбонов муҳаррирлик қилганлар. Ҳоз. муҳаррири А устам Искандаров (1996 й.дан). Адади 3443 (2005).

«Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси»дан

Qayd etilgan