МУА ДАФ (А ИДФЛИ) ҚОФИЯ
Ундош равийдан олдин чсзиқ унлилардан бири келган қофис мурдаф (ридфли) қофис деб номланади. Чсзиқ унлининг сзи сса ридф деб аталади.
Шеъристимизда равийдан олдин «о» чсзиқ унлиси келган мурдаф қофис, жуда ксп қслланган.
Мисоллар:
Жамолинг равзаи боғи живондур,
Лабинг сарчашмаи руҳи равондур.
(Атойи)
Келгин, сй дилбарки, асру ҳаддин ошти иштиёқ,
Дарду ғам стина бағримни кабоб стти фироқ.
(Гадоий)
Баъзан чсзиқ унли билан равий орасида сна бир ундош такрорланиб келиши мумкин. Бу хил ундош ридфи зойид деб, шу тарздаги қофис сса ридфи зойидли мурдаф қофис деб юритилади. Масалан, Алишер Аавоийнинг «Фарҳод ва Ширин» достонида қслланган шундай қофислардан баъзиларини ксздан кечирайлик:
Чекиб бошига бу андозалиқ гурз,
Ки гар ул текса туфроғ слғай Албурз.
...Чиқорғач пардаларнинг кейнидин чеҳр,
Аечукким тсрт бурқаъ остидин меҳр.
...Бировким хилқатин қилди қазо рост,
Қилур бовар неча ссз бслса норост.
Бслуб бир бурж ичинда меҳрдек гирд,
Ҳакими чарх анинг олинда шогирд.
Гурз-албурз қофисларидаги «у» чсзиқ унлиси ридфи аслий, «р» ундоши ридфи зойид, «з» ундоши равийдир. Чеҳр-меҳр қофисларида е (с) чсзиқ унлиси ридфи аслий, «ҳ» — ридфи зойид, «р» — равий; рост-норост қофисларида «о» чсзиқ унлиси ридфи аслий, «с»— ридфи зойид, «т» — равий; гирд-шогирд қофисларида «и» чсзиқ ундоши — ридфи аслий, «р» — ридфи зойид, «д» — равийдир.