АЛЛОҲ САБА ЛИЛАА АИ АҚТИА АДИ
Қуръони каримнинг «Юсуф» сурасида Ақуб алайҳиссаломнинг
«снди (менинг ишим) чиройли сабр қилмоқдир» деган бир ажойиб ссзи бор: Ақуб алайҳиссаломнинг сғиллари Юсуфнинг ксйлагини ёлғондан қонга бссб келтирадилар ва уни «бсри еб кетди» дес ёлғонлайдилар. Шунда снг суюкли сғлидан жудо бслганини англаган Аллоҳнинг пайғамбари бошларига тушган мусибатга чиройли сабр қилмоқни афзал ксрадилар. Одамзод шундай сралганки, бошига жиндай мушкулот ва мусибат тушса, дарров оҳ-войни бошлайди, сзини бузиб-ёради. Ваҳоланки, ана шу қийинчилик ёки бало Аллоҳ томонидан синов тариқасида, унинг иймонини имтиҳондан стказиш учун юборилганини сйлаб ҳам ксрмайди. Ҳолбуки, ана шу «чиройли сабр қилмоқ» иймоннинг асосий рукнларидан биридир.
...Иши гуриллаб, катта пул топиб, роҳат-фароғатда ҳаёт кечираётган бир танишимнинг бирданига омади юришмай қолди. Сувдай оқиб келаётган пуллар тсхтаган, бир-икки қилинган ҳаракатлар катта зарар билан скун топган. Атрофида гир айланиб юрган улфатлар ҳам қаёққадир ғойиб бслган, ҳатто «ксзининг ёғини еб юрган» бола-чақасига ҳам ёмон ксриниб қолган «қора» кунлар бошланди. Танишим буни Аллоҳнинг бир синови деб тушунмади. Яхши кунларнинг ортидан ёмон кунлар ҳам келишини, бойлик, мол-дунё абадий смаслигини, Аллоҳ таоло бир кечада бойни камбағал, фақирни бадавлат қилиб қсйиши ҳикматини англаб етмади. Ана шу кичик бир имтиҳонга сабр қилишни билмади. Аксинча, дуч келганга зорланди, «менга сна қанақа зулминг бор сди» дес тақдиридан нолиди, оҳ-вой қилиб, аламини бола-чақасидан, сқинларидан олди. Бу билан аҳвол сзгармади. Охири хасталаниб, ксрпа-тсшак қилиб ётиб қолди.
Яқинда бир дсстимнинг уйлатган-жойлатган ёлғиз сғли ҳалок бслди. Фожиадан унинг ксзига ҳеч нарса ксринмас, берилган тасалли, насиҳатлар қулоғига кирмас, сккаш «снди менга ҳаёт тамом, сғилгинам, сенинг срнингга мен слсам бслмасмиди!» дес фарёд чекар, ксзларидан ёш селини оқизарди. Унинг ҳолатини тушуниш керак: фарзанд доғи ёмон, айниқса, ёлғиз сғлингдан ажраш ундан-да ёмон, келининг ёлғизгина ёдгори билан бсзлаб қолганини ксриш ундан ҳам ёмон. Лекин бундай пайтларда кспни ксрган қарислар, зукко уламоларнинг тавсиссига ксра сабрли бслмоқ, айниқса, мусибат етган илк дамларда сабрли бслмоқ ҳаммамизнинг бурчимиз.
Биров йиллар бсйи йиғиб-терган бойлигидан бир кечада ажраб қолади. Бирор ср-хотиннинг сртасига совуқлик тушиб, қсйди-чиқди васвасасига учрайди. Бировнинг тирикчилиги оғирлашиб, оиласини боқиш илинжида сзини ҳар ёнга уради, аммо нажот топилмайди. Бировнинг фарзанди ноқобил чиқиб, кулфат устига кулфат келтира бошлайди. Кимгадир снг содиқ дссти хиёнат қилади, кимнингдир сттиз йиллик амалидан сабабсиз олиб ташлашади. Аима, ана шундай ҳолатларда улар ҳаётдан тсйиб сзининг жонига қасд қилиши, ёки тупроққа ст қсйиши керакми? Аки кскрагини захга бериб, дод-фарёд чекиши керакми? Йсқ, фақат сабр қилиши, Аллоҳ берган мусибатларга, ташвишларга, синовларга сабр-тоқат билан чидаши керак. Чунки Қуръонда ваъда қилингандай,
«Аллоҳ сабрлиларни ёқтиради».
Ҳадиси қудсийда келтирилишича, Аллоҳ таоло шундай дейди:
«Ай бандаларим, мен бандалар ичидан бир мсмин кишини (бирон мусибат етказиб) имтиҳон қилсам, у Менга ҳамд айтиб имтиҳонимга сабр қилса, у сша жойдан турганида хатодан (гуноҳлардан) онаси туққан кунидек пок бслиб туради».
Анг комил инсон Лайғамбар алайҳиссалом ҳам ҳамиша мсъмин-мусулмонларни сабрли бслишга даъват қилганлар, ҳаттоки бирор юмушга киришиш, бир қарорга келишда ҳам шошилмаслик, сабрли бслиш зарурлигини уқтирганлар. Ҳазрати А асулуллоҳнинг:
«Иймоннинг афзали-сабрли ва кенг қалбли бслишдир», «Сабрлилик мусибатнинг биринчи дақиқаларидан билинади» деган муборак ҳадислари бор.
Донишмандлар «Сабр-қулларни подшоҳларга айлантиради» дейишган бслса, Ҳасан ал-Басрий
«Сабри бслмаган кишининг - дини йсқ», деганлар. Яна бир донишманд сса:
«Одамларнинг бахтлироқлари - қалби илмга ташна кишилар, жисми сабр қилувчи ва қслидаги бор нарсага қаноат қилувчилардир», деб ёзиб қолдирган.
Шайх Умар ибн Усмон Маккий дебдилар:
«Сабр улдирки, банда сз ихтиёрини Худога ташлагай ва ҳар турли бало келса, хушлик ва ризолик ила қабул қилғай».
Суҳбатни ҳазрати Алишер Аавоийнинг сабр ҳақидаги мана бу сатрлари билан тугаллашни истардим.
«Сабр-аччиқ, аммо фойда берувчи; у - қаттиқ, аммо зиён-заҳматни даф қилувчи... Сабр саҳросида роҳат қилиш-изтироб чекиш билан баробар, сабр даштида дам олиш-югуриш билан баробар. Сабр - ҳашр шомидек қоронғу ва узун, аммо охири - висол тонги. Сабр - ҳаж йслидек қийин ва йироқ, аммо ниҳости - Иқбол Каъбаси».
