Qarshi or Karshi, city in southern Uzbekistan, in Qashqadaryo province about 520 km (about 325 mi) south-southwest of Toshkent, the country's capital, and about 335 km (about 210 mi) north of Uzbekistan's border with Afghanistan. In the early 1970s the first section of a major irrigation project was completed to divert water from the Amu Darya River in Turkmenistan eastward into Uzbekistan to irrigate the land surrounding Qarshi. The water from the Amu Darya is in addition to water already being diverted from the Zeravshan River near Bukhoro, about 160 km (about 100 mi) northwest of Qarshi. Almost all of the irrigated lands around Qarshi are planted with cotton. The city is important in natural gas production; the Shurtan gas field and a large processing facility are located northwest of the city. Qarshi has been linked by rail with Toshkent and Almaty, Kazakhstan, since the completion of a single-track rail line in 1970. Qarshi is famous for its production of woven flat carpets. Qarshi has a teacher-training institute and a music and drama theater.

Although records are sparse, Qarshi is at least 1000 years old. Qarshi sits along an ancient caravan route from Samarqand through Bukhoro and into Afghanistan and India. The city was named Nakhshab until the 14th century when a Turkish fort was built and named Karshi, the Turkish word for fort. Population (1999 estimate) 197,600.

Encarta Encyclopedia 2004.

Карши, город, центр Кашкадарьинской области Узбекской ССР. Расположен в центре Каршинского оазиса, на р. Кашкадарья, в узле шоссейных дорог и ж.-д. линий, идущих на Каган, Душанбе, Китаб и Самарканд. 79 тыс. жителей (1972; 23 тыс. в 1939). Хлопкоочистительный, маслобойный, молочный, пивоваренный, мотороремонтный, ремонтно-механический заводы, мясо- и мелькомбинаты, швейная фабрика. Предприятия стройматериалов, ж.-д. транспорта. производство безворсовых ковров (паласы). К. — центр освоения Каршинской степи. В К. — педагогический институт, политехникум, техникумы с.-х., кооперативное, культуры; медицинское, педагогическое и дошкольное педагогическое училища. Музыкально-драматический театр. К. возник в 1-й половине 14 в. на древнем караванном пути из Самарканда и Бухары в Афганистан, Индию и др.; городом стал в 1926.

Большая Советская энциклопедия

Karshi, city (1991 pop. 168,000), S Uzbekistan, on the Kashka-Darya River. It is the center of a fertile oasis that produces wheat, cotton, and silk. Karshi was founded in the 9th cent. as a stop on the caravan route between Samarkand and Afghanistan. It has a 16th-century mosque and mausoleum.

Columbia Encyclopedia

Karshi (Uzbek Qarshi ) is a city in southern Uzbekistan. It is the capital of Qashqadaryo Province, and had approximately 177,000 inhabitants in 1994. It is about 520 km south-southwest of Tashkent, and about 335 km north of Uzbekistan's border with Afghanistan. It is located at latitude 38° 51' 48N; longitude 65° 47' 52E at an altitude of 374 meters.

Originally the Sogdian city of Nakhshab, and the Arab city of Nasaf, Karshi was the second city of the Emirate of Bukhara. It is in the center of a fertile oasis that produces wheat, cotton, and silk and was a stop on the 11 day caravan route between Balkh and Bukhara. The Chagatai Mongol Khans, Kabak and Kazanby, built palaces here on the site of Genghis Khan's summer pasture. In 1364, Timur also built a fortified palace with moats in what is now the southern part of the city. The modern name "Kashi" means fort.

With the decline of Shakhrisabsz in the 18th century, Karshi grew in importance, and was the seat of the Crown Prince to the Emirate of Bukhara. The city had a double set of walls, 10 caravanserais and 4 madrassahs during this time. By 1868, the Russians had annexed the Zarafshan Valley, and in 1873, the treaty turning Bukhara into a Russian protectorate was signed in Karshi, much to the dismay of the Emir's son, Abdul Malik, who took to the hills in rebellion.

In the early 1970s the first section of a major irrigation project was completed to divert water from the Amu Darya River in Turkmenistan eastward into Uzbekistan to irrigate the land surrounding Karshi. Almost all of the irrigated lands around Karshi are planted with cotton. The city is important in natural gas production.

Karshi is also famous for its production of woven flat carpets.

Major Sights

Khoja Adbul Aziz Madrassah - largest in town, now housing the Regional Museum
Rabiya Madrassah - a late 19th century female madrassah
Kok Gumbaz Mosque - part of a 16th century complex of buildings
World War II Memorial - Perhaps one of the ex-Soviet Union7s most monumental monuments

Wikipedia, the free encyclopedia

КАРШИ (в 1926-37 Бек-Буди) , город (с 1926) в Узбекистане, центр Кашкадарьинской обл. Железнодорожный узел. 168 тыс. жителей (1991). Легкая (хлопкоочистительная, текстильная, швейная), пищевкусовая (в т. ч. маслоэкстракционная) промышленность; производство стройматериалов. Педагогический институт. Театр. Краеведческий музей. Возник в 14 в. Мечеть Кок-Гумбез (кон. 16 в. ).

Большой Энциклопедический Словарь

Karshi   Uzbekistan also spelled Karši, or Qarshi, Main city, southern Uzbekistan, in the Karshi oasis, on the Kashka River. At least 1,000 years old, it lay on the caravan route from Samarkand and Bukhara to Afghanistan and India; it was known as Nakhsheb, or Nesef, until the 14th century, when a fort (Turkic karshi, "œagainst") was built there. Later, as part of the khanate of Bukhara, it served as the residence of a ruler and traded in grain, wool, vegetable oils, and dried fruits.
Encyclopedia Britannica.

Яна Қарши вилостидурким, Аасаф ва Аахшаб ҳам дерлар, Қарши мсғулча оттур, гсрхонани мсғул тили била қарши дерлар. Ғолибо бу от Чингизхон тасаллутидин сснг бслғондур. Кам оброқ ердур, баҳори хуб бслур, скини ва қовуни схши бслур. Самарқандтин жануб саридур, бир нима ғарбқа мойил, сн секкиз йиғоч йслдур. Бағриқаро йссунлиқ қушқииа бслурким, қилқуйруқ дерлар. Қарши вилостида беҳад ва бениҳост бслур учун ул навоҳида мурғақи қарши дерлар.

«Бобурнома»дан

    Қарши шаҳрининг 2700 йиллиги кенг нишонланади. Аслида бу тарихий шаҳарнинг ёши қандай аниқланди, унинг илгари номи нима сди, бундан кспчилик бехабар бслса керак.
    Бундан 50-60 йил илгари бу саволларга ҳатто мутахассис-олимлар ҳам жавоб бера олишмасди. Чунки бу масаларни фақат қазишма ишларини стказгандан кейин ва олинган ашёларни ксплаб ёзма манбалар билан солиштиргандан сснггина аниқлаш мумкин сди. Масалан, 1888 йили Туркистон генерал-губернаторлигининг махсус топшириғи билан Бухорога кетаётган В.Крестовский Қарши шаҳридан бир тош (тахминан 8 километр) нарида Шуллик деган қишлоқнинг ёнида қадимги шаҳар харобаси ётганлигини билмаганини ёзиб қолдиради.
    1895-1910 йилларда рус офияери ва рассоми Б.Литвинов ҳам Шулликтепани бориб ксрганини ёзиб қолдирган. 1910 йили рус географ олимларидан бири Д.Лагофет Қарши шаҳри атрофларида пишиқ ғиштдан қурилган уйларнинг ксплиги ва уларнинг айримлари рангли плиталар билан қопланганлиги ҳақида маълумотлар қолдирган.
    Аима бслганда ҳам Қарши воҳасида археологик изланишлар бошлангунига қадар шаҳарнинг қадимги тарихи тсғрисида десрли маълумотлар йсқ сди. Қашқадарёда бундай археологик изланишлар олиб бориш фақат иккинчи жаҳон уриши тугагандан кейингина бошланди. 1946-1949 йиллари С.Кабанов Ерқсрғонда қазишма ишлари олиб бориб, шаҳар харобасининг жанубий-шарқий қисмида III-V асрларга оид кулолчилик билан кун кечирган хонадонни топади. Олим шаҳарнинг қуйи қатламларини билишга ҳаракат қилиб, у тахминан милоддан илгариги II — I асрларга оид бслиши мумкин ҳамда шаҳарнинг сзини сса Хитой ёзма манбаларида сслатилган Аашебо ёки Аашеболо вилостининг бош шаҳри Боло бслиши керак, дейди.
    1963-1966 йиллари Қарши воҳасидаги снг йирик шаҳар харобасини Тошкент давлат университети (ҳозирги ЎзМУ)нинг М.Массон бошчилигидаги Кеш археологик-топографик скспедияисси срганди. Ушбу скспедияис изланишларининг натижаси сифатида вужудга келган М.Массоннинг «Столичнс‹е города в области низовьев? Кашкадарьи с древнейших времён» номли китобида Қарши воҳасидаги Ерқсрғон ёдгорлигини Александр Македонский юришлари баён стилган юнон манбаларидаги Аавтака шаҳри билан боғлайди. Юнон тарихчиси Аррианнинг ёзишича, «милоддан аввалги 328 йили Македонскийнинг Кен, Кратер, Фратеферн ва Станазор каби лашкарбошлари сзларининг отрсдлари билан Аавтакага, Македонский олдига келишди. Бу пайтда қиш авжида сди. У қсшинларига Аавтака атрофларига жойлашиб, дам олишга буйруқ берди».
    М.Массон юнон манбаларида келтирилган Аавтака айнан Ерқсрғон харобалари сканлигини ёзади. Аммо бу фикрни исботлайдиган манба йсқ сди. Буни фақат археологик қазишмалар олиб бориш билангина тасдиқлаш мумкин сди. Бундай имконист фақат 1973 йилда, ЎзА ФА Археологис институтининг А .Сулаймонов бошчилигидаги скспедияисси Қашқадарё воҳасида иш бошлангандан кейингина амалга ошди. А­кспедияис ишлари бошлангани билан қадимги қатламлар ёшини аниқлаш муаммоси турар сди. Бу иш 70-йилларнинг охирида ҳал бслди.
    Бу даврга келиб Ерқсрғоннинг турли жойларида қазишмалар стказилиши натижасида ҳоким саройи ва қалъаси, шаҳар ибодатхонаси, даҳма, кулоллар ва темирчилар маҳаллалари каби шаҳар харобасининг илгари маълум бслмаган қисмлари очилди. Шундан кейин ҳақиқатан ҳам Ерқсрғон Қарши воҳасидаги снг дастлабки пойтахт шаҳар сканлиги, у юнон манбаларида келтирилган навтака, деган тсхтамга келинди. Аукуслик археолог М.Туребеков Ерқсрғоннинг ички ва ташқи мудофаа деворларини срганиб, ички деворни милоддан аввалги VI-Vасрларга, ташқи деворни сса милодданнинг IV асрларига тегишли сканлигини аниқлади. А .Сулаймонов сса бу фикрларга қсшилган ҳолда ташқи мудофаа деворининг қурилишини милоддан аввалги II асрлар билан даврлаштирди.
    Академик А­двард А твеладзе юнон тарихчилари келтирган Аавтака ҳақиқатдан Кеш воҳасида бслган, лекин Ксениппа шаҳри Қарши воҳасидаги Ерқсрғон срнида бслган, дейди. Бундай дейилишига асосий сабаб, сша ёзма манбаларда Аавтака атрофларида тоғли ҳудудлар борлиги, аксинча Ксениппа ҳудуди кспроқ чсл билан, съни чорвадор аҳоли сшайдиган ҳудудлар билан чегарадош сканлиги ҳақидаги маълумотлар сди.
    Шу хулосага сқин фикрни К.Шамсиддинов ҳам қсллаб-қувватлаб, ҳозирги Косон номида қадимги Ксениппанинг акс-садоси сшириниб ётади, дейди. Яъни Косон шаҳри ва унинг атрофлари Ерқсрғондан 10 километр қуйида жойлашганлиги учун унга сув шу томондан борган, шунинг учун Кассаноб (Коссон суви, Ксениппа суви маъносида) Косонга айланиб кетган, дейди).
    Милоднинг III-V асрларидан бошлаб Хитой манбаларида бутун Қарши воҳаси Аахшаб, деб аталиши ва унинг асосий йирик шаҳри Боло бслиб, унда подшоҳнинг қароргоҳи борлиги тсғрисида маълумот берилади. М. Массон Аахшабнинг маъносини тушунтиришга ҳаракат қилиб, сша пайтларда халқ орасида сақланиб қолган бир ривостга сътибор қаратади. Унга ксра баҳор ойи кечаларидан бирида чилтонлар Қашқадарёнинг бсйига маслаҳатга тспланишибди. Уларнинг катталаридан бири барчанинг кайфистини ифодалаб «нағз шаб», съни «қандай ажойиб кеча», деган скан. Қолганлар уни суғд тилига мослаб «Аахшаб», деб аташган скан. Суғд тилидаги Аахшабнинг ҳам, форс тилидаги Аағзшабнинг ҳам сзаги бир бслиб, «ёруғ», «ёғдули», «ойдин» маъноларини беради, дейди. Шунингдек, М.Массон Қарши темирйсл вокзалининг ёнидаги Қалъаи Захоки Марон айнан шу Аахшаб вилостининг маркази Боло шаҳрининг харобаси деб айтади.
    Аима бслганда ҳам Ўрта Осиёни араблар истило қилаётган пайтда Қарши воҳаси арабларга қарши курашнинг асосий марказларидан бирига айланди. Бу пайтга келиб Аахшабнинг ҳам иқтисодий, ҳам сиёсий маркази Қашқадарёнинг бсйига, маҳаллий аҳоли томонидан ҳозирги Шулликтепа деб аталадиган жойга ксчган сди.
    Араблар воҳани сзларининг тилига мослаб Аасаф деб аташади. Бу тсғрида ксплаб араб ёзма манбалари хабар беради. Уларда IX-XIII асрларда Аасафнинг иқтисоди ва маданисти ривожланганлиги ҳамда Аасаф Қашқадарёнинг икки ёқасида жойлашгани қайд стилади.
    Шундай гуллаб-сшнаган шаҳар мсғуллар истилоси даврида ер билан сксон қилинди. Ўрта Осиёдаги десрли барча қадимий шаҳарлар Чингизхон истилосидан кейин сз жойини сзгартирди. Маҳаллий аҳоли тасаввурида ёвуз қсшин олдида ҳеч қандай мудофаа девори, қалъа дош беролмайди, деган ҳис пайдо бслади. Шундан кейин одамлар бундай қалъа шаҳарларни ташлаб, ҳозирги қишлоқ ва шаҳарларни сгаллашади. Қарши воҳасида ҳам, шунингдек, Самарқандда ҳам сски шаҳарлар бутунлай ташлаб кетилди. Ҳозирги Самарқанд ҳам, Қарши шаҳри ҳам айнан мсғуллар истилосидан кейин снги маконда вужудга келган.
    А­нди икки оғиз ссз Қарши шаҳрининг ёши тсғрисида. Юқорида келтирилган олимларнинг изланишлари натижасида шаҳарнинг мелоддан аввалги VI-V асрларда қурилганлиги аниқланган сди. Гап шундаки, стган асрнинг 70-йиллари охирида Ерқсрғоннинг кулоллар маҳалласида қазишмалар олиб борганимизда фақат бир-икки ерда мелоддан аввалги X-VIII асрларга оид қатламлар борлиги аниқланганди. 1998—1999 йили сна қазишмалар стказишга имкон туғилди. Шундан кейин 20 йил аввал срганилган қазилма бир метр кенгайтирилганда ундан илгари ҳеч ким билмаган, милоддан аввалги VII асрларга оид қалинлиги 3 метр атрофидаги қалъа девори топилди. Бу девор шаҳарнинг асосий мудофаа деворидан ичкарида бслганлиги сабабли уни дастлабки ички мудофаа девори, деб тахмин қилинди ва мана шу топилма Қарши шаҳрининг 2700 йиллик тарихига сга сканлигини исботлашда муҳим манба бслиб хизмат қилди.
    Қарши шаҳрининг юбилейи муносабати билан Ерқсрғонни срганиш учун шаҳар ҳокимлиги томонидан маблағ ажратилди. Олиб борилган қазишмалар натижасида илгари ҳеч кимга маълум бслмаган ва ахамонийлар даврида қурилган деб тахмин қилинган мудофаа девори остидан шаҳарнинг снг қадимги ва асосий мудофаа девори топилди. Бу девор пахсаси лентасимон қилиб 3 метр қалинликда кстарилган ва кейинроқ ичкари томондан қсшимча лой билан мустаҳкамланиб, қалинлиги 7-8 метрга етказилган. Мелоддан аввалги VI-V асрларда снги девор қурилганда сскиси унга пойдевор вазифасини стайди, съни снги девор сски, таъмирланган девор устидан кстарилади. Шундай қилиб, Қарши шаҳрининг қадимги ва ҳақиқий девори шу йили топилди.
    Қарши шаҳри ҳақидаги сна бир муҳим маълумотимиз унинг снг қадимги номи тсғрисида. Биз юқорида келтирганимиздек, унинг номи ксп сзгарган. Бундан бир-икки йил илгари исроиллик Шакет Шаул деган олима қадимги оромий ёзувларида Аакшанийа деган ном борлигини аниқлаган. Агарда бу фикр кспчилик томонидан тан олиниб исботланса, унда Қаршининг номи снг қадимги даврлардан бошлаб Аакшанийа-Аахшаб-Аасаф шаклида ривожланиб келганлиги маълум бслади.

Manba

Ассалому алайкум ва раҳматуллоҳ!

     Қарши қамали. 1512 йил. Сафавийлар қсшини ва Бобур лашкарлари томонидан шағарни қамал қилиниши. Сафавийлар қсшинига шоҳ Исмоил 1 вазири амир Аажми Соний қсмондонлик қилган. Бобур шайбонийларга қарши туришга ожизлик қилгач Исмоил 1дан ксмак ссраган ва бу қсшин (60 минг киши) билан ортига қайтган (1512 йил сентсбрь-октсбрь). Қарши ҳокими Шайхим Мирзо (Убайдуллахонинг тоғаси) шаҳарни қаттиқ ҳимос қилган. Бундан ғазабланган шиа лашкарбошиси Аажми Соний шаҳар қслга олинса қатли ом стишга қарор қилади. Тарихчиларнинг ёзишича, Бобур ва ҳатто қизилбошлилар амирлари ҳам шаҳар ичида Ҳазрат Али розисллоҳу анҳу авлодига мансуб саййидлар борлигини айтиб Аажми Сонийдан қатли ом стказмасликни илтимос қилишларига қарамасдан Қарши сгаллангач, 15 минг киши қиличдан стказилган (шоир Биноий ҳам шу қирғинда ҳалок бслган).

                                                       Ўзбекистон миллий сняиклопедисси.