САМАА ҚААД ТЕАТА И, Ҳамид Олимжон номидаги Самарқанд вилост сзбек давлат мусиқали драма театри — Ўзбекистондаги ксҳна театрлардан бири. 1914 й. 15 снв.да М. Беҳбудийнинг «Ладаркуш» спектакли б-н очилган (спектаклни Беҳбудий ва А. Бадрий раҳбарлигидаги труппа саҳналаштирган). 1918 й. маърифатпарварлар тсдаси ксп тилли Самарқанд халқ театрининг сзбек труппасига, 1920 й. «мусулмон агиттруппаси»га айланади. 1930 й. Ўзбекистоннинг Самарқанддаги пойтахт театри мақомида ишлаётган Ўзбек давлат драма труппаси снги пойтахт — Тошкентга ксчирилиши муносабати б-н «Мусулмон агиттруппаси» ва «Кск ксйлак» ҳаваскор театр тсдаси асосида Самарқанд вилост сзбек давлат мусикали драма театри ташкил топди. Театрга ҳ.Аарзиқулов бошлиқ, С. Жсрабоев бош реж., Собир Абдулла адабий смакдош стиб тайинланди. Труппанинг қолган аъзолари Аҳмад Сулаймонов, Толибжон Содиқов, Бурҳон Тсраев, Acpop Жсраев, А устам Мансуров, Мардон А озиқов, Юсуф Комилов, Каюм Ғаффоров, Шамси Маъруфий, Аътибор Ксзибоева, Ҳанифа Мавлонова, Шариф Акромов, Мавлон Муҳиддинов, Истат Худойбердиева, Мсминжон Маҳмудов, Бақо Тожиев, Ҳалима Зуфарова, Зуҳра Файзиева, Фотима Шайдуллина, Тсти Ғаффорова, Мавлуда Аъзамова сингари санъаткорлардан иборат сди. Ксп стмай жамоага Зоҳид Содиқов, Зайнаб Содиқова, А ауф Болтаев, Кифост Муслимова, Азим Аасимов, Икрома Болтаева, А . Аюпова ва б. келиб қсшилади.
Театр сз фаолистини 1930 й. С. Абдулланинг «Боғбон қизи» (Т. Содиқов; реж. С. Жсрабоев) мусиқали драмаси б-н бошлади. Кетма-кет «Ҳалима», «Ўртоқлар», «Ўт б-н сйнашмангиз» каби спектакллар саҳналаштирилди. «Ғунчалар» (3. Фатхуллин; Д. Зокиров) спектакли театр ҳаётида бурилиш бслди. «Любовь Яровас», «Ллатон Кречет», «Бегона бола», «Макр ва мухаббат» сингари чет сл ва жаҳон мумтоз асарлари ҳам 30й.ларнинг охирларида саҳналаштирилди. Театрда профессионализм, ижрода маҳорат русумларини чуқурроқ қарор топтириш мақсадида Ҳамза театри шекспирхонлик ва реж.лик лабораториссининг аъзоси Бобо Хсжаев Самарқанд театрининг бадиий раҳбари стиб тайинланди (1938). «Фарҳод ва Ширин», «Гулсара», «Чегарачилар» каби спектакллар мисолида бадиий образ даражаси кстарилди. Театрнинг 30й.лардаги фаолисти 1939 й. Тошкентда намойиш стилган «Адолат», «Гулсара», «Аомус», «Макр ва мухаббат», «Аасриддин афанди» ҳисобот ижодий сафари б-н скунланди.
Якунга биноан А. Жсраев, 3. Содиқов, И. Болтаева, У. Абдуллаев, И. Шкваловларга Ўзбекистонда хизмат курсатган артист фахрий унвони берилди. Бу театрга берилган биринчи унвонлар сди.
1940 й. «Тоҳир ва Зуҳра» спектаклини саҳналаштириш жараёнида театр илк бор ноталаштирилган оркестрга утади. Жамоага таклиф стилган асар мусиқасининг муаллифи Т. Жалилов, театр дирижёри Д. Зокиров, малакали созандалар, А. Ҳошимов ва Аоила Ҳошимова, Қамара Бурнашева Москва консерваторисси қошидаги опера студиссини битириб (1940) театрга келадилар ва мусиқали драмаларда бош ролларни ижро стадилар.
Иккинчи жаҳон уруши йилларида ватанпарварлик мавзуидаги асарлар театр репертуаридан урин олди: «Курбон Умаров», «Даврон ота», «Ҳамшаҳар йигит», «Фронт буйлаб буйруқ», «Ўлим босқинчиларга!», «Фарзанд» ва б. 40й.ларнинг 2-срмидаги спектакллар орасида «Ҳаёт ксшиғи», «Аавбаҳор», «Бой ила хизматчи» алоҳида урин тутади. Бу даврга келиб театр Ўзбекистоннинг етакчи театр жамоалари сафига қсшилди ва 1953 й. Тошкентда навбатдаги ижодий сафарини амалга ошириб, «Алишер Аавоий», «Сепсиз қиз», «Оила», «Шамсиқамар», «Шоҳи ссзана», «Сепли тсй», «Лайли ва Мажнун» спектаклларини намойиш стди. Бунда А. Жсраев, 3. Содиқова, З. Содиқов, А . Мансуров, Б. Ауриддинов, Т. Ауриддинова, Ў. Султонов, Ш. Бобохонов, Ю. Комилов, К. Муслимова. Б. Тожиев сингари артистлар саҳна усталари даражасига кстарилгани, мусиқали драма жанри бсйича О. Мавлонова, С. Шукурова, Л. Агамбердиева, О. Муқимова, М. Арматов, Ў. Султонов, У. Маҳмудов сингари ижрочилар театрнинг етакчи вокал кучлари скани ксзга ташланди. 50—60й.лар театрга Юрий Станкевич (реж.), И. Лслатов, Л. Саидқосимов, Т. Қурбонов, Г. Аурхонов, Ш. Самандаров, А. Тошканбоева, А. Тошканбоев, М. Аҳмедов, О. Беганжиев, К. Аасриддинов, А . Жсрақулова, Т. Қудратов, А. Комилов, Т. Ҳакимов, С. Ҳакимовларнинг келиб қсшилиши театр ижодий баркамоллигини таъминлади. «Гирдоб», «Ларвона», «Асжонларим», «Дилором», «Тсй», «Аодира», «Қиз қалъаси», «Фароғат», «Фарғона ҳикосси», «Қалтис ҳазил», «Оқпадар», «Ганг дарёсининг қизи», «Отелло», «Қиёмат қарз», «Қароқчилар», «Одам туғилди», «Серташвиш кексалик», «Сарвқомат дилбарим», «Азоп», «Тентак», «Хийлаи шаръий», «Майсаранинг иши», «Меҳмон», «Бандаи гумроҳ» («Она кураж»), «Сада остидаги муҳаббат» («Муҳаббат фожиаси»), «Тубанликда», «Исқирт сатанг», «Инсонликка номзод», «Аоми счсин!», «Беш кунлик куёв», «Лрокурор» каби мусиқали ва соф драматик асарлар 60— 70й.ларда сратилди. Бу асарларни 3. Содиқова, М. Толипов, Ж. Маҳмудов каби реж.лар саҳналаштирдилар ва К. Аасриддинов, Б. Исмоилов, А. Даминова, Ш. Самандаров, О. Жсраев, P. Жсрақулова, М. Аҳмедов, Т. Қурбонов каби артистлар етакчилик қилдилар. Театр 1991 й.да Давлат опера ва балет театри б-н бирлаштирилиб мусиқали драма театри деб юритила бошлади.
Мустақиллик йиллари «Сарҳовузнинг бсйларида», «Гуноҳсиз гуноҳкорлар», «Имом Бухорий», «Қитмир», «Самарқанднома», «Беҳбудий», «Спитамен», «Оқибатли қсшнилар» каби йирик драмалар б-н бирга «Аодирабегим», «Алпомиш», «Чимилдиқ», «А авшан ва Зулхумор», «Фарҳод ва Ширин» мусиқали драмалари, «Самарқанд афсонаси», «Ипак йсли», «Хоним ва безори» балетлари, болалар учун «Кичкинтой ва Карлсон», «Гсзал Василиса», «Уч чсчқача», «Аклли қуёнча», «Сеҳрли сандиқ», «Чандининг саргузаштлари» мусиқали сртаклар давр руҳи асосида саҳналаштирилди. Труппада А . Жсрақулова, Б. А аҳимов, А. Қурбонов, Т. Очилтошев, Т. Лардаев, 3. Турғунбоева, С. Саидова, Б. Исломов, Д. А ахимова, М. Ҳакимова, Ш. Санақулов, Ж. Арқулов ва б. театрнинг етакчи актёрларидир. Театрнинг бош дирижёри — Шарофиддин Жумабоев. Театрнинг бош рассоми — Даврон Сафоев.
Тошпслат Турсунов, Бурҳон Исломов.
«Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси»дан