Samarqand shahri haqida ensiklopediyalarda  ( 61129 marta o'qilgan) Chop etish

1 2 3 4 B


muxbir  20 Yanvar 2010, 13:21:23

САМАА ҚААД МИАИАТЮА А МАКТАБИ — срта асрларда Самарқандда шаклланган тасвирий санъатдаги услубий йсналиш. А­нг ривожланган даври 14-а. 2-срми — 15-а. ва 17-а.ларга тсғри келади. Темурийлар даврида Самарқанд йирик маданист марказига айланган, меъморлик ва китобат санъати беқиёс даражада тарақкий стган. Азма манбалар, сақланиб қолган санъат ёдгорликлари Самарқандда тасвирий санъат қадимдан ривожланганлигини ксрсатади (қ. Афросиёб деворий расмлари). Амир Темур боғларидаги саройлар деворларига маҳобатли расмлар ишланган, шоҳона чодирлар тасвирлар б-н безатилган, кейинчалик Мирзо Улуғбек даврида ҳам бинолар тасвирий лавҳалар, сюжетли асарлар б-н безатилган: шоҳ, унинг сқинлари ва сафдошлари портретлари, қабул маросимлари, зиёфат, сафар ва жанг лавҳалари, ов ва б. манзаралар акс сттирилган; айниқса, Мирзо Улуғбек расадхонаси деворларига осмон гумбази, юлдузлар оламига тааллуқли жисмларнинг рамзий тасвирлари ишланган. Худди шундай тасвирлар б-н олим Абдураҳмон асСсфийнинг астрономисга оид рисоласи ҳам С.м.м. вакиллари томонидан безатилган. С.м.м. усталари сратган расмларда воқеалар, асосан, манзара заминида тасвирланади; романтик тасвирларда Ўрта Осиё табиатига хос манзаралар, ссимлик ва ҳайвонот дунёси, маҳаллий халқ қиёфалари сз аксини топган. Мужассамотдаги оригиналлик, безак тузилиши ва бадиий ифода воситаларидаги аниқлик, йирик шакли, кенгликни симметрик тузилиши, сокин ритми ва б. сзига хос хусусистларга сга бслган С.м.м.да қиёфалар рспарадан чизилган, воқеалар пастбаланд адирларда, ксшк, чодир заминида тасвирланган; айниқса, заррин оч сариқ — оч бинафша рангли вазмин колорит диққатни тортади. Устод Гунг, Ғиёсиддин, Амир Темур саройида сшаган Хожа Абдулҳай, унинг шогирди Лир Аҳмад Боғишамолий, Муҳаммад Мурод Самарқандий ва б. С.м. м.нинг йирик вакилларидан. Аизомийнинг «Хамса» (1446—47, Истанбулдаги Тспқопу саройида), «Мирзо Улуғбек сз аъёнлари б-н» алоҳида миниатюра (тахм. 1442, Вашингтондаги Фрир галерессида), Ўзбекистон ФА Шарқшунослик ин-ти фондида сақланаётган Муҳаммад Шодининг «Фатҳнома» (тахм. 16-а.нинг 10—20й.лари), «Тарихи Абулхайрхоний» (тахм. 16-а. 40й.), Фирдавсийнинг «Шоҳнома» (1556), Шарафуддин Али Яздийнинг «Зафарнома» (1628) ва б. қслёзма китоблар С.м.м. вакиллари томонидан бадиий безатилган.
А­льмира Исмоилова.

«Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси»дан

Qayd etilgan


muxbir  20 Yanvar 2010, 13:21:43

САМАА ҚААД МУДОФААСИ (1220) мсғуллар истилоси даврида шаҳар аҳолисининг қахрамонона кураши. 1220 й. 10 фев.да Чингизхон Бухорони сгаллагач (қ. Бухоро мудофааси), сз қсшинини хоразмшоҳлар давлатининг 2пойтахти бслган Самарқандни сгаллаш учун ташлайди. Муҳаммад Хоразмшоҳ С.м.га алоҳида сътибор қаратган. Шаҳар мудофаасида 110 минг жангчи, 20 та жанговар фил турган. С.м.га Тоғайхон, Борсмасхон, Сирсиғхон, Улокхон (Ўлтонхон), Алп А­рхон, Шайххон ва Болохон каби амирлар бош бслган. Мсғуллар ҳужуми 8 мартда бошланган. Қамал пайтида Чингизхон ҳарбий ҳийла ишлатган. У шаҳар қамали учун қсшиннинг озгина қисмини ажратган, асосий кучларни сса пистирмага қсйган. С.м. раҳбарлари бу х,ийлага учиб, мсғулларнинг озлигини ксриб шаҳардан қсшиннинг катта қисмини ташқарига чиқарганлар. Мсғуллар ёлғондан чекинишган, самарқандликлар уларни таъқиб ста бошлашган. Листирмага дуч келган Самарқанд қсшини қуршаб олиниб тормор қилинади. Ибн ал Асирнинг ёзишича, мсғуллар 70 минг жангчини, Жузжонийнинг хабарига ксра, сса 50 минг жангчини слдирганлар. Сснгра шаҳар деворлари тагига сонсаноқсиз асирларни ҳайдаб келтириб (қ. Ҳашар) уларни жанговар тартибда юзлик ва снликларга ажратиб, ҳар бир бслинмага байроқ топширганлар. Самарқанд мудофаачиларининг жанговар филлар б-н иккинчи бор шаҳардан чиқиб жанг қилишлари ҳам самарасиз чиққан. Мсғуллар ҳужумни кучайтириб, шаҳарни манжаниқлардан тспга тутганлар. Шаҳарда саросималик бошланган ва ниҳост Чингизхон ҳузурига шаҳар қозиси, шайхулислом ва б. сътиборли шахслар бошчилигида вакиллар жснатилган. Мсғуллар шаҳарга Аамозгоҳдарвозасидан (шаҳарнинг шим.ғарбий томонидан) бостириб кириб (12 март) шақар истеҳкомларини бузишга киришганлар. Бироқ шаҳар аҳолиси қаршилик ксрсатишни давом сттирган. Алатхон бошлиқ 1000 кишилик қсшин мсғуллар сафини ёриб стиб, кейинчалик Муҳаммад Хоразмшоҳга бориб қсшилган. Қолган жангчилар (20 минг киши) Тоғайхон, Борсмасхон ва Улоқхон бошчилигида қалъага сшириниб олиб, 17 мартгача қаршилик ксрсатишган. Мсғуллар Жсйи Арзиз каналини бузганларидан сснггина қалъани олишга муваффақ бслган. Сув аркнинг атрофини босиб, унинг деворларининг бир қисмини ювиб кетган. Қалъа таслим бслгандан кейин тирик қолган ҳимосчилар (1000 кишига сқин) Муҳаммад Хоразмшоҳ томонидан 1212—14 й.ларда қурдирилган Жоме масжидига сшириниб олишган. Мсғуллар масжидга нефть қуйиб, у ердаги барча одамлар б-н бирга уни ёндириб юборишган. 30 минг туркқанғли 20 та амирлари б-н қатл стилади. Қози, шайхулислом ва уларга тегишли кишилар (50 мингдан ортиқ киши) дан бошқа Самарқанд аҳолисининг катта қисми қамал ишлари учун ҳайдаб кетилади. Шаҳарнинг десрли барча ҳунармандлари (30 минг киши) асир қилиб олиб кетилади. Тирик қолган шаҳарликларга 200 минг динор товон тслаш шарти қсйилган.
Ад.: Самарқанд тарихи, т. 1, Т., 1971.
Фахриддин Ҳасанов.

«Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси»дан

Qayd etilgan


muxbir  20 Yanvar 2010, 13:22:03

САМАА ҚААД «ААФИС» АКА¦ИЯДОА ЛИК ЖАМИЯТИ - енгил саноат корхонаси, «Ўзбекенгилсаноат» давлатакяисдорлик компанисси таркибига киради; миллий чинни буюмлар (лаган, коса, пиёла, чойнак, ксза, совғабоп чинни тспламлари) ишлаб чиқаради. 1970 й.да «Самарқанд чинни буюмлари з-ди» номи б-н ишга туширилган, йиллик қуввати 22 млн. дона чинни буюмлар.
1994 й.дан ҳозирги номида. 1990 й.дан корхонада маҳаллий хом ашё ҳисобига маҳсулот ишлаб чиқариш йслга қсйилди — Ангрен каолинидан ва Лангар пегматитидан фойдаланила бошланди. Оммабоп чинни буюмлардан «Узум», «Оқ олтин», «Товус», «Ааврсз» номли шарқ буюмлари тсплами, «Сабрина», «Семурғ» номли безатилган ксзалар ишлаб чиқарилади.
Корхонада 1500 га сқин ишчи фаолист ксрсатади, 13500 минг дона ёки 2 миллиард ссмликдан кспроқ маҳсулот ишлаб чиқарилди (2002). Корхона маҳсулотлари чет слларга скспорт қилинади.

«Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси»дан

Qayd etilgan


muxbir  20 Yanvar 2010, 13:22:32

САМАА ҚААД А УС ДА АМА ТЕАТА И, А.Л.Чехов номидаги Самарқанд рус драма театри — Ўзбекистондаги дастлабки рус театрларидан бири. Бухоро, Қашқадарё, Самарқанд вилостларига хизмат қилишга мслжалланган. 1917 й. А. ЮреньевЛимонтов раҳбарлигидаги «Самарқанд рус театр студисси» халқ театрига айлантирилган. Давлат театри сифатида сз фаолистини 1918 й. «Момақаддироқ» (А. Островский) спектакли б-н бошлаган. Труппа А. А убенскасЕмельснова, Ф. А аневскас, В. А жевскас, А. КлавдинаТелегина, А. АагорнийГаликов, А. Москвин, Ф. Горький, А. А ибаков, А. АерашоваЕжёва, А. Браиловский каби махсус театр таълимотига сга актёрлардан ташкил топди. А. ЮреньевЛимонтов бош реж. ва директор стиб тайинланади. Тез орада театр репертуаридан бадиий жиҳатдан анча етук «Сердаромад жой» (А. Чехов), «Тубанликда», (М. Горький), «Қароқчилар» (Ф. Шиллер) каби асарлар б-н бир қаторда шаклланиб келаётган ёш драматургларнинг асарларидан «Кирол сартароши» (А. Луначарский), «Икки дунё» (Е. Вольний), «Тонг олдидан» (А. ЮреньевЛимонтов) ва б. спектакллар жой олди. Театр йил сайин ссиб, ривожланиб борди, унинг таркиби Гарнизон театри актёрлари (М. БелинБелинович, К. Шорштейн ва б.) б-н тслдирилди. 1925 й.дан (Ўзбекистон пойтахтининг Самарқандга ксчирилиши муносабати б-н) Ўзбекистон халқ маорифи комиссарлиги кршидаги А еспублика рус драма театри деб юритила бошланди. Жамоа «Дегаевнинг соткинлиги» (В. Шкваркин), «Константин Терёхин» (В. Киршон) каби пьесаларни муваффакист б-н саҳналаштирди.
1930 й. А еспублика пойтахти сна Тошкентга ксчирилиб, театр Самарқанд вилост театрига айлантирилди. 1933 й. сзбек театри б-н, 1935 й. Самарқанд ёш томошабинлар театри б-н бирлаштирилиб Самарқанд вилост бирлашган театр номини олди. А ус труппаси А оссиснинг марказий шаҳарларидан таклиф қилинган И. Шквалов, Ю. Алсбьев каби актёр ва реж. лар, М. Есипов, В. Зотов, А. Латрашкин, кейинчалик А. Ларин каби рассомлар б-н тслдирилди. Бу даврда театр сзига хос репертуар сратишга ҳаракат қилиб, «Дарз» (Б. Лавренёв), «Любовь Яровас» (К. Тренёв), «Аристократлар» (А. Логодин), «Танс» (А. Арбузов) ва б. асарларни саҳналаштирди.
Иккинчи жаҳон уруши йиллари театр жамоаси кишилар қаҳрамонлиги, ватанга муҳаббат ва садоқат, фронт ҳаётини ифодаловчи «Батальон Ғарбга боради» (Г. Мдивани), «Ҳамшаҳар йигит» (К. Симонов), «Ҳаётбахш слим» (Be. Вишневский), «Фронт» (А. Корнейчук), «Ҳамла» (Л. Леонов) каби асарларни саҳнага қсйди. 1944 й. жамоа сзбек труппасидан ажралиб чикди. Урушдан кейин театрнинг ижодий йслини А. Мартс‹нова, М. Любанский, В. Веровскас, А. Балаев, Е. Соколова, Е. Карельскас каби актёрларнинг истеъдоди белгилаб берди. 50—60й.лар театр репертуарида сзбек драматургларининг асарлари салмоқли срин сгаллади: «Юрак сирлари» (Б. А ахмонов), «Аавбаҳор» (Уйғун), «Бой ила хизматчи», «Майсаранинг иши» (Ҳамза), «Имон» (И. Султон), «Лулини алдаб булмайди» (А . Бобожон), «Юддузлар жамоли» (С. Азимов), «Ватан ишқи» (Ш. Саъдулла, 3. Фатхуллин), «Мирзо Улугбек» (М. Шайхзода), «Қизбулоқ» (Т. Тула) ва б. шулар жумласидан. 1957 й. Самарқанд вилостлараро рус драма театрига айлантирилди. 1959 й. театр кршида «драма студисси» ташкил қилиниб, ёш актёрларнинг шаклланиши ва ижодий камолотида муҳим роль уйнади. 1964—87 й.лар театрга А. Гринберг бош реж.лик кидди. Жамоа ижодий изланишларда давом стиб, репертуарни бойитиб борди. 1977 й. театрга А. Л. Чехов номи берилди. 80й.лар театрга олий сқув юртларини тугатган иктидорли реж.лар, изланувчан актёрлар қабул қилинди, снги реж.лик талқинлари пайдо бслди. «Водевиль кечаси» (А. Чехов), «Сунггилар» (М. Горький), «Қутурган пуллар» (А. Островский), «А­зоп» (Г. Фигейреду), «Зулдир» (А. Иброхимов), «Киёмат карз», «Ўз аризасига ксра» (Ў. Умарбеков), «Тошкентда туман» (И. Тухтаев) ва б. асарлар куйидди.
Мустакиллик йилларида театр уз анъаналарини давом сттириб миллий ва жаҳон драматургиссининг сара намуналарини саҳналаштирди. Театрга сқин ижодий кучлар қсшилди, иқтидорли ижодкорлар В. Басалаев, В. Шлейкин, М. Хачатуров, С. Каприелов, С. Генкин, А. Тарасовлар бош реж.лик қилдилар. «Ларижлик келин», «Даоген» (В. Константинов), «Аасриддиннинг беш хотини» (И. Содиқов), «Вир стакан сув» (А. Скриб), «Аорасо» (Д. Фонвизин), «Айбсиз айбдорлар» (А. Островский), «Марис Стюарт» (Ф. Шиллер), «Медес» (Еврипид), «Остона» (А. Дударев), «Темир хотин» (Ш. Бошбеков), «Алғончининг хотини» (Ж. А­ннекён), «Севги кетчупи» (М. Задорнов), «Кошкин уйи» (С. Маршак), «Аввойининг севгиси» (А. Кассоне) каби спектакллар сснгги йиллар маҳсулидир. С. Барашева, А. Тарасов, С. Шамсутдинов, С. Иваргизов, А . Хаиров ва б. театрнинг етакчи актёрларидир. Бош реж. — В. Бродснский, бош рассом — А. Султонов (2004).
А­сон Ўринов.

«Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси»дан

Qayd etilgan


muxbir  20 Yanvar 2010, 13:23:25

САМАА ҚААД «СИАО» АКА¦ИЯДОА ЛИК ЖАМИЯТИ — машинасозлик саноати корхонаси. Маиший совиткичлар ва музлаткичлар, кондияионерлар ва б. маҳсулотлар ишлаб чиқаради. Дастлаб корхона «Самарқанд совиткичлар заводи» номи б-н 1973 й. дек.да ишга туширилган. 1974 й.дан КШ180 типидаги «Самарқанд» рсзғор совиткичлари ишлаб чиқара бошлади. 1985 й.дан «Снежинка», 1991 й.дан «Сино» русумли совиткичларни и.ч. сзлаштирилди. 1994 й.дан ҳозирги номда. 2002 й.дан «Ларвина» компанисси б-н ҳамкорликда корхонани қайта қуриш ишлари амалга оширилди, корхонада 18 турдаги совиткичларни ишлаб чиқариш йслга қсйилди. Корхона Италисдаги «Конной», «Галилео» компанисларининг снг замонавий технологислари б-н жиҳозланган. Корхонада йиллик куввати 250 минг дона совиткич, шунингдек, кондияионерлар ҳам ишлаб чиқарилади. Маҳсулотлари чет слга скспорт қилинади.

«Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси»дан

Qayd etilgan


muxbir  20 Yanvar 2010, 13:23:54

САМАА ҚААД ТЕАТА И, Ҳамид Олимжон номидаги Самарқанд вилост сзбек давлат мусиқали драма театри — Ўзбекистондаги ксҳна театрлардан бири. 1914 й. 15 снв.да М. Беҳбудийнинг «Ладаркуш» спектакли б-н очилган (спектаклни Беҳбудий ва А. Бадрий раҳбарлигидаги труппа саҳналаштирган). 1918 й. маърифатпарварлар тсдаси ксп тилли Самарқанд халқ театрининг сзбек труппасига, 1920 й. «мусулмон агиттруппаси»га айланади. 1930 й. Ўзбекистоннинг Самарқанддаги пойтахт театри мақомида ишлаётган Ўзбек давлат драма труппаси снги пойтахт — Тошкентга ксчирилиши муносабати б-н «Мусулмон агиттруппаси» ва «Кск ксйлак» ҳаваскор театр тсдаси асосида Самарқанд вилост сзбек давлат мусикали драма театри ташкил топди. Театрга ҳ.Аарзиқулов бошлиқ, С. Жсрабоев бош реж., Собир Абдулла адабий смакдош стиб тайинланди. Труппанинг қолган аъзолари Аҳмад Сулаймонов, Толибжон Содиқов, Бурҳон Тсраев, Acpop Жсраев, А устам Мансуров, Мардон А озиқов, Юсуф Комилов, Каюм Ғаффоров, Шамси Маъруфий, А­ътибор Ксзибоева, Ҳанифа Мавлонова, Шариф Акромов, Мавлон Муҳиддинов, Истат Худойбердиева, Мсминжон Маҳмудов, Бақо Тожиев, Ҳалима Зуфарова, Зуҳра Файзиева, Фотима Шайдуллина, Тсти Ғаффорова, Мавлуда Аъзамова сингари санъаткорлардан иборат сди. Ксп стмай жамоага Зоҳид Содиқов, Зайнаб Содиқова, А ауф Болтаев, Кифост Муслимова, Азим Аасимов, Икрома Болтаева, А . Аюпова ва б. келиб қсшилади.
Театр сз фаолистини 1930 й. С. Абдулланинг «Боғбон қизи» (Т. Содиқов; реж. С. Жсрабоев) мусиқали драмаси б-н бошлади. Кетма-кет «Ҳалима», «Ўртоқлар», «Ўт б-н сйнашмангиз» каби спектакллар саҳналаштирилди. «Ғунчалар» (3. Фатхуллин; Д. Зокиров) спектакли театр ҳаётида бурилиш бслди. «Любовь Яровас», «Ллатон Кречет», «Бегона бола», «Макр ва мухаббат» сингари чет сл ва жаҳон мумтоз асарлари ҳам 30й.ларнинг охирларида саҳналаштирилди. Театрда профессионализм, ижрода маҳорат русумларини чуқурроқ қарор топтириш мақсадида Ҳамза театри шекспирхонлик ва реж.лик лабораториссининг аъзоси Бобо Хсжаев Самарқанд театрининг бадиий раҳбари стиб тайинланди (1938). «Фарҳод ва Ширин», «Гулсара», «Чегарачилар» каби спектакллар мисолида бадиий образ даражаси кстарилди. Театрнинг 30й.лардаги фаолисти 1939 й. Тошкентда намойиш стилган «Адолат», «Гулсара», «Аомус», «Макр ва мухаббат», «Аасриддин афанди» ҳисобот ижодий сафари б-н скунланди.
Якунга биноан А. Жсраев, 3. Содиқов, И. Болтаева, У. Абдуллаев, И. Шкваловларга Ўзбекистонда хизмат курсатган артист фахрий унвони берилди. Бу театрга берилган биринчи унвонлар сди.
1940 й. «Тоҳир ва Зуҳра» спектаклини саҳналаштириш жараёнида театр илк бор ноталаштирилган оркестрга утади. Жамоага таклиф стилган асар мусиқасининг муаллифи Т. Жалилов, театр дирижёри Д. Зокиров, малакали созандалар, А. Ҳошимов ва Аоила Ҳошимова, Қамара Бурнашева Москва консерваторисси қошидаги опера студиссини битириб (1940) театрга келадилар ва мусиқали драмаларда бош ролларни ижро стадилар.
Иккинчи жаҳон уруши йилларида ватанпарварлик мавзуидаги асарлар театр репертуаридан урин олди: «Курбон Умаров», «Даврон ота», «Ҳамшаҳар йигит», «Фронт буйлаб буйруқ», «Ўлим босқинчиларга!», «Фарзанд» ва б. 40й.ларнинг 2-срмидаги спектакллар орасида «Ҳаёт ксшиғи», «Аавбаҳор», «Бой ила хизматчи» алоҳида урин тутади. Бу даврга келиб театр Ўзбекистоннинг етакчи театр жамоалари сафига қсшилди ва 1953 й. Тошкентда навбатдаги ижодий сафарини амалга ошириб, «Алишер Аавоий», «Сепсиз қиз», «Оила», «Шамсиқамар», «Шоҳи ссзана», «Сепли тсй», «Лайли ва Мажнун» спектаклларини намойиш стди. Бунда А. Жсраев, 3. Содиқова, З. Содиқов, А . Мансуров, Б. Ауриддинов, Т. Ауриддинова, Ў. Султонов, Ш. Бобохонов, Ю. Комилов, К. Муслимова. Б. Тожиев сингари артистлар саҳна усталари даражасига кстарилгани, мусиқали драма жанри бсйича О. Мавлонова, С. Шукурова, Л. А­гамбердиева, О. Муқимова, М. А­рматов, Ў. Султонов, У. Маҳмудов сингари ижрочилар театрнинг етакчи вокал кучлари скани ксзга ташланди. 50—60й.лар театрга Юрий Станкевич (реж.), И. Лслатов, Л. Саидқосимов, Т. Қурбонов, Г. Аурхонов, Ш. Самандаров, А. Тошканбоева, А. Тошканбоев, М. Аҳмедов, О. Беганжиев, К. Аасриддинов, А . Жсрақулова, Т. Қудратов, А. Комилов, Т. Ҳакимов, С. Ҳакимовларнинг келиб қсшилиши театр ижодий баркамоллигини таъминлади. «Гирдоб», «Ларвона», «Асжонларим», «Дилором», «Тсй», «Аодира», «Қиз қалъаси», «Фароғат», «Фарғона ҳикосси», «Қалтис ҳазил», «Оқпадар», «Ганг дарёсининг қизи», «Отелло», «Қиёмат қарз», «Қароқчилар», «Одам туғилди», «Серташвиш кексалик», «Сарвқомат дилбарим», «А­зоп», «Тентак», «Хийлаи шаръий», «Майсаранинг иши», «Меҳмон», «Бандаи гумроҳ» («Она кураж»), «Сада остидаги муҳаббат» («Муҳаббат фожиаси»), «Тубанликда», «Исқирт сатанг», «Инсонликка номзод», «Аоми счсин!», «Беш кунлик куёв», «Лрокурор» каби мусиқали ва соф драматик асарлар 60— 70й.ларда сратилди. Бу асарларни 3. Содиқова, М. Толипов, Ж. Маҳмудов каби реж.лар саҳналаштирдилар ва К. Аасриддинов, Б. Исмоилов, А. Даминова, Ш. Самандаров, О. Жсраев, P. Жсрақулова, М. Аҳмедов, Т. Қурбонов каби артистлар етакчилик қилдилар. Театр 1991 й.да Давлат опера ва балет театри б-н бирлаштирилиб мусиқали драма театри деб юритила бошлади.
Мустақиллик йиллари «Сарҳовузнинг бсйларида», «Гуноҳсиз гуноҳкорлар», «Имом Бухорий», «Қитмир», «Самарқанднома», «Беҳбудий», «Спитамен», «Оқибатли қсшнилар» каби йирик драмалар б-н бирга «Аодирабегим», «Алпомиш», «Чимилдиқ», «А авшан ва Зулхумор», «Фарҳод ва Ширин» мусиқали драмалари, «Самарқанд афсонаси», «Ипак йсли», «Хоним ва безори» балетлари, болалар учун «Кичкинтой ва Карлсон», «Гсзал Василиса», «Уч чсчқача», «Аклли қуёнча», «Сеҳрли сандиқ», «Чандининг саргузаштлари» мусиқали сртаклар давр руҳи асосида саҳналаштирилди. Труппада А . Жсрақулова, Б. А аҳимов, А. Қурбонов, Т. Очилтошев, Т. Лардаев, 3. Турғунбоева, С. Саидова, Б. Исломов, Д. А ахимова, М. Ҳакимова, Ш. Санақулов, Ж. Арқулов ва б. театрнинг етакчи актёрларидир. Театрнинг бош дирижёри — Шарофиддин Жумабоев. Театрнинг бош рассоми — Даврон Сафоев.
Тошпслат Турсунов, Бурҳон Исломов.

«Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси»дан

Qayd etilgan


muxbir  20 Yanvar 2010, 13:24:59

САМАА ҚААД ТИББИАТ ИАСТИТУТИ (СамТИ), Самарқанд давлат тиббиёт института — тиббиёт олий сқув юрти. 1930 й.да ташкил стилган. 1933 й. Ўзбекистон университета фтига айлантирилган, 1935 й.да сна мустақил ин-т бслиб ажралиб чикди ва сша йили унинг ихтиёрига Самарқанд клиник касалхонаси стказилди. СамТИ да 3 фт (даволаш, педиатрис ва врачлар малакасини ошириш), 2 бслим (олий малакали ҳамшира, тиббий педагогика), 56 кафедра, клиника, шунингдек, анестезиологис, нейрохирургис, урологис ва б. соҳалар бсйича мустақил курслар ҳамда марказий илмий тадқиқот лаб.си бор (2004). Лаб.да морфологик, иммунологик тадқиқот бслимлари мавжуд. Ин-тда 490 дан ортиқ сқитувчилар фаолист ксрсатади, шулардан 68 киши фан д-ри, 49 киши проф., 172 нафари фан номзоди, 119 нафари дояент, 5 киши хизмат ксрсатган фан арбоби ва 6 киши Ўзбекистонда хизмат ксрсатган соғлиқни саклаш ходими унвонига сга.
СамТИ да слка патологисси, жумладан, иссиқ икдим шароитида меъдаичак, юрактомир касалликлари ва б. мавзуларда тадқиқот ишлари олиб борилади. Инт ҳозиргача 28742 врач ва 27 та олий маълумотли ҳамшира тайёрлади, шунингдек, 20210 врач сз малакасини оширди ва қайта тайёрланди (2004).

«Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси»дан

Qayd etilgan


muxbir  20 Yanvar 2010, 13:25:31

САМАА ҚААД УАИВЕА СИТЕТИ, Алишер Аавоий номидаги Самарқанд давлат университети (СамДУ) — Ўзбекистонда илмий ва педагог кадрлар тайёрлайдиган йирик олий сқув юртларидан бири. 1927 й. 22 снв.да Самарқандда Олий педагогика ин-ти сифатида ташкил стилган. Дастлаб 3 бслим (физикамат., табиийгеогр. ва ижтимоийиқтисодий), 11 сқитувчи, 4 кафедра б-н иш бошлаган Ин-тда таълим 4 й.лик бслган. Инт қошида 1929 й. носб.да ишчилар фти, 1930 й. снв.да ишчилар ун-ти (кечки ва сиртқи) ҳамда 1 ва 2даражали мактаб сқитувчилари учун малака ошириш ин-ти ташкил стилди. 1930 й. 22 снв.да Олий педагогика ин-ти Ўзбекистон педагогика академисси (педакадемис)га айлантирилди ва у таълимнинг фт тизимига стди.
1933 й. 20 снв.да Ўзбекистон давлат пед. академисси Ўзбекистон давлат ун-ти (ЎзДУ)га айлантирилди. Мактаблар учун сқитувчилар тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишда ун-т қошида ташкил стилган кечки педагогика ин-ти муҳим роль сйнади. Кейинчалик бу ин-т негизида Самарқанд педагогика ин-ти (1992 й. СамДУ б-н бирлаштирилди), 1935 й. тиббиёт фти негизида Самарқанд тиббиёт ин-ти ташкил стилди. Шунингдек, ун-т негизида Самарқандда
Қ.х., Тижорат, Чет тиллар интлари ҳам ташкил топди. 1941 и. ун-тга Алишер Аавоий номи берилди. 2-жаҳон уруши даврида (1941 й. носб.дан 1944 й. окт.гача) Тошкентда Ўрта Осиё давлат ун-ти таркибида фаолист ксрсатди. 1960 й.дан ЎзДУ Самарқанд давлат ун-ти (СамДУ) деб атала бошлади.
Унт таркибида тарих, ҳуқуқшунослик, иқтисодиёт, ижтимоий-сиёсий фанлар, сзбек филол.си, рус филол.си, тожик филол.си, геогр., кимё, механикамат., физика, биол., информатика ва информаяион технологислар, пед. ва бошланғич таълим, касбий таълим, мусиқа, жисмоний маданист фтлари, 73 скув лаб., 13 компьютер синфи, бизнес мактаб, тестга тайёрлов курси, ахборот технологислари ва иқтидорли талабалар б-н ишлаш маркази, сқув диагностика маркази, махсус сиртқи бслим, метрологис, патентшунослик бслимлари, 8 қироатхона ва интернетга уланган компьютер залига сга кутубхона (3 млн. асар), Алишер Аавоий, зоол., археологис, геогр., университет тарихи музейлари бор. ун-тда 34 йсналиш бсйича аспирантура (1930 й. ташкил стилган) ва 4 йсналиш бсйича докторантура мавжуд.
Унтда 30 йсналиш бсйича (мат., механика, ҳуқуқшунослик, сзбек, рус, тожик филол.си, кимё, иктисодиёт, менежмент, физика, слектроника, биол., скологис, тупроқшунослик, геогр., бошланғич таълим, пед.психологис, меҳнат таълими, дефектологис, тарих, фалсафа, ҳуқуқ ва маънавист асослари, мусиқа, амалий мат., информатика ва б.) бакалаврлар, 61 ихтисослик бсйича (информатика, мусикий таълим, пед., психологис, бошлангич таълим, диалектика ва билиш назарисси, умумий тарих, ижтимоий фалсафа, сиёсат фалсафаси, Ватан тарихи, археологис, тарихшунослик, аҳолишунослик ва меҳнат иқтисодиёти, зоол., ботаника, ссимликлар физиологисси, одам ва ҳайвонлар физиологисси, био-кимё, биотехнологис, назарий физика, иссиклик физикаси ва молекулср физика, квант слектроникаси, гелиофизика ва қуёш снергиссидан фойдаланиш, назарий механика, суюқлик, газ ва плазма механикаси, ноорганик кимё, органик кимё, физик геогр., математик тахлил, дифференяиал тенгламалар, математик мантиқ, сҳтимоллик назарисси ва математик статистика, геом. ва топологис, мат. фанини сқитиш методикаси, амалий мат. ва ахборот технологисси, ҳисоблаш мат.си, математик моделлаш, оптималлаштириш ва оптимал бошқарув, қаттиқ жисмли слектроника, микрослектроника, тупроқшунослик, агротупрокшунослик ва агрофизика, скологис ва б.) магистрлар тайёрланади. 2003/2004 сқув йилида 9320 талаба таълим олди, 930 сқитувчи, жумладан, 88 фан д-ри ва проф., 468 фан номзоди ва дояент ишлади. СамДУ ни битирганлар орасида олимлардан И. Мсминов, С. Умаров, У. Орифов, Я. Ғуломов, А. Баҳовуддинов, Қ. Зокиров, В. Абдуллаев, М. Осимов, А. Аарзикулов, А. Адҳамов, А. Отахужаев, Б. Валихсжаев, Ш. Воҳидов, ёзувчи ва шоирлардан Ҳасан Лслат, Миртемир, Амин Умарий, Ойдин, Ш. А ашидов, Ҳамид Олимжон, Асқад Мухтор, Душан Файзий, Омон Матжон, А. Аарзуллаев, Б. Бойқобилов ва б. бор.
Унтда 1930 й.дан «Илмий асарлар» тсплами (1998 й.дан «СамДУ илмий тадқиқотлар ахборотномаси»), 1957 й.дан «Самарқанд университета» газ. нашр стилади.
Ибодулла Мирзаев.

«Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси»дан

Qayd etilgan


muxbir  20 Yanvar 2010, 13:56:19

«САМАА ҚААД УШШОҒИ» - Ушшоқнинг Ҳожи Абдулазиз А асулов кайта ишлаб басталаган йсли. «Ушшоғи Ҳожи», «Даромади Ушшоқ» деб ҳам юритилади. «С. У.»га Уззолнинг оҳанглари даромад килиб олинган ва кейинги ашула жумлалари Ушшоқ оҳангларига уланиб кетган. Авжида Ушшоқ ва Уззол намудлари ишлатилган. «С.У.»нинг йирик ва қисқароқ вариантлари мавжуд бслиб, дастлаб Зебуннисонинг «инжост» радифли ғазали, кейинчалик Масиҳо, Комил, Огаҳий ғазаллари б-н ҳам айтила бошланган. «СУ.» куйидан Т. Содиқов ва А . Глиср «Лайли ва Мажнун», А. Козловский «Улуғбек» операларида фойдаланишган.

«Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси»дан

Qayd etilgan


muxbir  20 Yanvar 2010, 13:57:25

САМАА ҚААД ЧОЙ ҚАДОҚЛАШ ФАБА ИКАСИ — снг тснғич саноат корхоналаридан бири. Ўзбекистон ёғмой ва озиқ-овқат саноати уюшмаси таркибида фаолист ксрсатади. Давлат корхонаси. ф-ка 1923 й.да ташкил стилган. У пайтда чой 200 г ли қилиб, қслда қадоқланган. 1938 й.да фабриканинг снги биноси ишга туширилган, 2-жаҳон уруши даврида кенгайтирилган. 1950—60 й.ларда йилига 12—15 минг т чой ишлаб чикарилган. 1980—90 й.ларда қсшимча замонавий чой қадоқлаш ускуналари срнатилиб, йиллик чой и.ч. қуввати 28—30 минг т га етказилди.
1996 й.да корхонада Ҳиндистонда ишлаб чиқарилган технологик ускуналар срнатилиб, чой қадоклашда снги рангли полимер плёнкалардан фойдаланиш жорий стилди. Фабрикада қадоқланаётган чой махсулотлари ва ёрдамчи маҳсулотлар, асосан, Ҳиндистон ва Хитойдан келтирилади. Маҳсулотлар мамлакатимиз ички бозорида сотилади. 2002 й.да 2238 т қадоқланган чой ишлаб чикарилди.

«Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси»дан

Qayd etilgan