ОҚДАА А ТУМААИ — Самарканд вилостидаги туман. 1926 й. 29 сент.даташ-кил стилган. Иштихон, Ластдарғом, Самарканд, Жомбой, Лайариқ туманлари б-н чегарадош. Майд. 0,37 минг км2. Аҳолиси 101,7 минг киши (2000). О.т,да 2 шаҳарча (Даҳбед, Лойиш), 6 киш-лок фукаролари йиғини (Зарафшон, Лримкент, Янгикент, Янгиксрғон, Қоратери, Қурилиш) бор (2000). Маркази — Лойиш шахарчаси.
Табиати. Туман ҳудуди Зарафшон дарёсининг ирмоклари — Кррадарё ва Окдарё водийсида жойлашган. Ернинг устки кисмини дарёлар олиб келган аллювиал ёткизиқлар қоплаган. А елье-фи, асосан, ссси текислик бслиб, шаркдан ғарбга нишаб. Ер юзасининг бал. 450 м. Зарафшон дарёсининг фаолисти натижасида ксх.на қайирлар (террасалар) ҳосил бслган. Иклими континентал. Шим., шим.-шарк ва шарқ томондаги тоғлар Арктикадан келувчи совук шамолларни тссиб туради. Янв.нинг сртача т-раси —Г, июлники 27— 28°. Йилига сртача 200—300 мм ёғин ёгади. Вегетаяис даври 217 кун. Тупроклари қадимдан суғориладиган 1—2% чириндили бсз тупрок. Аввойи ссимликлардан қамиш, буғдойик, шсражрик, кампирсоч, юлғун ва б. усади. Бсри, тулки, куён, чисбсри, жайра, тскайзорларда кирғовул, лойхсрак, срдак, ссфитсрғай, чуғурчиқ, зарғалдоқ; судралувчилардан геккон калтакесаги, тошбақа, сариқ илон, счкемар; кемирувчилардан ксрсичкон, кичик Ксшоёқ, қумсичқон, типратикан, юмронкозиқ, каламуш ва б. бор.
Аҳолиси, асосан, сзбеклар; тожик, рус, татар ва б. миллат вакиллари хсм сшайди. Аҳолининг сртача зичлиги 1 км2 да 275 киши.
Хсжалиги. Туманда ғишт з-ди, маиший хизмат ксрсатиш к-ти, мева ксчатлари етказиб берувчи хсжалик, бсрдоқичилик базаси, курилиш бош-қармаси, консерва з-длари, МТЛ мавжуд. Қ.х.нинг барча тармоклари ривожланган. Лахтачилик — етакчи тармоқ. Туманда 18 ширкат, 456 фермер хсжалиги мавжуд. Қ.х.да фойдаланиладиган ерларнинг 8501 гектарига пахта, 736 га ерга картошка, 871 га ерга сабзавот, полиз скинлари скилади. 11,6 минг га дан зиёд ер мевазор, 45,7 минг га дан зиёд ер токзор ва тутзорлар б-н банд. Туман хсжаликларида 17,4 минг корамол, 12,1 минг қсй ва счки, 1000 дан зиёд от, 56 минг парранда боқилади.
49 та умумий таълим мактабларида 30350 сқувчи таълим олади. Мусика, махсус интернат мактаблари, пед., механика, иқтисодиёт коллежлари, касб-ҳунар мактаблари фаолист ксрсатади. Марказий кутубхона ва унинг тармоқлари, маданист маркази ва мада-нист уйлари, маданист ва истироҳат боғи, стадион мавжуд.
Марказий касалхона (286 срин) ва унга қарашли тиббий муассасаларда 170 врач ва 970 срта тиббий ходим ишлайди. Туман ҳудудини Катта Зарафшон магистрал йсли кесиб стган.
«Окдарё овози» туман газ. чиқади.
Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси