Ushbu mavzda yozuvchilarning, adiblarning yaratayotgan ijod namunalarining dunyoga kelishidagi turfa jarayonlar, adiblar hayotidan turfa voqealar bayon qilinadi.

        Jahonga mashhur shoh asarlar safini egallagan, romantizm bulog'laridan qonib suv ichgan Migel de Servantes o'zining  "DON KIHOT" asarining 1-qismini qamoqxonada yozgan bo'lsa, 2-qismini pivoxonaning 2 qavatida yozgan.

       Bundan xulosa shuki, ijod uchun ayrimlar aytganday bahavo joy, tabiat, dalalar, gullar... Va hokazolarning bo'lishi shart, deganlarning fikrlari bir yoqlama. Alloh bergan istedod bo'lmasa barchasi abas.

         Ҳудди шу каби ҳолат сзбек адабиёти дурдоналаридан бири ҳисобланмиш "œФарғона тонг отгунча" романининг ҳам бошидан стган. Асар муаллифи таниқли таржимон, истеъдодли ёзувчи Мирзакалон Исмоилий ушбу асарини қамоқхонадалигида қслига кирган қоғиз парчаларига, газета қолдиқларига ёзган. Бундан ташқари севимли ёзувчимиз Тоҳир Маликнинг сқинда нашрдан чиққан "œОзод инсон ҳақида қсшиқ" номли Мирзакалон Исмоилийнинг 100 йиллигига бағишланган хужжатли қиссанинг асосий хужжатлари ҳисобланмиш Мирзакалон Исмоилийнинг болалалик йиллари, Ўшдаги етимхонага, слка срлар мактабига қандай келиб қолганлиги, қисқаси асар қаҳрамони ҳақидаги ҳақиқатларнинг сзини ёзувчи Мирзакалон Исмоилийнинг сзи қамоқхонадалигида ёзган. Ўз кечмишини ёзишининг сабаби — дсстларинг устидан ёз, деганларни "œчалғитиш", имон синовидан схши стиш мақсадида атай ёзган нарсалари бслган. Улар сса бугунга келиб бир гсзал китобнинг асосини ташкил стган.

 


   Дунё детектив адабиётида Артур Конан Дойл номи у қадар машҳур бслмасада, аммо у сратган образ изқувар Шерлок Холмсни барча танийди. Жаҳонда Шерлок Холмс номи унинг муаллифи Артур Конан Дойл номидан ҳам машҳур бслиб кетганди, дейди таниқли рус адиби Корней Чуковский "œШерлок Холмс ҳақида" номли мақоласида. Машҳур инглиз ёзувчиси Артур Конан Дойл Лондон шаҳрининг Бейкер стрити(ксчаси)да сшаган ва сша ерда 1930 йилда оламдан стган. Шунга қарамай Лондондаги бу Конан Дойл сшаган уйга, Шерлок Холмс номига ҳар йили юзлаб, ҳаттоки, минглаб мактублар келар скан. Бундан ташқари дунёнинг турли бурчакларидан келган сайёҳлар ҳам Бейкер стритдаги 221-Б уйни ксрсатишни, шу уйни бир ксришни илтимос қилишар скан. Истеъдодли, фавқулотда зако ва беназир хулоса чиқариш санъатига сга бслган изқувар Шерлок Холмс образи бутун дунё китобхонлари қалбидан чуқур олган қаҳрамонлардан биридир. Аслини олганда бундай қаҳрамоннинг сзи тарихда бслмаган. Мутлақо тсқима образ. Лекин Лондонда ксплаб хусусистлари билан айнан схшамасада, бироқ бир қадар мос келувчи топқир, уддабурон ва истеъдодли ишбилармон кишилар бслган.
   Шерлок Холмс биринчи навбатда тсқима ва умумлашма образ. Бироқ ҳар бир ёзувчи қаҳрамон сратаётганида албатта унга бир воқеа иштирокчиси, сқини, қисқа қилиб айтганда ҳаётдаги маълум бир реал кишинининг ҳатти-ҳаракатлари туртки бслади. Дойлда ҳам Холмс образини сратишда ҳудди шу ҳолат устувор бслган. Яъни Конан Дойл А­денбург тиббиёт институтида сқиб юрган кезлари Жозеф Беллини исмли сқитувчи билан танишади. Бслажак ёзувчини сқитувчисининг фавқулотда зеҳнли ва кучли идрокка сгалиги, қолаверса беназир хулоса чиқариш санъати соҳиби сканлигини билиб, сша сқитувчисидан хулоса чиқариш  санъатини срганади. Айнан шу инсонни сзининг бслажак қаҳрамонини сратишда илк бора "œҚирмизи из" ("œОққа қизил билан") қиссасига бош қаҳрамон, Шерлок Холмс образи учун прототип қилиб танлайди. Конан Дойл адашмаган сди. Бу прототип унга тугунмас ва буюк шуҳрат келтирди. Албатта, Шерлок Холмс тарихий шахс — прототип — Жозеф Беллинининг айнан сзи смас. Азувчининг синчков кузатувлари натижасида снлаб изқуварлардан йиғилган методлар натижасида умумлашма образ — жаноб Шерлок Ҳолмс дунёга келган ва образ ёзувчи номини ҳам ҳаттоки "œсз номини" тарихда қолдириб моҳир изқуварларнинг бир тимсоли бслиб қолган.

   Саид Ахмаднинг "œУфқ" трилогисси уч қисмдан иборат. "œҚирқ беш кун", "œҲижрон кунларида", "œУфқ бссағасида". Аммо бу китоблардан биринчи бслиб "œҲижрон кунлари" қисми ёзилган. Кейинчалик сса қолган қисмлари ёзиб тугатилган.
   Асарни ёзувчи Дсрмондаги боғида тугаллаб, устози Абдулла Қаҳҳорга ксрсатганида, Қаҳҳор домла Икромжоннинг сғлини отиши саҳнаси қандайдир бсш саҳна, шуни сзгартиринг, деганларида Саид Ахмад туни билан слай-сйлай оҳири Икромжон қамишзор ичида сғли Турсунбойга қарата милтиқдан сқ отиб бир зум жим бслиб қолади, сснг қамишларнинг шитирашидан сғлининг слмаганини биладию, "œҳайрист тегмади" дейди. Ана шу икки жумланинг сзи асарнинг бадиий сависсини ниҳостда юксаклигини, қолаверса, ёзувчи маҳоратини белгилаб берган. Фарзанд доғи ота-она учун оғирдир. Аллоҳ ксрсатмасин сзининг қсли билан слдирилиши"¦ ана шунда ёзувчи сзгу шарқона одатларимизга содиқ қолади. Йсқса биз Икромжондан нафратланган, гарчи ҳоинлик қилган бслса-да, Турсунбойни оқлаган бслардик. Лекин дарбадарликнинг ниҳосси, қолаверса тақдири азалнинг қсли билан слади.