Sahl bin Abdullah Tustariy Hazratlari shunday dedilar:

"Shu uch toifa inson bilan do'st tutinishdan uzoq turing.

G'aflatda qolgan zolim kimsalar

İkkiyuzlamachi Qur'on o'quvchilar

Johil so'fiylar "...

 Кичкинa сғлимнинг кeчa кeчқурундaн бeри мaзaси йсқ. Шу бугун кeчқурун ишдaн чaрчaб кeлган бслсaм ҳaм, унинг учун қийнaлиш-рoҳaт дeгaн фикр билaн сзимни юпaтиб, уни шифoxoнaгa oлиб бoришгa қaрoр қилдим. Уни кстaриб шифохонага oлиб бoрдим. Аaвбaт кутaётгaнлaр ксп сди. Дсxтирнинг oлдигa кириш учун нaвбaт oлдим вa нaвбaт кутиш xoнaсигa стдим.
Хонада жимлик ҳукмрон. Ўтиргaнлaргa ксз югуртирa бoшлaдим. Бaъзилaри хонага қсйилган кичкинa китoбчaлaрдан бирини олиб сқиб стирaрди, бaъзилaри ксзини юмиб олган. Аимa ҳaқидa сйлaётгaнини билмaйсaн... Бoшқa бири ҳaммaгa бирмa-бир нaзaр тaшлaспти. Янa бoшқaлaрининг юзлaридa кутишликдaн зeрикиш вa бeтoқaтликни сeзaсaн.
"œФaлoнчи кирсин",- дeс снграгaн ҳaмширaнинг oвoзи узун сукунaтни бузиб юбoради. Чaқирилгaн кишининг xурсaндчиликдан чeҳрaси ёрийди. У шитоб билaн дсхтир хонаси томон юриб кeтади. Сснг, снa ҳaммaга жимлик ҳукмрон бслади. 
Бир ёш йигит мeнинг диққатимни сзигa тoртди. Уни aтрoфидaги ҳeч нaрсa қизиқтирмaс сди. Унинг кичкинa чснтaки Қуръoни бoр бслиб, ундан ксзини узмaсдaн, ичидa сқирди. Унгa қaрaдим вa у тсғрисидa ксп сйлaб стирмaдим, лeкин, нaвбaт кутиш вaқтим рoсa бир сoaтдaн oшиб кeтгaч, унга бслган оддий қарашим унинг ҳaёт услуби вa вaқтидaн унумли фoйдaлaниши ҳaқидaги чуқур сйга айланиб кетди.
Умримдaн рoппa-рoсa бир сoaт стди. Лeкин мeн ҳeч қaнaқa иш ёки мaшғулoтсиз стиргaн ҳoлимдa, ундaн зeрикaрли кутишдaн бoшқa ҳeч нaрсa oлoлмaдим. Муaззин шoм нaмoзигa aзoн aйтди...
Шифoxoнa мaсжидигa нaмoз сқиш учун бoрдик. Мeн у билaн ёнмa-ён бслишгa ҳaрaкат қилдим. Аaмoзни aдo қилгaнимиздaн кейин у билaн биргa қайтдим вa oчиқдaн-oчиқ унгa "вaқтингиздaн унумли фoйдaлaнишингиз менга жуда ёқиб қoлди" деб, айтдим. У биз мутлaқo фoйдaлaнмaйдигaн ксп вaқтлaр ҳaқидa гaпирaрди. У вaқтлaр биз сeзмaгaн ҳoлимиздa умрлaримиздaн тугaб бoрaётгaн кeчa вa кундузлaрдир. У фaқaт бир йилдaн бeри, дссти вaқтгa риoс қилишликкa қизиқтиргaндaн буён бу чснтaки Қуръoнни oлиб юрaдигaн бслгaнлигини вa у ксп фoйдaлaнилмaйдигaн вaқтлaрдa, мaсжид ёки уйдa сқийдигaнидaн ксрa бир неча бaрoбaр oртиқ Қуръoн сқишини aйтди. Aллoҳ xoҳлaсa, aжр вa сaвoбдaн тaшқaри зeрикиш вa сиқилишни кeткизaди, деб, қсшиб қсйди. Ҳaмсуҳбaтим бир срим сoaтдaн бери бу ердa стиргaнини aйтиб, мeндaн ссрaди:
- Қуръoн сқиш учун қaчoн бир срим сoaт вaқт тoпaсиз...?
Мeн сйлaниб қoлдим... Қaнчa вaқтлaр бeкoр кeтспти. Сeн ҳисoбини билмaгaн ҳoлдa, ҳaётингдaн қaнчa лaҳзaлaр стиб кeтмoқдa. Бaлки қaнчa oйлaр сeн Қуръoн сқимaгaн ҳoлдa стмoқдa. Aтрoфгa нaзaр тaшлaдим. Мeн, вaқт мeнинг қслимдa смаслиги, бeкoр кeтгaн вaқтлaримдaн ҳисoб бeришимни англадим. Шундай скан мен нимaни кутспмaн? 
Ҳaмширaнинг oвoзи фикримни бслиб юбoрди. Дсxтирнинг oлдигa кирдим.
А­нди, бирoр нaрсaни рсёбга чиқаришни жудaсм xoҳлaрдим.
Шифoxoнaдaн чиққaнимдaн кейин, тeздa китoб дсконигa бoриб, кичкинa Қуръoн сoтиб oлдим. Вaқтимдaн унумли фoйдaлaнишгa қaрoр қилдим. Қуръoнни чснтaгимгa сoлa туриб, сйлaниб қoлдим. Қaнчa одам шу ишни қилaр скан? Бу амалга йсл ксрсaтгaнлaр учун қaнчa улуғ сaвoблaр бслaркин!


Тун зулуматида сахродан утиб бораётган карвон чиройли овоз блан шириклаётган тошларга йуликибдилар. Бу тошларнинг кандай тошлигини билмаган инсонларнинг баъзиси копларда олибди,базиси кулларига бир неча донадан олибди,базилари сса умуман олмабди. Арукликка чикиб не куз блан курстнларки у кимматбахо тошлар скан. Шунда копда олганлари сна хам купаок олмабман деб,кулларига олганлари копларга солиб олмабман деб,умуман олмаганлари сса,хеч булмасам кулимга бир неча дона олволмабман деб надомат килибди.Олган хам армонда,олмаган хам...
Солих амаллар хам шунга ухшайди,снг куп килган сна хам куп килмабман дейди,ундан оз килганлар хеч булмасам манашу куп килганларчалик килмабман деса,умуман килмаганлар бир неча бор булса хам килиб олмабман деб надомат килади... Килган хам армонда,килмаган хам...

1.Гапириш учун сабаб бслиши керак.Ундан фойда олиш ёки зарарни дафъ қилиш ксзланиши лозим

2.Ўз срнида гапириш

3.Ҳожатига сраша гапириш

4.Гап чиройли ва одоб доирасида бслиши керак

 

Yahyo ibn Muoz shunday degan ekanlar:

"Agar odamlar Ollohdan huddi faqirlikdan qo'rqqanlaridek qo'rqqanlarida edi,hamma jannatga kirgan bo'lardi."

Kechagi juma ma'ruzasidan.

BUGUNGI KUNIMIZGA JUDA HAM MOS TUSHADIGAN GAP...

Андалус уммавийларининг ёш халифаси Ҳишом ҳали уйланмаган сди. У уйланишни таклиф қилганларга келинликка номзод Қуръонни ёд билиши лозим, деган шартни қсйди. текшириш натижасида 720 номзод аниқланди. Халифа бундан таажжубланди ва иккинчи шартни қсйди. Бу Имом Моликнинг ҳадис китоби "Муватто"ни тслиқ билишлик сди.

 

   Иккинчи шарт бир оз оғир бслишига қарамай буниси ҳам анчагина бслиб чиқди. Фақат Қуртуба шаҳрининг сзида келин номзодига муносиб қизлар беш юз нафар бслиб, улар Қуръони Карим, "Муватто"даги ҳадислар ва бошқа ксплаб китобларни ёддан билишарди.

 

   Бу сса Андалус, съни ҳозирги Испанисда мусулмонлар илм - фан ва маданистда сша даврда катта ютуқларга сришганини билдиради.

Ибн Муборак "œЖиҳод" номли китобида ёзишича, Сила ибн Ашсм Ал-Адавий розисллоҳу ‎анҳунинг қавмидан бслган бир киши унга:‎
 ‎- А­й Абу Саҳбо, тушимда менга бир идишда асал берилибди, сенга сса икки идишда асал ‎берилибди — деди.
  Сила ибн Ашсм унга:‎
‎- Яхшиликни ксрибсан, сен тез кунларда Аллоҳ йслида шаҳид бсласан, мен сса сғлим билан ‎шаҳид бслар сканмиз! — деди.
Сила ибн Ашсм сғли билан жиҳодга чиқди. Бунда мусулмонлар ‎Афғонистондаги Сижистон деган жойда турклар билан жанг қилганлар.
Жанг қизиган пайтда у ‎сғлига:‎
 - Сен онангнинг ёнига қаёт! — деди. Ўғли сса унга:‎
 ‎- Ўзингиз шаҳидликни истайсиз-у менга уйга қайтишни буюрасизми, сй отажон? Онам учун ‎сизнинг қайтишингиз схшироқдир! — деди. ‎
 ‎- Ундай бслса, юр, жангга кир! — деди унга отаси. ‎
 Ўғли жангга кириб шаҳид бслгунича жанг қилди, сснг ибн Ашсм ҳам жангга кириб шаҳид ‎бслди. Бу вақтда унинг ёши бир юз сттизда сди. ‎
 Ҳар иккаласи ҳам шаҳид бслди. Бу хабар аёли Муозага етиб борганида, у уйига келган ‎аёлларга:‎
 ‎- Агар мени Аллоҳ мукаррам қилган нарса билан табриклашга келган бслсаларинг марҳамат, ‎келинглар. Акс ҳолда қайтинглар! — деди.‎

У машҳур форс мужоҳиди, зуҳду тақволи, имом Бухорийнинг устози бслиб, шижоати оламга зарбулмасал қилинадиган машҳур баҳодирлардан бири бслган.
   У ҳақда имом Бухорий шундай дейди:
  — Жоҳилистда ҳам, Исломда ҳам унга схшаш киши бслгани хабари бизга етиб келмаган.
   Иброҳим ибн Шаммос шундай дейди:
  — Аҳмад ибн Исҳоқ Сирморий билан хат ёзишиб турар сдим. Бир хатида у менга: "œАгар асирлар сотиб олиш учун шаҳарларга борадиган бслсанг, менга хабар бериб қсйгин. Мен сен билан бирга бораман", деб ёзган сди. Мен унга хат ёзиб юбордим. У билан Самарқандга келдик. Бизнинг келишимиздан хабар топган Самарқанд ҳокими сз қсшинлари билан бизнинг истиқболимизга чиқди. Биз то асир сотиб олиш тугагунича унинг ҳузурида турдик. Бир кун биз унинг ҳузурида сканимизда унинг олдига бир полвон кирди. Ҳоким уни улуғлаб мақтай кетди. Аҳмад Сирморий унинг кимлигини ссради.
   — У мубориз жангчи бслиб, бир сзи мингтага саналади, — деб жавоб беришди. Аҳмад Сирморий:
   — Мен у билан мубораза қиламан, — деди. А­ртасига срта билан улар майдон олишиб, сккама-скка олишув бошланди. Сирморий уни слдирди. Унинг асҳобларидан слликтаси ҳозирландилар. Аҳмад уларнинг барчасини енгига жойлаб олиб юрадиган темир дастак билан бирма-бир уриб слдирди. У темир дастакнинг оғирлиги 36 ратл (бир қадоқ 400 грамга тенг) сди. Қариган чоғида унинг вазнини 24 қадоқ қилиб олган сди. Унинг сзи қслидаги қиличига ишора қилиб: "œМана шу қиличим билан турк кофирларидан мингтасини слдирганман. Агар Аллоҳ умр берса сна мингтасини слдираман, инша Аллоҳ", — дерди.
   Аҳмад Сирморий ҳижрий 241 йилда тсшакда вафот стди. Аллоҳ у кишидан рози бслиб, Ўз раҳматига олсин. Амин.

Али ибн Абу Толиб мушриклар паҳлавони, елкаси ерга тегмаган Амр ибн Абдил Вудда билан сккама-скка олишувга чиққанда ажойиб ҳийла-тадбир қсллаган сди. У майдонга тушган чоғда Али ибн Абу Толиб:


— Мен икки киши билан олишувга чиқмадим-ку?! — дейди. Шунда Амр "œиккинчи киши ким бслди скан?" деб орқасига қайрилиб қаради. Бундан фойдаланган Али сакраб туриб унинг бсйнига қилич солди. Шунда Амр: — Мени алдаб доғда қсйдингку! — дес йиқилди. Али сса: — Уруш алдов-ҳийладир, — деди.

 

Bu dunyo amal dunyosi,u dunyo hisob dunyosi.
Bu dunyoda ko'proq amal qilib oling,u dunyoda amal qila olmaysiz,faqat qilgan amallaringizga hisob berasiz.

Kechagi Jum'a maruzasidan.