Ko'p hollarda namoz vaqtlari haqda ko'plab bahs va munozaralar bo'ladi. Yaqinda ham shunday bahsning ustidan chiqib qoldim. Namoz o'qimoqligimiz uchun uning aniq vaqtlarini bilib olmoqligimiz darkor deb o'ylayman...
Аамоз вақтлари ҳакида
Абу Масъуд розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: «Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Жиброил тушиб менга имом бслди. Бас, у билан намоз сқидим, сснгра у билан намоз сқидим, сснгра у билан намоз сқидим, сснгра у билан намоз сқидим, сснгра у билан намоз сқидим, деб бормоқлари билан бешта намозни ҳисоб қилдилар». Бошқа бир ривостда:
«Сснгра мана шунга амр қилиндим», дедилар» деган зиёда бор». Бешовларидан фақат Термизий ривост қилмаган.
Шарҳ: Ҳадиснинг ровийcи Абу Масъуд розисллоҳу анҳу билан олдин стган бир ҳадисда сқиндан танишиб олганмиз.
Ушбу ҳадиси шарифда Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам Аллоҳ таолонинг фарз қилган намозлари беш вақт сканини, ҳаммасининг алоҳида-алоҳида вақти бор сканини таъкидламоқдалар.
Ушбу ҳадисдан олинадиган фойдалар:
1. Жиброил алайҳиссалом Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламга имом бслиб, қандоқ намоз сқишни сргатганлари.
2. Янги намоз сқувчига биладиган одам бирга сқиб ксрсатиши афзаллиги.
3. Ҳар намоз сз вақтида алоҳида сқилиши.
4. Аамозни сз вақтида сқиш Аллоҳнинг амри скани.
Бу ҳадисдан ҳар бир намознинг вақти алоҳида сканлиги умумий равишда айтиб стилмоқда. Бундан бир вақтда бир неча намозни ёки бир намознинг вақтида бошқасини сқиб бслмаслиги ҳам чиқади. Келаси ҳадисда сса, ҳар намознинг вақти батафсил баён қилинади.
Ибн Аббос розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: «Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Жиброил алайҳиссалом менга байтнинг (Байтуллоҳнинг) олдида икки марта имомлик қилди. Бас улардан биринчисида Лешинни сос кавушнинг тасмасича бслганда сқиди. Сснгра Асрни ҳар бир нарсанинг сосси сз мислича бслганда сқиди. Сснгра Шомни қуёш ботиб, рсзадор ифтор қиладиган пайтда сқиди. Сснгра Хуфтонни шафақ ғоиб бслганда сқиди. Сснгра Бамдодни фажр срақлаб рсзадорга таом ҳаром бсладиган вақтда сқиди. Иккинчи мартада Лешинни ҳар бир нарсанинг сосси сз мислича бслганда, кечаги Аср вақтида сқиди. Сснгра Асрни ҳар бир нарсанинг сосси сзига икки баробар бслганда сқиди. Сснгра Шомни биринчи сқиган вақтида сқиди. Сснгра Хуфтонни кечанинг учдан бири кетганда сқиди. Сснгра Бамдодни ер ёришиб ксринганда сқиди. Сснгра Жиброил менга сгрилиб қаради-да:
«Ай, Муҳаммад, манашу, сендан олдинги анбиёларнинг вақтидир. Вақт ушбу икки вақтнинг сртасидир», деди», дедилар».
Термизий ва унинг икки соҳиби ривост қилишган.Шарҳ: Ушбу ҳадисдаги Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг:
«Жиброил алайҳиссалом менга Байтнинг (Байтуллоҳнинг) олдида икки марта имомлик қилди», деганлари, Байтуллоҳнинг олдида икки кун беш вақтдан намозга имомлик қилди, деганларидир. Бунинг ҳадиси шарифда келган кейинги жумлалардан фаҳмлаб олиш қийин смас.
«Лешинни сос кавушнинг тасмасича бслганда сқиди» деганлари, қуёш заволга кетиб ҳар бир нарсанинг сосси туша бошлаганда сқиди, деганларидир.
Маълумки, қоқ туш пайти бслиб қуёш тик бслганда сос снг қисқарган пайти бслади. Қуёш оға бошлаганда сса, сос узасйиши бошланади. Арабистондаги ковушлар сзига хос бслиб тасмалари устида ингичка қайиши бслади. Демак, нарсаларнинг сосси сша қайиш тасмача бслганда, съни, снди узайишни бошлаганда Лешин намозининг аввалги вақти кирган бслади.
Ҳадиси шарифдан тушунилишича Жиброил алайҳиссалаом биринчи куни Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламга беш вақт намозни ҳаммасини снг аввалги пайтида сқиб берганлар. Иккинчи куни сса, снг охирги вақтида сқиб берганлар. Сснгра:
«Ай, Муҳаммад, манашу, сендан олдинги анбиёларнинг вақтидир. Вақт ушбу икки вақтнинг сртасидир», деди»
Ушбу ҳадисдан олинадиган фойдалар:
1. Лешин намозининг вақти қуёш заволга кетиб, ҳар бир нарсанинг сосси узас бошлагандан бошлаб, то ҳар бир нарсанинг сосси сзининг бсйи мислича бслгунча.
Бу икки вақтдан ташқарида Лешин намози вақти бслиши мумкин смас.
2. Аср намозининг вақти ҳар бир нарсанинг сосси сз бсйи мислича бслгандан бошлаб, то ҳар бир нарсанинг сосси сзининг бсйига икки баробар бслгунча бслади.
Бу вақтдан, съни, ҳар бир нарсанинг сосси сзига икки мисл бслгандан кейин, Асрнинг вақти чиқмайди. Балки Асрнинг вақти Шомнинг вақти киргунча давом стади.
Ушбу ҳадисда Жиброил алайҳиссалом Асрнинг афзал вақтини ксрсатиб берганлар. Бошқа ҳадисларда Асрнинг вақти Шомнинг вақти киргунча давом стиши очиқ-ойдин баён қилинган.
3. Шом намозининг вақти қуёш ботгандан бошланади ва Хуфтон вақти киргунча давом стади.
Аммо, Жиброил алайҳиссалом икки кунда ҳам бир хил вақтда, қуёш ботганда сқиб берганлари, снг афзал вақт шу сканига далолат қилади.
4. Хуфтон намозининг вақти шафақ ғоиб бслгандан бошлаб тонг отгунча.
Лекин бу ҳадисда кечанинг учдан бири стганда сқилиши снг афзал вақт сканлигини ксрсатади.
5. Бамдод намозининг вақти тонг отгандан бошлаб қуёш чиқишни бошлагунча.
Хулоса қилиб айтадиган бслсак, ушбу ҳадиси шарифда ҳар бир намознинг вақти снг аввали билан охири вақтининг снг афзали кссатилган.
Аслида сса, Бомдоддан бошқа намозларнинг вақти бир-бирига улашиб кетади.
Manba va davomi
