ҲАМИД ОЛИМЖОН
ТАНЛАНГАН
АСАРЛАР
Нашрга тайёрловчи
Сарвар Азимов
ЎзССР давлат нашриёти
Тошкент
1951
ШЕЪРЛАР
1926 – 1932
Халққа айтинг, мен асло ўлганим йўқ,
Ёв қўлига таслим ҳам бўлганим йўқ;
Мен элимнинг юрагида яшайман,
Эрк деганнинг тилагида яшайман!
БАҲОРГА ЕТГАНДА
Тонгда оппоқ булут хаёлимда,
Қипқизил лоладан нишон тақди.
Ёки дилдан кулиб ҳаёт узра,
Олтин илҳом сочиб қуёш боқди.
Кўк майин новдаларда қор — парлар,
Инжа руҳим-ла ўйнашиб қолди.
Инжа руҳим-ла ўйнашиб гуллар
Оқшом ойдинда ухлашиб қолди.
Учди капалаклар ва адашди,
Маъсум яна гул шохида, маъсум,
Маъсумча... чаманлар сари оқди,
Ҳар майсада бир жонли табассум.
Гул кўлкаси гулхан каби қизғин,
Қизғин... яна сайрайди дуторлар...
Сайрайди... тубанларда баҳорлар...
Инжитмади кўнглимни-да бир кун.
Юмшоққина кўк парда ёпинган
Тоғлар, ана... Роҳатгина ухлар.
Чўпон ила қўй,— турна қаторлар
Кезмакда унинг бағрида тунлар.
ЎТАРКАН
Ел учар чоқда майсалар денгизи
Эгилар, рақс этар, кулар кабидур.
Кеча кулганда нозли Волга юзи,
Эгилиб, жилмайиб, гўзал кўринур.
Катта кўприк баландди, сув чексиз
Ойнадан оқ кўпик кўриб турамиз.
Ваҳмалар дилда йўқ, кулиб турамиз,
Тўлғонар бир севинч билан дилимиз.
Кеча ойдин, ҳаёт кулиб туради,
Волга эркин, ипак рўмоли билан
Буралиб, эркалаб хаёли билан
Инжа бир шеър бўлиб оқиб туради.
НЕВА ХОТИРАЛАРИ
Сирли сен, чайқал, эй гўзал дилбар,
Шўх ва ўйноқ қиз альбоми янглиғ.
Кўкрагингда ҳаёт деган ошиқ,
Кўп аср сайраган ва тўккан зар.
Дилда нашъа, қўлимдаги най-ла,
Мен-да сайрай бутун тилакларни,
Жонлатай, сўзлатай вароқларни,
Эй гўзал, ўйнама, секин тингла!..
Куйласа, ўйнаса менинг созим,
Оқса кўнглим-ла ўйнаган розим,
Эрка қўйнингга из чизиб кетсин,
Сен-ла тўлқинланиб, сузиб кетсин.
Тингла, мен бир қадар-да таъсирли,
Оқишингла хаёл билан оқдим;
Юзларинг хол, боқишларинг сирли,
Дилда япроқни елпитиб боқдим.
Сен ҳаёт шоири, асрларнинг
Сирларин шеър ила яшатгансан,
Ерни титратгучи курашларнинг
Ўтларин кўнглинг ичра солгансан.
Бир замонлар... қуёш-да кулмасди,
Ғамгин эллар... севинч тўкилмасдн.
Лабларингда ўсарди япроқлар,
Оҳ... улар, дил учун эгилмасдп.
Эсди еллар, ҳаёт-да уйғонди,
Кучли тўлқин сенинг қучоғингда,
Ўтли гуллар очиб ёноғингда
Наъра тортиб, олов каби ёнди.
Ҳар томон қон, эсарди бўронлар,
Шонли Аврорадан эмиб нурлар;
Яна товус каби қанот ёздинг —
Оқди қалбингда қипқизил қонлар...
Бу табиат-да бир чевар шоир,
Ҳар нафас юзларингга кашта тикар.
Инжа, шўх ел эсиб-да, ўйнашади
Тикса устингга-да қуёш чодир.
Хайр эй, севдигим шўх, ўйноқ қиз!
Лола бир жилмайиш-ла боқмоқдан,
Кетаман, соҳилингда оқмоқдан.
Хайр, эй, ой гўзал ва холдор юз...
БОЛТИҚ ДЕНГИЗИ БУЙЛАРИДА
Нақадар кенг, гўзал қучоғинг бор...
Шўх қилиқ тўлқининг-ла биргалашиб
Келадур ўйнагим сузиб, қувушиб,
Сен-ла шоирлигим, ҳаётим бор.
Боладек ҳар қайиқни эркалашинг,
Меҳрибон, шод, азиз она кабидир;
Шоир илҳом-ла ўйнаган кабидир,
Ҳеч сукутсиз, нашидалик туришинг.
Кучли тўлқинларинг-ла масъуд ўлур
Ел эсаркан у, кенг, гўзал қучоғинг,
Сув қуюнлар учар, тағин тўкилур,
Бу сенинг бахтиёр, чечакли чоғинг.
Нақадар кенг, гўзал қучоғинг бор...
Шўх қилиқ тўлқининг-ла биргалашиб
Келадир ўйнагим сузиб қувушиб,
Сен-ла шоирлигим, ҳаётим бор!
ҲУЖУМ ГУЛИГА
Бу кунлар пок, ипак нурлар,
Нафис танлар-ла ўйнашди.
Отар тўлқин, денгиз эркин,
Чечак лаблар севинч очди.
Кўриндинг чайқалиб, ўйнаб,
Оқиб оппоқ кўпиклар-ла;
Ичиб олтин шафақлардан
Кезиб юлдузли йўлларда.
Тушунчанг қўлда синмас соз,
Кўкар, чўлларда япроқ ёз.
Куларкан лолалар, гуллар,
Кўнгиллардан сочилсин ноз.
Баҳор сен, ғунча — гуллар-ла
Очил, эркинча кўкрак кер!
Ёзай кўксингга диллар-ла
Чечаклардан тўқилган шеър...
М. ГОРЬКИЙНИ ЎҚИРКАН
Алам билан эдинг ёр,
Тақдир сени эзаркан.
Дудоқлардан учиб зор,
Диллардан қон сизаркан.
Оҳ... шод она қўйнида,
Тингламадинг эртаклар.
Афсуски, ёшлик дамлар
Ўтди — кишан бўйнида.
Баҳорда ёш япроқлар,
Ўйнарди, рақс этарди.
Ел-чалғиларин тинглаб,
Кўплар ғамгин ўтарди.
Алам сочарди излар,
Маъюс боқарди кўзлар.
Лекин сирли кечалар
Чайқаларди денгизлар.
Зулм чиқиб саройдан
Очларни қамчиларди.
Ҳар асир нигоҳидан
Исёнлар томчиларди.
Оғир, ҳазин оҳанглар —
Юракларни эзарди.
Турмушда ҳар севинчда
Ўргумчаклар кезарди.
«Сув» лойланиб оқарди,
«Юлдуз» ғамгин боқарди,
Оҳ... у чоқнинг оқиши,
Қалбларга ўт ёқарди.
Янги ҳаёт еллари
Баҳор бағрин кулдирди.
Қизил рубоб тиллари
Дилга нашъа қўндирди.
Қонли, ўчли оловлар
Ютди эски ҳаётни.
Қуёш каби яловлар
Порлаб ёритди қорни...
Замон олтин қуёшдек,
Сочларингни силади.
Машъал ёнган йўллардан,
Кўнглинг шуур тилади.
Ўн бир йилдир, сен эркин...
Юксалди кўп умидлар,
Дунё-дунё севинчлар,
Туткай жаҳонни бир кун.
БОЛАЛИК
Дунё экан...
Чаманзорлар кечиб,
Ошиб тоғлардан,
Қуёшдан нур ичиб,
Қум, ўтлоқлардан
Ўйнаб... кулиб...
Армон билан
Ўтар экансан.
Бола эдик,
Танлар олов,
Қалб қайноқ,
Кўзлар ўткир,
Диллар соф,
Эркин-эркин ўйнардик...
Ҳаёт билан
Қайнар эди
Куй, қишлоқ.
Бир ёнда тоғ,
Бир ёнда боғ...
Сув сочарди...
Гул очарди...
Кенг кўчалар...
Узун йўллар...
Порлар эди
Шам чироғ...
Сув оқарди,
Қўйнида
Кўкрак кериб,
Балиқ каби
Шўнғиб ётардик...
Қизлар ўтса,
Орқасидан
Олма отардик.
Нурли, ойдин кечалар,
Порлар эди кўчалар,
Тўпланардик,
«Яшинмачоқ» ўйнардик
Сўнг чарчардик
Чумчуқ каби
Чирқиллашни
Ташлаб биз,
Роҳат-роҳат
Қўзи каби ухлардик,
Кунлар ўтди,
Шаҳар бизни,
Олов кўзли,
Темир танли
От билан
Кўкрагига чақирди.
Узоқ кетдик,
йўлда тоғлар,
Бир тегирмон тошидек,
Чир айланиб қолдилар.
У, кишнади,
Мағрурларча бақирди.
Ёш кўнгиллар,
Поёни йўқ ҳисларни,
йўлга сепиб,
Сўнг завқларга толдилар.
йиллар учиб кетдилар.
Кўп баҳорлар
Қанот ёзиб,
Тилакдарга етдилар.
Биз шаҳарнинг кураш маршин
Ўргандик.
Фақат базан йўлларда
Телба сувлар оқалар,
Бизга қараб:
«Кел-кел» дейлар,
Қуёш эмиб боқалар.
Ёшлик эсга тушади.
Кўз олдимдан,
Болалигим
Қувлашиб ўтишади.
Хаёлларга толаман...
Оҳ... унларни эслаб,
Эслаб,
Бир нафас жнм қоламан.
Лекин, яна
Шовқинларга
Қулоч ёзиб кираман,
Тўлқинларда
Ўйнаб, қайнаб
Чаппор уриб
Куламан.
ОЗОР ҚИЗИ
Хазардан юмшоқ бир ел эсиб,
Бир баҳор хабари келтирди,
Тннгладим йўлларни мен тўсиб,
Севинчлар ҳарённи тўлдирди.
У кунлар ҳаётнинг кўкида
Булутлар кенг қанот ёзганди.
Юлдузлар кўралмай борлиқни,
Бир ворам япроқдек озганди.
Анордан сув ичган у юзлар,
Ёшликда уч-тўрт кун порларди.
Жовдираб кулганда ёш кўзлар,
Чодралар: «кел, кел» деб чорларди.
Қуш каби қафасга ўралган
Ёш диллар:
«Дон бер»деб йиғларди.
Заҳарли ханжардек қадалган
Аламлар бағрини тиғларди.
Хазардан юмшоқ бир ел эсиб,
Бир баҳор хабари келтирди,
Тингладим йўлларни мен тўсиб:
—«Чодранинг сийнаси йиртилди!»
У, мунис ёш озор қизлари,
Оқ булут қўйнида чўмилди;
Порлади у анор юзлари —
Қайғининг кўзлари юмилди.
Тўпланиб юлдузлар кезалар
Ҳар куни нефть оққан йўллардан.
Ва ўтли, болғали қўллардан
Бир кўмак, бир имдод сезалар.
Бундан сўнг ҳар минут тонгида,
Фабрикка денгизлар оқади.
Инқилоб ҳар дилнинг онгида...
Бахт қуши қанотин қоқади.
Тингладим, ёқимли куйларни,
Мен ўпдим турмушнинг юзидан.
Йўлладам бир тўплам гулларни,
Уларга, ёш ўзбек қизидан.
ҚИШ
1
Оқшом... Борлиқ оқ денгиз
Тўлқинсиз ухлар...
Юлдуз гўё олтин қиз
Жимликни тинглар...
Паст-паст уйлар, деворлар
Оқ кўйлак кийган.
«Муз тоғи» дек у томлар
Тинчликка чўмган.
Тамға каби таниқли,
Ҳар ерда бир из...
Узоқларда жилади
Уч-тўрт хотин-қиз.
Ой ҳам заиф боқади,
Юзи қаварган.
Маъюс, секин оқади,
Гўёки толган.
2
Қуёш ҳамон ухлайди,
Ҳарён булутлар.
Тарқалмаган оқшомғи
Майин сукутлар.
Учли-кучли учади
Бўрон — шамоллар,
Қор — ун тўзиб кетади.
Титрайди толлар...
«Муз тоғ»лардан чиқади
Бир алла сози,—
Ёш гўдакни юпатган
Она овози.
Олмазорлар очганлар,
Кўпик чечаклар.
Ҳар новдада чўзилган
Оппоқ ипаклар.
3
Муз сийнасин тилади,
У, зар игналар,
Парча-парча синади,
Садаф тугмалар.
Кирар иссиқ бир оқин,
Қорлар эритар...
Ҳар ер булоқ... ёз яқин...
Сув оқиб кетар.
Кўк юзини тутганда
Олтин пардалар,
Баҳор билан яйрайлар
Гўдак новдалар.
Қирлар олтин сувдарни
Тўймай ичади.
Кўкда оппоқ булутлар
Тиимай кўчади.
Оқ пардани ташлайди
Юмшоқ бахмаллар.
Сўнг ўсмоққа бошлайди
Кўк, юмшоқ парлар.
Мен йўлларда кетаркан,
Ўйнаб қарайман.
Илҳомимнинг сочини
Аста тарайман.
СИЁБ
1
Кўкдан
Ҳар кун
Олтин олов тўкилди.
Жимжит ҳар тун
Ғовға билан сўкилди.
Мудраган,
Ухлаган
Ҳар ер жонланди.
Қиш кетди,
Қор битди,
Ҳар новда
Оқ, пушти
Чечаклар тақиб,
Ҳар кўнгил
Унларга завқ билан боқиб,
Баҳмал кўйлаклар-ла
Кўклам бошланди.
2
Биз шод, қувноқ,
Сиёб сари оқамиз,
Ҳар томонга
Севинч билан боқамиз.
Бир ёнда:
Ёйилган
Қўйлар, қўзилар,
Кезади,
Ўтларни эзади,
Боққанда
Унларга
Хаёл чўзилар...
Бир ёнда:
Ётади
Вайрона мозор,
Бағрида
Юради
Бир гавда:
Истайди
Кечмишдек вафоли бир ёр.
Ястаниб ётади
Вайрона моэор.
Биз бир тўлқин —
Сиёб сари оқамиз.
Ёш дилларга
Олтин чечак тақамиз.
3
Сиёб,
Гўё,
Тўлған, кулган юзлардек,
Кўтарилар ҳар нафас.
Ўйнар,
Истамас қафас,
Тўлқинлар ўтишади.
Сезгир, зийрак кўзлардек,
Баланд-пастга тушади.
Ағдарилиб,
Кашта тикиб,
Тез-тез ўтиб кетади.
Ким билади,
Балки, кунда,
Балки тунда,
Ким қайларга етади.
Қанча йўлни
Енгиб, сўнгра
Ким, қайларга сингади.
Кичик кўприк...
Устунларга
Сувлар ўзни уради.
Оппоққина,
Қўнғироқли,
Кумуш чечак бўлади.
Кўприк кичик...
Лекин тетик...
Оғирликни сезмайди.
Бирни унга,
Бирни бунга,
Ҳар тарафга йўллайди.
Занжир каби,
Уланишиб,
Йигит-қизлар ўталар.
Эпчиллари,
Тез шошилиб,
Чопибгина кеталар.
Баъзилари
Қўрқа-қўрқа,
Сўнг соҳилга еталар.
Кўлкалари,
Баъзан кулиб,
Баъзан титраб
Ўйнайди.
Узун сочлар,
Мажнун толдек,
Эгилмакдан тўймайди...
Букун сайил,
Ўйнашалар
Ёш қизлар.
Ёш йигитлар
Гўёки сел,
Ҳам тошалар,
Узоқ қочган сукутлар.
Сайил,
Лекин,
Қурбон-да йўқ,
Ғам — узоқ,
Янги, ўтли
Йўллар учун
Қўялмайди
Дил тузоқ.
Хар дил — хурсанд,
Хар юз — кулган,
Сажда қилмай тангрига.
Англаган ул,
Бош эгмайди
Унинг хоин амрига.
Эсади ел,
Юксакларда
Ҳилпирайди рўмоллар.
Эгади бел,
Тубанларда
Сувга сероб
Ёш толлар.
Ҳамма хурсанд
Ўйин... кулги... роҳат...
Соз... мусиқи... чалади...
Ҳар ҳисни-да
Қитиқлайди,
Ҳар дилдан сир олади.
Кенг бир довра
Ўртасида,
Бир гўзал қиз уинаиди.
Кўзни сузиб,
Қошни кериб,
Тинч турганни қўймаиди.
Майда-майда
Қадам ташлаб,
Қўшиқлар-ла
Қайнайди.
4
Букун сайил,
Ёш юракда
Қолмагандир
Қайғу ҳеч,
Эй, қайдасиз:
Уйғун,
Илҳом,
Кетмаймизми,
Бўлди кеч!
ҲОЙ, ЯХШИ ҚИЗ!
Ҳой, яхши қиз,
Яқинроқ кел,
Бир-икки сўз сўзлайин,
Шу ҳолингдан
Таъсир эмган
Кўнглимдан шеър куйлайин.
Равшан, нурли
Кўмкўк кўзинг
Ҳали кўпни кўрмаган.
Кулча юзинг
Қаррилардек,
Қат-қат бўлиб сўлмаган.
Тола-тола
У сочларинг
Қуёш билан ювилган.
Пок сийнадан
Сутлар эмган,
Ҳой, ойдинда
Туғилган —
На қайғи-ғам,
На кўзда нам
Ва на ситам
Сезмайсан.
Ҳаёт билан
Қайнаб тошган
Кўнгилни ҳеч
Бузмайсан.
Киприкларинг
Ипак каби
Кўтарилган,
Пир-пир этиб туради.
Пастга тушгач,
Кўзларингга
Парда каби бўлади.
Момиқ қўлинг
Шимарилган,
Юпқа кўйлак кийгансан.
Ёш кўкрагинг
Кўтарилган,
Сен яшашни севгансан.
У, шўх, зийрак
Кўзлар билан
Ҳар томонга қарайсан.
Ширин-сучук
Сўзлар билан
Қарашларни тарайсан.
Отанг — онанг
Сени жондан
Ба виждондан
Севади.
Лекин, афсус...
Англамасдан
Сенга қадаҳ беради.
Фақат, сен ҳам толпинасан,
Шодликларга тўласан.
Гўё, эркин
Бир қуш бўлиб,
Шохдан
Шохга
Қўнасан.
Ичма синглим,
У—бир заҳар,
У — бир ўлим сувидир.
Бир кўл бўлган
У, ҳаётнинг,
Сўнг юпаниш йўлидир.
Агар ичсанг,
Баданларинг
Олов бўлиб ёнади
Кўкракларинг
Қисилади,
Кўзларинг ёш олади.
Сўнгра бир дам ҳушдан кетиб
Жинни бўлиб қоласан.
Эҳтимолки,
Сен абадий
Курашлардан толасан.
Қичқир-ҳайқир!
Отанг — онаиг,
Энди сснн тингласин.
Қадаҳларни
Тез улоқтир,
Улар бир оз ингласин.
Бўлмаса қоч,
Замон сенга
Кенг бағрини очгандир.
Унда юзинг,
Бир ой каби,
Бир кун каби
Тўлади.
У юзларда
Сенинг бахтинг;
Истиқболинг
Кулади.
ЎЗБЕКИСТОН
1
Қуёш чиқар, тўр ёяр,
Оқар олтин тутунлар.
Кўчалар қизар, куяр,
Шундай бошланар кунлар.
Ғижиллар кичик эшик,
Чиқар қизил кашшоф қиз,
Ёмғир ювган япроқдек,
Жонли, тирик ва тетик.
Яйраб яшнаб кетади,
Ўйнаб нурли кўзлари.
Мактабига кетади,
Порлаб анор юзлари.
Йўлдошларин кўради,
Сўрашади, кулади.
Муаллима — ёш хотин,
Уни жондан севади.
2
Шаҳар... Ҳар юмшоқ саҳар
Куйлар билан уйғонар.
Аламлилар бағрига
Севинч тикандек ботар.
Шалоладек шағиллаб,
Шовқин-сурон қайнайди;
Машиналар ўйнайди,
Ёниб, порлаб, гуруллаб.
Букун байроқлар яна
Қизил карвон кутади.
Кўчаларни тўлдириб,
Пўлат отлар ўтади.
Соқолига оқ тушган
Деҳқон ота минбарда:
Чопган,
Ҳовлиққан,
Шошган...
Сўзлар бир зум
Бир парда:
— «Биз, сиз билан биргамиз.
Муштумзўрлар йўқ бўлсин.
Биз кўплашиб келамиз,
Бу уларга ўқ бўлсин».
3
Зарафшон асир букун,
Ҳовлиқмайди, тошмайди.
Қирғоқлирдан ошмайди,
Бўйнини эгмиш бутун.
Ҳар томонда ишчилар
Тошларни синдиради.
Дарёни тиндиради,
Темир тан курашчилар.
Духоба қирғоқларда,
Янги дунё яралган.
Игна — сарғич иплар-ла
Электр зафар чалган.
Тўғонларда ёзилган:
«Қумлиқларга оқмайсан,
Буржуйларни боқмайсан»
Зарафшон нурга тўлган.
4
Мармар каби салқин тун...
Кўзгудек тиниқ, ойдин.
Дала яйраб ётади,
Янграмай куй, чиқмай ун.
Жўра қўлда кетмони,
Сув очгали кетади.
Оқолтиннинг гуллари,
Чўллаб уни кутади.
Сувлар келади ана,
Кутуриб мастдек, тошиб,
Паст марзалардан ошиб,
Жўра севинар яна.
5
Тинди ойнинг нурлари,
Хўрозлар овоз солди.
Адолатой уйғониб,
Барг кесгали йўл олди.
Қучоқ-қучоқ баргларни
Тўплади катта боғдан.
Севинчлар қалдирғочдек,
Учарди сўл ва соғдан.
Уйда ипак қуртлари,
Бир хашарни кутгандек,
Очлик йилин ўтгандек,
Пишиллар, ҳовлиқарди.
Адолатой келарди
Полвон каби дам тортмай.
Новдаларга кўмилиб
Чарчамай,
Толмай,
Ботмай.
6
Фабрика — улуғ бир қалб,
Бутун ҳислар бирлашган,
Сезги-ҳислар улашган,
Ҳамма бир оғиз, бир лаб.
Парралар айланади,
Ёриғ, эркин диллардек,
Пиллаларнинг қиллари,
Бир-бирга бойланади.
Қизил ўтлар ёнади,
Ҳаркун янги учлар-ла,
Унинг бахти, завқига,
Тер тўкканлар қонади.
7
Кўчалар олов ва чанг...
Яктагини ёпиниб,
Йигит сўзлайди кулиб;
— «Қовун келади, кетманг»
Аста-секин жилади,
Бир арава узоқдан.
Чўзилиб қўшиқлари,
Одам чиқар ҳарёқдан.
— «Чўллаб қолдйк, ташнамиз,
Ташлаб кетинг биттани».
— «Хўп, берайин жон билан,
Ол пичоқни, сўй, қани».
Тўрдор қовун карсиллаб,
Қантдай эриб кетади:
— «Эшмат ака, албатта,
Истагига етади».
ҚИШ КУЧАСИДАН
Йўллардан завқ билан келаман,
Ҳарён — жим...
Севинчим
Ёнаркан кўнглимда... еламан...
... Жиламан...
Ўйларим тарқоқмас,
Кўзларим ерларга тикилган,
Диққат-ла тўнаман,
Хаёлим
Қарорсиз тез оқмас.
Оппоқки,
Шу қадар бу қорлар...
Бошлайман,
Тубандан — юксакка интилиб,
Авайлаб одимлар ташлайман.
Ҳамаёқ шу қадар оппоқки...
Ғачирлар ерларда қорлари,
Ҳар тили шу қадар чахчахки...
Бошлайман,
Авайлаб одимлар ташлайман.
Дарахтлар шу қадар оппоқки,
Оқ булут кўклардан энгандай,
Новдалар, шу қадар оппоқки,
Булутда чўмилиб тингандай.
Қорлардан йўл очиб келаман,
Шу совуқ, жонлилик бергандай.
Қонларим
Соф ҳаво эмгандай,
Оппоқ қор усгида жиламан.
Йўллардан, завқ билан келаман.
НИМА БИЗГА АМЕРИКА!
Нима бизга,
Америка?
Нима бизга,
Унинг суръати.
Унинг тезликлиги,
Кучи,
Қуввати.
Унинг шижоати,
Унинг ғайрати.
Мана биз
Шу қисқа муддат ичида
Шундай тезлик билан
Етдик-ки,
Шундай гигантларга
Кетдик-ки,
Ҳатто,
Ўйлай олмас
Унинг фордлари;
Унинг раҳбарлари,
Унинг лордлари.
Булутларга
Бош чиқарган
Америка
Мана!
Мана ўша
Бадмаст гавда,
Қарри тантана,
Букун шундай:
Асаби
Бузилган
Томири
Толган.
Гўштлар
Эриб тушган,
Бир суяк қолган.
Илдизи чириган
Бир чинор каби
Қаттиқ шамолларга
Бўйин эгади.
Булутлардан
Кулиб боққан
У мағрур тана
Бир карра
Ерга тегади.
Заводда
Иш кўрган
Бечора ишчи,
Эртанги
Қора кун
Тушин
Кўради
Эртанги
Ишсизлик
Ашуласини
Оқшомги уйқудан
ёдлаб туради.
Ранги сўлғун унинг,
Дилида — алам
Юрагини
Эзаётир
Жуда оғир
Ғам.
Кеча
Корхонада
Бир шов-шув бўлди.
Ишдан қайтар экан
Чарчаб,
Бўшашиб,
Станоклар
Гўё
Боқиб,
Тўниб,
Термилиб
— «Эрта келма»
Деган
Бир қараш қилди.
Эртага,
Машиналар тўхтайди.
Эртага,
Зўр завод
Юрмайди.
Эртага,
Қорни оч,
яланғоч
Ишчи,
Бир парча
Нон сўраб
Ҳарён чопади.
Тарқалса
Бир жойдан
Бир овқат иси,
Эзилиб,
Қўзғолгач
Орзу
Ҳаваси,
Боласи,
Хотини,
Қизи, синглиси,— оч бари.
Овқатни
Кимлардан,
Қайдан топади?
Кечаси
У ширин
Хаёлга ботиб,
Кучини
Кимларга,
Нимага
Сотиб,
Юрган кунларига
Афсус қилади.
Балки, у
Эртанги
Забастовкада
Энг олдин
Йиқилиб
Ўқдан ўлади.
Балки, эртага-да
Бир парча ноннинг
Ҳавас,
Ишқи билан кулади.
Мана мен,
Эртанги
Ёриқ кунимнинг
Қайдан келажагин
Биламан.
Эртанги
Бахтимнинг
Ашуласини
Мен ўзим
Қўл билан қиламан.
Эртанги
Ашула,
Эртанги
Достон,
Мана шу пўлатнинг
Оҳангги бўлар,
Сезги,
Шуурларни
Сафарбар қилган
Куйларда
Темирнинг
Товуши кулар.
Мана бу
Машина,
Мана бу
Қувват,
Мана бу
Фабрикам,
Заводим менинг.
Айланиб,
Ҳар куни
Бахт келтиради.
Ҳар минут,
Ҳар онда
Менинг юрагим
Шу бахтнинг
Ҳавасин
Эмиб туради.
Мана мен
Қучимнинг
Болғаси билан,
Ўз синфим ишига
Олов бераман.
Бешйиллик
Куйига
Одимлар ташлаб,
Минглаб йўлдошларни
Етаклаб,
Бошлаб
Янги дунё сари
Юраман!
Нима бизга
Америка,
Нима бизга
Унинг суръати
Унинг тезликлиги,
Кучи,
Қуввати.
Мана биз,
Ўзимиз
Сафарга туриб,
Ундан ўтиб кетамиз —
Яратиб
Заводлар,
Машиналарни.
Чўянни,
Пўлатни
Изларга солиб,
Ундан йўлимизга
Мадад,
Куч олиб,
Олий тилакларга
Етамиз!
Сибирь саҳроларн,
Урал тоғлари,
Днепр сувлари,
Нефть булоқлари —
Бизнинг иродага
Бўйин эгади.
Бизнинг ироданинг
Пўлат зарбаси,
Қўл етмас жойларга
Қаттиқ тегади.
Мана мен
Америка суръати билан
Станок
Бошида
Пойга
Қураман.
Тўрт
Минут
Ичида
Қилган ишини,
Икки минутларга
Бўламан.
Шундай суръатларни
Қувиб етдикки,
Шундай қадам бошлаб
Чопиб кетдикки,
Америка
Хаёл ҳам қилолмас уни.
Ҳар ишим,
Юришим,
Турмушим
Менинг,
Белгиси
Эртанги
Порлоқ бахтимнинг!
Мана шу белгилар
Остида туриб,
Эртанги
Бахтимни
Мен чақираман.
Пўлат рельсларда
Сафарга
Юриб,
Унинг амалини,
Отини
Атаб,
Албат келишликка
Мажбур қиламан!
1932 – 1941
Толеим шулким, ватанда бир гулистон танладим,
Бахтни топган эл билан жондош бўлиб отдим одим
Йўлдан озганларга ҳеч бир бўлмадим мен қайғудош,
Шул сабабданким, менинг бағримда жой олмиш қуёш
Шул сабабданким, ватанда бўлмадим илҳоми хор,
Шул сабабдан менга ётдир бахт талоғ этган диёр.
БАХТЛАР ВОДИЙСИ
(Фарғона шеърларидан)
Кўмкўк,
Кўмкўк,
Кўмкўк...
Кўклам қуёшидан
Кўкарган қирлар,
Пўлат яғринларни
Кўтарган ерлар
Кўмкўк.
Салқин саҳарларда
Уйқидан турган;
Булоқ сувларига
Юзини ювган,
Мармар ҳаволарнинг
Қўйнига чўмган,
Зилол бўшлиқларга
Кенг қулоч қўйган,
Мустақиллик
Ишқи билан
Ёнган далалар
Кўмкўк.
Уфқимизнинг ҳирсларини
Ўзига тортган,
Елкасига тарих билмас
Ғалаба ортган.
Улуғ йўлда толиқмасдан
Тез кетаётган
Бахмал қирлар,
Кенг бўшлиқлар,
Пахтазор ерлар
Кўмкўк...
Тонг палласи ҳавас билан
Далага оққан,
Муздай совуқ шаббодалар
Танига ёққан,
Кетмонлари
Кун тиғида
Ярқираб боққан;
Ғўзалари
Ўсиб,
Гуллаб,
Кўсаклар таққан;
Бу — тоғларнинг этагига
Ёзилган гилам;
Соғ ўпкаси
Тўлиб нафас
Олгучи бу дам;
Товушлари куйга тўлиб
Пишқирган дарё,
Ҳеч ғуборсиз сезилгучи
Бу тоза ҳаво;
Бутун борлиғи-ла
Орзуга тўлган,
Ҳуснлари қип-қизариб
Етилган гўзал,
Томирлари кучга тўлган
Бу ёш новқирон,
Яна янги ўлжаларга
Отланган
Карвон;
Зўр сафарга
Руҳ беришга
Ҳаводай даркор,
Янги бешнинг нотасини
Олган бастакор.
Барча япроқлари
Бирдай кўкарган,
Новдалари жонли,
Бу ноёб баҳор,
Қарашлари нурга тўлган
Бу улуғ водий
Кўмкўк!..
Эй, Фарғона!
Эй, большевик водийсида
Пахтакор — деҳқон,
Эй, ўлкамиз
Томиридан,
Жўшган
Тоза қон,
Салом сенга!
Эй, Қайнардан
Чиққан
Қаҳрамон!
Салом сенга,
Ўлкамизнинг кўз қорасидай,
Гард юқтирмай,
Гуркиратиб
Кўкка кўтарган;
Салом сенга!
Полосонли
Ҳайдар капитан!
Кўмкўк...
Кўмкўк...
Кўмкўк...
Меҳнат-шараф ва шон бўлган
Водийлар
Кўмкўк...
Ғўза гули билан
Қалблари ўсган,
Ғўза япроғила
Қалби кўкарган
Водийлар
Кўмкўк...
Кўмкўк водиларда
Пўлат излардан,
Кечаётир қора поезд
Учиб,
Қарсиллаб,
Электрик томиридан
Оққан қонлардан
Бутун ўлка
Шимираётир
Чанқаб,
Ҳарсиллаб,
Бутун ўлка ишлайётир
Пишиниб,
Терлаб...
Эй, Фарғона!
Эй, бўйнига
Қора тўрва
Осган жонлардан,
Эй, ҳар куни,
Гадойликка
Тортган онлардан,
Эй, танларни
Шилиб ётган
Ҳаром танлардан
Бир йўласи озод бўлган азамат ўлка!
Эй, ҳаққила
Бош кўтариб,
Янги даврга,
Миллионларнинг кенг бағрига
Улғайиб кирган,
Эй,
Муштумзўр ўсган ерга
Электрикдан,
Трактордан,
Комбайндан
Қўзғалиш берган
Бўла,
Юмшоқ,
Семиз,
Сероб
Сийналарида
Янги давр юрагинннг
Ўти кўкарган,
Юраклари тетик урган
Оппоқ,
Момиқ тан!
Кўмкўк... Кўмкўк... Кўмкўк...
Диллар
Ҳавас билан тўлади,
Юзлар
Севинч сепиб кулади.
Тўрт томони осмон билан
Ўралган водий
Кундан-кунга
Ҳусни ортган ойдек тўлади.
Кўмкўк... Кўмкўк... Кўмкўк...
Янги кунга чиққан
Водий оёқларида
Оч ит каби,
Судралгучи
Давр ўлади.
Эй, Фарғона!
Мушкул кунлар боласини
Тишида тишлаб,
Ювиб,
Тараб,
Севиб,
Ўпиб,
Қучиб,
Опичлаб,
Эй, бахтларни балоғатга
Еткизган она!
Ёзилиб,
Етилиб,
Тўлиб ётади—
Ёппасига
Янги кунга
Эришган Қува!..
Нафаслари тўлиб-тўлиб
Қулоч отади —
Уйқуни тарк этиб,
Керишган ува.
Кўмкўк... Кўмкўк... Кўмкўк...
Дунёларни қойил қилган
... Увалар
Кўмкўк!..
Мардчасига отни сурган
Қувалар
Кўмкўк...
Бу ғолиб шторма тантанасидир.
Бу бизнинг
Сафарнинг
Зафар сасидир.
Дунё остин-устин бўлди,
Янги дунёнинг
Қарашлари ўткир,
Ҳужумлари зўр,
Енгилган дунёнинг бағрини босиб,
Юлдузга интилган
Бу давр мағрур,
Ишонч кўзи билан
Олға боқадур.
Кўмкўк... Кўмкўк... Қўмкўк...
Йўлда катта довон бор ҳали,
Қизил соҳилларни
Маҳкам тутайин.
Шунда денгизларда
Сузмас ёт қайиқ;
Баланд чўққиларга
Кўтарилганда
Тоза нафасларни
Тўла олайик.
Эй, бахтли водининг большевиклари!
Эй, ўлкани
Электрик дарёларига
Ёш боладек чўмилтмоқчи
Бўлган фидокор!
Эй, болага тоза кўйлаклар
Кийгизучи ўртоқ пахтакор!
Кўмкўк водийларни
Кўз қорасидай,
Асра!
Баргларига
Гард ҳам юқтирмай!
УЗБЕКИСТОН ХОТИРАСИ
(Вера Инбердан иқтибос)
Мен кўрдим энг гўзал баҳор пайтини,
Япроқни кўкартган у, тонгларингни;
Меним бошларимга тегиб ўтдилар
Гулдаста қўллари бутоқларингнинг.
Баҳор боғларидан куй айтиб ўтган,
Зилол сувлар ҳали эсимда —
Чанқаб бориб сероб бўлганим —
Далангга қуёшлар тўшалган кунда.
Мендан сўра: доно қуртларнинг
Чарчамасдан, сира тинмасдан
Гўзал келинчакни кийинтиргали
Ипак тикишини энди биламан.
Сенинг хотирангни унутмас, асло,
Меним юракларим, Ўрта Осиё!
Узумзор жаннатни мен кўрдим,
Баҳор эртасида боғбон дер:
— «Қўзгол!»
Қишнинг уйқусидан кўз очган нонда
Талпинар шомолда:
— «Мана, мени ол».
Сунбул сочли парқи очилган
Лола лабли бир қизни кўрдим,
Кеча грензавод ўқишга қўйган;
Олдида микроскоп, узун киприги
Қарашдан тўсарди кўзнинг нурини.
Яқин бордим,
Гап ташлаб кўрдим:
— «Салом,—дедим унга,—Москвадан».
У ҳам жавоб берди:
— «Сизга ҳам мендан»
Қалдирғоч қошини яна чимирди,
Суҳбат очар эди илмдан —
Фандан.
Сенинг хотирангни унутмас асло,
Меним юракларим, Ўрта Осиё!
Икки ўртадаги узун масофа,
Менинг кўзларимнинг нури-ла тўлган
Эй, Ўрта Осиё,
Сенинг хаританг
Менинг деворимга ёпиштирилган.
Колхозчилар, шаҳарлиларнинг
Узун қаторида
Қуёш,
Шовқин,
Шон!
Гулловчи водийдан,
Бол боғларингдан
Ўйнаб оқар экан эрка Зарафшон.
Чошгоҳ чоғи далада бўлдим,
Ловуллайди тепада қуёш,
Қум ёнадир, чўғ бўладир тош;
Ҳалқумлар қурийдир,
Ҳаво иссиқ, дим,
Чопиқдан бўшаган колхозчи бир зум,
Дам олиб ётади, кўлагада жим.
Ҳамма нарса сафарбар сенда,
Ҳарбириси ўз куйин куйлаб: —
Автомобил,
Арава,
Туя —
Пахта ташир ўлкани бўйлаб...
Қулочинг чўзилган Афғонга қадар;
Унда тамом бўлар бизнинг ўлкамиз,
Бир сиқим тупроги олтиндан азиз.
Соқчи сергак турар чегарамизда;
Ильич чироғининг нурлари кўзда,
Меҳнат ва шодликнинг қўшиғи —
Меним қўшиғим ҳам тугалар шунда.
Сени унутолмас юрагим, асло,
Эй, Ўрта Осиё, Ўрта Осиё!!!
БАҲОР
Ҳусн қўшиб ҳар кун ҳуснига,
Табиат чақирар ўз қучоғига;
Ҳар кун кийиб янги бир либос,
Чақирар ўзининг ёшлик чоғига.
Тинмай эсар ҳар томонга ел,
Қўймай сочар ўрикиинг гулин,
Дарахт шохларини силкитар,
Уйғотишга бошлар уни тун.
Булбул сайрар, чумчуқ чирқирар,
Хабар берар асли — зотидан,
Гулга қўниб қаттиқ сўйлашар,
Қиш пайтининг хотиротидан.
Тиним йўқ, ҳар нафас сеп ёзар,
Баҳор ечиб ўз тугунчагин,
Тонги куртак, оқшоми ғунча
Саҳар туриб очар чечагин.
Дала юзин қоплар чечак — гул,
Кулиб чиқар ёриб ер тегин,
Занггор кўзларига тўлар нур,
Шудринг билан ювар кипригин.
Янгидан жонланар коинот,
Ҳаёт бошлар колхоз ерлари,
Коллектив куч билан гуркирар
Адирлари, чўли, қирлари.
Меҳнат завқи тутар ўлкани,
Саҳар кетар чўпон тоғига,
Бири ариқ қазир, ер ҳайдар,
Бири гул ўтказар боғига.
Ҳар япроқни аяб ўстирар,
Ишққа тўлиб чиқар наҳорга,
Шоир бошлар юрак шеърини,
Севгисини очар баҳорга.
Бағрингга торт, қучоқла, баҳор!
Жозибалар барчаси сенинг.
Ишга кирган, гуллаган чоғи,
Сен ёшлиги буюк ўлканинг.
Йўлга солар, тутар қўлимдан,
Бошимдадир сенинг хаёлинг
Юракларда ёнар суратинг,
Гўзаллигинг, гулинг, жамолинг.
ДАРЁ КЕЧАСИ
Дарё гўзал... осмонда юлдуз.
Ой сузмоқда адир устидан.
Соя солган кўкдан оқ булут
Фазоларга ўз уйқусидан.
Кеча гўзал, дарё тинимсиз,
Ағдармоқда сойнинг тошини,
Далаларга чўзиб оёғин,
Қорлиқларга ўраб бошини.
Тоғлар боши қорга кўмилган,
Қор устида оппоқ бир тумон...
Тумон хаёлига қуюлган,
Паға булут, феруза осмон.
Тинмай оқар, дарё пишқириб,
Қуйи кетар ойли тун бўйлаб;
Сой бўйидан, дарё тунидан
Водийларга ҳикоя сўйлаб.
Дарё тўлқин шамол қўйнида,
Порилламоқдадир чироғлар;
Ёришмоқда унинг аксидан
Чўққилар, адирлар ва тоғлар.
Кеча бўйлаб, дарё сқалаб,
Ўтмоқдадир катта намойиш;
Келмоқдадир баланд қирлардан.
Ер қўпорган портлашдан товуш.
Ер қўпориб баланд бақирган,
Қирдан тошар бир кучнинг саси;
Гидромантёр сувидан қочган,
Шағалларнинг сўнгсиз ғовғаси.
Сойда шамол... дарёда тўлқин...
Паром сузмоқдадир чайқалиб;
Ўтмоқдадир ишчи, уйғоқ тун,
Ер ва кўкка ғовға, жар солиб.
Тун тинчини бузган зўр дарё,
Товланмоқда инсон қўлида,
Қурилмоқда буюк бир бино
Дарё ўтгап ўлка чўлида.
Довул қоқиб ўтар уйгоқ тун,
Тайёр бўлар топгда бош тўғон,
Чексиз шодлик билан югурар
Саҳроларнинг юрагига қон.
Пишқиручи ваҳший дарёга
Кўрсатилар тамом янги йўл.
Бош инженер завқ билан қўяр
Чирчиқ тутган бир қоғозга қўл.
Бўйин эгар дарё амрга,
Оқабошлар янги из билан,
Инженерлар, ишчи зарбдорлар
Мағрур кулар ёнган кўз билан.
Тун ҳам ўтар мазмунга тўлиб,
Унутилмас дарёга бу он.
Унутолмас буни ҳечқачон
Дарёдан зўр ва моҳир инсон.
ҚИЗ
1
Мардликларга тўлган ўлканинг
Даласида, қишлоғида ёз,
Кўкда қуёш ва бир лочин қиз
Чаппор уриб этмоқда парвоз.
Пўлат қушлар ўраб атрофин,
Учмоқдадир булутдан баланд.
Учмоқдадир қалдирғочдан тез.
Бутун ҳаво қўшиғига банд.
Қанотини қиз ёйган мағрур,
Осмон ости сўнгсиз, тиниқ, кенг.
Арзандаси, фахри, эркаси —
Кўкда учар юраги элнинг.
Эл биргадир кўкда қиз билан,
Юрагини олган қўлига,
Ардоқлаган бўлиб жонини,
Кўзни тиккан қизнинг йўлига.
Юрак ўйнар қинига сиғмай,
Осмонда қиз ва ёнар қуёш,
Эл тикилар ва севинчидан
Жовдирайдир кўзларида ёш.
Сўйла қуёш! Нималар бўлган?
Сен чиққанда биринчи марта?
Бўлганмикин ер узра бир кўз
Кўрмак учун сени осмонда.
Сен тўшаркан нурингни ерга,
Нима бўлган шу сўнгсиз олам?
Бўлганмикин байрам ва шодлик,
Босмаганми ер юзини ғам?
Одам ўғли кўз очар экан
Сени кўриб қадим осмонда,
Не бўлгандир, нелар кечирган,
Қандай сезги бўлгандир жонда?
Кўкда кўриб ўтнинг сайрини,
Ёрилмаганмикин юраклар?!
Ўз устида олов наҳрини...
Парча-парча бутун тилаклар!..
Дунё-дунё ваҳм бўлгандир
Сендан тушган бир ўт парчаси,
Сиғингандир этиб бут, худо,
Топингандир юртнинг барчаси.
Унутгандир эркак ва аёл,
Келганини дунёга қачон,
Сенинг билан ўз жаҳонини,
Шуқадарлик кўриб чароғон.
2
Парашютда ёнар аланга
Қизни қувган қуёш ўтидан,
Қиз сайр этар кўкда ва кўзлар
Чақмоқдек югурар кетидан.
Кўзлар сўрар бири-биридан,
Савол берур юмшоқ тикилиб,
Билмоқ бўлар қандайдир бир сир
Ифо этар фикрини кулиб.
«Биласанми, ким у, ўша қиз,
Осмондаги ўша қалдирғоч?
Ўша қўрқмас ва ўша лочин,
Ўша дилбар, ўша чилвир соч?
Осмон эмас, ерда юришдан,
Этилганди бир умр маҳрум,
Чирик турмуш уни кишанлаб,
Тириклайии этганди марҳум.
Ҳаром эди қўшиқ, ҳаром куй,
Унга севги, гўзаллик ҳаром,
Бир чор девор ва зах босган уй,
Ҳамдард эди битта пастак том.
Ўтар эди тор уйда куни,
Шу бўларми қиз учун одат?
Бир номарднинг содиқ чўриси—
Бўлмоқ эмиш унга саодат....
3
Эскиликни енгиб чиққан қиз
Кўкда қилар бахтли бир ханда,
Афсоналар, динлар, одатлар,
Ерда ётар бўлиб шарманда.
Парашютда ёнар аланга
Қизни қувган қуёш ўтидан,
Қиз сайр этар кўкда ва кўзлар
Чақмоқдек югурар кетидан.
БАҲРИ
Севинтирар хўп ажаб бир ҳол,
Қанот қоқиб учиб келган бахт:
Шойи кўйлак ва ғижим рўмол
Юборибдир унга пойтахт.
Баҳри шошар босолмай қадам,
Ўлчаб бўлмас унинг ссвинчин;
Типирчилар юрак тинмайин
Сиғдиролмай шодликнинг кучин.
Колхозда тўй, дутор, дўмбира,
Базм тинмас саҳарга қадар;
Баҳри қонмас ўйиндан сра,
Хўроз берар эртадан хабар.
Ҳамма хурсанд, ҳаммада шодлик
Етганига шундайин дамга,
Узатар Баҳрини колхози
Тошкентдаги катта байрамга.
Узатишар Баҳрини ҳамма:
«Биз учун ҳам қилинг саёҳат,
Шаҳарларни кезинг биз учун,
Омон боринг, қайтинг саломат!»
Тайёрланар Баҳри сафарга
Ўзин сезар қушдайин енгил;
Сандиғини очиб бисотин
Титабошлар барин бирма-бир.
Марказда хўп махтанмоқчидир:
«Пахта териб сигир олдим» деб,
Кўрсатмоқчи шол рўмолини:
«Ҳур меҳнатга қойил қолдим» деб.
Баҳри англар меҳнатнинг сирин,
Бахт қидирар ҳалол меҳнатдан.
Оппоқ пахта, коллектив ҳаёт,
Қутултирар азоб, ғурбатдан.
Баҳри юрар далада доим,
Ҳар ғўзани этиб парвариш;
Мардлик борар унинг кўнглига
Эркин турмуш ва маҳсулдор иш.
Қуёш чиқар ҳар кун ярқираб,
Баҳри тутар унинг қўлидан.
Чиқар юлдуз, чиқар тўлиб ой,
Бари юрар Баҳри йўлидан.
Тонгда турар ҳаммадан бурун,
Ссвиб очар далага қучоқ;
Қучоғига тўлган оқ олтин
Хирмонидан ўзи ясар тоғ.
Пахта териб ўтар узун кун,
Ошиб тўлар унинг плани;
Иши бўлар унинг овоза —
Достон бўлар донғи ва шони.
Ҳамма олар ундан намуна,
Туғар янги севги, муҳаббат:
Эркак, аёл қилишар дарров
Уни қувиб етишликка аҳд.
Хотин-халож тинглашар уни,
Баҳри сўйлар қилган ишидан,
Ниятидан, истиқболидан,
Сўзлаб берар тўқ турмушидан:
«Пахта бериб оламан шойи,
Пахта бериб атлас ва кимхоб;
Пахта бериб оламан бахмал,
Пахта бериб бойлик беҳисоб.
Пахта экиб соламан оқ уй,
Кўкрак очиб қуёш ва нурга
Пахта бериб тўй қиламан, тўй,
Қашшоқликни ирғитдим гўрга.
Колхоздаги ҳур, ҳалол меҳнат —
Шудир бахтим, шудир иқболим.
Шунга ишқим, меҳримни қўйдим,
Шунга келган ғижим рўмолим».
Севинтирар хўп ажаб бир ҳол,
Қанот қоқиб учиб келган бахт:
Шойи кўйлак ва ғижим рўмол
Юборибдир унга пойтахт.
Баҳри кияр шойи кўйлакни,
Рўмолини ўрар севиниб;
Ойнасига қарар жилмайиб,
Ҳайрон бўлар ўзига тўниб.
Баҳри шошар босолмай қадам,
Ўлчаб бўлмас унинг севинчин.
Юрак ўйнар ололмайин дам,
Сиғдиролмай шодликнинг кучин.
Баҳри жўнар тонг билан туриб,
Хурсанд бўлиб шу ширин дамга,
Баҳрини узатар колхози
Тошкентдаги катта байрамга.
КУЙЧИНИНГ ХАЁЛИ
Фозил Йўлдошга
1
Бу хаёл сўнгсиздир, осмон каби кенг,
Бу хаёл тугамас ҳеч ҳали-бери.
Унинг бойликлари умрларга тенг,
Ҳамон белгисиздир бошланган ери.
У сира тўхтамас, тошар доимо,
Қилиб бўлармикин уни ҳеч баён?
Чўлларда дарбадар, тоғларда танҳо,
Ҳар кеча янги сир бўлади аён...
Сўзсиз ҳикоялар, энг буюк сирлар,
Бирдан тилга келар дарёдай тошиб,
Юзлаб қабилалар, ўнлаб асрлар
Унинг осмонидан ўтар адашиб...
2
«Ошиқнинг фаҳмидир қоронғу кеча»,
Қуёш уйқусига тўйиб тургунча,
Кўзи ёшлиқларнинг бордир йўлдоши,
«Йиғласам ҳолимга йиғлар бир неча...»
Айрилиққа тушиб йиғлар икки ёр;
Бириси интизор ва бириси хор,
бабрлар тугади, синди косаси,
«Ғам билан сарғайди гулдайин дийдор».
Қирғоқларга урар дарё ўзини,
Осмон қуршамишдир тупроқ юзини.
Баҳорий даштларга, гул водийларга,
Ой Барчин тикмишдир қора кўзини...
3
Бунда на уй бордир, на том, на девор,
Далада ўтади қиш, баҳор ва ёз,
Тоғларда йўлчини ажалдан сақлар
Кўллардан қоғолаб учиб чиққан ғоз.
Инсон ўрганмаган ўтроқ ҳаётга,
Унингчун ватандир ҳар гулшан гюди;
Бугун қўниқ экан шу баҳор воҳа,
Эртага бир срга кўчмакдир ёди.
Карвон йўлга тушар юкларни ортиб,
Сукунат бузилар қўнғироғидан,
Қуллар уюр ҳайдар сурини тортиб,
Элчибой ошади булут тоғидан.
Далани тутади йилқилар, қўйлар,
Бахмалдан ёпилган ўтовлар, уйлар,
Қирқ кеча, қирқ кундуз тинмайин ўтар
Бойвачча ўғилга аталган тўйлар.
4
Оёқлар остида ястанар сойлар,
Қошларда чарх уриб айланар ойлар.
Қулларга амр этар қамчи ўйнатиб,
Экинни билмаган йилқичи бойлар.
«От чопса гумбирлар тоғнинг дараси,
Урушда билинар марднинг сараси»,
Олтойчилик йўлда қолган шўр элнинг
Кўринарми юлдузининг қораси?
Қора булутдайин босиб келар ёв,
Алплар давра солар, отлари асов;
Эл чиқар, фарёди учар кўк сари,
Қуллар исён қилар қўлида касов...
5
Куй кўпдир аламлар бутун бир олам,
Уни ташучилар яшар саҳрода,
Куйларда қақшайди фақирлик ва ғам,
Куйнинг тингловчиси ҳайдайди пода.
Куй кўпдир, қўшиқлар шу осмонни
Беркита олади булутлар қадар,
Куй кўпдир, қўшиқлар миллионча жонни
Қўзғота олади, муҳтарам падар!
Куй кўпдир, ҳар юрак сақлайди армон,
Куй айтиб доимо қушлар чийиллар,
Куй берар юракка ҳордиқ ва дармон,
Куй айтиб учади беватан еллар.
Куй кўпдир, исёнкор дод кечасида —
Беномус этчлди куйчининг қизи,
Куй кўпдир, куйчининг пешонасида
Жазо отрядининг товонин изи.
Дорларга осилди жувоннинг эри,
Қўшиқлар этилди мажруҳ ва бетоб,
Саҳрони қоплаган элнинг шоири,
Қолиб кетди чўлда бекитоб.
6
Энди қўшиқ ҳурдир, юраклар бедоғ,
Қаддини кўтарди ўлка ва одам,
Қўшиқлар мўл бўлсин тетик ва қувноқ.
Ота, замонимиз ғазалхон бир дам.
Далалар, саҳролар, чўллар бахтиёр,
Куй айтиб яшайди манзиллар, эллар,
Тинмасдан куй айтар суюкли диёр
Қўшиқдан осмонлар, тоғлар гумбирдар
Куй айтар булутлар ичидан инсон,
Куй керак мардона, жувон ҳаётга.
Куй айтар лочинлар ўлкаси — осмой,
Ота, қўшиқ айтган етар муродга!
ДЎСТИМГА
Кўз тутади далада баҳор,
Булоқлар қайнасин қўйнингда,
Кутмакдадир эл туриб наҳор,
Қарзи бордир сенинг бўйнингда.
Тонг отадир ўлкада ҳар кун.
Ҳар кун чиқар ярқираб офтоб,
Ҳар соф саҳар, ҳарбир тиниқ туа
Шараф бер, деб этадир хитоб.
Тонг бошланар далада, тоғда,
Ўлка солур юрагингга нур,
Ҳар ҳодиса, ҳарбир оддий кун
Шараф бер, деб этадир мажбур.
Ҳарбир кунда бир буюк мазмун,
Қуёш тўкар бошларингга зар,
Тожихонлар тонги бошланган
Фарғонадан Амуга қадар...
* * *
«Муҳаббат
Ул ўзи эски нарса,
Лакин ҳарбир юрак
Они ёнгорта...»
Ҳоди Тоқтош
Ҳар юракнинг бир баҳори бор,
Ҳар бир қалбга ишқ бўлар мсҳмон,
Ҳар юракда гуллар муҳаббат,
Бўстон этар уни бегумон.
Лекин Лайли бошига келган
Қора кунлар бизга ёт бутун;
Бизга ётдир Ширин бахтини
Поймол этган у қопқора тун.
ОФЕЛИЯНИНГ ЎЛИМИ
1
Орзунг бор куйлашга, лекин қалбингдан
Тарқалар бир маъюс ва ғамгин сазо,
Қўйнингда бир қучоқ оқ ва нафис гул,
Лекин, руҳинг тўла мотам ва азо.
2
Фойда йўқдир, гўзал, золим фалакдан
Қанча дод қилсангу, қанча шикоят,
Қанча ялворсангу қанча тўксанг ёш,
Барибир, аламга бўлмас ниҳоят.
Қанча маъсум бўлсанг, қанча вафодор,
«Қордай оқ бўлсангу муз қадар тоза»,
Ҳеч замон кор этмас, шум фалак бадкор.
Ўқилур севгингга қора жаноза.
Нега керак эди, шу чирой, шу ўт,
Шу ёниқ юлдузни кўзга яширмоқ?
Нега лабларингдан ҳусн олди ёқут,
Нега сийнанг бўлди қор тоғидай оқ?
Ҳусн балосига ким этди дучор?
Ҳолбуки бусиз ҳам қанчалар алам,
Ҳолбуки бусиз ҳам қизнинг бошида,
Сўнгсиз мусибатлар, дунё-дунё ғам.
Ҳолбуки бусиз ҳам қийналарди жон,
Бусиз ҳам етарди фалокат, азоб.
Фақат гўзал эмас, ҳатто ҳунук қиз
Кўз очиб кўрарди ёлғиз изтироб.
Орзунг бор куйлашга, лекин қалбингдан
Тарқалар бир маъюс ва ғамгин сазо,
Қўйнингда бир қучоқ оқ ва нафис гул,
Лекин, руҳииг тўла мотам ва азо.
Шундайин латофат, шу оқ кўкракка,
Наҳот муносибдир шу ғамгин либос,
Онанг шунинг учун суюнганмиди?
Наҳотки, шу сифат гўзалликка хос?
Жавоб бериб кўрчи, помард табиат,
Бунчалик гўзални нечун яратдинг?!
Ўзинг гуноҳкорсан, осийсан беҳад,
Нечун яратдингу ўтларга отдинг?
Ҳали севишмоқдан шумидир маъно?
Фақат азоб бордир қисматда, наҳот?
Наҳотки, севгига шудир таманно?
Наҳот, гўзал учун фақат, фақат дод!..
3
Ҳамлет севар эди, унинг қалбини,
Гўёки икки чўғ, иккита оташ
Бўлиб ёндирарди кўзинг тун-куни,
У ҳам қилмас эди бу оташга ғаш.
Ҳамлет юрагига берарди ҳаёт
Сенинг у оташин, гулбарг лабларинг,
Жасур хаёлига боғларди қанот
Боғидан бир кезиб ўтганинг сенинг.
Фақат нетмак керак, бордир начора,
Севгучи юракни қуршаса бало?
Бутун олам кўзга эса қоронғу,
Балоларга Ҳамлет эса мубтало?
Шубҳа оташида ёнар тафаккур,
Дунё бир ғамхона, «Дониё зиндон»
Йуқдир юракларни ёритгали нур,
Занжирдадир севги, қафасдадир жон.
Ишқий туғёнларга қайнаб юракдан
Чиқалмас бир товуш, бир сазо, бир ун,
Этмишдир ердаги оддий азоблар
Аллақачонларким, Ҳамлетни мажнун.
Ҳосил бўлмас мурод, ҳечнарса насиб,
Қанча йиғласангу, қанча чексанг оҳ:
Севгучи йигитни солмишдир йўлга
Тунда эртак айтган бир мудҳиш арвоҳ.
Жаннат, фаришталар, тоза малаклар,
Бир пулдир энг маъсум ва энг пок ўпиш,
Дўзах ичра Ҳамлет ёниб алаклар,
Бутун олам кўринади гўё туш.
Кўнгил гулшанини қоплади хазон,
Йўқолди шунчалик бебаҳо севги.
Шу бўлди бокира, дунё кўрмаган
У ёқут лабларнинг қора тақдири.
Севги кўкларида учучи лочин
Аршидан йиқилди ва кўҳна дунё —
Бутун армонларни кул қилган оташ
Ўзи бўлиб қолди севгига гадо.
ВИДО
(Байрондан)
Жудо бўлмас эдилар улар,
Бадкирдорлар жудо этдилар.
Ортиқ, қалблар сақлайди жафо,
Осмондадир ҳақиқат, вафо.
Шодлик битди уларга мангу,
Ёшлик хазон, яшашда оғу.
Айри яшаш деган ўй, хаёл
Бўлди заҳар, оғули бир ҳол.
Севгучилар қалбида фироқ,
Кунлар ўтар ўксиз ҳаётда,
Қайғуларни, асло аритмоқ
Мумкин бўлмас бу коинотда.
Айрилиқда ва лекин ҳамон
Жароҳатлар изи сақланур,
Шундай, довул уриб ажратган
Икки қоя зулматда ёнур:
Шўрликларни сўнгсиз, беомон
Денгиз қаҳри ажратиб ётар,
Қалдироқлар уриб титратар,
Лекин ва на чақмоқ, на бўрон,
Ва на ўтда куйдиргучи ёз,
На қишдаги қаҳратон аёз.
Бир замонлар иккита дўст — ёр
Юрагида бўлган муҳаббат
Изларини нобуд, тору мор,
Ҳалок эта олмамиш албат.
Алвидо ёр! Агар шу бало
Қисматда бор бўлса — алвидо!
Сен бераҳм бўлсанг ҳам аммо,
Мен душманлик қилмасман — видо!
Қучоғида ширин, осуда
Уйқу блап тўлиб ётганинг,
Ёр ҳислари, асло кўзингга
Бадном бўлиб учрамас санинг!
Агар қалбим уришларини
Жиндак сеза олсайдинг — инон!
Шунча ёмон кўрмакдан мани
Бўлур эдинг ўзинг пушаймон.
Юрт кулса ҳам энди майлига,
Зарба гали сандадир бу бор:
Мен мубтало бўлган балода
Сени мақтар, мен ман шармисор.
Майли қаро, осий бўлай ман,
Ҳақ ҳам берай қарғамоқ учун,
Аммо, мени қучиб ўрганган
Қўллар билан ўлдирмоқ нечун?
Сен ишонким севги ўтини
Ёлғиз йиллар сўндира олур,
Аччиғ ғазаб икки юракни
Ажраталмас ва ожиз қолур.
Шу сезги сенда ҳам сақланур,
Севиб ёнмоқ қисматдир менга,
Бир ўй билан юрагим ёнур:
Энди доим ётдир мен сенга.
Ўликларга аламли фарёд,
Оҳ, нақадар мудҳиш бу таққос?
Иккимиз ҳам ҳаётмиз, ҳайҳот
Кунлар ўтар беваларга хос.
Ширин тили шод этган чоғда
Қизимизни эркалар экан,
Қизим, отанг сендан узоқда,
Дея имо қилганинғда сан —
Пайқаганда маъсума буни,
Уни ўпу шу онда бедод
Севгинг ичра жаннат топганни
Ва хайрихоҳ бўдганни эт ёд.
Агар қизда, ташлаб кетганинг
Бир ер топсанг падарга ўхшаш,
Ўрабошлар юрагинг санинг
Ва қўзғолар манда ҳам шу ғаш.
Гуноҳимни биларсан, балки?
Мажнун бўлиб суйганим, холос.
Армонларим хазон ва сени
Суймак билан куйганнм, халос.
Борлиғимни титратдинг, ишон,
Киборликни севмас бу мағрур
Руҳим сени дерди ва бу жон,
Энди ундан албат ажралур.
Ҳамма битди — сўзлардир абас,
Мен айтганлар ундан ҳам смон,
Лекин қалбга биз ҳоким эмас,
Унда орзу чексиздир ҳамон.
Алвидо ёр! Сандан узоқда,
Ҳарбир мунис нарсадан маҳрум,
Қалбим азоб деган тузоқда,
Бундан ортиқ бўларми ўлим?
ПУШКИНДАН
(1830)
Тикиламан кўрганда, дарҳол
Идрокимни йўқотиб ва лол:
Ягона кўз менинг бошимда,
Ой юзингиз ёнар қошимда,
Агар тақдир кўрмаса малол,
Эга бўлса эдим юз кўзга,
Бари билан қарардим сизга.
ЖАНУБ КЕЧАСИДА
Сен бўлмасанг шу оч тўлқинлар
Кўринмасди сира кўзимга,
Сен бўлмасанг ўзимнинг кўнглим
Кирмас эди айтган сўзимга.
Сен бўлмасанг этмасди хурсанд
Сув устида сузиб юрган ой,
Ҳамиша шўх, доимо баланд,
Юлдуздаги жон ёқарчирой.
Қарашларинг тинчимни олиб
Чертиб кетди қалбим торини,
Шундан кейин сездим юракда
Шунча кучлик ўтнинг борини.
Айтиб берчи, шунча севганлар
Бўлганмикин менча бахтиёр;
Айтиб берчи, қайси қиз бурун
Севиб бўлган умид билан ёр?
ХАЁЛИМДА БЎЛДИНГ УЗУН КУН
Хаёлимда бўлдинг узун кун,
Сени излаб қирғоққа бордим,
Оч тўлқинлар пишқирган тунда
Топиб бер, деб ойга ялвордим.
Ишон бунда, сени доимо
Эсга солур чиройли тунлар,
Шўх юлдузлар, салқин саҳарлар,
Эсга солур бахтиёр кунлар.
Толеимнинг ошиноси сан,
Сен севгимнинг кўкарган боғи,
Сенинг билан бирга иқболим,
Ишончимнинг сен вафо тоғи.
Мени қуршар салқин бир ҳаво,
Сув устидан тун қуюлади,
Шунда қанча-қанча гапларни
Эсга солиб ой ҳам тўлади.
Кеча жимжит, ёлғиз тўлқинлар
Пишқиради билмай тинимни,
Ҳийлагар ой, сеҳргар дилбар,
Солиб қўйдинг ёдимга кимни?..
ЧИМЁН ЭСДАЛИКЛАРИ
Тоғда юрар оҳу бир жувон,
Сочимни тарайди шаббода,
Менга бугун яқиндир осмон:
Булутлардан теппамда пода.
Қашқатоғнинг ярқирар қори,
Ёнбағирда худди чумоли,—
Ўрмалайман ва борган сари,
Очилади бу ҳолнинг фоли:
Бунда гулнинг энг асллари —
Бахмал гилам алвон поёндоз,
Табиатнинг бор фасллари:
Баҳор ва ёз қаршимда пешвоз.
Қояларда асрлик достон,
Дараларда оппоқ, мангу қор,
Чўққиларда оташ саратон
Ёнбағирлар бинафша баҳор.
Гўзалликда туганмас булоқ,
Шамолда ўйнайди шалола,
Баҳор юрар кўчиб тоғма-тоғ,
Қўлларида лола пиёла.
Йўлларимда зангори кўллар,
Ойна каби тиниқ ва бежон,
Мен умримда кўрмаган гуллар,
Ном қўйишда ожиздир инсон.
Бу гўзалдир, бу ажаб бир ҳол,
Ҳам ваҳшидир, ҳамда осуда,
Булмасинми шоир тили лол
Шамол учиб ўйнаса сувда?..
Болалигим тутди ва бир бор,
Булоқ узра ётдим узаниб,
Ва санъатга бормасдан озор,
Ҳовуч-ҳовуч сув ичдим қониб.
* * *
Кеча. Саҳро. Уйқу ва шовқин.
Кеча чўккан узоқ уфққа.
Деразадан тўниб қарайман,
Кўзим чўмиб қоронғилиққа.
Деразадан тўниб қарайман:
Уйқу босгап сўнгсиз саҳрони,
Уйқуда ср, уйқуда осмон,
Кўринмайдир юлдуз нишони.
Бошламишдир ўз ҳаётини
Саҳронинг устига чўкиб тун,
Жимжитдир ўйланиб ётгандай,
Кундузини этганди якун.
Саҳро ётар сўнгсиз, тептекис,
Саҳро ётар ажиб туш кўриб.
Ундан ўтар тинмай поездлар,
Ўтар оташ юраги уриб.
Поезд чопар, масофаларни
Қамраб босар оёқ остига,
Давонлардан, қирлардан ошар,
Тоғлиқларнинг тушар пастига.
Поезд ўтар тунни оралаб,
Қушдай учар, учар бехатар,
Поезд ўтар қардош халқларнинг
Дўстлигидан берарак хабар...
ҲОЛБУКИ, ТУН...
Шағирлайди бетиним дарё,
Шағирлайди ваҳм тўлган жар,
Шағирлайди қоронғи дунё,
Шағирлайди водий, даралар.
Шағирлайди... Бермайди уйқу,
Хаёлларим бўлар паришон,
Бир изланиш бошланар менда,
Тушунчамга яна кирар жон.
Ҳолбуки, тун — бунда одатда,
Бутун борлиқ ухлардай сокин,
Бутун ер осмонга ўраниб,
Олар каби кундузидай тин...
Сойга тушдим, кўкда чиқди ой,
Нур ёғилди оқ булутларга.
Нурга тўлди дара, тўлди сой,
Нур ёғилди қоронғу жарга.
Кўзларимда ёнар учқунлар,
Зилол сувга ой эди сирдош,
Ялтирарди, доим товланар,
Ой нурига чўмилгучи тош.
Кўзни тикдим, парқув булутлар,
Кўчар эди зилол ва тоза.
Лочин каби самолёт учар,
Учар эди солиб овоза.
Тикилганди кўзим қоғозга,
Қўлларимда югурар қалам,
Қуршамишди уни ҳаяжон,
Бир интилиш, бир орзу бу дам.
Шағирларди осмон ва ҳаво,
Шағирларди бутун коинот,
Шағирлардп бетиним дарё
Шағирларди дарёда ҳаёт...
Ҳолбуки, тун...
ҚОРА ДЕНГИЗ БЎЙИДА
Ёғин эртаси
Букун кун бўлади: тоғ тепасида,
Япроқлар ялтираб турипти,
Юлдуз йўлга чиқиб саҳарда,
Келаётган кунни кўрипти.
Букун кун бўлади: хурмо баргларин
Силкитмоқда енгил шаббода,
Букун кун бўлади, равшан ва бедоғ,
Ғубор йўқдир зарра ҳавода.
Букун кун бўлади: денгиз чайқалар,
Тўлқинларда ора йўқ тиним.
Сув бўйида туриб интизор,
Кун йўлига тикиламан жим.
Кунга бўлган ишқим қуёшга —
Топинганлар ишқидан буюк.
Кун бўлади: мармар ва зилол,
Кўринади поёни йўқ кўк.
МИЗИМТА ДАРЁСИ
Узоқ кетдим мизимта бўйлаб,
Дарё менинг ҳамроҳим бўлди.
Узоқ кетдим ва чанқоқ қалбим
Дарё айтган қўшиққа тўлди.
Инжудайин оқарди зилол,
Водийларнинг бу гул чиройи,
Тиниқликнинг мангу тимсоли,
Дараларнинг бу гўзал ойи.
Бу феруза, эриган мармар,
Бу ялтироқ сўнги йўқ симоб,
Синар эди устида чил-чил,
Кўкда туриб ёнучи офтоб.
Тошқин эди, пок ва мулойим,
Тиним билмас, мангу занггори,
Равон, маъсум, гўзал ва доим
Бокиралик бўлмишдир ори.
Кўринарди юксак тоғларнинг
Булутларга ранг берган қори,
Оқар эди дара, сойлариииг
Қизлиғини сақлаган ёри...
СОҒИНГАНДА
Кабутардек юрак уринар,
Неча кундир сенсиз яшади.
Мана кўрким, энди ҳар нафас
Вужудимда ўт туташади.
Неча кундир йўқолди тинчим
Ва уйқуга этдим алвидо,
Неча кунлар, неча соатлар
Хаёлингга айладим фидо.
Ўтар экан тунлар ва кунлар,
Айрилиқда ахтариб висол,
Ва тонгларда якка ҳам ўйчан
Кезар экан паришон ва лол
Борлиғимни исмингни айтиб
Чулғаб олар бир гўзал хаёл,
Ўша жилва ва ўша оташ,
Ўша кўзки, сузгун, хаёлкаш
Ўша имо, ўша ишора
Этабошлар юракни пора.
ЎЛКА
Мен дунёга келган кунданоқ
Ватаним деб сени, уйғандим,
Одам бахти биргина сенда
Бўлурига мукаммал қондим.
Қулоғимга номинг кирганда
Қумлиқ каби ташна боқурман,
Сенинг жаннат водийларингдан
Наҳрлардай тўлиб оқурман.
Билсинларким, йўлдошим бўлмас,
Кўзда ёши билан кулганлар,
Тиллари бор, ўзлари ҳаёт,
Лекин, юрак-бағри ўлганлар.
Ҳар айтганинг буюк жангнома.
Қайга десанг қайтмай кетурман,
Кўзларимни юммасман асло —
Дарё каби уйғоқ ўтурман.
ҲУЛКАРНИНГ ШЕЪРИ
Қизимга
Муҳит узра қанотингни ёз,
Оқ қушларнинг ўлкасида юр.
Даста-даста гуллар келтирсин,
Шўх ва қувноқ дўстларга буюр.
Уфқларда сайр этгин мудом,
Қуёш келиб сувга чўкканда...
Ой булутлар орасидан шом
Этак-этак шуъла тўкканда...
Тўшаб алвон-алвон гиламлар,
Сенинг билан яшнасин баҳор,
Сенинг билан хуш бўлсин дамлар,
Сенга доим шодлик бўлсин ёр.
Сени кўрса очилсин гуллар,
Сени кўрса ёнсин булбуллар,
Сени кўрган бари топсин жон,
Сен юрган ер кўрмасин ҳазон.
ЎРИК ГУЛЛАГАНДЛ
Деразамнинг олдида бир туп
Ўрик оппоқ бўлиб гуллади...
Новдаларни безаб ғунчалар,
Тонгда айтди ҳаёт отини
Ва шаббода қурғур илк саҳар
Олиб кетди гулнинг тотини.
Ҳар баҳорда шу бўлар такрор,
Ҳар баҳор ҳам шундай ўтади,
Қанча тиришсам ҳам у беор
Йиллар мени алдаб кетади.
Майли дейман ва қилмайман ғаш,
Хаёлимни гулга ўрайман;
Ҳар баҳорга чиққанда яккаш,
Бахтим борми дея сўрайман.
Юзларимни силаб, сийпалаб,
Бахтинг бор деб эсади еллар,
Этган каби гўё бир талаб,
Бахтинг бор деб қушлар чийиллар.
Ҳамма нарса мени қаршилар,
Ҳарбир куртак менга сўйлар роз,
Мен юрганда боғларга тўлар
Фақат бахтни мақтаган овоз:
«Мана сенга олам-олам гул,
Этагингга сиққанича ол,
Бунда толе ҳар нарсадан мўл,
То ўлгунча шу ўлкада қол.
Умрида ҳеч гул кўрмай йиғлаб
Ўтганларнинг ҳаққи ҳам сенда,
Ҳар баҳорни йиғлаб қаршилаб
Кетганларнинг ҳаққи ҳам сенда...»
Деразамнинг олдида бир туп
Ўрик оппоқ бўлиб гуллади...
БУТУН ОЛАМ БИР ОППОҚ СИЙНА
Хайрлашди... Ўзида йўқ шод,
Сув бўйига келиб ўлтирди,
Кўкка кўкрак кўтариб кушод
Ой қўйнида ўзини кўрди.
Кўзи ойдан дарёга қочди,
Сўйламоқчи эди ҳикоя,
Сувга қараб лабини очди
Ва кўринди жилвагар соя...
Дарё худди зилол ойина,
Тасвири бир қиз бўлган эди:
Бутун олам — бир оппоқ сийна,
Икки қора кўз бўлган эди.
У жим бўлди, бир лаҳза бетин,
Ихтиёрин қўлига олди,
Сўйламоқчи.... ва ундан олдин
Соя туриб сўз бошлаб қолди.
Ойинага тикиб кўзини,
Таниб қолди гўзал ўзини,
Ўзи эди сувда уринган,
Ўзи эди ойда кўринган.
Уялдию ҳеч гап айтмайин,
Уйга қараб секин қўзғолди.
Сув бўйида, ойдинда, майин
Битта шоҳи рўмолча қолди.
ТУННИ ИЗЛАШ
Ўн беш кунга тўлганида ой,
Кўкка чиқиб тунни ахтарди,
Орқасидан баланд осмонда
Олам-олам юлдузлар борди.
Тундан ҳечбир асар чиқмади,
То ботгунча қилса ҳам тинтув...
Дунё ёруғ эди ва ҳатто
Ялтирарди сойда қора сув...
Тополмасдан ой тунни, охир
Ўзи ботди. Юлдузлар бир-бир
Учиб ўтди ва ортиқ қуёш
Билан энди ялтирарди ер...
ДАРЁ ТИНИҚ, ОСМОН БЕҒУБОР
Бахтим борки, ҳар нарса гўзал
Кўринади менинг кўзимга,
Водийларга қуёш тўккан ҳал,
Шунинг учун сархат сўзимга.
Айбим йўқдир, гул водийларда
Бадбинларни хушлай олмасам,
Кўкка қараб туриб саҳарда
Шод ўтарман деб ичсам қасам.
Оппоқ қордир тоғларнинг тоши,
Дарё тиниқ, осмон беғубор,
Шу ердадир ўлканинг боши,
Сув бўйида менинг уйим бор...
Бу ўлкада қалбларнинг тоза
Ва поклари келиб учрашар,
Одам топган бахтни овоза
Қилиб гуллар, булбуллар яшар.
ҚОЗОҒИСТОН
Қозоғистон — кўп наслларнинг
Армон билан кўрмай кетгани,
Қозоғистон — бу боболарнинг
Гадойликда хаёл этгани.
Қозоғистон — бу маъмур ватан,
Бу улуғ халқ эркин олган тин,
Бир ўлкаки, бутун тоғи кон,
Тупроқлари сап-сариқ олтин.
Қозоғистон — бу қатламлари
Маъдан билан тўлиб ўтган ер,
Бу — Эмбанефть, бу — бойлик фақат
Бу — хазина, Балхаш ва Реддер ...
Қозоғистон — бу, олтин, кумуш,
Бу бахт билан тўлиб оққан сой,
Қозоғистон — гуллаган турмуш,
Бу дунёни қоплаган буғдой.
Бу — саодат, бу — деҳқонларга
Мангу хатлаб берилган ерлар,
Бу тоғларни, дала-даштларни
Жойлаб ётган йилқи, уюрлар.
Қозоғистон — бу қарри Жамбул
Тўқсон йиллаб кечган бир умр,
Қозоғистон — бу Қарағанда —
Қазган билан, туганмас кўмир.
Қозоғистон — бу китобхон эл
Бу янги онг, бу савод, бу хат,
Қозоғистон — бу чақмоқ каби
Яшнаб чиққан бир гўзал санъат.
Бу эзилган, мазлум Шарқ учун
Саодатга, бахтга ишора,
Қозоғистон — бу Кузанбоев,
Омонгелди, раққоса Шора .
Бу эрк олиб юксалган элнинг
Гул баҳори, ҳосилдор ёзи,
Қозоғистон — бу жаннатга тенг,
Бу — Кулашнинг ипак овози .
Қозоғистон — кўплаб насллар
Армон билан кўрмай кетгани,
Қозоғистон — бу боболарнинг
Гадойликда хаёл этгани.
БАХТИМИЗ ТАРИХИГА
Қанча бўстонлар вабо айёмида бўлди хазон,
Зўр жаҳаннам ичра ёнди қанча номус, қанча жон.
Не қуёшлар ўртаниб тош бағридан топди ўлим,
Неча дарёларни ютди ўт бўлиб ёнгучи қум.
Лекин иқболи чиқолмай битди тақдир шомидин,
Қанча оғулар қуйилди элга қайгу жомидин.
Бенаво, танҳо Фузулий зор бирла оҳида .
Ўртаниб қоврилди доим қайғу оташгоҳида.
Ҳам Навоий бир умр айрилмади Фарҳодидин,
Барча оламни ўтантирди унинг ҳар додидин.
Ҳам қаро кунлар қаро томуғида ёнган китоб,
Қайғу йўлдошинг бўлур деб доимо қилди хитоб.
Ахтариб ўтди жаҳондин ҳечбири бахт топмади,
Бахт баҳори ҳечбирин устига бахмал ёпмади.
Кимки бахт ахтарса қайғу бирла зор олди ҳақин,
Ким яшаш истарса унларга ўлим келди яқин.
Қанча орзу, қанча армонлар куйиб бўлди адо,
Қанча эрлар бир умирлик ғам билан ўтди гадо.
Охири ман ўсган эл яксон этиб ғам тоғини,
Барча тилсимларни очди, топди роҳат боғини.
Бир ватанким, бунда йўқдир дард ва ҳасратдан нишон,
Бир ватанким, ер ва осмонида одам топди шон;
Бир ватанким, ҳар гулистонида мангудир баҳор,
Бир ватанким, бунда элнинг бахти мангу барқарор.
* * *
Шу кунларда қутб олинди.
Музлар таслим бўлиб ялинди,
Москвадан Америкагача
Тахти равон бир йўл солинди.
Кўк йўлидир, унда қаноти
Синмас бўлган лочинлар учар.
Лочинлари билан ўлка ҳам
Ерни ташлаб осмонга кўчар.
Қудрати зўр эл учун осмон
Худди ердай осойиш бўлур.
Бирнеча йил мобайнида кўк
Одам билан албатта тўлур.
ДУНЁ ГЎЗАЛ КЎРИНУР СЕНГА
Келтиради рашкимни доим,
Гулга қўнган асал арилар
Аллақандай туйилар менга,
Яшаручи хушбахт қарилар.
Агар, — дейлар, — кўнгил ёш эса
Оқсоч ўзи бир ҳусн бўлур,
Кўкраккача тушган оқсоқол
Кўзларингга нурдай кўринур.
Дунё гўзал кўринур сенга,
Ўзи қанча эски бўлса ҳам,
Яшараркан бутун табиат,
Ўз эгаси қўйганда қадам.
* * *
Розимасман бир ёш томса кўзимдан.
Розимасман сал ранг кетса юзимдан,
Йўл ошсаму, сал яшашдан адашсам
Розимасман унда тамом ўзимдан.
Боғим бору, гулзоримда гулим кўп,
Ҳар ёқда гулшохларда булбулим кўп.
Мен кўрмаган гулзор қолмас жаҳонда
Гулзорларга бахтим берган йўлим кўп.
САВОЛ
Кийинтирсам сени баҳорга,
Юлдузларни ўрасам қорга,
Олиб келиб олдингга қўйсам,
Ҳам юлдузни ҳам сени суйсам;
То тонггача сўйласам эртак..
Чечак териб этак ва этак,
Оёғингга келтириб тўксам,
Сени мақтаб агёрни сўксам,
Шунда сенинг кўнглинг тўлурми?
Айтганларинг бажо бўлурми?..
ДЎМБИРАНИНГ МАҚТОВИ
Абдулла шоирга
Сўз бошлайин энди яхши ёмондин,
Кўзларимнинг нури бўлган дўмбирам;
Сен қўлимда, кезиб ўтдим жаҳондин,
Юрагимнинг жўри бўлган дўмбирам.
Сендан ҳечбир мумкин эмас совушим,
Сен тоғларда кезган чориқ ковушим,
Сенинг билан баланд бўлди товушим,
Билагимнинг зўри бўлган дўмбирам.
Сен бор экан билинмас тўқ ва очим,
Сен бўлмасанг, парвоз этмас қулочим,
Сенсиз экан доим ёзиғдир сочим,
Қуллиғимда чўри бўлган дўмбирам.
Гулзоримда сен булбулим Ҳалима,
Соғинганда юрагим қийма-қийма,
Сен бўлмасанг бағрим бир қонли кема,
Юрагимнинг жўри бўлган дўмбирам.
Айланса-да рангим сариғ сомонга
Сени чалдим, хор бўлмадим ёмонга,
Қариганда етдим яхши замонга,
Ёвларимга бўри бўлган дўмбирам.
Сен бор экан ҳар иш келар қўлимдан,
Сен бор экан ҳайиқмасман ўлимдан,
Минг ўргулиб толе топган элимдан,
Ўтирганда сўри бўлган дўмбирам.
Сенинг билан сўз бермадим ман ёвга,
Сенинг билан бирга бордим ҳар овга,
Сен дингғиллаб олиб бординг Масковга,
Кўзларимнинг нури бўлган дўмбирам.
Сен нур тўла менинг ойли тунимсан,
Сен омборда қоплаб қўйган унимсан,
Сен колхозда топган ёруғ кунимсан,
Душманимнинг гўри бўлган дўмбирам.
БАХТ ТЎҒРИСИДА
Ҳаркимга бир «нони-насиба»—
Паррандалар ўз ҳаққин тилар,
Кўпни кўрган қари дунёда
Бахт ахтариб кўплар ўтдилар.
Кўплар ўтди, кўпгина одам
Таний олди дўзахни, ўтни,
Дунё деди, кўзни очдию,
Лекин кўрди фақат тобутни.
Шодлик истар эди барчаси,
Лекин келиб қучарди мотам,
Хурсандликка зор дийдаларда,
«Шодлик мен» деб кулар эди ғам.
Бахт ахтарар ва қора тақдир
Мазах билан қилар ҳақорат,
Дунё-дунё армон ва орзу
Гадойликда бўларди ғорат.
Мотам ва зор, азоб ва қайғу
Гадойликнинг кўҳна йўлдоши,
Инсон қалби устида ётар,
Асрларнинг муҳтожлик тоши.
Бахт топилмас ҳечбир замонда,
Эл қул бўлса, бўлса ялонғоч,
Жаннатларни яратган одам,
Натижада ўзи қолса оч.
Қувонч шулким, толе ёр бўлиб,
Бахтни топган элни кўролдим;
Асрларнинг қайғусин қарғаб,
Шодлик ва бахт куйини чалдим.
Элим яшар осойиш ва шод,
Ўлкам ўзи янги бир жаҳон;
Ўзбекистон номли бир жаннат,
Боғларида ором олар жон.
Бахт қайнайди соф булоқларда,
Дамларимиз ўтар беозор,
Шаҳарларда, боғлар, тоғларда,
Элни қучган мангу бир баҳор.
ПУШКИН
1
Эсини таниди ва кўҳна дунё
Унинг юрагига чангал ташлади:
Ердаги аламлар, қайғулар, ғамлар,
Фарёдлар ўтида ёнабошлади.
Дунёвий азоблар ёндирди қалбин,
Омонсиз ёв бўлди, золим фалакка,
Итоатсиз бўлди, исёнкор, бедин,
Фақат, ғариб қолди, ўртанди якка.
Юз ўгирди сарой, кошоналардан,
Тарихий жумбоқни шундай этди ҳал,
Аҳли киборлардан, подшолардан
Ўғри деб ном олган Пугачёв афзал.
Буюк дарё каби оқизиб ўтди
Пойтахт остида битганлар бошин,
Бутун Русиянинг зори, фиғони,
Банди деҳқонлариинг аламли ёшин.
Балоларга пешвоз тутди у, жонни,
Бир оташ ёнарди жўшқин қонида,
Дўзах Русияда топди хазонни.
Куйиб адо бўлди ғам тўфонида.
2
Фақат, ўлгунгача таслим бўлмади,
Сўнги соатгача бўлди қувғинда,
Ишрат шоми эмас, ўшанинг дарди
Ватанни ёритар қопқора тунда.
Фақат шу берарди дийдаларга нур,
Фақат шу қиларди дилларни равшан,
Ўша қувғин, ўша сургундаги ҳур —
Бўлмаса тоза ҳам хор эди ватан.
Жануб қуёшида қайнаган кунда
Буюк Элбруснинг ярқирар қори...
Подшодан узоқ, оғир сургунда
Тўлишарди рус шеърининг баҳори.
3
Русия, Русия, шўрли Русия,
Аянч хўжаларнинг қашшоқ ўлкаси!
Қашшоқ хўжаларнинг юрти Русия.
Қалбингда икки бош қузғун кўлкаси!
Русия, Русия сўнги йўқ тупроқ,
Эй буюк вайрона, эй кафангадо!
Энг яхши фарзандинг этилмишдир оқ,
Эй бало тутқуни, кулфатда адо!
4
Ерга йиқилдию тортди бир фарёд,
Чунки юрагига бир яшин тушди:
Бутун Русия кўз тиккан жаллод
Дантес либосида келиб отишди.
Шундай якун топди фожиъ муаммо:
Ажал очиб келди унга кенг қулоч,
Оппоқ қор қон эди... ва шоир аммо,
Мозор Русияда қабрга муҳтож...
Арава ғижирлар тунда, похол-хас,
Хашаклар ичига тобут кўмилган:
— Бу ўзи нима гап?
— Ҳеч нарса эмас,
Пушкин деб аталган биттаси ўлган...
5
У яшрин кўмилди. Ўз азобида,
Ўлка осмонини зўр мотам тутди
Ва бутун рус халқи ўз юрагида
Шу буюк тобутпи кўтариб ўтди.
СЎЛМОҚ БЎЛМАС ЭЛ БАҲОРИДА
Дунёларни тикка қўпормоқ
Ўти агар бўлса орида,
Ёвларини айласа тупроқ,
Сўлмоқ бўлмас эл баҳорида.
ШОДЛИКНИ КУЙЛАГАНИМНИНИГ САБАБИ
Шоирларни кўп ўқиб чиқдим,
Билмаганим қолди жуда кам,
Ўқиб чиқдим, чувалди фикрим,
Кўравериб ҳаммасида ғам.
Фузулийни олдим қўлимга,
Мажнун бўлиб йиғлаб қичқирди.
Ва Навоий тушиб йўлимга,
Фарёд билан ўрнидан турди.
Лермонтовни ташламадим ҳеч,
Ахир қўйиб олдим Ҳофизни,
Пушкин менга кўрсатди ҳар кеч,
Йиғлаб турган бир черкас қизни.
Шекспирдан сўрадим савол,
Жавобини келтирди Хайём:
«Чунки ғамга ошинодир ҳол,
Қайғи билан тўлиғдир айём».
Ўйладиму узоқ қолдим жим,
Сўнгра савол қилдим ўзимдан,
Дарё каби тошиб севинчим,
Ёш тирқираб келди кўзимдан.
Шодлик йўлга бошлади мени,
Бахтиёрлик бўлди одатим,
Шоир бўлиб шодлик ва бахтни
Куйламаклик зўр саодатим.
Чунки элим қайғуни билмас,
Чунки йўқдир ватанда мотам,
Озод халқим бошига келмас,
Энди сира мусибат ва ғам.
Шунинг учун шодман бир умр,
Шунинг учун шодлик ҳамдамим,
Ҳаркун ортар кўзларимда нур,
Шунинг учун йўқ асло ғамим.
Мен биламан, душманим кимлар.
Сергак бўлиб боқдим йўлимга.
Чунки халқим барча тилсимлар
Калидини берди қўлимга.
ГОРЬКИЙ ҲАҚИДА
1
Қолмиш эди ҳаёт тубинда.
Русияни қуршаганда тун,
Бола экан ҳар чеккан жафо,
Унга бўлди бир дорилфунун.
Унга бўлди муҳтож, ялонғоч
Русиянинг сирлари аён,
Жангга кирди, унда ҳарбир оч,
Қайғусини айлади баён.
2
Бир асрлик Русияни у,
Елкасига кўтарди дадил,
Кўтарди ул, кўтарди мангу,
Буюк эди бу одамда дил.
Умр бўйи эл билан бўлди,
Гўдак экан уни кўрди хор,
Улмай туриб яна туғялди,
Бўлганида халқи бахтиёр.
Буюк эди, ҳаттоки тошлар
Куйлаганда сеза олурди,
Ҳайратидан кўзида ёшлар,
Тоғлар каби жимжит қолурди.
3
Ростгўй эди, бу улуғ падар,
Ҳақиқатдан асло қайтмади.
Туғилгандан ўлганга қадар,
Бир сўз бўлсин ёлғон айтмадн.
Юрагида қайнар эди дард,
Ёвни кўрса ўтдай тошарди,
Душманидир хоин ва номард,
Унга нафрат билан яшарди.
Шунинг учун ололмади тин,
Заҳар билан кесилди бу тил,
Тирик экан уйига яширин,
Олиб келди тобутни қотил.
Келтирдию солди буюк ғам,
Тилагига етгандек бўлди...
Шундай кетди бу улуғ одам,
Киприклари секин қуюлди...
Горький кетди, бу оғир ўлим
Бағримизни бир ўйиб кетди.
Горький кетди ва лекин у, шум —
Ёвга қарши ўч қўйиб кетди.
ЎЗБЕКИСТОН
Водийларни яёв кезганда,
Бир ажиб ҳис бор эди манда..
Чаппар уриб гуллаган боғин,
Ўпар эдим ватан тупроғин.
Одамлардан тинглаб ҳикоя
Ўсар эди шоирда ғоя.
Дарёлардан куйлаб ўтардим,
Эртакларга қулоқ тутардим.
Ҳаммасини тинглардим, аммо,
Ўхшашини топмасдим асло.
Ўхшаши йўқ бу гўзал бўстон,
Достонларда битган гулистон —
Ўзбекистон дея аталур,
Уни севиб эл тилга олур.
Чиройлидир гўё ёш келин,
Икки дарё ювар кокилин
Қорли тоғлар турар бошида,
Гул водийлар яшнар қошида.
Чор атрофга ёйганда гилам.
Асло йўқдир бундайин кўклам.
Тоғлардаги қип-қизил лола
Бўлиб гўё ёқут пиёла,
Булоқлардан узатади сув
Эл кўзидан қочади уйқу.
Далаларда бошланади иш
Бошланади ижод ва турмуш.
Кундан-кунга ўсади пахта,
Барг чиқади ҳарбир дарахтда,
Олмазорлар гулин тўкади,
Мева боғлаб шохин букади.
Шаҳарларда ишга чиқиб эл
Одам билан тўлар Текстиль.
Ҳаммасининг бир истаги бор,
Ҳаммаси ҳам хурсанд, бахтиёр.
Бу ўлкада ҳар нарса бордир,
Кўрмаганлар доим хумордир.
Аму билан Сирдан сув ичган,
Зарафшонни лойлатиб кечган,
Чавандозлар бордир бу элда.
Баҳор чоғи пишқирган селда
Арғумоқлар қўшиғи бордир.
Бу шундайин ажиб диёрдир.
Даласида ўсмас тиконлар,
Чўлларида чопмас илонлар;
Қуш учганда куймас қаноти,
Одам ўтса қуримас зоти;
Чанқов қолиб йўловчи ўлмас,
Ҳар бурчакда бошкесар бўлмас.
Кулбаларни келиб босмас қум,
Гўдакларни ютмас оч ўлим.
Одамга бахт ва толе ёрдир —
Бу шундайин ажиб диёрдир.
Бунда булбул китоб ўқийди,
Бунда қуртлар ипак тўқийди,
Бунда ари келтиради бол,
Бунда қушлар топади иқбол,
Бунда қорнинг тагларида қиш,
Баҳор учун сўйлайди олқиш.
Бир ўлкаки ҳуснга бойдир,
Унинг энг зўр кўзгуси ойдир;
Бир парча ўт бўлиб бунда кун
Пахтасига ишлайди ҳар кун.
Ботирлари канал қазади,
Шоирлари ғазал ёзади,
Куйчилари ўқийди ялла,
Жувонлари айтади алла,
Пазандаси ёпади ширмон,
Қарилари кутади меҳмон —
Бу шундайин ажиб диёрдир.
Бунинг қизиқ ҳикмати бордир:
Ҳар гўшада суянган тоғи;
Гуржистонда севган ўртоғи
Унга ҳусн ва ифтихордир;
Узоқ Шарқда қўшини бордир,
Шунинг учун тинчдир ул кўнгул.
Шунинг учун осойишдир ул.
Шунинг учун самонда ётмас,
Шунинг учун совуқда қотмас,
Ёвларига осмон тутундир,
Шунинг учун бағри бутундир,
Шунинг учун ёпинмагай хас,
Шунинг учун кийинар атлас.
Шундай ўлка доим бор бўлсин,
Шундай ўлка элга ёр бўлсин.
Омон бўлсин оғайнилари,
Омон бўлсин дўстларнинг бари.
Доим бўлсин давлати омон,
Шундай бўлсин бу бутун жаҳон.
Шафтолузор боғларни кўрдим,
Гул кўкарган тоғларни кўрдим,
Меҳр қўйиб ўпган сари оқ,
Оппоқ бўлди бу, азиз тупроқ.
Водиларни яёв кезганда,
Бир ажиб ҳис бор эди менда...
САМОЛЁТ
Болаларга
Осмонларни тўлдириб
Самолёт ўтиб кетди.
Унинг кучли овози
Оламни тутиб кетди.
Эй Ватаним қурган қуш,
Тўхта, мени олиб кет!
Тўхта, бир хат берайин,
Қанотингга солиб кет.
Осмонларда менинг ҳам
Битта лочин акам бор.
Хатимни бер, ўқисин,
Ўқисин такрор-такрор.
Ватаннмиз ёвига
Омон берма — деб ёздим.
Орден олмасдан туриб,
Уйга келма — деб ёздим.
Осмонларни тўлдириб,
Самолёт ўтиб кетда.
Унинг кучли овози,
Оламни тутиб кетди.
ВАТАН
Болаларга
Шодлигим кўкка сиғмас,
Битмас бахтим бор маним.
Мени бахтиёр қилган,
Шу енгилмас ватаним.
Душманга омон бермас,
Ҳарбир аскар отган ўқ.
Дунёда меникидай
Катта ва зўр ватан йўқ.
Ёвнинг ўқи, ҳечқачон
Аскаридан ўтмайди.
Нишон олса осмонни
Самолётга етмайди.
Шунинг учун қишлоқлар
Кун кечирар эркин, тинч,
Шаҳарларнинг қалбида
Кеча ва кундуз севинч.
ЛОЛА
Болаларга
Лола боқчага чиқиб
Кечга қадар гул терди.
Этак-этак тўплади,
Ҳар кунгидан мўл терди.
Сочига гул боғлади,
Чаккасига тақди гул.
Елкаларидан ташлаб
Гулга кўмилдт буткул.
Сўнгра уйга келдию
Бирпас ётиб дам олди,
Киприги юмулди-да.
Гул каби ухлаб қолдн.
ЯНГИ ЙИЛ ОРЗУЛАРИ
Май тўла косалар солар шовқин,
Янги йил ўз қучоғига тортар,
Бормикан шу қадарли қувноқ тун?
Юрагимда ҳамон ҳавас ортар.
Тушмаса юзга ҳеч ажиндан из,
Яна бир муддаоки, ҳал бўлса,
Бахтимиз борҳо ёйиб илдиз,
Умримиз бир аср тугал бўлса.
Яшнаса бу чаманда дилдорлар,
Севгида сарғайишни билмасдан,
Қайғуни кўрмаса гўзал ёрлар,
Ўн гулин бир гули очилмасдан.
Билмаса наслимиз надир қаримоқ,
Етмаганку замон ҳам элликка;
Тушмасин ҳеч бирорта бўлсин оқ
Енгилиш билмаган йигитликка.
* * *
Кел, эй соқий! Пиёлани тўлдир!
Йигит умримга янги йил кирди.
Шодлигим дўстларимга маълумдир —
Йилга йил кирса, элга эл кирди.
Қадрига етмаганни бу оннинг,
Халқ ичинда юзи қаро бўлсин!
Ҳам сафил, ҳамда у мохов била тенг,
Бутун оламга можаро бўлсин!
Марҳабо, янги йил, омон келдинг!
Яхши кунлар кутар яна олда,
Кўзимизга жаҳонни кўрсат кенг,
Кўрайик ҳарна бўлса иқболда.
ЧИРЧИҚ БЎЙЛАРИДА
Гулшан водийларда чақнайди кўзим,
Фикрлар дарёдек босиб қилар лол,
Ўзининг бағридан оққан сувларнинг
Орқасидан қараб қолгандай Чотқол.
Чирчиқ бўйларида кезаман ҳайрон:
Кўзимга Аму ҳам, Сир ҳам кўринар,
Табиат сирини ўргатар менга
Сувнинг ўйинида бир кимиёгар.
Элнинг ўғиллари, мардлар қошимда,
Мен суҳбат қиламан олимлар билан;
Табиатшунослар, ҳикматчи дўстлар,
Менга ўргатади ажойиб бир фан.
Бирининг қўлида чўлларга ҳаёт,
Бирининг қўлида дарё товланар;
Бирининг қўлида семиради ер,
Ва ҳар муз томчида оловлар ёнар.
Бу — Шарқнинг юлдузи — Ўзбекистондир,
Ўрта асрларнинг Осиёси йўқ.
Янги дарёларни севар ўлкаси,
Бағри шодимонлик, бахт билан тўлиқ.
Сероб даласида пахта гуркирар,
Тоғларида олтин, боғларида бол;
Бутун қўшниларнинг кўзлари унда,
Шундай бўлмоқлиқни қилади хаёл.
Қадим Шарқнинг ери ташна қовжирар
Катта Фарғонанинг сувига муҳтож,
«Мадорим кетибдир, ўғит бер!» дейди,
Чирчиқ азотига телмуриб у оч.
Навоий ўтказган ариқлар қурғаб,
Янги Навоийдан кутмоқдадир сув,
Чирчиқ бўйларидай кўкарсам деган,
Гиёҳсиз чўлларнинг кўксида орзу.
Ҳеч ажаб эмаским, Шарқнинг деҳқони,
Чирчиқ қурганларни кўргуси келса,
Ҳеч ажаб эмаским, сувни кўрганда,
Кўз ёши қон бўлиб ерга тўкилса.
Мен шарқли шоирман, кўзнинг ёшлари
Қўшиқ бўлганини кўрган куним бор,
Қўшиқ одамларни жангга ташлаган,
Қўшиқ кўнгиллардан кеткизган ғубор.
Ҳеч ажаб эмаски, Шарқнинг деҳқони,
Чирчиқ қурганларни кўргуси келса;
Ҳеч ажаб эмаским, сувни кўрганда,
Кўз ёши қон бўлиб ерга тўкилса.
Негаким, дардларга даводир бу сув,
Бу нурлар қилади кўзларни равшан,
Чирчиқли шоирда бордир бир армон:
Бутун Шарқни озод кўролсам деган.
Чирчиқ бўйларида ёнар чироғлар,
Қаршимда зўр дунё очади чирой.
Қалбимдан оқмоқда бир дарё қўшиқ,
Қор босган тоғларнинг тепасида ой...
1941 – 1944
Йигирма иккинчи июнь саҳари
Чиқмас кишиликнинг асло ёдидан.
Қочиб қутулолмас ҳеч фашист ҳали
Маъсум гўдакларнинг аччиқ додидан.
ҚЎЛИНГГА ҚУРОЛ ОЛ!
Ҳаёт қайнаб тонг тумонида,
Кўз илғамас эл ўрмонида,
Зўр ўлканинг қайноқ қонида
Ҳукм сурар сафарбар бир ҳол,
Қўлингга қурол ол!
Кўрсин десанг жаҳонни кўзим,
Ўссин десанг боғимда узум,
Умид билан ўстирган қизим
Десанг агар, бўлмасин увол,
Қўлингга қурол ол!
Бўлсин десанг дунё сенга кенг,
Қолсин десанг қўлингда эркинг,
Бўлай десанг сен одамга тенг,
Бўлмай десанг ёвларга ҳаммол,
Қўлингга қурол ол!
Олай десанг фашистдан қасос,
Қўлингга ол қилич ва олмос,
Яғринингга винтовкани ос!
Қолмай десанг айтишганда лол,
Қўлингга қурол ол!
Юрса агар томирда қонинг,
Азиз бўлса бир парча нонинг,
Қерак бўлса номус, виждонинг,
Бўлсанг йигит, бўлсанг ҳамки чол
Қўлингга қурол ол!
Жон юртингга босиб келган ёв
Тоғларингда қилолмасдан ов,
Сен қувганда пиёда яёв
Қочсин десанг гўё қорамол,
Қўлингга қурол ол!
ҒАЛАБА ҚЎШИҒИ
Фашизм одамизод учун қора доғ келди,
Қуёш нурига қарши чанг билан тўзон келди.
Ўлакса устидаги қузғун билан зоғ келди.
Ёлғиз менинг ватаним бахт ўстирар боғ келди.
Кундузни тун деб ўйлаб сарҳадга келди ўғри,
Кўршапалак охири оташга келди тўғри.
Тушар доим эсимга — ўзбек мақолидир бу:
Ким аввал мушт кўтарса, албатта, қўрқоқ келди.
Гитлернинг ичда қилган қарғишини билардик,
Ер тагида илоннинг изғишини билардик,
Ғофил деб ўйламасин, ҳар ишини билардик;
Ўрмонда бўри билан шер олишар чоғ келди.
Душманнинг тепасида ёзиб пўлат қулочин,
Калхат билан олишгай осмонда зўр лочин.
Тарихнинг ҳукмидир бу: бизникидир зафар чин,
Қутурган селга қарши осмон бўйи тоғ келди.
Ҳозир бўлсин фашизм ер тагида чиришга,
Мана биз кўкка учдик, тепасидан қиришга,
Одамзод гувоҳимиз, қойил қолсин бу ишга
Душманларни ер бирлан яксон қилар чоғ келди.
БЎЛ ОМОН!
Бор ўғил, бор, жангга боргил,
Сен йигитлар боши бўл,
От қўйиб майдонга киргил,
Мардлар йўлдоши бўл.
Халқнинг ёвларга отган
Бош ёрар бир тоши бўл,
Бор ўғил, сен доҳиймизнинг
Бир азиз қўлдоши бўл,—
Қаҳрамоним, арслоним,
Меҳрибоним бўл омон!
Ўз қўлинг бирлан яратган
Бўстон чўл бўлмасин,
Муҳташам олий саройлар
Бир ҳовуч кул бўлмасин.
Бу онангнинг кўзда ёши
Қайтадан кўл бўлмасин,
Ёвни қувгил юртимиздан
Халқимиз қул бўлмасин.—
Қаҳрамоним, арслоним,
Меҳрибоним бўл омон!
Ёвга сан ўткир қилич сол,
Бағрини қилғил яро,
Ерда ҳам осмонда қувлаб
Бошига сол можаро.
Ол қасос, ерларга янчиб
Қил уни мотамсаро,
Ёвни енгган паҳлавоннинг
Номи кетсин халқ аро.—
Қаҳрамоним, арслоним,
Меҳрибоним бўл омон!
МОСКВАНИ МЕН БИЛАМАН!
Тун бошланар... фашист деган ялмоғиз
Ва қутурган одамхўрнинг кўзи қон,
Одамзодга ўлим ортиб устига,
Калхатлардай учабошлар кўк томон.
Ёвга қарши қўзғолади Москва,
Шаҳар кечган тинчлик, ором баҳридан,
Ҳар ерда бор бир улуғвор нишона
Москванинг ғазабидан, қаҳридан.
Ғазаб билан қўзғолади бутун халқ,
Тебранади қари чоллар, оналар,
Ев ташлаган бомбаларнинг изилан
Чопишади жасур, қўрқмас болалар.
Тўда-тўда қиручилар ҳавога
Кўтарилар «меҳмонларни» кутгани,
Ғазаб билан чайқалади дарёлар,
Ёвузларни ўз қаърига ютгани.
Булутларнинг орасига яшриниб
Келаётган қузғунларни тутар нур;
Жим-жит турган майдонлар ҳам очар ўт,
Учиб келган ўғриларни ютар гўр.
Кўкдан ерга мукка кетган душманга
Қабр бўлар ҳарбир чуқур, ҳарбир ғор,
Зўр келганда қочмоқ ҳам бир ҳунар деб,
Қутулганлар қочабошлар шармисор.
Москвани мен биламан... тер тўкиб
Зўр шаҳарни қурганларни кўрганман;
Одам тўла кўчаларни айланиб,
Жангчиларнинг қаторида юрганман.
Эсимда бор дўстлар билан бирликда
Москвадан Минскийга ўтганим,
Совуқ қишда оқ финларви емирган
Ботирларни вокзалларда кутганим.
Москвани сен билмайсан, қонхўр ёв,
Москвада сенга ёлғиз ўлим бор.
Чуқурларда, ғорлиқларда чирийсан,
Қабрга ҳам, тобутга ҳам бўлиб зор.
Москвани қўриқлайди бутун эл,
Кўкрагимиз осмонида зўр қалқон.
Шуни билким, жон учун жон оламиз,
Шуни билким, тўкамиз қон учун қон.
Лекин сени асло тирик қўймаймиз,
Лекин сени қўймаймиз бу ватанга,
Узоқ-яқин, она-бола, йигит-чол —
Ҳаммамиз ҳам киришдик қонли жангга!
МЕНИ КУТГИЛ
(К. Симоновдан)
Мени кутгил ва мен қайтарман,
Фақат кутгил, жуда интизор,
Кутгил, ёмғир зериктирганда,
Мени кутгил, ёққанида қор,
Атрофингни ҳарорат қоплаб,
Еру кўкни чанг тутганда, кут.
Бошқаларни узатган дўстлар
Кечагина унутганда, кут.
Хат келмасдан узоқ ерлардан,
Юрагингни қилганида қон,
Кутгил, сенла бирга кутганлар
Зериккандан чекканда фиғон.
Мени кутгил ва мен қайтармен,
Бўлса ҳамки, рангинг заъфарон,
Ёринг қайтмас, умидингни уз,
Деганларга тилама омон.
Майли, ўғлим, синглим, волидам,
Аза очсин мен йўқ туфайли.
Кутабериб сабри тугаган
Ёру дўстлар, ошнолар, майли,
Айрилиққа беролмасдан тоб,
Аччиқ-аччиқ ичсинлар шароб.
Кўзларингга тўлса ҳамки, ёш
Фақат сен кут ва айла бардош.
Мени кутгил ва мен қайтарман,
Ўлимларни қолдириб доғда.
Иши ўнгдан кепти десинлар
Кутмаганлар мени у чоғда.
Ёт туюлар кутмаганларга,
Бундай ажиб толеинг санинг.
Кута-кута мени офатдан
Омон сақлаб қолаолганинг.
Қандай омон қолганлигимни,
Ёлғиз сенга айтарман, сирдош,
Кутаолдинг мени сен фақат,
Буюк эди сендаги бардош.
НИҲОЛ
Сен ўтказиб кетган ниҳол
Ўсиб бўйингдай бўлди.
Новдалари барг чиқарди,
Боши гулга кўмилди.
Боғимизда гул кўп жуда,
Жуда ҳам кўп ниҳол бор.
Лекин уни ёрим эккан,
У энг азиз ёдгор.
Қачон сени кўргим келса,
Тикиламан ўшанга,
Кўп нарсалар айтган каби
Қараб туради манга,
Саволимни тушунгандай,
Силкинади у секин,
Соғинибсан бечора деб,
Энтикиб оламан тин.
«Зориқтирмай келсангчи бир
Интизор қилдинг бунча...»
Деб япроқлар тебранади
То чарчаб ухлагунча.
Қуёш чиқиб иситса ҳам
Сендурсан деб ўйлайди.
Тунда ой кезиб ўтса ҳам
Сендурсан деб ўйлайди.
Агар шамол қўзғаб қолса
Титрашади, келди, деб,
Ерга қадар эгилади,
Айтганларим бўлди, деб.
Ноёб йигит, босиб ўт, деб,
Тўкилади йўлингга.
Гул барглари учишади
Тушайин деб қўлингга.
Ёлғизгина ниҳол эмас,
Бутун боғ изингга зор.
Интизордир сенга тамом
Олмазор, олучазор.
Ниҳол эмас, боғ ҳам эмас,
Мен сенга интизорман.
Кўзларимга суртмоқ учун
Жиндак гардингга зорман.
Мен гуллардан, боғлардан ҳам,
Соғинганмаи ортиқроқ.
Эртароқ кел, юрак-бағрим,
Ёвни енгиб кел тезроқ.
СЕВГИ
Бир тутам гул тутиб боқдинг кўзимга,
Дедингким: «Эсдалик бўлсин буни ол...»
Ўзимни йўқотдим, не дединг менга?
Тутганим гулмиди ва ёким хаёл?
«Бутун ёшлигимиз жангдадир букун,
Жангда ечилмоқда севги қисмати,
Жангдадир йигитлар, жангдадир қизлар.
Ҳавода учади маҳбублар хати.
Агарда қайтмасам шу мендан ёдгор»
Дединг-да кўринди кўзларингда нам.
«Агар севар, бўлсанг унутма зинҳор...»
Узун киприкларнинг устида шабнам.
Менга не керакдир бу ёлғиз қолиш,
Сенсиз ололмасман асло мен нафас,
Ўлимдан оғирдур сендан ажралиш,
Торгина қалбимга кенг дунё қафас.
Орқангдан қолмасдан жўнадим жангга,
Қўзи кетган каби қўйнинг изидан,
Гўё қуёш ойни кузатганидай,
Ўт бўлиб орқангдан кезмакдаман ман.
Сен оташ ичида урасан жавлон,
Душман қолмасин деб севган элимда.
Мен ҳам қасос олиб тўкмакдаман қон,
Элим ва ёримнинг номи дилимда.
Мен ёвни қираман жангда беомон.
Сени ахтараман бир нафас тинмай.
Бир қўлда қиличим, бир қўлда қурол,
Севгучи қалбимда нола қилар най.
Сенга юборганим оташин бўса,
Енгил шаббодадек учар ҳавода,
Жанг бўлган жойлардан лабингни излар
Ва баъзан дарбадар кезар самода.
Балки учрашмасмиз биз энди мангу,
Бўсамиз ҳам қолар балки саргардон,
Лекин севишганлар қайтмас ўлимдан,
Лекин мангу қолар икки томчи қон.
Дунёда албатта бир ўлмоқ борку!
Ҳеч ажаб эмасдир ўлсак жанг аро.
Ёв билан курашда оқса қонимиз,
Бўлмай эл олдида юзимиз қаро.
Ўлимдан қўрқмаган эрлар қонидан
Жуда табаррукдир қизарса тупроқ.
Ўша қон дўстларнинг ёритиб юзин,
Зафар йўлларини қилса ойдинроқ.
Жисмимиз йўқолур, ўчмас номимиз,
Ғалаба тўйида бўлармиз биз ҳам-;
Азиз дўстлар билан учрашиб, хандон
Қадрдон элларга қўярмиз қадам.
Гўзал Украина далаларида
Яна аввалгидай табиат гуллар,
Буюк Русиянинг ўрмонларида
Бизларни ёд этиб сайрар булбуллар.
Буғдой бошоғидай кўкка интилиб
Мен шунда тупроқдан кўтарарман бош.
Сенинг қонларингдан ўсар қизил гул,
Ёқутга айланар сойлардаги тош.
Дунёни ёритар бизнинг севгимиз.
Иккимиз ҳеч қачон ўлмасмиз асло.
Ёру-дўстларимиз, севган элимиз,
Биздан ризо бўлиб топар тасалло.
ЯҚИНЛИК
Йигит урушга кетди,
Орқасида ёр қолди,
Юраги ўт ичида,
Кўзлари хуммор қолди.
Булбул кетди, гул қолди,
Ўртага тушди ҳижрон,
Йигит ҳам соғинади,
Ер бағри лоладек қон.
Кунлар ўтади секин,
Йигит кетади узоқ...
Лекин ёрга туюлар,
Аввалгидан яқнироқ.
Ер фақат хат ёзади,
«Тушимда кўраман» деб,
Йигит ёзар: «сен учун
Жонни ҳам бераман» деб.
Йигит дер: «сен учун ҳам
Ёвга отар ўқим бор»—
Ер унинг келишига,
Боғини қилар гулзор.
«Мен жангда»— дейди йигит,—
«Сен менинг ёнимда сен».
Унга жавоб ёзар ёр:
«Сен менинг жонимда сен».
Каптарлар олиб учар,
Икки томон хатини,
Гўё қўшгандек бўлиб,
Икки ёр тоқатини.
ЙИГИТ
Кўкда парвоз этса лочин, ерга киргай зоғлар,
Кишнаган от ўтса чўлдан қўзғолур тупроғлар,
Қонга тўлгай жангга ботир кирса сўлу соғлар,
Сол қилич ёв бошига, қирғинга келди чоғлар.
Бағримизни қилди қон, ёвдан жаҳонни пок эт,
Эл чекар доду фиғон, ёвдан жаҳонни пок эт,
Шер юрак эй қаҳрамон, ёвдан жаҳонни пок эт,
Зоғ агар қолса тирик олам танин тирноғлар.
Ёвни учратган замон сен эсидан кетгунча ур,
Ҳам жаҳаннам комига ул беомон етгунча ур,
Етти пушти бу жаҳондан мангулик кетгунча ур,
Қилмасанг шундай агар, кетмас кўнгилдан доғлар.
Сен томирлар ичра қон ҳам жонимизга жонсан,
Келмасанг ҳам уйимизга энг азиз меҳмонсан,
Ҳам ватанга, ҳам элингга, доҳингга қурбонсан,
Сен омон келган кунинг ерга эгилгай тоғлар.
Ёвни енгу эртароқ кел, хўп соғиндик ўзимиз,
Қалбимизда мунтазирдир энг муқаддас сўзимиз,
Кеча-кундуз интизормиз, йўлларингда кўзимиз,
Сенга зордир гул, чаманлар, бўстонлар, боғлар.
ШИНЕЛЬ
Ранггинг тупроққа ўхшар,
Сен ўхшайсан кигизга,
Бормасдим сени кийиб,
Ёрим бўлажак қизга.
Марғилонда тўқилган
Йўл-йўл шоҳи беқасам.
Минг марта яхши эди
Ичмаганимда қасам.
Лекин сени устимга
Катта бир ғам кийгизди,
Синглим, қариндошларим,
Отам, онам кийгизди.
Сени кийгач йўл олдим
Қонли жанг бўлган ёққа,
Тушдим ёшлигим ўтган
Дарёлардан йироққа.
Канал қазган қўлларга
Автомат милтиқ олдим,
Кириб янги йўлларга
Ўзимни ўтга солдим.
Таққаним белбоғ эмас,
Қаттиқ камар белимда,
Ёрим тиккан қийиқча
Қолаберди йўлимда.
Кигиз кийим, сени меп
Ёримга алиштирдим,
Йўлимга қараб қолган
Зоримга алиштирдим.
Тошга бош қўйганимда,
Ястиқ каби туюлдинг,
Ботқоқда ётганимда
Гўё тўшакдек бўлдинг.
Ўрганиб қолдим сенга,
Ёқиб қолдинг танимга,
Пушаймод бўлдим ҳатто,
Кечикиб кийганимга.
Шунингчун бир нафас ҳам,
Сени асло ечмайман,
Доимий йўлдсшимсан,
Сендан асло кечмайман.
Агар урушда ўлмай,
Уйимга қайтсам омон,—
Барибир, сени ташлаб
Хўрламайман ҳечқачон.
Уйимнинг энг тўрига
Осаман қилиб ёдгор,
Шоҳи тўн кийганда ҳам
Қарайман такрор-такрор.
Агар улғайса ўғлим,
Кийгизамаи унга ҳам,
Тушмасин деб қайтадан.
Элимнинг бошига ғам!
ҚАМАЛ ҚИЛИНГАН ШАҲАР ТЕПАСИДАГИ ОЙ
Гўзал ой, сенга бир гап
Демакка кўп ҳайронман.
Бемаҳал тўлганингдан
Тоза ҳам пушаймонман.
Бурун сени кўрганда
Очиларди баҳримиз,
Энди кўринақолсанг
Қўзғолади қаҳримиз.
Чунки, биз шаҳримиздан
Чироғни ўчирганмиз,
Уйимизни ҳатто ер
Остига кўчирганмиз.
Безовтадир элимиз,
Юртимизга кирган ёв,
Шубҳа қиламиз, дарҳол,
Бемаҳал юрса биров.
Шаҳримизни ёритиб
Қилганда ёвга ошкор,
Кўзимизга гўёки
Бўласан сиртмоғу дор.
Кумушдай нурларингдан
Тўкилар қора хатлар,
Шу замон тепамизда
Учабошлар калхатлар.
Ёввойи ёв қутуриб
Қилар уйларни вайрон,
Ўлим ёғдирар тинмай,
Бағримизни қилиб қон.
Шунинг учун ҳозирча
Бўлмаганинг яхшироқ.
Шаҳримиз тепасида
Тўлмаганинг яхшироқ.
Ўйин, кулги бизда йўқ,
Юракка дард ютганмиз,
Бошимизга ғам тушиб
Шодликни унутганмиз.
Бир нафас ҳам ором йўқ
Ҳаттоки, қурту қушда,
Қизлар эрга чиқмайди;
Эрлар бўлак ташвишда.
Бир чоғлар тепамизда
Сен бўлганингда пайдо,
Боғларга чиқар эдик
Бўлгали сенга шайдо.
Ёримизнинг гозини,
Биз сенга ўхшатардик,
Саҳаргача тикилиб,
Сув бўйида ётардик.
Сендан бошлар эдилар
Қизлар эртак айтганда,
Қарар эдилар сенга
Ер узоқдан қайтганда.
Ўша кунларни қумсаб,
Ухламаймиз тунлари,
Ширин эртакка ўхшар
Ўша кунларнинг бари.
Ўша кунлар келади,
Ўша кунлар кўп яқин:
Эртаги тонг кўринар
Бугунги тонгдан ёрқин.
Ана ўша кунгача,
Тишингни қўй тишингга,
Шунда юзминг қиэ билан
Хабар қиламиз сенга.
Унда бутун дунёни
Нурга кўмсанг майлига,
Ҳатто кундуз куни ҳам
Кезиб юрсанг майлига.
Унда нуринғ тегмаған
Бирорта ин қолса ҳам,
Қаттиқ жанжал қиламиз
Ёқангдан тутиб маҳкам.
СЕН ТУҒИЛГАН КУН
Букун сенинг туғилган кунинг,
Букун уйинг тўлади гулга.
Нима қилай? Мен узоқдаман,
Хаёл билан тушаман йўлга.
Ўн тўққизга чиқасан бугун.
Узоқдаман. Йўқ менда тоқат.
Оғир жангга кетаётиб ҳам,
Ёлғиз сени ўйлайман, фақат.
Сенга томон толпиниб қалбим
Бир қуш бўлиб учар ҳавога:
Мен кетидан қарайман ҳайрон
Икки кўзим тўниб самога.
Эшикка чиқ шу соат сен ҳам,
Мени эслаб осмонга бир боқ:
Юлдуз тўла кўкка бир қара,
Ҳавога сол бир нафас қулоқ.
Ётоғингга қўна олмасдан
Парвонадир бир қуш бошингдан
Чарх уради кўкда у танҳо,
Нималардир сўзлар қошингда.
Қутлаш учун келгаилар, мапли,
Орзуларин айтиб бўлсинлар,
Ҳамма сепга тилак тиласин,
Шароб ичиб маст бўлсин улар.
Шундан сўнгра сен қадаҳ ушлаб,
Хуммор кўзла боққил самога,
Тингла, қушнинг эзгу орзусин,
Қулоқ бергин, майин навога.
Қуш дейдики: «Эй тўлишган қиз,
Жангда юрган ёрингдан салом.
Сенинг учун урушга кетган
Номусингдан, орингдан салом».
Қуш дейдики: «Ёшинг ҳечқачон
Ўн тўққиздан ошмасин асло,
Йигит сени жуда соғинган,
Ёрим — дейди — шошмасин асло.
Ўн тўққиздан ошмай тур, гўзал,
Йигит сендан шуни сўрайди.
Йигит сени меҳр, садоқат
Ва ишқ гули билан ўрайди.
У келади, албат қошингга,
Элга шодлик олиб келади,
Элга шодлик, омонлик ва бахт
Олиб, довруғ солиб келади.
Сени тинмзй эслайди ёринг,
У доимо содиқдир сенга,
Ўн тўққиздан ошмай кутиб тур,
У лойиқдир муҳаббатингга».
«Шошилма» деб қуш сўзлар яна,
Парвонадир қошингда ҳамон:
«Қизга бундан яхши фасл йўқ,
Ўн тўққиздан ошма ҳечқачон!»
Ётоғингга қайтасан сен маст,
Кўрган каби гўёки бир туш.
Менинг қалбим бўлиб кўринар
Сенга шунча сўзлар айтган қуш.
ҒАЗАЛ
На бўлғай бир нафас мен ҳам яноғинг узра хол бўлсам,
Лабинг япроғидин томган ки, гўё қатра бол бўлсам.
Бутоғингга қўниб булбул каби хониш қилиб тунлар,
Ўпиб ғунчангни очмоқлиққа тонг чоғи шамол бўлсам.
Бўйингни тарқатиб оламни қилсам масту мустағриқ,
Ўзимнинг санъатимга сўнг ўзим ҳайратда лол бўлсам.
Сенинг бирла қолиб бу масту-лол оламда мен ёлғиз,
Ўзимни ҳам тополмай, майлига, охир хаёл бўлсам.
Агар боғингда гул бўлмоқ менинг-чун нораво бўлса,
Киминг бор розиман қасрингга ҳаттоким, дувол бўлсам.
Бошим ҳеч чиқмаса, майли, маломат бирла бўҳтондин,
Рақиблар рашкига кўкрак керай, майли, қамол бўлсам;
Кезиб саҳрою водийлар етишсам бир висолингга
Фидо жонимни қилдим йўлингга, майли, увол бўлсам.