ДОЛ ҲАРФИНИНГ ДИЛОРОМЛАРИНИНГ ДАВРОНИ «БАДОЕЪ»ДИН

114

Қани сенинг кеби маҳбуби оқибат маҳмуд
Ки, зилли отифатинг бўлсун эл уза мамдуд.

Жамол аро мутажалли юзунгда партави зот,
Камол аро муталоло ўзунгда нуру жуд.

Вужудунг икки жаҳон хилқатидин ўлди мурод,
Начукки зотинг ўлуб икки кавидин мақсуд.

Не жуд эрур, не вужуд элга зотинг оллинда,
Санга чу келди мусаллам вужуд бирлан жуд.

Нубувват авжида кўп толеъ ўлди кавкаби саъд,
Бири сен ойдек эмас эрди ахтари масъуд.

Чу сен мушоҳада шоми шуҳуд қозғондек,
Киши не билдики, шоҳид ким эрди — ким машҳуд.

Навоий, ўлса гунаҳ дуди бирла нома сиёҳ,
Ғами йўқ, ўттин эрур чун шафоатинг мавъуд.
115

Хўблар базмида жамъ ўлмоққа бор ул ой мужид,
Ҳуснин изҳор айламакка истар атрофида зид.

Гар жамол аҳли жафо бобида бор аҳли камол,
Лек ижоди жафо қилмоққа сенсен мужтаҳид.

Эрни шавқида совуғ оҳу исиғ кўнглумдин ашк
Гоҳ қон янглиғ равон, гаҳ лаъл янглиғ мунжамид.

Қаҳр ё лутф улча андин келса миннат жонима,
Менким ўлдум бўлғали мункир анга ё муътақид.

Остонинг такягоҳимдурки, тахти жоҳ эрур,
Лек дарбонинг мадоросиға эрмон мустанид.

Дилбарим андоқки келди ҳусн мулки ичра фард,
Шукрким, мен доғи аҳли ишқ аромен мунфарид.

Ишқи комил гулшани ичра гули раъно недур,
Билҳақиқат бўлмаса маъшуқу ошиқ муттаҳид.

Дўстлуғ ким қилса, душманлиқ топардин даҳр аро,
Бўлмамиш гўё муҳаббат аҳли ҳаргиз мунъақид.

Истарам, кўргач ани, афғонлар айлаб ўлгамен,
Соқиё, бир жом ила бўлғил Навоийға мумид.
116

Ўзин шаккар деса лаълингға монанд,
Килай тишлаб ани парканд-парканд.

Лабинг ўпмакка ҳаддим йўқ, бўлубмен
Тахайюл бирла ўпмакликка хурсанд.

Мени чун ул париваш телбаратти,
Не суд, эй носиҳ, эмди телбага панд.

Магар тенгрига одам хилқатидин
Мурод эрди сенингдек турфа фарзанд.

Лабингнинг шаккари айлаб табассум,
Гули хандонға кўргузди шакарханд.

Жаҳон раъносиға берма кўнгулким,
Анга олдурмамиш кўнглин хирадманд.

Навоий найлабон сендин узулгай,
Чу топтинг риштаи жониға пайванд.
117

Кўнгулнинг хонумонин берди барбод
Ғами ишқингки, хонумони обод.

Мени ёд айламакни чун унуттунг,
Унутуб, неттн гоҳе анласанг ёд.

Фироқинг кунжида тун-кун эрурмен
Ғамингдин шоду мендин ҳам ғаминг шод.

Сенга сайд ўлғали урён бўлубмен,
Қачон юлди тириклай қушни санёд.

Кўнгул жинси башардин асраб охир,
Мени девона қилди бир паризод.

Сен ич махсуслар васлида майким,
Мени ҳажр этти қон ютмоққа муътод.

Вафолиғ туз бу гулшан ичра йўқтур,
Агар насрину гул ё сарву шамшод.

Не шайхи хонақаҳ майдин қилур манъ
Ки, қилмиш дайр пири бизга иршод.

Навоий, ёр фарёдингға етмас,
Анинг фориғлиғидин айла фарёд.
118

Ёр васлидин узуб эрдим мени шайдо умид.
Шоҳ лутфи қўймади шайдо кўнгулни ноумид.

Ўртар эрди ҳажр навмид эрканимда, войким,
Шавқ ўти кул қилғудекдур бўлғали пайдо умид.

Бир назардин гар бўлур жоним гаҳе осуда, бас,
Мундин ортуқ васлидин йўқтур манга қатъо умид.

Ҳайрат айларлар менинг ҳолим кўруб аҳли жунун,
Ақлдин, ваҳ, қайда тутғаймен мени расво умид.

Йўқ ажаб, гар одамийлиғдин чиқиб девонамен,
Чун манга бор ул пари пайкар, малаксиймо умид.

Ҳажр навмид эрканимда ўртар уммидимда шавқ,
Ваҳки, ё навмидлиғ айлар ҳалоким, ё умид.

Ҳам жафо, ҳам жавр умиди бордуру ҳам лутфу меҳр,
Ҳар жиҳатдин йўқтурур андин манга илло умид.

Ҳажр дардиға даво бехудлуғ эрмиш, соқиё,
Бу бало ичра тутармен соғарн саҳбо умид.

Эй Навоий, ғарқи баҳри ваҳдат ўлсам, не ажаб,
Менки кўз дарёсидин туттум дури якто умид.
119

Доми зулфу донаи холидин этса ёр сайд,
Йўқ халойиқким, малойик бўлғуси бисёр сайд.

Ул кўзи сайёд агар жон қасди айлар сайдға,
Оллида ўлгай бўлуб жон бирла миннатдор сайд.

Оллоҳ-Оллоҳ, не бало ул ҳусн эрур мардум фириб
Ким, ани кўргач бўлур ҳам ёру ҳам ағёр сайд.

Сайдгаҳда қочмас андин сайдким, жон бергалн
Секребу ўйнаб, нишоту завқ этар изҳор сайд.

Сайди гулранг олди хирман-хирман ул гул хирмани,
Лолазори даҳраро ким кўрди бу миқдор сайд.

Хуштур ўлсам итларига тўъма, не имкони бор,
Шоҳ фитрокига етмак бир заифи зор сайд.

Ҳар киши нафс итлигидин айласа ўзни халос,
Ваҳш хайлин айлар ул дашт узра Мажнунвор сайд.

Жоми заррин тутки, бўлмас меҳр кўргузмак била,
Кимсага заррин ғизоли чархи кажрафтор сайд.

Эй Навоий, гар десанг минг зулм бирла ўлмайин,
Бевафолар макри бирла бўлмағил зинҳор сайд.
120

Буки ҳар ёндин кўкартибдур юзумни кожи дард,
Жисм уйи тоқини олтун бирла қилдим ложувард.

Май юзунгда гуллар очти, қилма фарёдимни манъ,
Булбул афғони не тонг, очилди чун гулшанда вард.

Бул-ажаблиғлардурур ишқ ичраким, зоҳир қилур,
Меҳрдек ўтлуқ кўнгулдин дай елидек оҳи сард.

Ғам тоши хоки танимдин ҳар сари элтур ғубор
Бошима туфроғ совурмоғдин эмас теграмда гард,

Ул қуёш зулфи хамидин чиқса оҳим тўлғаниб,
Бир қуюн бил аниким, даври эрур гардун навард

Эйки, истарсен ўзунгни фард ул ой ишқида,
Аввал анинг ғайри ёдидин ўзунгни айла фард.

Эй Навоий, дардлиғ назмингни дард аҳли билур,
Дардсиз доғи бўлур, ани ўқуғоч, ахли дард.
121

Эй жамолинг қошида лол хирад,
Ишқинг ошубиға помол хирад.

Андаким сен қилибон жилваи ҳусн,
Ҳуш ўлуб зойилу бадҳол хирад.

Ишқ Масиҳ айлади, гарчи бор эди
Илм ашколиға ҳаллол хирад.

Чиқмади туз йўлидин ишқ аҳли,
Нечаким айлади излол хирад.

Ишққа ақл залил ўлмаса, кўр,
Не қолур, чунки кетар дол хирад.

Ич майи ишқу Навоий, маст ўл,
Келтурур бўлса кўп ашкол хирад.
122

Унла ҳижрон тошларин ёғдурди чархи тезгард
Ким сипеҳр авжиғача хоки танимдин чиқти гард.

Ёр ила аҳбоб мендин анрую мен барчадин,
Йўқ ажаб, гар барчанинг дардича бўлса менда дард.

Ҳажр тошидин кўкарди пайкарим ёхуд бу ранг
Айлади урён танимни, баски чектим оҳи сард.

Каҳкашоидин чекма саф анжум сипоҳин шоми ҳажр,
Мен ўлубмен, эй фалак, ҳожат эмас қилмоқ набард.

Ашку оҳимдии натижа бўлди қонлиғ тоза доғ,
Гўйи ул сую ҳаводин очилур бу навъ вард.

Эй кўнгул, гар худ хазон фасли эмас, ҳижрон куни,
Нега боғ аҳлиғадур титратмаву рухсори зард.

Халқнинг қайди Навоийни паришои айлади,
Кимки жамъият тилар, қилмоқ керактур ўзни фард.
123

Қадинг деб сарвни жон бўлса хурсанд,
Ажаб ёлғондур, аммо ростмонанд.

Шакар чун қилди ширинликни даъво,
Эшиткач лабларинг қилди шакарханд

Кўнгул жонимға етмиш эрди, юз шукр
Ки, қилди итларинг парканд-парканд.

Ити бағрим егандин ўлса, айланг,
Кесиб бағрин, кесук бағримға пайванд.

Бу навъ ар зулфи савдоси олур ҳуш,
Эрур саъб, эй ҳаким, ўлмоқ хирадманд.

Талаб йўлинда аввал фоний ўлғил
Ки, йўқ бу йўлда ўзлукдин оғир банд.

Навоийға яна кўп панд берма,
Кел, эй носиҳ, эшит сен доғи бир панд.
124

Ишқ ўзлук нафйи айлар, зуҳд ила тақво не суд,
Чун вужудунг манфи ўлди, кибру истиғно не суд.

Суду сармоянг нечун нобуд қилди бир йўли,
Сен пишурмак ҳар замон бир ўзгача савдо не суд.

Телбараб элдин чиқиб, йўлинда жон бердинг валек
Раҳм қилмас ул пари панкар малаксиймо, не суд.

Ошиқ ўлдунг васлидин суд истабон, оё фироқ
Қўймади нақши вужудунгдин асар пайдо, не суд.

Ишқ дарёсиға суд уммидидин кирдинг валек
Бўлмади охир насибинг ул дурри якто, не суд.

Ёр эрур жон ичра, сен ғофил вале истаб ани,
Кеча-кундуз ел кеби бўлмоқ жаҳонпаймо не суд.

Суд қилди улки ичти васл базми ичра май,
Бизга соқий тутмади бу соғари саҳбо, не суд.

Истасанг фақр, ўрта олам суд ила сармоясин,
Кўнглунга то эвурулур дунёву мофиҳо, не суд.

То Навоий ишқ бозорида савдоий эрур.
Жуз зиён не топти бир сармоя ул расво, не суд.
125

Гарчи ёр этмади ҳаргиз мени ношодни ёд,
Лек анинг ёди била кўнглум эрур ҳар дам шод.

Зулфидин сурди кўнгулларни кўзи арбадаси,
Домдин кўрмадн эл сайдни сурмак сайёд.

Қоматинг бандасидур сарв вале хидмат аро
Кўрубон ростлиғин ани қилибсен озод.

Қатлима чиқти этак белга уруб, тиғ чекиб,
Қон тегардин аяб эркин этагин ул жаллод?

Чунки Ширин кўзи беҳад қорадур, бас неча мил
Тошни сурма недин айлади оё Фарҳод.

Ўзгаларга ичур, эй соқийи даврон, майи васл
Ким, манга заҳри фироқ ичмак ўлубтур муътод.

Мунча фарёд Навоийдин эмас ҳажр туни
Ким, қилур ҳар кеча фарёдидин эл ҳам фарёд.
126

Рухсори жонибида ул холи анбаролуд,
Ўт гўшасида гўё анбар тушуб қилур дуд.

Баҳри ғам ичра ашким кўнглига раҳм солди,
Дарё мусофиримен — гардундин айлаган суд.

Базми ғамида шаҳмен, сариғ юзумда қон ёш,
Бу лаълранг бода, ул соғари зарандуд.

Кўнглум гадолиғ айлар, оғзингни гарчи топмас,
Йўқ ваъда бирла ани қилсанг не бўлди хушнуд.

Келким, йўлунгда туфроқ, бошингға садқа бўлсун
Ҳам жисми дардпарвар, ҳам жони ранж фарсуд.

Нобуду буд фикрин маҳв эт замирдинким,
Не буд қолғусидур охир санга, не нобуд.

Сархуш таронагустар бўлмишсен, эй Навоий,
Соқий, сен эмди тут май, мутриб, сен эмди туз уд.
127

Тўш-тўшумдин душману йўқ дўстдин қатъо умид,
Килма, ё раб, дўстдин душманни мендек ноумид.

Ушбу муҳлик варта ичра гарчи элдин қолмамиш
Ҳеч умидим, қатъ қилмон дўстдин аммо умид.

Ула гирдоби бало ичра тушубтурменки, бор
Неча дерсен бийм, аммо йўқтурур пайдо умид.

Жон фидо қилдим — мени навмид қилди васлидин,
Лаълидин жон истар элга йўқтурур илло умид.

Соқиё, муҳлик ғамимға шодлиғ имкони йўқ,
Не тутай сендин яна жоми нишот афзо умид.

Ёр васлидин вафо кўз тутмасам, айб этмаким,
Умру давлатдин вафо тутмайдурур доно умид.

Не висолу не умиди васл, ваҳ, ўлмай нетай,
Эй Навоий, кошки ё васл бўлса ё умид.
128

Ҳам аёғида ўтук, ҳам бошида дастори тунд,
Ошиқ ўлтурмак учун боштин аёғи бори тунд.

Тундлиқ манъин не навъ айлай ангаким, ўзганинг
Бир иши бор эрса, бор анинг бари атвори тунд.

Даҳрни рахши агар зеру забар истар, не тонг
Ким, эрур ҳам ўйнамоғи тунду ҳам рафтори тунд.

Ул киши ҳар лаҳза билгай ўлмаким кайфиятин
Ким, бўлур ҳар дам анга бир кофири хунхори тунд.

Эй сабо, тунд эрди бадмастим кеча бўстон аро,
Субҳидам уйқуға бормиш — эсмагил ул сори тунд.

Дайр пирин тунд агар қилмиш хумор, эй муғбача,
Жомини қуйғил тўло, анда майи хаммори тунд.

Эй Навоий, даҳр коми йўқ эса, тунд ўтмағил,
Анда юз ком арзимас бир дам бўлурға бори тунд.

ЗОЛ ҲАРФИНИНГ ЗАВИЛ ҲАЁТЛАРИНИНГ ЗУФУНУНЛУҒИ «БАДОЕЪ»ДИН

129

Жунун дафъиға қилдим юзда қон ёштин аён таъвиз
Ки, ёзғонда керак шингарф бирла заъфарон таъвиз.

Бўлубтур тоза қонлиғ доғу тирноғ хатлари бирла
Таним ул навъким, кўрган киши қилғай гумон таъвиз.

Дема таъвизким, афсуни савдо эрди кўнглумга
Ки, ошти шуълаи ишқу жунун ёзған замон таъвиз.

Манга ёзинг дуоким, ул парини кўргамен ногаҳ,
Ёзарлар чун парий кўзга аён бўлған замон таъвиз.

Жунунумдин парирўйумға ҳам савдо асар қилса,
Битидиклар кўзи кўнглум қушидин тўкса қон таъвиз.

Мени ишқ айламиш девона, эй роқий, не суд эткай,
Неча қилсанг баён афсун, неча қилсанг аён таъвиз.

Навоий ишқ асрорин ёзнб, бўйниға осибдур,
Тасаввур қилмағайсен, эй рафиқи меҳрибон, таъвиз.
130

Лабинг ҳукми эрур қонимға нофиз,
Демай қонимғаким, жонимға нофиз.

Неким кофир кўзунг фармони бўлғай,
Эрур ул дину имонимға нофиз.

Эрур, ҳар зулмким амр айлагунгдур,
Ўқунгдек жисми урёнимға нофиз.

Кўнгул маҳкуми амрингдурки, ҳукмунг
Эрур бу мулки вайронимға нофиз.

Шаҳ ўлсам, бандамен оллида ҳошо
Ки, бўлғай ҳукм жононимға нофиз.

Кўнгул иттики, зулмунг бор эди ул
Алохону аломонимға нофиз.

Навоийни лабинг қатл этса, тонг йўқ
Ки, анинг ҳукмидур қонимға нофиз.
131

Эй, лабинг бодасиға руҳу равон ичра нуфуз,
Қайси руҳу не равон, жавҳари жон ичра нуфуз.

Майи ишқ уйладурур тезки, ичканга қилур
Жузви-жузви аро ҳар қатраи қон ичра нуфуз.

Қўйди ўлмакка кўнгул жисм ила жоним, гўё
Заҳри ҳажр айлади пайдову ниҳон ичра нуфуз.

Даҳр боғидин эсар ройиҳаи ишқ, магар
Айлади оҳим ўти табъ замон ичра нуфуз.

Оташин невчун эрур лаълу муфарриҳ ёқут,
Бодаи ишқ агар қилмади кон ичра нуфуз.

Ичтилар кўп маю фош айламади, қилғандек
Мени овораи беному нишон ичра нуфуз.

Гар Навоийға эрур руҳу равон маст, не тонг
Ки, майи ишқ қилур руҳу равон ичра нуфуз.

РЕ ҲАРФИНИНГ РАЪНОЛАРИНИНГ РУСТАҲЕЗИ «БАДОЕЪ»ДИН

132

Сипеҳр осебидин солим қутулмоғлиқ не имкондур
Ки, меҳре дашту тиғу кулгуси барқи дурахшондур.

Мунунгдек меҳр кўргач, шод ўлуб кулган зиҳи ғофил,
Бу янглиғ кулгу сари меҳр солған асру нодондур.

Тенгиз кўнглида андоқ меҳрдин юз шуъладур пайдо,
Қиё бағрида мундоқ кулгудин минг дашна пинҳондур.

Ҳижоридин қиёдур анга юз минг тиғ ила ожиз,
Ҳубобидин тенгиз юз минг кўз илан анга ҳайрондур.

Чекиб қавси қузаҳдин ё кўнгуллар қасдиға, анинг
Ёғин ҳадди хадангу қатра сулар анда пайкондур.

Бу ёй бирла анингдек ўқни ёғдурғоч, халойиқнинг
Ҳаёти қасрида ҳар сари қилмоқ рахна осондур.

Ҳаёт ичра бақо чун мумкин эрмас Нуҳ бўлсинким,
Ўлар ҳолатда туғмай ўлган ўғли бирла яксондур.

Бақо сарчашмаси зулматда дерлар, йўқки, ул зулмат
Скандар оҳи ўтидин йиғилғон дуди ҳирмондур.

Навоий, ўртабон ўзлук қадам бу йўлға қўй, яъни
Ки, ҳар ҳамроҳким бўлғай тажарруд мониъи ёндур.
133

Менки ҳижрон даштиға кирдим қуюндек беқарор,
Оҳу вовайлоки, ҳам саргаштамен, ҳам хоксор.

Санчилиб урён танимға ҳар тараф юз минг тикан,
Ҳар тиканни куйдуруб кўнглум ўтидин бир шарор.

Қайдадур Мажнунки, бергай панду чун фаҳм этмасам,
Йиғлағай ҳолимға бағри оғриғандин зор-зор.

Ё қани Фарҳодким, ғам тоғини тирноғ ила
Қозғанимдин, тешаву тоғидин ўлғай шармисор.

Билсам эрди бир замонлиғ ҳажр дарди шиддатин,
Юз йил ўлса васл даври, қилмас эрдим ихтиёр.

Дўстлар, меҳру муҳаббатнинг ниҳолин экмангиз
Ким, бўлур эрмиш анга андуҳи ҳижрон баргу бор.

Эй сабо, келмиш Навоий хаста жонидин батанг,
Элтибон ёр итларининг оллида қилғил нисор.
134

Ҳар кишиким, ер юзинда бир сенингдек моҳи бор,
Тонг эмас, ер-кўкни гар тутқунча ашку оҳи бор.

Не ажаб, кўнглум адам кўйи сари азм айласа,
Хоссаким оғзинг хаёлидек анинг ҳамроҳи бор.

Поку огаҳ бўлса кўнглум халқ жавриднн, не ғам,
Ёрнинг чун табъи поку хотири огоҳи бор.

Ёрни кўнглумда жон янглиғ ниҳон қилғай эдим,
Айби кўнглумнинг будурким, нолаи жонкоҳи бор.

Ишқ кўйида қора туфроқча йўқ жон қиймати,
Йўл яроғин доғи топмас, улки молу жоҳи бор.

Мен кеби ҳижронда жон бермактин ўзга найлагай,
Дилбаримдек кимки бир бегонаваш дилхоҳи бор.

Ишқ водийсидин анруким эрур мўр аждаҳо,
Кўрмадук шаҳким, гадо оллинда шайаллоҳи бор.

Эй мусулмонлар, эрур кўнглумда бир кофир ғами
Ким, эрур боиски, тақво жониби икроҳи бор.

Эй Навоий, ҳажр бедоду жафосидин не ғам,
Ҳар гадоким, хусрави Ғозийдек анинг шоҳи бор.
135

Буким, кўнгулнинг ул ойсиз не саъб ҳолати бор,
Ул англағайки, бирав ҳажридин малолати бор.

Қуйига тушмиш анинг зулми тиғидин бошим,
Ҳануз тиғи юзидин магар хижолати бор.

Қулоқ дурию юзи икки ахтар этти қирон
Ки, олам ичра басе фитнаға далолати бор.

Сабо дебон хабар ул гулдин, элни тиргузди,
Масиҳча деса бўлғай анинг рисолати бор.

Кўнгулни зулм ила буздунг, бале бўлур маъмур
Шаҳеки, мулкида эҳсон билан адолати бор.

Қадаҳ қуёши била равшан айла хотирни,
Чу англасангки, фалак зулмидин залолати бор.

Навоий истамас эл ишқин англағай, буким
Ўз-ўзи бирла жунун аҳлидек мақолати бор.
136

Бу тийраи қотилки, оти ҳажр тунидур,
Оҳим тутунидур дема, доғим тутунидур.

Жисм ичра юзунг ҳажрида минг дард хаданги,
Гўё кўнгул оташкадасининг ўтунидур.

Сўнгакдин эмас риштаи жисмимда бўғунлар
 Ул торда ранжим ададининг тугунидур.

Ул шўх симоъ ичра учурмоққа кўнгулдин
Ҳушу хираду сабрни офат қуюнидур.

Уйқу кетурур су уни, лек уйқуни олғон
Элнинг кўзидин сайли сиришкимнннг унидур.

Ўйнай-ўйнай тўкса ул ой қоним, эмас тонг
Ким, барча булар чархи мулоиб ўюнидур.

Юз пора бошимни ити рад қилди, Навоий
Билмаски, сўнгакларда борининг бутунидур.
137

Ул қуёшким, кўнглум ичра ҳажрининг озоридур,
Жоним олса ҳам, кўнгул жон бирла миннатдоридур.

Найлаб ул қотилдин ўлғаймен халос, эй ишқким,
Жоним афгори, таним бемори, кўнглум зоридур.

Ҳажр ўти пайкони захмин мен кеби билмас киши
Ким, ичим боштин-аёқ ул нишнинг афгоридур.

Ҳажраро жонинг олай дер, кўр не бўлғай жаврким,
Бу манга ул шўхдин меҳру вафо изҳоридур.

Қоф агар юздур ададда, Қоф тоғи меҳнатим
Шиддати аъдодининг юздин бири миқдоридур.

Телба кўнглум истаса Фарҳоду Мажнун сиҳҳатин,
Оқил эл рағми анга ҳушу хирад осоридур.

Кир харобот ичра, эй зоҳид, тилар бўлсанг биҳишт
Ким, майи кавсар зулоли кулбаи хамморидур.

Не ажаб гулшан эрур давронки, дуди оҳдин
Сунбулию ашк қони сайлидин гулзоридур.

Гар Навоийдек сўзунг фаҳм этмадим, эй порсо,
Афв қил, бир дам хаёлим боданўшум соридур.
138

Ишқдин, ваҳким, манга ҳар лаҳза ҳоле юзланур
Ким, бузулғон кўнглума андин малоле юзланур.

Ёрга ўзни тахайюл бирла махсус айлабон,
Ул хусусият аро ҳар дам хаёле юзланур.

Чун хаёл илгида бўлди нотавон кўнглум асир,
Бошиға ҳар лаҳза савдои муҳоле юзланур.

Васл савдосидин ўткарсам эмас мумкин дебон,
Хотири ичра анинг ҳам эҳтимоле юзланур.

Маҳвашимни сўзга тортармен тахайюл кунжида,
Ҳар сўзумга ким жавоб айтур, саволе юзланур.

Истамон анинг хаёлин доғи қилғаймен малул,
Бас қилурмен, гарчи ҳар дам қилу қоле юзланур.

Васлини анинг хаёли бирла қилмасмен бадал,
Гарчи ҳар соат манга соҳиб жамоле юзланур.

Чиқ бу гулшандинки, паст истар бошингни ер кеби,
Онда ҳар дамким санга саркаш ниҳоле юзланур.

Эй Навоий, ёр зулфу қоматидин бўлғуси,
Гар паришон хотирингға эътидоле юзланур.
139

Заъфлиқ жисмим қачон нозук белингга чирманур,
Зулфунг икки тори гўё бир-бирига тўлғанур.

Қоматингға сарв тақлид айлабон топти шикаст,
Бу сазодур, гар гияҳ сарви сиҳиға ўтканур.

Зулфунга ҳамсарлиқ этмак ўзда топмас, нечаким
Сунбули мушкин қуюндек ўз-ўзига айланур.

Воқиф эркин ишқ ўтининг сўзидин ҳусн аҳликим,
Шамъ агар парвонани ўртар, ўзи ҳам ўртанур.

Ўйнамоқ бирла солур давронға рахши қўзғалон,
Ҳар қачонким базмдин ул шўх сархуш отланур.

Бу чаманда тортибон булбул тонг отқунча фиғон,
Ишқ дарсин гўйиё гул дафтаридин ўрганур.

Дема сарғарди Навоийнинг юзи ишқ ичраким,
Буйла олтунни қилурға поймолинг қозғанур.
140

Ёрдин ҳижрон чекар ушшоқи зор, эй дўстлар,
Неча тортай ҳажр, чун йўқ менда ёр, эй дўстлар.

Ёр ишқин асрағил пинҳон, дебон саъй этмангиз,
Ваҳ, не навъ этгум йўқ ншни ошкор, эй дўстлар,

Ишқ бирла гар биров лофи вафову аҳд урар,
Ишвагарлар аҳдиға йўқ эътибор, эй дўстлар.

Айламанг бекаслигимни таън, бир кун бор эди
Менда ҳам бир нозанин чобуксувор, эй дўстлар.

Ёрсиз вайронда қон йиғлармен охир, сиз қилинг
Ёр бирла гашти боғу лолазор, эй дўстлар.

Ёрсиз ифрот ила гар йиғласам, айб этмангиз
Ким, эрур бу иш манга беихтиёр, эй дўстлар.

Дўстлуқ айлаб тутунг гаҳ-гаҳ лаболаб жомким,
Қасди жон қилмиш манга дарди хумор, эй дўстлар.

Май ичингким, даҳр эли ичра кўп истаб топмадуқ
Аҳду паймонида бўлғон устувор, эй дўстлар.

Ёрингиз васлин ғанимат англабон шукр айлангиз
Ким, Навоий ўлди бекасликда зор, эй дўстлар.
141

Васлдин, ваҳким, дамо-дам элга жоминўш баҳр,
Бизга соғар-соғар анинг фурқати базмида заҳр.

Ул кўзу қошдин агар қўзғолса олам, тонг эмас
Ким, биридур офати даврон, бири ошуби даҳр.

Ваҳ, нетиб сабру шикебим мулки вайрон бўлмасун,
Икки кўздин Дажлаю Жайҳундек оқиб икки наҳр.

Хосларға лутфунг ўлди ом, юз афғонки, мен
Омдинменким, менинг жонимға қилдинг хос қаҳр.

Отланиб чиқти магар ул маст золимким, яна
Тушти олам кишвариға фитнаву қўзғолди шаҳр.

Меҳрдин юз қилсаким, гардун аруси Золдур,
Рустам ани ақд қилса, нақди жон бергуси маҳр.

Эй Навоий, ёр ёдинда малак маҳрам эмас,
Фақр одоби аро тажвиз қилма зикри жаҳр.
142

Ваҳки, золим ишқ жонимға яна бедод этар,
Қатл умиди бирла ғамгин хотиримни шод этар.

Зуҳду тақво бузди обод айламак бирла мени,
Шукрким, ишқу жунун бузмоқ била обод этар.

Базми айши ичра ғавғо уйладурким, ташқари
Ким, қулоқ солур агар, девонае фарёд этар.

Неча тартиб айласам сабру салоҳ авроқини,
Сарсари ишқу жунун еткач, борин барбод этар.

Ишқ кўйида кўнгул ҳоли паришонроқ бўлур,
Офият мулкидаги жамъиятин чун ёд этар.

Ул қуёш ҳижронида бу зарраи саргаштаға
Ишқ зулми бас эмаским, чарҳ ҳам имдод этар.

Ишқ аро ёлғуз менинг ҳолим кўруб ҳар дам сипеҳр,
Вомиқу Фарҳоду Мажнун ҳолин истишҳод этар.

Ваҳ, нетиб, эй хонақаҳ шайхи, тутай зуҳду риё,
Дайр пири чун манга фақру фано иршод этар.

Эй Навоий, ани бил озода олам аҳлидин
Ким, ўзин олам эли ғавғосидин озод этар.
143

Лабки хандон қилибон қошу кўзин ўйнатадур,
Ўйнай-ўйнай мени бечорани қон йиғлатадур.

Кўргач ул ойни, яқиндурки фиғонлар қилғай,
Лек бехудлуғ ила кўнглум ўзин тўхтатадур.

Тортмоқ мумкин эмас ўқини кўнглумдинким,
Яна ўқ ҳар нафас анинг ёниға ўрнатадур.

Бахтим уйғонмас агарчи фазаъим дард аҳлин
Ўлум уйқусиға борғонлар эса уйғотадур.

Кўзум ашкин бу жиҳатдин деса бўлғай хуноб
Ким, бу су оқса, бағир ҳам анга қонин қотадур.

Сабру ором сипоҳин нечаким йиғсам, ишқ
Гаҳ ани синдирадур, гоҳ муни бутратадур.

Ғарази буки, ҳабибимға қул ўлғай Юсуф,
Ҳусн бозорида ҳар нечаки ўзин сотадур.

Ўхшамайдур менинг оллимда, агарчи деҳқон
Сарви гулрўюма сарву гулини ўхшатадур.

Ишқ ани келтурадур хаста Навоий тарафи,
Новаки ғамзани ул шўх қаёнким отадур.
144

Чиқиб ишқ ўти кўксум чокидин, бошимдин ошибдур,
Бу эскирган ёғочқа ўз ичидин ўт тутошибдур.

Жунун аҳлиға ул ой тори зулфи орзусидин
Басе, сарриштаи савдоки бир-бирга улошибдур.

Қамар юзинда мушту кочдин кўрдум асар ҳар ён,
Ҳамоно ул қуёш бадмаст бўлғонда талошибдур.

Қўнгул чокига ғам тухмин хатинг фикри тўла қилмиш,
Захира, кўрки, хайли мўр маскан ичра тошибдур.

Сабо машшотаси, лутф айлабон гулгун тўнин кийдур
Ки, раъно сарвиға гулбаргдин хилъат ярошибдур.

Фалакнинг пардаи зайлин буким қилди шафақ гулранг,
Магарким ер юзидин кўз ёшим хуноби тошибдур.

Мени Мажнун танин тирноғларнинг захмидин кўрган
Дегай Лайли ити ҳар ён қўтур жисмини қошибдур.

Кўнгулким, асру тавсан эрди зуҳд ойинида, кўргил
Ки, ишқинг роизидин не забунлардек ювошибдур.

Навоий туркларнинг тарки тутса, айб қилмангким,
Анга бир туркмон маҳваш ғами маҳкам дўлошибдур.
145

Кимки олам боғида бир сарви гулрухсори бор,
Боғ сайридин фароғи, сарву гулдин ори бор.

Гул била майни нетар девонаеким, кўнглида
Бир париваш лаълидин май, ҳуснидин гулзори бор.

Гул насиму атридин мумкин эмас топмоқ илож,
Кимки бир гулчеҳра хори ҳажридин озори бор.

Жон етиб оғзимға ўлгум, бир нафас тенгри учун,
Эй Масиҳим, кел бери, эй муддаи, сен нори бор.

Кўзларига хори меҳнатдур гул, улким гул чоғи
Гулжабинлар кўзлари янглиғ ики бемори бор.

Дема булбул зулмиға гул боғламиш бел, гўйиё
Чарх зулмидин анинг ҳам боғлаған зуннори бор.

Қолди хуррамлиқ фалакдин ташқари, кўр, эй рафиқ
Ким, қазо наққошининг не гардиши паргори бор.

Фақр йўлинда оғирроқ юк эрур вобасталиқ,
Эй кўнгул, тарки тааллуқ айлабон ул сори бор.

Эй Навоий, ўзни мақбул истасанг, туфроқ бўл
Ким, эрур мардуд, улким бошида пиндори бор.
146

Туррангки, тоби юзда ўтумға василадур,
Ул шамъ шуъласи аро мушкин фатиладур.

Олса кўзунг ҳиял била кўнглумни, айб эмас,
Бор ул фусунгареки, иши макру ҳийладур.

Ашҳабларингки, риштаға тортилди даҳр аро,
Солмоққа рустахез ажойиб тавиладур.

Лайли қабиласи ўти қайдин кўрунса шом,
Мажнунни куйдурур, бу не ўтлуқ қабиладур.

Кирсанг фано тариқиға, девонавор кир,
Ул важҳдинки, ақл бу йўлда ақиладур.

Эйким, жаҳон салитасини айладинг никоҳ,
Билгилки, хасмкушдур, агарчи жамиладур.

Лаълингға жонин этса Навоий фидо, не тонг
Андин олурға ком бу ишлар василадур.
147

Бинафша атри била эл тарабни ёд этадур,
Қадаҳ кетурки, эгиб қадни хайрбод этадур.

Чаман саҳифасида сабза демаким, гардун
Тараб сўзини яшил хат била савод этадур.

Кишики ғунча аро жола кўрса ишратдин,
Ҳабиб оғзида кулмакни эътиқод этадур.

Сабуҳ май чекиб олтун пиёлада, наргис
Кўзининг уйқусиға мужиби кушод этадур.

Хуш улки, лола кеби лаълу жом аро манни
Зиёда қуймоқ ила ишратин зиёд этадур.

Замона боиси ғамдур, замоне аҳли хирад
Қадаҳ кучи била ғамгин кўнгулни шод этадур,

Пиёла даврини хуш тутки, жуз надомат эмас
Анга натижаки, давронға эътимод этадур.

Не келса оллинга, тут саҳлким, жафо кўрар ул,
Биравки даҳр инодин кўруб инод этадур.

Анинг муроди муродимдурур, агарчи мурод
Анга будурки, Навоийни номурод этадур.
148

Ғамзанг ул сайёдким, гулшан аро ороми бор,
Хол бирла зулфдин ҳам донаси, ҳам доми бор.

Хаттининг навраста жаннат сабзасидек ҳолати,
Қаддининг наврас ниҳоли умрдек андоми бор.

Сарв уза гул бутмади ҳаргиз, қани ул шўхким,
Сарви раънодек қад узра орази гулфоми бор.

Пора-пора бағрим узра тинмаса, тонг йўқ, кўнгул,
Шуъланинг ахгар уза бир дам қачон ороми бор.

Васл субҳин то абад кўз тутмасун ушшоқ аро,
Кимки ҳижроним тунидек бир қоронғу шоми бор.

Шукрлар қилдик, манга боқиб бировким ёридин
Кунда бир қатла назар солғунча чоғлиқ коми бор.

Қатл қилса, йўқ ажаб, дин аҳлини кофир кўзунг,
Мунча ислом олибон элдин қачон исломи бор.

Субҳ ичарга бода ранги уйлаким тожи хурус,
Ғафлат аҳлиға хурус афғонидин пайғоми бор.

Итларинг синғон сафолидин Навоий ичса дурд,
Ўлдурур Жамшиду илгинда жаҳонбин жоми бор.
149

Улки солғай шуъла аъзосиға ўтлуғ оҳлар,
Қайда билгай куймакин зарбафт кийган шоҳлар.

Бағридин қон томғучи ушшоқ захмин билмагай,
Тиғидин қон томғучи бераҳм олий жоҳлар.

Шиддатин Фарҳод қилғай фаҳм, йўқ Парвезким,
Дардни хокилар англар, йўқ фалак даргоҳлар.

Жону кўнглум кирдилар ғам даштиға гум бўлғали,
Мен ҳам эттим азм, чун азм эттилар ҳамроҳлар.

Бўлсалар огаҳки, бир ғамгинни ҳижрон ўлтурур,
Фикр этар ҳолиға ҳижрон дардидин огоҳлар.

Ваҳ, не билгай ҳажр занжирида дилхоҳим недур,
Ҳалқа урғон базм айши даврида дилхоҳлар.

Эй Навоий, шоҳларға чун гадолар фикри йўқ,
Элткил ҳам тенгри даргоҳига шайаллоҳлар.
150

Хатти то бош чекти, кўнглин май била хушҳол этар,
Ҳусни хат истаб, юз авроқин ҳамоно ол этар.

Лекин эл ўтни аёғ бирла ўчургондек босиб,
Хаттинннг хайли юзининг шуъласин помол этар.

Хат чиқарди ул парий юзига йўқким эгнига,
Ваҳ, не пардур буки, андин элни фориғбол этар.

Хат эмаским, қилди ҳусни кишварин зеру забар
Ким, бу янглиғ юзни машқ авроқидин тимсол этар.

Ҳусни хаттин сабзи пўш ўлмоққа норози эдим,
Кўр: не ҳол ўлғайки, ул кисватни эмди шол этар.

Ҳусни зоҳирдин не ҳосил, эй хуш улким, ҳар нафас
Шоҳиди маъни юзидин ўзни фаррухфол этар.

То саводи хаттини кўрмиш Навоий, заъфдин
Жисмини килк анда меҳнат ўқларидин нол этар.
151

Шоми ҳижроним аро жисми чу нолим чирмашур,
Зулфи савдосида андоқким хаёлим чирмашур.

Ишқ дарси ичра сурсам нукта савдо аҳлидин,
Турраси тобиға чун есам, саволим чирмашур.

Чирмашай деб зулфиға юз печ урармен ҳар кеча,
Чун димоғ ичра бу савдои муҳолим чирмашур.

Мен қуюн мисли эмон саргашта савдо даштида,
Балки тақлидимни айлай деб мисолим чирмашур.

Зулфию қаддини кўр, эй боғбон, кўп демаким,
Ишқи печоним била раъно ниҳолим чирмашур.

Мушкул ар қолғай асар меҳру муҳаббат аҳлидин,
Буйлаким, ул хайлға бу чархи золим чирмашур.

Эй Навоий, кўнглум истар зулфи торин, зулфидек
Ҳар дам ул савдоийи ошуфта ҳолим чирмашур.
152

Ўлмасам бу кеча, ранжу дарди ғавғоси недур!
Итларингнинг ҳам бошим узра алолоси недур!

Ҳажр шоми тийралик бирла мени девонани
Чун ҳалок этти, яна бошинда савдоси недур!

Ғам туни жоним уқубатлар била гар олмаса,
Ўрнидин тебранмай анжумнинг тамошоси недур!

Жисм уйи вайрон бўлуб, сабру қарору ақлу ҳуш
Қолмади бир, эмди аҳли ишқ яғмоси недур!

Телба кўнглим иттингу жонимни барбод айладинг,
Ёна келдинг, эй маломат, дашти расвоси недур!

Хилқатимни ишқ нобуд эттию чекмас илик,
Эмди билмонким, анинг оё таманноси недур!

Савту ҳарф ичра чу сиғмас ишқ сирри, эй фақиҳ,
Қилу қол аҳлининг оё лову иллоси недур!

Чун азалда ҳар не қисмат бўлди, кўрмай чора йўқ,
Халқ ўз комин ўзидекдин таваллоси недур!

Эй Навоий, ишқ аро чун йўқтур имкони висол,
Телба кўнглум хотирида мунча васвоси недур!
153

Ҳар қачонким хотиримға ул кўзу қош эврулур,
Ҳам қошимға чин тушар, ҳам кўзума ёш эврулур.

Ул ой отқон тошни кўксумга солдим, чокидин
Суртсам ҳар ён илик, кўксумга ул тош эврулур.

Мен ниҳонмен, заъф бирла ваҳмдин ўлтурди рашк,
Гулшани кўйидаким боди сабо фош эврулур.

Эй жунун арбоби, саргардонлиғим афсонасин
Гўш қилмангким, эшиткандин ани бош эврулур.

Бас улуғ тоатдур ул бут сувратин қилмоқ назар,
Чун анинг нақшин кўруб, хотирға наққош эврулур.

Келки, бу дайри кўҳан вазъиға ҳайрондур басе
Ким, тун анда сиймгун юз нақш хуффош эврулур.

Нақди жон бирла Навоий азм этар майхонаға,
Ҳар қачонким кўнглига ул шўхи қаллош эврулур.
154

Шиканжи туррасидинким гириҳ ёзилмайдур,
Бинафшаедурур, аммо ҳануз очилмайдур.

Кўзунг жафо аро андоқдурурки, билмас ўзин,
Ғариб усрук эрурким, ўзини билмайдур.

Чу ҳур ҳуснин этар васф ҳозини жаннат,
Сенинг жамолинга гўё наззора қилмайдур.

Дамим баҳори булутида дард кожидин
Кўзумга ҳеч нафас йўқки, ўт чоқилмайдур.

Эрур мулк аро ишқим сўзи, тутунг маъзур
Ки, бу фасона ҳануз эл аро ёйилмайдур.

Такаббур айлама, деҳқон, деким, бу гулшанда
Қачон гуле очилибтурким, ул сочилмайдур.

Ўлар Навоийи бедилки, халқнинг кўнгли
Топилди, лек анинг овораси топилмайдур.
155

Бу кеча шамъу субҳ ёқо чок қилдилар,
Гўёки ўлмакимни фироқингда билдилар.

Ишқим зуҳури Вомиқу Мажнунға урди хат,
Гар ишқ дафтарида бурунроқ битилдилар.

Кўйида иттилар яна жону кўнгул қочиб,
Ҳар қатлаким кўп истаб аларни топилдилар.

Ушшоқи ҳажр чоҳидин ўлғон замон халос,
Кўйида мўр хайли масаллик ёйилдилар.

Тавҳид нуктасида хамуш ўлди пири дайр,
Жамъики шарҳ қилдилар ани, ёнгилдилар.

Шаҳдур гадойи майкада, йўқ-йўқ, ғалат дедим,
Шаҳни гадолар анда қачон кўзга илдилар.

Туз қўй, Навоиё, оёғинг ишқ кўйида
Ким, анда ашк суйидин эл кўп тойилдилар.
156

Ўн сакиз минг олам ошуби агар бошиндадур,
Не ажаб, чун сарвинозим ўн сакиз ёшиндадур.

Деса бўлғайким, яна ҳам ўн сакиз йил ҳусни бор,
Ўн сакиз ёшинда мунча фитнаким бошиндадур.

Ўн сакиз йил дема, юз саксон йил ўлса, улдурур
Ҳусн шоҳи, ул балоларким кўзу қошиндадур.

Ҳайрат этмон ҳусни нақшидаки, ҳар ҳайратки бор,
Барчаси эзид таоло сунъ наққошиндадур.

Тан анга сийму ичинда тош музмар кўнглидин,
Ақлға юз ҳайрат ул ойнинг ичу тошиндадур.

Май кетур, эй муғки, юз ҳайрат аро қолмиш
Масиҳ, Бул-ажабларким, бу эски дайр хуффошиндадур.

То Навоий тўкти ул ой фурқатидин баҳри ашк,
Ҳар қачон боқсанг, қуёш акси анинг ёшиндадур.
157

Неча тортай васл учун мен зори маҳзун интизор,
Ваҳки, кўздин тўкти селоби жигаргун интизор.

Демаким, ул ойға кўп муштоқсен ё мунтазир,
Иштиёқим бениҳоят, андин афзун интизор.

Эл мушаввашдур сени кўзларда андоқким вуҳуш,
Дашт аро тортар замон Лайлиға Мажнун интизор.

Ё қуёшимни етур бошимға, ёхуд жоним ол,
Кўп манга еткурма, эй бемеҳр гардун, интизор.

Эй саҳоби ҳажр, қилма субҳи умрум тийраким,
Ул қуёштин айру тортибмен узун тун интизор.

Бошима бир қатла ет, гар худ эрур ўлтургали,
Ўлди тортардин чу бу зори жигархун интизор.

Ишқ шаҳри мунтазирдурлар Навоий қатлиға,
Ул икига тортқондек тоғу ҳомун интизор.
158

Дўстлар, мен телба аҳволиға йиғланг зор-зор,
Ким соладур гаҳ-гаҳ ўт кўнглумга тушкан хор-хор.

Истамас бўлса сабо бир-бир кўнгул жамъ айламак,
Нега зулфунгни паришонлиғдин айлар тор-тор.

Сен қуёш бирла муносибсен ўюнда, хўблар
Икки-икки чунки киргайлар, отошиб ёр-ёр.

Қўрқарамким, бўлмағай озурда нозук қоматинг,
Эгнинга хуш-хушки солмиш чуғди анбарбор бор.

Ҳалқа-ҳалқа бўйнума солмиш таноби зулфини,
Журми ишқимға магар ҳукм айлади дилдор дор.

Ишқ эрур андоқ мураббийким, қилур еткач асар,
Булбул ўлғай, очса юз бир сарви гулрухсор-сор.

Эй Навоий, бўлди ул бут кофири оташпараст,
Не ажаб, ваҳ-ваҳ, гар урса жонинга зуннор нор.
159

Ул не раъно қомату рухсори фаррухфолдур
Ким, ҳавас идрокидин лолу хирад бехолдур.

Жон ўлардин, доғи ғамзанг ўлтурурдин тўймади,
Оллоҳ-Оллоҳ, ул не мақтулу бу не қаттолдур.

Ақл пириким малак хайлиға эрди муқтадо,
Ул пари ишқи аро бозичаи атфолдур.

Ҳуру тўби келмаса оллингға, эрмас айбким,
Не бу ҳам қаддингдурур, не ул санга тимсолдур.

Чун нишиман қилди ҳуснунг боғида кўнглум қуши,
Ўзга гулшанға қилурдин майл форнғболдур.

Ваҳки, чиқти шаҳсуворим секретиб майдонға маст,
То не динлар нақди рахши оллида помолдур.

Бас манга мунча шарафким, бергамен нисбат анга
Ҳолима андин агар идбор, агар иқболдур.

Кир харобот ичра, эй ҳамдамки, даврон аҳлидин
Ранжи гуногун давоси жоми моломолдур.

Дединг, ўлтургум Навоийнию айларсан ҳиял,
Ул худ ўлди интизор ичра, бу не иҳмолдур.
160

Яна бу оқшом бузуғ кўнглум, басе, бадҳолдур,
Тан бузуғ зиндонида жон ҳам хароб аҳволдур.

Рўзгорим тийраликдин юзу холинг ҳажрида,
Рўзгори хиракаш рухсори узра холдур.

Ахтари идборим анинг барча наҳсият била
Толиъимнинг авжи узра кавкаби иқболдур.

Пири ақлимким, манга манъи жунун айлар эди,
Бир париваш кўйида бозичаи атфолдур.

Нотавон жисмим жунун даштидаким бўлмиш хаёл,
Дема Мажнун жисмидинким, руҳидин тимсолдур.

Жаннати кўюнгда тан сойирдурур, кўнглум итиб,
Шукр, ул учмоғда жисмим эмди фориғболдур.

Кўнглум олди ишқу итти ақлу сабру дин, бу дам
Ул бузуғ мулк ичра золим шаҳға истиқлолдур.

Бевафолар ўт, вафо аҳли эрур туфроғким.
Чархдин ул саркаш ўлди, бу доғи помолдур.

Эй Навоий, ёр ҳажри дардида ўлмакдур иш,
Чун тирилгунг йўқтур, истарга бу не иҳмолдур.
161

Тушумга кирди жаннат ичра ҳуру тўбию кавсар,
Магар кўйида топқум оразу, қадду лабидин бар.

Мен эттим ишқи таркин ҳам ул этти васлиднн ваъда,
Не андиндур манга бовар, не мендиндур анга бовар.

Юзи кўзгуга, хатти юзга зийнат берди ким кўрмиш
Қамарға субҳдин равнақ, қуёшқа шомдин зевар.

Юзинда хаймудур ё манглайидин қатра, ваҳ, кўргил
Ки, гулдинму оқар шабнам, қуёшдинму томар ахтар?!

Лабида нутқу нутқида латофат кўрки, не янглиғ
Судур ёқут аро мудғам, ҳаёт ул су аро музмар.

Юзинда партаву ул партав ичра лаълини кўрким,
Ўт узра шуъла кўргузди ва лекин шуълада ахгар.

Хумори ҳажру дарди ишқдин музтармен, эй соқий,
Карам айлаб, ўтумға су қуй, аммо жонима озар.

Замондин аҳли ё аҳли замондин истаган эҳсон,
Ёнар ўтдин тиларким су чиқарғай, хордин гавҳар.

Тилар Лайлини Мажнун, дилбарин мискин Навоий, ваҳ,
Керак булбулға гул, девонаға ёри парий пайкар.
162

Ваҳки, мен бедилға не ул номусулмондин хабар,
Ул мусулмонким хабарға борди, не андин хабар.

Қосиду жононадин йўқким хабарсизмен букун
Ким, не қосиддин, не жонон, балки не жондин хабар.

Йўқ манга андин хабар, доим сўруб аҳволини,
Қайда бир сўрмай анга мен зори ҳайрондин хабар.

Масти ноз ул, нотавонменким кетургай, элткай
Ё анга мендин хабар, ёхуд манга андин хабар.

Ваҳ, не кун бўлғайки, ул ғойиб сафардин келди деб,
Истабон мендин севинчи, етса ҳар ёндин хабар.

Ҳажр агарчи жондин итти бехабар, коши ўлғамен
Бехудеким, бўлмағай жонимға ҳижрондин хабар.

Давр аёғин, соқиё, андоқ тўла тутким манга,
Қолмағай не аҳли даврондин, не даврондин хабар.

Эй хуш улким, келди андоқ мастур борди мастким,
Топмади мутлоқ не келгандин, не борғондин хабар.

Эй Навоий, ким сўрар бўлса мени оворани,
Дашт уза сўрғай магар ғули биёбондин хабар.
163

Эй фалак, ҳижрон ғамидин хотирим ношод эрур,
Ғайри васл ар салтанат берсанг, манга бедод эрур.

Бас неча мужримға бир жаллоди ғамзанг хайлидин,
Бир ёзуғлуқ зор кўнглумга неча жаллод эрур.

Ноз ила гулшанға чун кирдинг — ниҳоли қаддинга
Банда бўлғон сарвинозу савсани озод эрур.

Дам-бадам етмайдур эрса ишқ зулми кўнглума,
Ҳар дам ул мазлуми меҳнаткашка не фарёд эрур.

Неча йиғсам сабр авроқию тоат хирманин,
Сарсари ишқинг етишкач, сарбасар барбод эрур.

Нўш этиб жоми фано, қўйсам риё, айб этмаким,
Дайр пиридин манга, эй шайх, бу иршод эрур.

Дард мулки, ғам сипоҳи ғусса нақдин арз этиб,
Эй Навоий, ишқ элига арз истиъдод эрур.
164

Оҳим ғамингда гунбади ахзарни куйдурур,
Ҳар учқуни фалакда бир ахтарни куйдурур.

Оташкада ўтида самандар топар ҳаёт,
Кўнглум ўти валек самандарни куйдурур.

То қоматингға не учун ўхшатти боғбон,
Оҳим самуми сарву сановбарни куйдурур.

Бир ўтдурур танимдаким, анинг ҳарорати
Кўнглакни кул қилур, доғи бистарни куйдурур.

Дерларки, оғиз ўт деса куймас, вале бу оҳ
Чун сабт бўлса, хомаю дафтарни куйдурур.

Лаълинг хаёли кўнглума ўт солди, ваҳ, кўрунг,
Не тез эрур бу бодаки, соғарни куйдурур.

Соқий, ғам ичра ўлди Навоий — пиёла тут
Ким, ғуссалардин ушбу ўт аксарни куйдурур.
165

Кўнглум ўтин зоҳир этсам, барча олам ўртанур,
Шуъласин гар тортсам, тўққуз фалак ҳам ўртанур.

Момуғ узра ёйибон кофур қўйманг доғима
Ким, момуғ доғи тутошур ҳам бу марҳам ўртанур.

Гар ғаминг сўзокидин куяр кўнгул, эрмас ажаб,
Ҳар кўнгул ичраки тушти шуълаи ғам, ўртанур.

Айб эмас, ҳар лаҳза оҳим шуъла чексаким, кўнгул
Бир юзи ўтлуқ фироқи ичра ҳар дам ўртанур.

Ишқинг ўти учқунидин жисмим андоқ куйдиким,
Барқ хошок узра тушса, бу сифат кам ўртанур.

Қайнабон кўз чашмасидин ашк, жисмим ўртади,
Етса жўшон су қаю узв узра, маҳкам ўрнатур.

Эй Навоий, кўнглум ўти узра су қуй бодадин
Ким, кўнгул ул ўтқа етмас бўлса бу нам, ўртанур.
166

Зулфунг очилиб, орази дилжў била ўйнар,
Ҳинду бачае шўхдурур, су била ўйнар.

Ул шўх кўнгул лавҳин этиб тийра нафасдин,
Бир тифлдур алқиссаки, кўзгу била ўйнар.

Ўйнай-ўйнай боғлади уйқумни фусундин,
То ғамзаси ул наргиси жоду била ўйнар.

Тонг йўқки, кўзунг бўлса кўнгул бирла мулоиб,
Мажнунға ажаб йўқ, агар оҳу била ўйнар.

Бир лўлийи бозигар эрур чамбар ичинда,
Холингки, ўшул ҳалқаи гесу била ўйнар.

Зоҳид била нафс этса тамасхур, не ажабким,
Ит сайд қилур вақтда тулку била ўйнар.

Муғ дайрида маст ўлса Навоийни кўрунгким,
Бир олма кеби гунбади мину била ўйнар.
167

Тилаб юзунгни кўнгул ҳажрдин фароғ истар,
Қоронғу тунда начукким киши чароғ истар.

Биҳишт борида дўзах сори қилур оҳанг,
Ҳабиб кўйи туруб, улки гашти боғ истар.

Салоҳ кўнглакини йиртиб, оҳ ўтин ёрутуб,
Кўнгул фироқим аро кўксум узра доғ истар.

Сочингни ислабон ошуфтамен, зиҳи савдо,
Бировки мушкдин осойиши димоғ истар.

Ҳаёт бодасидин нашъа доғи ҳайф анга
Ки, лабларинг майи даврида ўзни соғ истар.

Бу нақд жаннат ародур, бировки дайр ичида
Май ичса, муғбачалар илгидин аёғ истар.

Қўюнг Навоийи бедилни, қилса кўйига азм
Ки, кўнгли итмиш анинг — айламак сўроғ истар.

Не тонг, агар ўқи вайрон кўнгулга роғибдур:
Қуруғ ниҳол бузуғ боғ аро муносибдур.

Сиришк қатралари тийра кулбам ичра, магар
Бало сипеҳри аро наҳсваш кавокибдур.

Қошингдағи гириҳ ул юзни кўргали қўймас,
Жамол мулкида султон улу бу ҳожибдур.

Кўнгул уйи чу санамлардин ўлди бутхона,
Магарки, ишқ бу бутхона ичра роҳибдур.

Талабда шевану ғавғо эрур менинг айбим,
Йўқ эрса барча улус хўбларға толибдур.

Не ихтиёр улус бози ерга мундоқким,
Нужум луъбати бирла фалак мулоибдур.

Навоий иттию кўйида кимса демадиким,
Бу кўй итлари ичра бириси ғойибдур.
169
Фориғу озода бйлмас мубталолардин хабар,
Шоҳ кўнглида қачон бўлғай гадолардин хабар.

Ҳажр водийсинда ким топқай мени оворани,
Дам-бадам сўрғай магар дарду балолардин хабар.

Ул вафосиз олди кўнглумнию юз кўргузмади,
Истасам ани, сўрармен бевафолардин хабар.

Ғунчадек қонлиғ кўнгул гум бўлди ул гул кўйида,
Эй сабо, тут гоҳ-гоҳе ул аролардин хабар.

Чун хабар йўқтур қорарған рўзгоримдин манга,
Қайда топқаймен кўзу қоши қоралардин хабар.

Улки масту бехабар дер, ишқи жомидин мени,
Гўйиёким, англамайдур порсолардин хабар.

Тут Навоий ҳолидин гоҳе хабарким, айб эмас,
Гар навозиш аҳли тутса бенаволардин хабар.
170

Шоми ҳижрон субҳидек бағримни чок этти сипеҳр,
Субҳға еткунча жонимни ҳалок этти сипеҳр.

Субҳдек бир чок йўқ, кўнглумни балким ғунчадек
Ишқи муҳлик тиғи бирла чок-чок этти сипеҳр.

Ғам туни ҳар кавкабинким жилвагар қилди, мени
Маҳвашим ҳижронидин андуҳнок этти сипеҳр.

Гарчи куйдурди мени, хуштурки, кўнглум кўзгусин
Ғайр нақшидин ҳамул кул бирла пок этти сипеҳр.

То бало тошини ёғдурди манга ҳажр илгидин,
Демайинким, хоксор эттики, хок этти сипеҳр.

Шукрким, жонимни ҳам муҳтож қилди зулмиға,
Қотилимни нечаким беваҳму бок этти сипеҳр.

Ғам захира қўйғали эрди магар ишқ аҳлиға
Ким, Навоий кўнглини юз минг мағок этти сипеҳр.
171

Кеча куймак расмини парвона мендин ўрганур,
Шамъ куйдурмак ишида маҳвашимға ўтканур.

Ул парий ҳажринда мен девона чексам ўтлуқ оҳ,
Эй малак, гар бўлмасанг воқиф, қанотинг чурканур.

Анжум эрмас, қатралар кўк сақфида айлар аён,
Дуди оҳимким, фалак тоқиға ҳар тун чирманур.

Салтанат тахти уза ётқон уюмас рашкдин,
Кўрса бошимники, ҳар тун остонинг ястанур.

Бахтим уйқудин кўз очмас, йўқса чун чексам фиғон,
Сўнгги уйқу масти бўлғонлар ул ундин уйғанур.

Ўз-ўзумга тўлғанурмен, қадду зулфин ёд этиб,
Сарвға гулшанда сунбул шохи чунким тўлғанур.

Деввашлардин қочиб тутти Навоий бодия,
Бу жиҳатдин теграсига дашти ваҳший айланур.
172

Кўзда су — кўнгул аро ўт, не кўрарсен, охир?!
Яна аҳволин аларнинг не сўрарсен охир?1

Риштаи васл ила бир захмини тик, раҳм айлаб,
Ҳажр тиғи неча бағриға урарсен охир.

Ул ой ошуфталарин айлар эмиш дилжўлиқ,
Мунда, эй шефта кўнглум, не турарсен охир.

Тушта ҳажрини кўруб мен санга шарҳин айтай,
Эй ҳаким, ани агар акс йўрарсен охир.

Тийри боронки, отар чархи муқаввас — басдур,
Неча қош ёсини қасдимға қурарсен охир.

Мазраи даҳр аро соч лутф ила эҳсон тухми,
Ҳар не эксанг, ани-ўқ чунки ўрарсен охир.

Гар Навоийға даводур унунг, эй ёр ити,
Ҳординг эркинки, тонг отқунча ҳурарсен охир.
173

Қасрнинг ҳар кунгури узра бало тошимудур?
Йўқса ботил ишқ даъво қилған эл бошимудур?

Ғам туни, билмон, шафақдур ё фалак миръотида,
Акс кўргузган кўзумнинг лаългун ёшимудур?

Кофирему қатл айлар Каъба тоқи ичра маст,
Йўқса ул хунрезнинг усрук кўзу қошимудур?

Бир ҳумоюн қуш кеча садқанг бўлур, эй муғбача,
Қоф анқосимудур ё дайр хуффошимудур?

Боғбонким сарв узра айламиш пайванд гул,
Сарв бўйлуқ гулрухумдур, йўқса бўйдошимудур?

Илгида жому кўрар май ичра олам ҳолини,
Ё раб, ул Жамшид ё майхона қаллошимудур?

Тонглоғи кавсар учун, дерсен, букун май ичмагил,
Тек тур, эй зоҳид, Навоий сен кеби ношимудур.
174

Кеча ҳар кавкаб кўрунгач, ёдима ойим келур,
Ой чу толеъ бўлди — меҳри оламоройим келур.

Зуҳду тақво, бутрашингким, бу кеча май ичкали
Байтул эҳзонимға шўхи бода паймоним келур.

Бу сариғ юзунгни кўрмаски, Килғай кўнгли раҳм,
Баски, юзга қонлиғ ашки чеҳра олойим келур.

Ваҳ, не ҳижрондур буким, айлай десам зикри висол,
Дам-бадам оғзимга оҳи меҳнатафзойим келур.

Шайху ибриқу ридосин чун кўрармен — ёдима
Дайр аро паймона бирла бодаполойим келур.

Озими дашти фано бўлдум, келур Мажнун доғи,
Гар қадам тез урмон андиндурки, ҳампойим келур.

Кўзлару, жону кўнгулда манзил эт ораста,
Эй Навоийким, букун маҳбуби худройим келур.
175

Музтариб кўнглум аро ул юз хаёли айланур,
Мавжлуқ суда қуёш акси начукким чайқанур.

То узори жилва айлар — жилвагардур зулфи ҳам,
Меҳр то айлар таҳаррук — соя доғи тебранур.

Чун улусқа ишқи ўт солди ажаб йўқ куймаким,
Бешаға чун тушти ҳар ён шуъла, хас ҳам ўртанур.

Эгма қад бирла мени саргаштадурмен музтариб,
Токи чавгон азмиға, билдимки, ул шўх отланур.

Шўхлиқ расмин анга таслим этарлар хўблар,
Секрамакта уйлаким учқун чақинға ўтканур.

Айлай олмас оразингдин ўзга ён кўнглум ҳаво,
Қуш ўзин машъалға чун урди — қаноти чурканур.

Соқиё, бер майки, ғам шоми хумори ҳажрдин
Бир паришон туш кўруб, бу хаста ҳар дам сесканур.

Кимки жон айлаб фидо, қозғонса даҳр аҳлида дўст,
Англағил, эй дўстким, ул душмани жон қозғанур.

Эй хуш улким, бошининг остидадур дилбар қўли
Ким, Навоий кечалар бори ўз илгин ёстанур.
176

Май лабингға етса, жонимға ҳарорат еткурур,
Ўт агар Исо дами бирла ёрурким, куйдурур.

Дарди ҳижрон мендадурким, умр ўтуб кўрмон юзин,
Васл комилдур, буким Лайлиға Мажнун телмурур.

Ҳар қўлумни тоза қонлиғ доғ ила узган итинг
Ул кишидекдурки, гул бирла ёғочни синдирур.

Келтирур кўз боғидин ашким бағир парголасин,
Бўстондин уйлаким гул яфроғин су келтирур.

Ер юзин баҳр этти ашким, эйки, айтурсен мени,
Тоғлар узра недин аҳли жунун янглиғ юрур.

Ўйғай эрдим кўзни тирноғ бирла, билсам эрдиким,
Бир назардин бошима мунча балолар келтирур.

Соқиё, соғарни айландурки, ҳар соат хумор
Заъфдин бошимни соғар давридек айландурур.

Қўй тараддудким, фано дайриға кирсанг, муғбача
Икки соғар бирла кўнглунгни ўзунгдин тиндирур.

Эй Навоий, олам аҳлидин қироқ тут зинҳор
Ким, мулоқоти аларнинг кўп малолат еткурур.
177

Не ажаб, ҳар ён мени мажнун бошида ёралар,
Баски, ёғди устига атфол элидин хоралар.

Оразинг атрофида гулдур кўрунган, эй парий,
Ё қамар даврида саф тортибдурур сайёралар.

Ҳар қуюн гўёки бир саргашта ошиқ гардидур,
Баски, туфроғ ўлди ишқинг даштида оворалар.

Англаким, аҳбобни кўнглумда меҳмон этмишам,
Итлари оғзида гар кўрсанг бағирдин поралар.

Анда Мажнун — мен, буён Лайли — сен эткач ижтимоъ,
Бир тараф девоналар, бир ён парий рухсоралар.

Хонақаҳ вақфи суйин ичмаслар, эй шайх, англағил,
Гар хумор ўлса фано дайридағи майхоралар.

Эй Навоий, ишқ аро ўлмактин ўзга чора йўқ,
Бас, ғалат бўлғай, демак ушшоқни бечоралар.
178

Турфа кўрким, фурқатидин юз малол оллимдадур,
Гарчи кўз ҳар сари солсам, ул жамол оллимдадур.

Ул Масиҳодинки бир дам айру туштум, ўлмадим,
Оҳким, ўлгунча ушбу инфиол оллимдадур.

Тузгамен, ҳар неча бўлса тийра ҳижрон тунлари,
Гар яқин билсамки, айёми висол оллимдадур.

Англамон: оллимдадур лаълинг хаёли муттасил,
Ё анинг шавқидин оққан ашки ол оллимдадур.

Жон бериб, лаълин бир ўпмакни таманно айладим,
Эй кўнгул, билким, ажаб фикри маҳол оллимдадур.

Давр жавридин тинармен, эй кўнгул, ҳар лаҳзаким,
Соқийи маҳваш била жоми зилол оллимдадур.

Эй Навоий, деб эди васлимға етсанг — жон олай,
Бўлмоғум навмид, то ул эҳтимол оллимдадур.
179

Мену ғариблиғу ҳажру бенаволиғлар,
Диёру ёр фироқиға мубталолиғлар.

Шикибу сабр ила бегоналиғлар айлаб кўп,
Балову дард била беҳад ошнолиғлар.

Не кўзгу тутмоқ эрур дам-бадамки, ҳожат эмас
Сенинг жамолинга бу навъ худнамолиғлар.

Сени кўнгул била жон кишварида шоҳ айлаб,
Хаёл бирла қилурмен ажаб гадолиғлар.

Қадаҳ кетурки, неча даҳр элига кўргузсанг
Вафо, натижа эмас ғайри бевафолиғлар.

Салоҳ сувратида юз фасоду воқиф ёр,
Бошимға то не кетургай бу беҳаёлиғлар.

Навоий, эмдики муғ дайри ичра сен қадаҳ ич
Ки, кўп совуғ кўрунур мунда порсолиғлар.
180

Осилмамиш қулоғингдин юз узра гавҳарлар
Ки, айрилибтур ул ўт шуъласидин ахгарлар.

Отинг аёғини ўпмакка наълу мих эрмас,
Сипеҳр рахшидин инмиш ҳилолу ахтарлар.

Юзунгда хўй эмас, оби ҳаёт қатрасидин
Қуёш жамолиға сунъ илги тақти зеварлар.

Бошоғларинг учи эрмаски, чиқти жисмимдин,
Чиқармишам учубон еткали сенга парлар.

Узор сафҳасида хўблар хати демаким,
Туз этти ишқ мени ўлтурурга маҳзарлар.

Баҳор фаслида махмур бўлма, даштқа чиқ
Ки, лола тутти басе лаълранг соғарлар.

Навоий олдирибон кўнглини агар топмас,
Бировдурурки, қулидур жаҳонда дилбарлар.
181

Холу хаттидинки, ҳар бирининг бир ўзга ҳоли бор,
Хат юзинда нуқтадек мушкин хат узра холи бор.

Чарх уза заррин ғазол ўлди шафақдин жилвагар,
Ё менинг мушкин ғазолимнинг ҳарири оли бор.

Баҳри ашким ичраким топмас зарар кўз мардуми,
Гўйиё кирпик найистонидин анинг соли бор.

Гарчи ҳинду бўлса, маскан айлагай хуршид уза,
Холдек улким жамолингдин ҳумоюн фоли бор.

Не учун ўлмайки, эл қатлиға айлаб эҳтимом,
Қотилимнинг чун манга навбат етар иҳмоли бор.

Кон ила дарё матоин найласун ул кимсаким,
Дайр аро лаъли равондин жоми моломоли бор.

Ўзни маст истар харобот ичра важду ҳол ила,
Гар Навоийнинг бу дам дарс ичра қийлу қоли бор.
182

Кофиреким, сен кеби рухсори оташноки бор,
Ўт солурдин лашкари ислом аро не боки бор.

Ишқ ўтин кўнглум ёрутмоқ истаса, йўқтур ажиб
Ким, чурук бўлғон сўнгаклардин қуруқ хошоки бор.

Кўнглаким чокин тикарга майл қилдинг, эй рафиқ,
Билмадинг гўёки, кўнглак ичра кўксум чоки бор.

Эйки, дерсен пок ҳуснумдек жамол аҳлида йўқ,
Мен кеби ишқ аҳлининг ҳам қайда ишқи поки бор.

Қатра-қатра ашку дафъа-дафъа оҳим дудидия
Ишқ мулкининг ажойиб анжуму афлоки бор.

Сол янги ой заврақиға атласинг, эй чархким,
Оҳдин бу шом ашким баҳрининг кўлоки бор.

Эй Навоий, қўйма бошим шўхлар гўй эткали
Ким, ани осмоққа бўлсун чобуким фитроки бор.
183

Ҳар гадоеким, жаҳонда бир мувофиқ ёри бор,
Хизр умрию Скандар ҳашматидин ори бор.

Кимки ул бир кўнгли севган нахл қаддин бар еди,
Оллоҳ-Оллоҳ, умридин не бахти бархўрдори бор.

Билса кўнглум ҳолатин, шоядки келгай сўрғали
Улки, кўнгли ичра бир бадхўйдин озори бор.

Кўзларидин кеча тонг отқунча уйқум йўқтурур,
Кеча найлар анда уйқуким, ики бемори бор.

Шуълалиқ юз пора кўнглум хайли мужгонинг аро
Оташин гулдурки, атрофида ҳадсиз хори бор.

Истасанг даврон жафосидин қутулмоқ, эй кўнгул,
Хонақаҳ таркин қилиб, майхона кўйи сори бор.

Ҳеч янглиғ топмасанг дайр ичра май олмоққа важҳ,
Раҳн учун бўлсун Навоий хирқаву дастори бор.
184

Икки гул вақтидуру икки қуёш давронидур
Ким, кўнгулда ул ики ораз ғами ҳижронидур.

То латофатдин лабинг шавқи тушубтур жон аро,
Гўйиёким ул мунга тандур, бу анинг жонидур.

Кўзда ҳар сари қизил раглар демаким, мардумин
Ғамзанг урди, захмлар ҳар ён югурган қонидур.

Мултафит бўл ҳолатим шарҳиғаким, бу достон
Шаҳр аро ҳар кўйнинг бошида эл достонидур.

Ҳар қуюн ғам дашти ичра кўрса Лайли соғинур
Ким, хасу туфроғ аро Мажнуни саргардонидур.

Улки то мумкиндурур, кўрмиш фалакдин эътибор,
Бас, мазаллат ҳам керак, кўз тутса то имконидур.

Асрангиз ўзни Навоий шуълаи афғонидин
Ким, бу ақшом фурқати ошубининг туғёнидур.
185

Лўливашимдин айруки, қабримда лоладур,
Ул ўйнағон кеби ёғоч узра пиёладур.

Гулзор ораму лўли этар лаъб тўлғаниб,
Ё гул кеби узорида мушкин кулоладур.

Ул турфа чеҳра доиранинг чамбари аро,
Хуршид даврасида анингдекки ҳоладур.

Таблу нафир маъракаси ичра демангиз
Ким, ишқида улус иши фарёду ноладур.

Борму ўюн ҳароратидин чеҳрасида тер
Ё равза гулистонида ҳар сари жоладур.

Гулшанда ғунчадур демаким, чарх чирмаған,
Булбул ғизоси ҳар сари қонлиғ наволадур.

Пинҳону ошкор Навоийдин ўлмоғи
Гоҳе жафо қилиб, яна гоҳе уёладур.
186

Сарв уза гул бутмаса, қад узра рухсори недур?
Жон агар ширин эмас — лаъли шакар бори недур?

Номан ҳажрим кабутар парларин гар ўртамас,
Ул қора хатлар қаноти узра ҳар сори недур?

Оразу зулфунгда кўнглум кофири ишқ ўлмаса,
Бас, анинг бир сари бут, бир сари зуннори недур?

Риштайи зулфиға боғлиқдур кўнгул ул шўхнинг,
Тифл қуш судрар кеби ҳар сари рафтори недур?

Ишқ даштида кўрунган ерда тушмиш эрди ўт,
Билдим — анда ўтдур, андин билмадим нори недур?'

Сабз хатлар васли ҳоло муғтанамдур, эй кўнгул
Ким, билурким, иқтизои чархи зангори недур?

Гар итинг дебдур Навоий қилмади меҳмонлиғим,
Кеча тишлаб-тишлаб олғон жисми афгори недур?!
187

Мен кеби парвона ишқ ўтида беоромдур,
Ким, ани ҳам ўртаган бир сарви сийм андомдур.

Ком ила исломсиз ўлмак, мусулмонлар, не тонг,
Мендек улким қотили бир кофири худкомдур.

Туну кун оқу қорасин найлайин менким, манга
Орзу бир хатти сабзу орази гулфомдур.

Холу зулфунг сайди бўлмоққа магар ҳам жон қуши»
Ким, анингдек қушқа лойиқ дона бирла домдур.

Айшдиндур, анда наргисдек ул олғай баҳраким,
Оллида беш курси кофур ичра олтун жомдур.

Чун замон аҳли замона ранги тутмоқдур зарур,
Даҳр нофаржом учун эл ҳоли нофаржомдур.

Эй Навоий, чун замона аҳлида йўқтур вафо,
Ҳар неким йўқтур, тамаъ тутсанг, хаёли хомдур.
188

Париваше, дедилар, пардаи ҳижобдадур,
Кўрарга телба кўнгул ани изтиробдадур.

Ити учун тилар эшкай таноб ул чобук
Ки, элга риштаи жон барча печу тобдадур.

Ҳамул таноб, не тонг, чекса ит кеби мени ҳам,
Менинг чу риштаи жоним ҳамул танобдадур.

Хиром вақтида ул ганжи ҳусн эрур ғофил
Ки, иштиёқи не чоғлиқ мени харобдадур.

Манга вафо қилур эрсанг, шитоб қил, эй умр,
Нединки, умр деган бевафо шитобдадур.

Фасона ҳар киши ул ҳусндин деди, лекин
Жамоли шоҳиди мақсуднинг ниқобдадур.

Ҳисоб айлама умрунгниким, неча ўтмиш
Ки, умр ғафлат ила ўтса, не ҳисобдадур.

Парию ёр Навоийға қилдилар жилва,
Бу бирга роғибу ул бирдин ижтинобдадур.
189

Кулбамға, баски, гардун ғам тоши ёғдурубтур,
Сабрим уйидек ул ҳам емрулгали турубтур.

Не лоладур, не жолаким, умр уйин бузарға
Кўк раъдлар қазонин тоғ устидин қурубтур.

Фурқат туни эмаским, ҳижронда куйган элнинг
Куйган кулини даврони гардунга совурубтур.

Мен оҳ ўқию гардун зулм ўқи ёғдурур, ваҳ
Ким, ул ўқин урарни бу ўқтин ошурубтур.

Гардун қуёшни ўртабким, ерга кўмди гўё
Ким, меҳр журми бирла бу навъ ёзғурубтур.

Соқий, қадаҳ суйидин шуъламни паст қилким,
Бу коргаҳда ҳайрат жонимни куйдурубтур.

Синғон сафол аро май ичсам, не тонгки, даврон
Ғам тошидин нишотим жомини синдурубтур.

Муғ дайрию маю бут, хушвақт ўлки, кўнглин
Майдин чу маст ўлубтур — бир бутқа олдурубтур.

Дунёдин ўт, Навоий, осойиш истар эрсанг
Ким, шуғл, ҳар неча кўп юз онча ғам турубтур.
190

Йўлида кош мени пора-пора қилғайлар
Ки, халқ ҳолима бир-бир наззора қилғайлар.

Бу ҳолатимни кўруб бори ишқ асирлари
Вафосиз элни севардин канора қилғайлар.

Васиятим буки, кўнглумни кўргач-ўқ аҳбоб,
Тутуб юзини ҳамул лаҳза қора қилғайлар.

Бу дард илаки ўлармен, мараз чу зоҳир эмас,
Табиблар бу балога не чора қилғайлар.

Тамуғни равза соғинғайлар аҳли ҳашр ул кун
Ки, телба кўнглум ўтин ошкора қилғайлар.

Май ички, англамағайлар бу дайрдин рамзе,
Гар аҳли зуҳд юз ил истихора қилғайлар.

Сабо, дегилки, Навоийға тортсунлар хат,
Аларки аҳли вафони шумора қилғайлар.
191

Холи ҳижронида кўнглум дарди беандозадур,
Доғдин борғач қора ташвиши анинг тозадур.

Тушта Юсуф ҳайъатин кўрдум ҳабибим ёдидин
Гўйи ул қолип, бу руҳи маҳз учун андозадур.

Захмим оғзи бутмасидин уйқум ўчмиш, эй рафиқ,
Гўйиё бу ўзга уйқу келтурур ҳамёзадур.

Ғамзаси жаллодида ҳолин кўнгулнинг билмадим,
Эй сабо, тенгри учун кўйида не овозадур.

Лаъли васфин ёзмишам жон сафҳасидин дафтаре,
Ҳар тараф жон риштаси бирла анга шерозадур.

Захмидин қон кўп оқиб ёхуд жунундиндур буким,
Ул парий кўйида ҳар дам телба кўнглим озадур.

Итлари қут этсун ўлтургач Навоий қонини,
Барча гар ҳар қатра бир жаннат гулига ғозадур.

Воқиф ўлким, бешаи жаҳл ичра жисминг ҳужраси
Нафс сайёди ҳаво сайдин тутарға козадур.
192

Лолагун тўн ичра, ё раб, ул ғазоли Чин эрур
Ё кўзумнинг мардуми қон ёш ила рангин эрур.

Билмон оёким шафақ ичра эрур заррин ғазол,
Лолагун тўн ичра ёхуд ул ғазоли Чин эрур.

Айламиш гулдаста банди сунъ тўну жисмидин,
Санъатеким арғувон барги аро насрин эрур.

Қадмудур бу ё эрур шингарф ила ёзғон алиф,
Белму ё тореки, лаъл ичра анга таскин эрур.

Кўнглум ичра солди ул тўн акс ёхуд бўлди қон,
Халқ кўнглин қон этарга, ваҳ, бу не ойин эрур.

Бир қадаҳ гулгун май, эй соқий, тўла тутким, кўнгул
Ул бути гулгун қабо бедодидин ғамгин эрур.

Эй Навоий, қатл учун гар худ қизил тўн кийди ёр,
Басдур ул тўн ранги не муҳтожи қатлу кин эрур.

Дема тоғу лола даҳр ичра — ажал қаплони бил
Ким, кийиклар қонидин боштин аёғ рангин эрур.
193

Борди улким, сендин айрилғай кўнгул то жони бор,
Жавринга қўйдум кўнгул, қил ончаким, имкони бор.

Эй Масиҳим, мен қатили ишқмен, тиргуз мени,
Бир нафас, дедим, қабул этким, нафаснинг жони бор.

Новакинг еткач, ики нов очти ашким суйидин,
Гўйи ул новакнинг икки новлиқ пайкони бор.

Хозини жаннат сену учмоғ гули бастур манга,
Буки ҳар ён тиғининг жисмимда томған қони бор.

Ёрса кўксумни, фиғон зоҳир қилур жон риштаси,
Кўнглак ўлса чок, узулган торнинг афғони бор.

Жон қуши учқоч, тузатти жисм уйин сайли фано,
Эй ҳумоюнфол, ўшул чуғзики, бир вайрони бор.

Шайху, бир бодому қон ютмоқки, пири дайрнинг
Нуқл ила майдин фано аҳлиға кўп эҳсони бор.

Даҳр шўхи макриға берма кўнгул — йўл баргин эт,
Сен кеби ҳар гўшада невчунки бир меҳмони бор.

Лаъли ҳажрида Навоий қони қайнар демангиз,
Янги майдек руҳидурким, нолаи пинҳони бор.
194

Оташин гул баргидин хилъатки жононимдадур,
Хилъат эрмас, ул бир ўтдурким, менинг жонимдадур.

Оташин лаълидурурким, анда музмар бўлди жон,
Оташин гулбаргидан хилъатки жононимдадур.

Жон қуши хунобидин тутмиш малоҳат нахли ранг,
Ё либоси лолагун сарви хиромонимдадур.

Қатл биймидур, тараҳҳумнинг доғи уммиди бор.
Бу либоси олким ул номусулмонимдадур.

Васл шоми куймаган парвона шояд қолмағай,
Бу шафақгун ҳуллаким шамъи шабистонимдадур.

Тутмасун гул суҳбатидин сарв ўзин кўп сарфароз,
Эй сабоким, ул тўни гулгун менинг ёнимдадур.

Соқиё, гулранг май солиб кетур паймонаким,
Зуҳд биймидин халал ишқ ичра паймонимдадур.

Эй Навоий, истама жон булбулин ҳар гулдаким,
Ул тўни гулгун, лаби гулбарги хандонимдадур.
195

Ҳаёт боғида то сарву лола бўлғусидур,
Менинг муммиди ҳаётим пиёла бўлғусидур.

Суроҳи ўлғусидур манга сиймтан маҳбуб,
Бошида қил анга мушкин кулола бўлғусидур.

Ҳаёт гулшани, муғ кулбасию, муғбачанинг
Юзию қадди манга сарву лола бўлғусидур.

Не айб базмим ичинда ҳазин фиғонки, суруд,
Ангаки қон ютар, албатта, нола бўлғусидур.

Қадаҳки ҳолима қон йиғлар, эмди оҳимдин
Сиришки қатраси гулранг жола бўлғусидур.

Қачон май ичра юзунг акси тушса, эй соқий,
Пиёла даври ўшул ойға ҳола бўлғусидур.

Дединг, фано недурур, мухтасар дейин ўлмак
Ки, шарҳини тиласанг, юз рисола бўлғусидур.

Навоий, истама кавсар майини зуҳд била
Ки, бода ичкучи элга ҳавола бўлғусидур.
196

Юзи гулчеҳра соқийнинг тараб ҳукмиға туғродур,
Юзинда май гули ул ёрлиғ узра оли тамғодур.

Лаби лаъли ҳалокимен агарчи жон физолиғда
Масиҳо бирла ул гўё ўлук бирла Масиҳодур.

Дамим дуди хирад аҳлин қилур ҳар лаҳза савдои,
Димоғимда, кўрунг, ул зулф мушкидин не савдодур.

Синонин кўксума то чекти ул чобук, бу хам қаддим
Ҳамоно ғам сипоҳи қалбида ул ўқ учун ёдур.

Лабинг акси кўзум шўробаси баҳрида гўёким,
Чучук судурки, атрофида анинг талх дарёдур.

Жаҳонни чун кўзумга ҳажр шоми айламиш тийра,
Не суд андин мангаким, васл субҳи оламородур.

Бошим қуш ошиёни, тан жунун торожидин урён,
Не тонг, ёшлар югурмак ҳар тарафдинким, тамошодур.

Фидоси нақд исломимки, муғ дайридаги соқий
Улус қонин тўкардин ваҳм қилмас, гарчи тарсодур.

Навоий дайр пири гўйиёким шаҳр шайхиға
Фано жомин ичурдиким, харобот ичра ғавғодур.
197

Кўнгул уйига ғаму ғусса сайлидин не қусур
Ки, бода лойи била қилмишам ани маъмур,

Бировни мумкин эмас тийра айламак қайғу
Ки, солмиш ўлғай анга жоми бода ламъаси нур.

Хуш ул майеки, эмастур сафову лавн ичра
Тамуғ ўти била жаннат суйиға ул мақдур.

Десам бу ўт кул этар ғусса хирманин, не ажаб,
Десам бу су тузатур фикр қасрини, не қусур.

Жаҳон ғамию узум бодаси гумон қилманг
Ки, зоҳир аҳлиға бу маъни этти буйла зуҳур.

Ва лек аҳли ҳақиқатқа май эрур ваҳдат,
Ғам ушбу касрат эрурким, қилур кўнгулга хутур.

Ичилса соқийи тавфиқ илгидин ул май,
Кўнгул бу ғамдин эмас шубҳаким, бўлур маҳжур.

Манга бу май била бир жом келтур, эй соқий
Ки, кўнглум ул ғам аро бўлмиш асру кўп ранжур.

Маломат аҳлига, эй пири дайр, аёғ тутсанг,
Бу навъ қўйма Навоийни бир йўли мастур.
198

Висол аҳли, сизу, жоми муроду комронлиғлар,
Бизу ғам кунжию хуноби ҳажру нотавонлиғлар.

Танимда ҳар тараф қонлиғ яра, гўёки қилди ишқ
Қасосим ҳукминиким, туттилар теграмни қонлиғлар.

Эрур Фарҳоду Мажнун хонумони тоғ ила водий,
Халос этмиш мени ул қайддин бехонумонлиғлар.

Басе диққат эди кўнглумда қилғач ул парий жилва,
Жунун бирла мубаддал бўлди барча хурдадонлиғлар.

Асар йўқ кўнглида ул шўхнинг ному нишонимдин,
Натижа акс берди бизга беному нишонлиғлар.

Мен ўлдум меҳридин, юз мендек ўлса, йўқ анинг раҳми,
Бўлур эрмиш бировга мунча ҳам номеҳрибонлиғлар.

Кўҳан пире йўлингда ўлди, бир ҳам боқмадинг, ё раб
Ки, ўткай хайр бирла бу ғурури навжувонлиғлар.

Яна зуҳдум тариқин афв қил, эй пири дайр, охир
Ки, сендин яхшилиқдур, неча биз қилсақ ёмонлиғлар.

Навоийни деб эрмишсенки, мендии ўзгани севмиш,
Кам ўлмас, Оллоҳ-Оллоҳ, сендин ушбу бадгумонлиғлар.

ЗЕ ҲАРФИНИНГ ЗЕБОЛАРИНИНГ ЗИЙНАТИ «БАДОЕЪ»ДИН

199

Замона боғики, гулбаргидур нишотангез,
Не барги гулки, туташмиш тиканга шуълаи тез.

Тааммул эткурубон ранг-ранг гулларни
Ки, очти қатлиға булбулнинг ушбу рангомез.

Чу нўши васли аро заҳри ҳажр эзилмишдур,
Анинг бу шарбатидин авло айламак парҳез.

Не барги гулки, анга шаҳд қилди оғушта,
Санамлар эрни кеби қилди ани шўрангез.

Замона аҳлиға ўт солғали эрур ҳар тун
Сипеҳриким, қилур анжум шароридин гулрез.

Агарчи тиғи жафоси қатилидур Фарҳод,
Бу тиғ қотилидин ҳам қутулмади Парвез.

Фано йўлиға қадам қўй, бошингни овучлаб
Ки, йўқ бу йўлда кишига бу навъ дастовез.

Муроди субҳи висолингни тийра қилмоқ эрур
Ки, ҳажр шомин этар мушкпошу анбарбез.

Навоий истаса тардоман элдин ўлмоқ фард,
Фиғондин ўт сочибон барқ янглиғ эткай хез.
200

Истаганлар бизни, саҳрои балода истангиз,
Водийи ҳижрон ила дашти анода истангиз.

Вомиқу Фарҳоду Мажнундеклар ул водий аро
Бўлсалар пайдо, мени ҳам ул арода истангиз.

Юз аларнинг ишқича дарду балову ғуссаға
Толиб эл бошиға келган можарода истангиз.

Эйки, истарсиз саводул важҳ фиддорайиндин,
Бохабар бўлмоқ мени юзи қорода истангиз.

Қўнглум ул зулф ичрадур, зинҳор ишқим шарҳини
Истаманг мен телбада, ул мубталода истангиз.

Нуқта янглиғким, вафо узра қилур котиб рақам,
Ишқ ўтининг доғини аҳли вафода истангиз.

Оғзи шавқидин Навоий итти, ани истар эл
Ё адам даштида, ё мулки фанода истангиз.

201

Жонима қасд айлару бор уйлаким жоним азиз,
Мен анга хору манга ул моҳи Канъоним азиз.

Қон ютармен, лаъли гулбаргига эсса тонг ели,
Тонг эмас, эй дўстлар, бўлса менга жоним азиз.

Келди кўнглумга хаёли жону кўнглум нақдини,
Айладим исорким, бор эрди меҳмоним азиз.

Кўргач-ўқ ушшоқ аро жонимға сурди тиғи қатл,
Эл аро бу хор қулни қилди султоним азиз.

Гарчи хор эттинг мени дайри фано аҳли аро,
Бўл мусулмонлар аро, эй номусулмоним, азиз.

Бодаи лаълинг учун азми харобот этгали
Риндлар ичра эрур қадрим бийик, шоним азиз.

Дема ҳар соат Навоийғаки, тарк эт ишқини
Ким, менга беҳад эрур ул кўнглум олғоним азиз.
202

Гар ўлмасам эди ул ойға ошно ҳаргиз,
Бошимға ёғмас эди чархдин бало ҳаргиз.

Тариқи ишқ аро беэътидол эсам, йўқ айб
Нединки, тушмамиш эрди бу иш манго ҳаргиз.

Жафосидин, демаким, ишқ таркини тутқил,
Бу иш бўлурму вафо аҳлидин раво ҳаргиз.

Балои ишқиға мен мубталою истамагай
Қутулмақ ила балодин бу мубтало ҳаргиз.

Даво чу мумкин эмас ишқ дардиға, ваҳким,
Илож топмади бу дарди бедаво ҳаргиз.

Ёйилди Вомиқу Фарҳод ишқи, йўқ эди лек
Менинг ишим кеби ҳар ён бу можаро ҳаргиз.

Кўнгулни даҳрдин ошуфта қилмаким, хуштур
Ки, тийра бўлмаса жоми жаҳоннамо ҳаргиз.

Санга замон элидин етса кўп жафо муни дей
Ки, ким кўруб эди бу хайлдин вафо ҳаргиз.

Не келса, хуш тут ўзунгники, халқ кўнгли учун
Рақам ҳак айламади котиби қазо ҳаргиз.

Десангки, хом тамаъ бирла бўлмайин ранжур,
Висол айлама ишқ ичра муддао ҳаргиз.

Навоий, истама кўп ишқ аро наво, негаким
Бу боғ булбулиға етмади наво ҳаргиз.
203

Ўтинг, ишрат аҳлики, биз зорларбиз,
Туман минг балоға гирифторларбиз.

Кўнгулни қилиб юз яра ишқ ўқи,
Тараҳҳум қилингким, дилафгорларбиз.

Тиларбиз шифо бир Масиҳо нафасдин
Ки, бу кўҳна дайр ичра беморларбиз.

Ёрутқой дебон кўзни бир саъд кавкаб,
Ҳар ақшом тонг отқунча бедорларбиз.

Сабукруҳ соқий, фано жоми тутқил
Ки, ўзлук юкидин гаронборларбиз,

Муяссар эса дўстнинг васли бир дам,
Бериб икки олам, харидорларбиз.

Навоий кеби ичгали ишқ жомин
Харобот кўйида хумморларбиз.
204

Маозаллоҳ сиз, эй ишқу муҳаббат, не балодурсиз
Ки, кўнглумдин олиб сабру шикеб, ўтлар солодурсиз.

Сени кўр айлаб, эй кўз, эй кўнгул, солсам сени ўтқа,
Муҳиқменким, манга сиз боиси дарду балодурсиз.

Гар аҳбоб этсалар гулгашт, эй жону кўнгул, борманг,
Нединким, сиз бирав ҳажри ғамиға мубталодурсиз.

Насиҳат аҳли, ўлтурманг дамо-дам ишқу дард аҳлин,
Демай бедардсиз, биллаҳки, дарди бедаводурсиз.

Ишингиз жону дин олмоқдур, эй муғ дайри атфоли,
Агар куффори хайбарсиз ва гар турки хитодурсиз.

Мени бир жом ила ўзлук хуморидин халос айланг,
Гуруҳи риндларким, сокини дайри фанодурсиз.

Танаъум аҳлию базми висол, эй дарди ҳажр аҳли,
Навоийдин сиз айрилмангкн, зору бенаводурсиз.
205

Не айб, ишққа бу мўри мубтало ожиз
Ки, ишқ агар будурур, бўлғай аждаҳо ожиз.

Рафиқлар бошима йиғлашурлар, ўлди магар
Табиб қилғали бу дардима даво ожиз.

Риёға ажз кетурсам тонгирғама, эй шайх,
Ул ишда чун ёратибдур мени худо ожиз.

Нечаки тавсану тунд эрса халқ кўнгли бўлур,
Чу бўлди ишқу муҳаббатқа мубтало ожиз.

Фироқ илгида ожизмен, эй кўнгул, не ажаб,
Кишини айласа минг меҳнату бало ожиз.

Жамол мулкида сен ҳусн шоҳи, мен мунглуғ,
Шаҳ этса раҳм не тонг, чун эрур гадо ожиз.

Навоий ар қила олмас гадолиғ, эткил раҳм
Ки, бўлди бир йўли ул зори бенаво ожиз.
206

Тўкти қонимни — менинг сари чу очти ёр кўз,
Тўкмайин қон найласун ул қотили хунхор кўз.

Кўзу кўнглумдин балоларға йўлуқтум, кошки
Итса бесомон кўнгул, кўр ўлса йиғлаб зор кўз.

Ҳажр тиғи бирла урма ончаким, кўрсун сени,
Ҳар не қилсанг қил, чу топти давлати дийдор кўз.

Ваҳ, нелар бўлғай яна тушса кўзум ул кўзгаким
Ул бири хунрез кўздур, бу бири хунбор кўз.

Кўз учидин ваъдаи васл айлаб имо олди жон,
Гўйиё бози бериб жон олди ул айёр кўз.

Бир юз очиб, чок этиб кўнглумни, кўзунг урди ниш,
Бўлди бу иштин кўнгул мамнуну миннатдор кўз.

Истасангким, сурмаи мақсуд ила кўз ёруғай,
Сурма кун тунларда ҳижрон шоми тут бедор кўз.

Кўзу кўнглунгга десанг ул еткач офат етмасун,
Саъй этиб тўхтат кўнгулни, асрағил зинҳор кўз.

Эй Навоий, тўтиёйи васлға қобил бўлур,
Ғам ема, гар бўлса ҳижрон хоридин афгор кўз.
207

Ишқ журмиға мени, эй дўстлар, ёзғурмангиз,
Бегунаҳ мен худ куярмен, сиз дағи куйдурмангиз.

Ҳар замон чун ёғдурур бедод ўқин жонимға дўст,
Сиз дағи таъну маломат тошини ёғдурмангиз.

Мен чу ўлдум ёшуруб ишқин, гар эмди сўрса ёр,
Ҳолатимни сиз не билганни денгиз, ёшурмангиз.

Сўрманг, эй ушшоқ, мендин найлоли деб ишқ ора,
Гар қила олурсиз, аввалдин кўнгул олдурмангиз.

Ишқ оташгоҳида кул бўлмишам, эй дўстлар,
Кўкка ҳар соат кулумни сиз дағи совурмангиз.

Чунки ишқ ошубидин ҳар дам ишим ўлмакдурур,
Сиз ҳам, эй аҳли насиҳат, таън ила ўлтурмангиз.

Ишқ оламидин суруб солди Навоийдек мени,
Кўйига, эй ашк хайли, сиз ҳам андин сурмангиз.
208

Кўксумни тиғи меҳнат ила яра айлангиз,
Тортиб узунг кўнгулнию юз пора айлангиз.

Ҳар порасини куйдурубон кул қилиб сочиб,
Ҳар заррасини бир сори овора айлангиз.

Ул кулдин айлабон фалак оҳим шарорасин,
Ҳар жонибида кавкаби сайёра айлангиз.

Ҳар навъ мумкин ўлса, ани фоний айлабон,
Бедодидин бу шефтаға чора айлангиз.

Ул шўх ишқин истаган эл, солмангиз назар
Анинг сорики, кўнглума наззора айлангиз.

Чарх ўлди золи ҳийлагар — анинг тариқи макр,
Тажрид эли, талоқи бу маккора айлангиз.

Овора кўнглн келса Навоийнинг озибон,
Эй хайли дуди оқ юзин қора айлангиз.
209

Киши кўрмайдурур иқш ичра зоре мен кеби ҳаргиз,
Ғами ҳижронда бесабру қароре мен кеби ҳаргиз.

Ҳаданги ғамзаву ошуфта зулфунгдин йўқ эркандур
Дил афгоре, паришон рўзгоре мен кеби ҳаргиз.

Десанг ушшоқнинг хоки тани узра сурай маркаб,
Кўп истаб топмоғунгдур хоксоре мен кеби ҳаргиз.

Сенингдек суст паймон даҳр аро ҳаргиз йўқ эркандек,
Вафоға ҳам йўқ эрмиш устуворе мен кеби ҳаргиз.

Жафогарликда йўқ эрмиш сенингдек, дерга йўқ ҳаддим,
Йўқ эркандур жафокашликда боре мен кеби ҳаргиз.

Дедимким: даҳр боғида йўқ эрмиш мен кеби булбул,
Дедиким: борму эрмиш гул узоре мен кеби ҳаргиз.

Магарким ёр соқий бўлса, дафъ ўлғайки, етмайдур
Кишига васли жомидин хуморе мен кеби ҳаргиз.

Фироқи жаврида навмид ҳам йўқ мен кеби, гарчи
Йўқ эрди васлдин уммидворе мен кеби ҳаргиз.

Навоий, демаким, ҳижронида сабр ихтиёр этгил,
Бу ишда йўқ эмиш беихтиёре мен кеби ҳаргиз.
210

Васл уммидидин бошимға ёрни келтурдунгуз,
Оқибат юз ҳажр тоши бошима ёғдурдунгуз.

Синди бошим косаси андоқки кўнглум шишаси,
Муҳтасибдек ишратим асбобини синдурдунгуз.

Юз тамуғча ўт не ҳожат эрди, эй ҳажру фироқ
Ким, ёқарда эмганиб хасдек таним куйдурдунгуз.

Тинмағур ағёр зоҳир айлабон кўп изтироб,
Дажр аро қатлим учун мендин кўнгул тиндурдунгуз.

Майға афюн солиб, эй дарду бало соқийлари,
Турфа буким, маст бўлдунг деб мени ёзғурдунгуз.

Чун вафо йўқ даҳр гулзорида, эй тонг қушлари,
Саҳвдурким, бесамар ашжорида ўлтурдунгуз.

Сизга ҳам, эй ишрат аҳли, қолмағай жовиди васл,
Буки зулм айлаб, Навоийни ародин сурдунгуз.
211

Йўқ ҳадим қўймоққа анинг рахши туйноғиға юз,
Басдурур, гар сурта олсам йўли туфроғиға юз.

Тўнунгга юз сурта гар олмон, чаманда ҳар шажар
Ўхшаса қаддингға, суртай барча яфроғиға юз.

Рахшининг доғиға мумкин бўлмаса юз суртарим,
Суртайин жисмимда ишқи ўтининг доғиға юз.

Кўйига йўл топмасам, дўзах сари борғанча бор,
Кому осойиш учун қўймоқ Эрам боғиға юз.

Дўстлар, қатлимға андоқ келди ул султони ҳусн
Ким, салотин қўймағайлар қатл учун ёғиға юз.

Ишқдин Фарҳод ила Мажнунча мен қўймоқ била
Гаҳ жунун даштиға гому гаҳ бало тоғиға юз.

Эй Навоий, васл осон эрдию ҳижрон қотиғ,
Кўрки, осонлиқ тилаб, қўйдум қатиқроғиға юз.
212

Кўзу кўнглумга то бўлди аён ул зулф бирлан юз,
Кўзумдин уйқу учти тун, кўнгулдин сабр ҳам кундуз

Югурмактин сиришким ҳажр шоми юзда хатлардур,
Тулуъ эткач югурмак одат эрмиш ғам туни юлдуз.

Хаёлинг бирла мен то бодаи ишқинг била сархуш,
Эмасмен ишқинг иқболидин, эй жон, бир нафас ёлғуз.

Янги ой ботти, наргис итти, барбод ўлди сарву гул,
Таололлоҳ, не қошу кўз экин, ё раб, не қадду юз.

Тонг эрмас, соядек оллингда сарви рост бош қўйса,
Тушар чун ҳар кишининг қадди туздур, сояси ҳам туз.

Чаманда сарву гулнинг ишваси кўнглумга ёқмайдур,
Фидо жоним санга, қаддингға бергил жилва, юз кўргуз.

Келурмен хонақаҳдин дайр сари, базм туз, эй муғ,
Муғона тут суруд, эй мутрибу эй муғбача, май суз.

Чу муғ дайрида зикрим дўст оти бўлди, эй соқий,
Манга-ўқ тут қадаҳни, гар эрур тўқсону гар тўққуз.

Санамлар ҳуснидин мақсуд ёр ўлмиш Навоийға,
Агар барлос, агар тархон, агар арлот, агар сулдуз.
213

Қачон бўлғай манга васлида имкони тараб ҳаргиз,
Хаёлинда чу айлай олмадим тарки адаб ҳаргиз.

Агарчи халқ жон топмиш лаби оби ҳаётидин,
Манга жуз ҳажр захми бермади ул нўшлаб ҳаргиз.

Висол аҳли сизу ишратким, анинг завқини билмас,
Биравким кўрмади умрида жуз ранжу тааб ҳаргиз.

Табибо, қилса кўнглум ўтин афзун шарбатинг, тонг йўқ,
Су бирла шуъла табъидин кетарму тобу тоб ҳаргиз.

Чу Лайли қилди Мажнун кўнглининг сарманзилин хилват,
Не суд ар қўймаса Ҳай гирдида ани араб ҳаргиз.

Ялинсам ўлтурур, қилсам ниёз, оғози ноз айлар,
Киши кўрганму эркин буйла хўйи бул-ажаб ҳаргиз.

Қачон равшан кўнгулни нафс ўти дуди қилур тийра,
Нубувват шамъини не навъ ўчургай Булаҳаб ҳаргиз.

Нечаким саъй бирла топмаса матлубини солик
Керакким, жонидин кам бўлмаса ранжу талаб ҳаргиз.

Навоийдин киши ошиқлиқ отин маҳв эта олмас,
Қачон кетгай, киши салб айламак бирла лақаб ҳаргиз.
214

Эмди ғами йўқ, солди чу кўнглум ар минг сўз,
Оҳим ўтидин ўчса ҳамул шамъи дилафрўз.

Кўнглум яросин тикти ва лекин ўқи бирла,
Жонимға алифдек дурур ул новаки дилдўз.

Васли аро, кўрдум, тенг эмиш бўйию сочи,
Тун-кун тенг экан зоҳир ўлур бўлди чу наврўз.

Ишқ айлади расво мени, эмди бошинг ол, кет
Юз хижлат ила, эй, хиради маслаҳатомуз.

Жоним эвида онча ғаминг нақдини йиғдим
Ким, бўлди кўнгул маҳзани бу жони ғамандўз.

Бир субҳ ангаким толеъ ўлур бода қуёши,
Хуш бахти ҳумоюн била хуш толеи феруз.

Дерларки, Навоийму экин дашти фанода,
Чун сарсари ҳижрон совурур бир соридин тўз.
215

Эй юзунг боғи насимида ҳавойи наврўз,
Лаъли тожинг бўлуб ул боғда бўстонафрўз.

Зулфу рухсор ила комимға мени еткурсанг,
Ҳар тунунг қадр ўлубон, ҳар кунунг ўлсун наврўз.

Кўнглум ул луъбат илигида гирифтор ўлмиш,
Қушни ул навъики лаъб аҳли қилур дастомуз.

Дарди ҳажрингда куяр кўнглуму ўз ҳолимға
Кишисизликдин ўзумдурмен ўзумга дилсўз.

Даҳр золиға кўнгул бермаки, Рустамларни
Макр ила айлади ожиз бу ситамгора ажуз.

Кўк жафосидин ўлур хобгаҳинг бўз туфроғ,
Бўлса остингда сипеҳр ашҳаби янглнғ кўк бўз.

Эй Навоий, сену Хусрав била Жомий таври
Санъату рангни қўй, сўзда керак дард ила сўз.
216

Дўстлар, маҳрам деб элга роз ифшо қилмангиз,
Бошингизға юз бало куч бирла пайдо қилмангиз.

Фош қилманг роз, чунким асрай олмай қилдингиз
Ўзгалардин асрамоқ боре таманно қилмангиз.

Ишқ асрориға тил маҳрам эмастур зинҳор
Ким, кўнгулдин тилга ани ошкора қилмангиз.

Чун кўнгулдур қалбу тил ғаммоз, махфий розни
Жон ҳаримидин бу иккига ҳувайдо қилмангиз.

Чун кўнгул тил бирла маҳрам бўлмади, ҳожат эмас
Айтмоқким, элга андин нукта имло қилмангиз.

Саҳв этиб, чун роз дуррин сочтингиз, нозим бўлуб,
Оҳнинг дудин саҳобу кўзни дарё қилмангиз.

Чок-чок айлаб кўнгулни, тилни айлаб юз тилим,
Ташлаб итларга аларнинг ёди қатъо қилмангиз.

Менда ҳижрон дардию йўқ сабр, бори дўстлар,
Чорае гар қилсангиз, жуз жоми саҳбо қилмангиз.

Чун Навоий ишқ розин асрай олмай қилди фош,
Отини роз аҳли туморинда инжо қилмангиз.
217

Нозанинлар, бенаволарға тараҳҳум айлангиз,
Лутф агар йўқтур, ғазаб бирла такаллум айлангиз.

Гаҳ бийик, гаҳ паст гирён кўрсангиз ушшоқни,
Фош кулмассиз, ниҳон боре табассум айлангиз.

Ҳажр зулмидин қотиқ ҳолимни, эй жону кўнгул,
Билдингиз, ёр оллида бориб тазаллум айлангиз.

Эй балову дард, ўтлар худ солибсиз жонима,
Лек сиз ҳам гаҳ-гаҳ ул ўттин таваҳҳум айлангиз.

Қон агар ютсам қарориб ахтарим, эй хатту хол,
Сиз майи лаъли била боре танаъум айлангиз.

Биз фано туфроғи бўлдук дайр аро, эй аҳли зуҳд,
Хонақаҳ саҳнида сиз баҳси тақаддум айлангиз.

Эй муғаннийлар, Навоий маст эди — кеч уйғонур,
Ани уйғотмоққа бир дилкаш тараннум айлангиз.
218

Мени бир нома бирла дилбарим ёд этмади ҳаргиз,
Қулин қайғудин ул хат бирла озод этмади ҳаргиз.

Сиришким сайли йиқмай қўймади худ сабр бунёдин,
Бузуғ кўнглумда тарҳи васл бунёд этмади ҳаргиз.

Балолар тоғини ҳажринда тирноғим била қоздим,
Мен эткан ишни ошиқлиқда Фарҳод этмади ҳаргиз.

Чу нақди сабр торож айладинг, кўнглумга ўт солдинг,
Бу навъ ўз кишварига шоҳ бедод этмади ҳаргиз.

Фироқ айёмида кўп нафъ еткурди буким, кўнглум
Ўзин ул шўхнинг васлиға муътод этмади ҳаргиз.

Не тонг девона кўнглум итларингга таън қилмоқким,
Ебон юз дарду меҳнат тоши, фарёд этмади ҳаргиз.

Эрур, ишқ оллида жоним фидо қилсам, ҳануз озким,
Ул ойдин ўзгани қатлимға жаллод этмади ҳаргиз.

Не тонг, эй муғбача, ишқингда маст ўлсамки, пири дайр
Бу икки ишдин ўзга бизга иршод этмади ҳаргиз.

Агар бузди Навоий кўнглини ул бевафо, тонг йўқ,
Вафо аҳли уйин чун ишқ обод этмади ҳаргиз.
219

Бор анингдекким керак ул кўзу қошу қадду юз,
Оллоҳ-Оллоҳ, ким кўрубтур ҳусн бу янглиғ тўкуз.

Зулфунг эгрилик, қадинг тузлуктадурлар уйлаким,
Сунбул эрмас мунча эгри, сарв эрмас онча туз.

Сен эрурсен ҳусн шоҳи, меҳри сойир тожири
Ким, чекибтур оллинга афлок жинсидин тўқуз.

Ҳажр заъфидинки жон бир риштаға боғлиқдурур,
Жонға раҳм эт, эй ажал, бу риштани ҳам тортиб уз.

Неча кўнглум кишваридин сабр тарҳин бузғасен,
Бир доғи бу хаттидин зулму ситам тарҳини буз.

Кўз аёғингға етар уммид бирландур буким,
Оллинга юз қатла ҳар соат қўярмен ерга юз.

Соқиё, даврон ишида йўқтурур жуз тийралик,
Дафъиға анларға доир давр аёғин бода сўз.

Фақр кўйи туфроғиким, улдур иксири ҳаёт,
Жон бериб кўз ёритурча олсанг — олмишсен учуз.

Эй қаландарваш муғанний, гар Навоий кўнглини
Истасанг ҳар лаҳза беҳол айламак, тузгил қўбуз.
220

Эй муғанний, чун ниҳон розим билурсен — соз туз,
Тортибон мунглуғ наво созинг била, овоз туз.

Навҳа оҳанги тузуб, оғоз қил маҳзун суруд,
Ул суруд ичра ҳазин кўнглумга махфий роз туз.

Тузма оғоз айлабон Фарҳоду Мажнун қиссасин,
Десанг эл куйсун, менинг дардим қилиб оғоз туз.

Истасангким, нағманг ичра кўп халойиқ ўлмагай,
Ул икавдин кўп, вале мендин тарона оз туз.

Гар менинг ҳолим десанг туз барча достони ниёз,
Дилбаримдин нағмасоз этсанг, суруди ноз туз.

Чун бу гулшанда нишиман қилғали қўймас ҳазон,
Гул фироқи савтин, эй булбул, қилиб парвоз туз.

Базм аро ўртар Навоийни ниҳон мунглуғ суруд,
Эй муғанний, чун ниҳон розим билурсен — соз туз.
221

Бормаким, бир дам ўзумни била олмон сенсиз,
Келки, бир лаҳза таҳаммул қила олмон сенсиз.

Чиқма кўнглумдин, ўлар вақтким ул ғурбатда,
Жону тан кишваридин айрила олмон сенсиз.

Бода базмида нишотим тиласенг, соқий бўл
Ки, майи кавсар ичиб, очила олмон сенсиз.

Майи ишқинг била бехудмен, агар ҳуш манга
Истасанг, кел бериким, ойила олмон сенсиз.

Гулу булбулдек отим сенсиз эмас эл тилида,
Шукрким, сўзда доғи айтила олмон сенсиз.

Не ғам оворалиғим, жоним аро чун сенсен,
Истаган элга доғи топила олмон сенсиз.

Чун Навоий сени кўрмай нафасе билмас ўзин,
Бормаким, бир дам ўзумни била олмон сенсиз.

222

Йигитлигинда қилур қадни бенаволар кўж,
Магарки фоқа юкидин бўлур гадолар кўж.

Не рост қад била мағрурсиз, йигитларким,
Сипеҳр айлар ул ўқларни мисли ёлар кўж.

Ҳавас қорилиғ этиб, гўйиёки айларлар
Кўнгул камини учун қадни дилраболар кўж.

Не шўх туз қад ила жилва қилдиким, қилди
Ғаму бало юкидин қадни порсолар кўж.

Асо тутуб не илож айлагай гадоки, бўлур
Чу вақти етти — фалакқадр подшолар кўж.

Аларки кўж қадим бирла ҳазл этарлар, ҳайф
Ки, бўлмағумдурур ул дамки, бўлғайолар кўж.

Навоий итти йигитлик, магар вафосизлик
Қилдилар қарибон қадни бенаволар кўж.

СИН ҲАРФИНИНГ СИЙМИНБАРЛАРИНИНГ САВДОСИ «БАДОЕЪ»ДИН

223

Даврон гулию гулшани хориға арзимас,
Гулгун майи балойи хумориға арзимас.

Минг йил киши жаҳон элига қилса шоҳлиқ,
Бир дам алар иҳонату ориға арзимас.

Манқалда уду сандал агар айласанг ўтун,
Бир лаҳза дуд бирла шарориға арзимас.

Офоқ мулки фатҳи учун тортмоқ сипаҳ
Билким, сипоҳ гарду ғубориға арзимас,

Юз қари олам аҳли аро айламак нашот,
Бир дам алар нифоқу ниқориға арзимас.

Йиллар ҳабиб васли муяссар эса, гаҳе
Майли рақиб жониби бориға арзимас.

Киргил фано йўлиға, Навоийки, даҳри дун
Бу умри бесаботу мадориға арзимас.
224

Эй, қуёшдек оламоро ҳуснунга ҳайрон улус,
Зарра янглиғ ул қуёш даврида саргардон улус.

Уйла расвоменки, борсам ҳар тараф беихтиёр,
Тортар ийнак, келди ул девона деб, афғон улус.

Жилвагоҳи ҳуснида бир дам тамошо истарам,
Нетти бир дам бўлса олам даштидин пинҳон улус.

Дўзах ўтидин улус тенгрига элтурлар паноҳ,
Не учунким, кўрмамишлар шуълаи ҳижрон улус.

Ҳажрдин юз саъб ҳолат ичрамен, эрмас ажаб,
Гар тамошоға қилурлар бошима туғён улус.

Гар улус изҳори ишқ айларлар, аммо чекса тиғ,
Мен қолурмен тиғ остида, қочиб ҳар ён улус.

Тийр боронким ғаминг қилди, туганмас қарнлар,
Терсалар анда бошоқ терган кеби пайкон улус.

Чун фалак жавфин қазо қилмиш ҳаводис ҳуққаси,
Буйла ерда фитнадин қочмоқ зиҳи нодон улус.

Гар улус аҳду вафосида Навоий ўлди, лек
Йўқтурур бу аҳд аро қилмоқ вафо имкон улус.
225

Ҳар ниёз этсам аён, жуз ноз ойин айламас,
Неча аччиғ йиғласам, бир лабни ширин айламас.

Истаса ҳар кимни ўлтурмак учун жаллоди даҳр,
Ваҳки, мендин ўзгани ул ғамза таъйин айламас.

Кимгаким бир оразу рухсору хатту зулфнинг
Шавқи бўлса, хотири майли раёҳин айламас.

Жилваким қонлиғ кўнгулда айлар ул қад бирла юз,
Соҳати гулзор аро шамшоду насрин айламас.

Ашк ўткунча юзумдин қаҳрабо ранги тутар,
Суни ҳаргиз заъфарон бу навъ рангин айламас.

Ваҳ, не ҳолатдурки, ул ҳусн айласа ҳар кимни шод,
Ишқ мендин ўзгани бу ишда ғамгин айламас.

Эй Навоий, сўз деким, давронни гардундек қазо
Жуз бу дурри кавкаб ойин бирла тазйин айламас.
226

Йўқ дамеким, фурқати жонимға бедод айламас,
Ғайрни шод эткали кўнглумни ношод айламас.

Ўлмакимни билмайин гўё дер эрмиш ул парий
Ким, неча тундурким, ул девона фарёд айламас.

Улча бағримға қилур ғам нишидин ҳижрон ғами,
Тоғнинг бағриға метин бирла Фарҳод айламас.

Солди кўнглум ўтиға пайконларин ҳижрон, ажаб
Ким, манинг қатлимға боштин тиғи пўлод айламас.

Қайси бир дамдурки солмон сабр авроқиға кўз
Ким, борин оҳим ели бир дамда барбод айламас.

Бевафолар рағмиға севдим парини, эй кўнгул
Ким, вафо изҳори жинси одамизод айламас.

Оқибат чун айрулуқдур, ул киши айлар ғалат,
Ким висол ичра ўзин ҳижронға муътод айламас.

Муғбача қурбони бўлсак йўқ ажабким, пири дайр
Бизга ойини фанодин ўзга иршод айламас.

Эй Навоий, бўлма анинг ёдидин ғофил даме,
Сен ким ўлдунг дегаликим, ул мени ёд айламас.
227

Йўқ манга ҳад айламак бошингға эвоулмак ҳавас,
Итларики бошиға эврулмак муяссар бўлса бас.

Чун ҳаддим йўқ эткали жавру жафосин илтимос,
Қайда мумкнн айламак меҳру вафосин мултамас.

Эй Масиҳим, чун ўлармен — бир васият айлагум,
Халқдин махфий қулоқ оғзимға қўйғил бир нафас.

Кечалар ҳажрингда фарёдим ўтар афлокдин,
Маҳвашим, фарёдким, бўлмас манга фарёдрас.

Гулмудур қўйғон қафас устида, эй булбул, санга
Ёхуд афғонинг ўтидинму туташибтур қафас.

Гулшани ишқ ила олийшон эрурким, анда бор
Сидра шохи бирла тўби бир-ики хошоку хас

Гар Навоий ёрнинг васлин таманно қилса бор,
Уйлаким, бўлғай гадо кўнглида шоҳ ўлмоқ ҳавас.
228

Менга, соғинмаким, ул дилрабо эрур мунис
Ки, дарди ҳажрида юз минг бало эрур мунис.

Ниёзу ажзидин ар ўлса дам-бадам, не ажаб,
Гадовашеки, анга подшо эрур мунис.

Чу ишқ бодияси келди дашти истиғно,
Шаҳ ўлди зор анга, гар гадо эрур мунис.

Вафосиз англаса ўз умри-ўқ гумон қилдик,
Ангаки умрида бир бевафо эрур мунис.

Хаёл бўлди таним заъфдин таносиб учун,
Бу дамки ёр хаёли манга эрур мунис.

Бу дашт қатъида ҳамроҳ эрур қадам урмай,
Ангаки сокини дайри фано эрур мунис.

Навоий унски булбул била тутар, тонг йўқ,
Бу бенавоға гар ул бенаво эрур мунис.
229

Бир ойни тилаб, хаста кўнгул зорму эрмас,
Ҳажри ғамидин юз туман афгорму эрмас.

Сўрмастин анга қатл тилар, йўқ эса кўнглум
Ошиқму эмас, бекасу беморму эрмас.

Ишқида ситамлар била ўлсам, ке ажаб, ёр
Қотилиму эмас, шўху ситамкорму эрмас.

Диним бошиға титрар эсам, тонг эмас, ул кўз
Кофирму эмас, масту дилозорму эрмас.

Чун сурди самандин нега ўлдунг дема, эй шўх,
Сархушму эмас, чобуку айёрму эрмас.

Гар даҳр арусиға дедим берма кўнгул, боқ:
Мухтоламу пурҳийламу маккорму эрмас.

Гар бўлса харошида Навоий уни, тонг йўқ
Бир гул ғамидин кўнглида юз хорму эрмас.
230

Айлаган қадду юзунг боринда сарву гул ҳавас,
Даҳр бўстонида андоқ бўлмағай бир булҳавас.

Нозанин қаддинг ниҳоли бирла рухсоринг гулин
Кўргали не сарв қилдим орзу, не гул ҳавас.

Сарвинозим бошида то кўрди мушкин кокилин,
Шамъ айлабтур муанбар дудидин кокил ҳавас.

Кўрди то сарв қаду гулдек юзунгни боғбон,
Гулшан ичра қилмади шамшод ила сунбул ҳавас.

Куллию жузвий йўқу борим санга бўлди фидо,
Сен керак бўлсанг, манга йўқ эмди жузву кул ҳавас.

Шоми савм ифториға, эй шайх, шарбатни нетай,
Айласам бир шўх илгидин сабуҳий мул ҳавас.

Айлади бир холи ҳинду рўзгоримни қора,
Эй Навоий, тонг йўқ, этсам Ҳинд ила Кобул ҳавас.
231

Кимгаким бўлса насиб ул офати жондек анис,
Бебаҳо бўлғай қошинда моҳи Канъондек анис.

Қайда бу гулшанда унс ўлғай мангаким, истарам
Орази гул, қомати сарви хиромондек анис.

Кофиреким нақди диним олдию ёшурди юз,
Топмоғум юз саъй ила ул номусулмондек анис.

Унс тутқоч, ваъдаи васл эттию қилди хилоф,
Ҳеч кимга бўлмасун ул аҳди ёлғондек анис.

Ул пари мен телба бирла унс агар тутмас, не тонг,
Дашт аро Мажнунға бас ғули биёбондек анис.

Не ажаб даврон аро ошуб тушмак ҳар замон,
Менки истар бўлсам ул ошуби даврондек анис.

Қилғай инсоният ар кўз мардумиға тутса унс,
Эй Навоий, яхшидур инсонға инсондек анис.
232

Қилса бўлғай меҳрни нуринда ёшунған қиёс,
Жилва қилған чоғда ул хуршиди кофури либос.

Йўқ кўнгул султони ҳифзиғаким, ул ой йўлида
Уйқусиз кўзлар тонг отқунча тутар ҳар кеча пос.

Ул қуёш чиқмай солур чарх узра юз тарҳи жафо,
Ваҳ, бор эрмиш ҳусн шоҳи, не бало олий асос.

Пойбўсунг ваъдасиға жон олиб, дерсен манга,
Ҳожатингни илтимос эт, ваҳ, не ҳожат илтимос.

Кирпикимдин реш бўлғай деб таҳайюл ичра ҳам,
Кўзни қилмон барги гул янглиғ табонингға мумос.

Эй висол аҳли, сизу иқбол ташрифики, чарх
Тикти қаддимға менинг идбор торидин палос.

Халқдин навмидлик еткурди роҳат кўнглума,
Эй Навоий, билдим иҳдар-роҳатайн эрканни яъс.
233

Мен киму меҳру вафо — зулму итоб айласа бас,
Жаврини лутфча жонимға ҳисоб айласа бас.

Қайда ул ҳад мангаким, лутфидин обод ўлсам,
Зулм ила кишвари жонимни хароб айласа бас.

Эмон ул итки, рикобин тамаъ этсам ўпмоқ,
Қатл учун зулфини бўйнумға таноб айласа бас.

Ўн қуёшча юзида нуру анга тўрт ниқоб,
Етти гардунча жамолиға ниқоб айласа бас.

Минг балокашни қилиб қатл гунаҳ қозғонди,
Мени тиргузгуча умрида савоб айласа бас.

Мен киму лаъли умидики, хаёл ичра гадо
Шаҳ била майли нишоти майи ноб айласа бас.

Чарх зулм этса, Навоий тиламас дод андин,
Азм даргоҳи шаҳи арши жаноб айласа бас.
234

Уйла бўлмиш нотавон кўнглумга жонон бирла унс
Ким, баданға ҳаргиз андоқ бўлмағай жон бирла унс.

Кўнглума киргач анисим бўлди, тутқонму экин
Бир замонда ҳеч ким бу навъ меҳмон бирла унс.

Одамийлардин чу кўп ваҳшатқа қолдим, истарам
Тутмоқ элни тарк этиб, ваҳши биёбон бирла унс.

Кўздин учқунг, унс тут бир дам бу шайдо бирлаким,
Йўқ ажаб, тутмоқ парий мажнуни ҳайрон бирла унс.

Лаъли жонбахшингға маънус ўлса рухсоринг, не тонг
Ким, Масиҳоға бўлур хуршиди рахшон бирла унс.

Дайр аро бўлмиш анисим пири дайру муғбача,
Тутмишам ҳоло бир-икки номусулмон бирла унс.

Нотавон кўнглунгга мунис кимни истарсен, деманг
Ким, мени шайдоға йўқ жуз кўнглум олғон бирла унс.

Даҳр боғи гулларида йўқ вафо, эй андалиб,
Зийрак эрсанг, тутмағил бу турфа бўстон бирла унс.

Чун итимен, итлари хайли била хўй этмишам,
Эй Навоий, не ажаб ҳайвонға ҳайвон бирла унс.
235

Гар манга бор эрса ул дилдори зебо бирла унс,
Ул муҳиқдур, тутмаса мен зори шайдо бирла унс.

Олам аҳли муттафиқдурлар мени ўлтургали,
То тутубмен ул жамоли оламоро бирла унс.

Лаъли маънусумдурур, ўлтурса ўлтурсун кўзи,
Не ғами жаллоддин тутқай Масиҳо бирла унс.

Мен киму ул хўблар шоҳи била улфат, магар
Ваҳш тутқай дашт аро Мажнуни шайдо бирла унс.

Тўлғаниб зулфунг бу мажнунға не саркашлик қилур,
Чунки савдо аҳлиға бор аҳли савдо бирла унс.

Эй мусулмонлар, чу бир кофир асиримен, не тонг,
Бор эса кўнглумга зуннору чалипо бирла унс.

Сарви нозим кийгали сариқ, қизил бўлмиш манга
Ҳам гули раъно била, ҳам сарви зебо бирла унс.

Гар десанг дунёда ҳар дам юз балият кўрмайин,
Эй кўнгул, зинҳор тутма аҳли дунё бирла унс.

Эй Навоий, гар десанг соқийлиғ этсун муғбача,
Тут кириб муғ дайри ичра жоми саҳбо бирла унс.
236

Йўқ тамаъ ағёрдин, гар душман зрмас ёр, бас,
Ёрдин нўш истамон, ниш урмаса ағёр бас.

Васли боғидин, демонким, муддаи гул термасун,
Терса терсун, урмаса бағримға юз минг хор бас.

Кимга қилдим бир вафоким, кўрмадим юз минг жафо?!
Эй кўнгул, гар худ ҳавасдур ишқ бу миқдор бас.

Бўлмаса оғзимда май ёхуд кўз ул гулдин қизил,
Оҳи оташнок бирла дийдаи хунбор бас.

Қасдима чекма ҳалокинг тиғини кўп, эй сипеҳр
Ким, ул ойнинг тиғи зулмидин кўнгул афгор бас.

Даҳр бўстонида гулгун хона Қилсанг орзу,
Бодаи гулранг қуйғон кулбаи хаммор бас.

Эй Навоий, сўзда маъни йўқтурур, маънийда сўз,
Дурри маъни истар ўлсанг, айлагил гуфтор бас.
237

Ғамингдин, эй парий, девоиа бўлмас,
Кишиким ҳуш топқоч, ёна бўлмас.

Жамолинг шамъиға кўнглум қушидек
Малойик хайли ҳам парвона бўлмас.

Анга йўқ ишқ бирла ошнолиқ
Ки, ақлу ҳуштин бегона бўлмас.

Кишига васл иқболи не мумкин,
Агар ҳижрон аро мардона бўлмас.

Керакмас май, агар худ жон бағишлар,
Манга соқий агар жонона бўлмас.

Хирад муғ дайри сари истамангким,
Бу йўлда оқилу фарзона бўлмас.

Навоийға бузуқ, булбулға гулшан
Ки, ҳузну айш эли ҳамхона бўлмас.
238

Мени мен истаган ўз суҳбатиға аржуманд этмас,
Мени истар кишининг суҳбатин кўнглум пнсанд этмас

Не баҳра топқамен андинки, мендин истагай баҳра,
Чу улким, баҳраи андин тилармен, баҳраманд этмас.

Нетай ҳуру пари базминки, қатлим ё ҳаётимға
Аён ул заҳр чашм айлаб, ниҳон бу нўшханд этмас.

Керакмас ой ила кун шакликим, ҳусну малоҳатдин
Ичим ул чок-чок этмас, таним бу банд-банд этмас.

Керак ўз чобуки қотилваши мажнун шиоримким,
Бузуғ кўнглумдин ўзга ерда жавлони саманд этмас.

Кўнгул уз чархи золидин, фирибин емаким, охир
Ажал сарриштасидин ўзга бўйнунгға каманд этмас.

Ул ой ўтлуғ юзин очса, Навоий, тегмасин деб кўз,
Муҳаббат тухмидин ўзга ул ўт узра сипанд этмас.
239

Лабингдин айру бағир лахт-лахт қонму эмас,
Бу қон назар йўлидин дам-бадам равонму эмас.

Юзунгни пардада десам, парий, тонгирғомоғил,
Мениму қилмади мажнун, ўзи ниҳонму эмас.

Жаҳону жон ҳазар этса, не айб ғамзангдин,
Балойи жонму эмас, офати жаҳонму эмас.

Кўнгулга кўйунг аро раҳм невчун айламадинг,
Ғариб телбаму ё зори нотавонму эмас.

Не айб, лаъли лабинг ҳасратида жон берсам,
Ҳаёт чашмаси ё умри жовидонму эмас.

Қадаҳни яхши тўла айламайсен, эй соқий,
Хумор меҳнатидин ҳолатим ёмонму эмас.

Қадам Навоий маҳзун бошиға қўймас ёр,
Ғубори раҳму эмас, хоки остонму эмас.
240

Олам ичра манга ул ҳури малак снймо бас,
Ул қачон бўлса муяссар, қадаҳи саҳбо бас.

Гар шабистон ичида ҳожат эса шамъ ила нуқл,
Ҳам ўшул маҳжабину лаби шаккархо бас.

Нақди жон берсаму лаъли лабидин қут олсам,
Умр бозорида мен хастаға бу савдо бас.

Кимга бу даст берибтурки, санга бергай даст,
Айла бу фикри муҳолотни, эй шайдо, бас.

Гар будур ҳодисаи давр харобот ичра,
Хирқаи чок била дурди қадаҳполо бас.

Ҳашмат аҳли хазу хорода ёшунсунки, манга
Нотавон жисм фано гардида нопайдо бас.

Эй Навоий, етаринг ёрға эрмас мумкин,
Қилмасанг кўнглунг аро ғайри хаёлин то бас.
241

Биров анинг лаби жонбахшидин нишон бермас
Ки, ҳар кишики қилур истимоъ, жон бермас.

Адам тариқиға туштум, тилаб анинг оғзин,
Сўруб киши манга ул роздин нншон бермас.

Абад ҳаёти кеби васлиға етишкунча,
Фироқ маҳлакаси ичра умр омон бермас.

Лабингдин ўлди таним риштае табиби хирад
Иложин эткали шарбат бағир қон бермас.

Ғанимат англа кўзу кўнглум ашк ила қонин
Ки, мунча инжую лаъл элга баҳру кон бермас.

Замона қилди мени гоҳ масту, гаҳ махмур
Ки, бир замон май агар берса, бир замон бермас.

Навоиё, ғами жоним олурда саъй этти,
Соғиндиким, тилагач ушбу нотавон, бермас.

ШИН ҲАРФИНИНГ ШЎХЛАРИНИНГ ШАМОИИЛИ «БАДОЕЪ»ДИН

242

Зиҳи отинг била хайли малойик ичра хуруш,
Фалак сенга янги ой наъли бирла ҳалқабагўш.

Гаҳики фикрати зотингни ақли кул айлаб,
Бурунғи жомда ҳайрат ани қилиб беҳуш.

Сипеҳр жомида қаҳринг ҳароратидин заҳр,
Қуёш замирида меҳринг ҳароратидин жўш.

Ҳам этти нофаи мушкунг қамарни мушки давож,
Ҳам этти гулшани лутфунг шафақни гулгунпўш.

Не қаҳринг ўтидин эмин фақиҳи сойими даҳр,
Не раҳматингдин новмид ринди дурднўш.

Навои ҳамдинга булбул тили бўлуб гўё
Ва лек ҳайрати васфингда ғунча оғзи хамуш.

Навоий ўзни сотар қуллуғунг била, юз шукр
Ки, худфуруш эмастур, йўқ эрса зуҳдфуруш.
243

Келки, ҳижронинг мени маҳзунни бадҳол айламиш,
Юз туман дарду бало хайлиға помол айламиш.

Оразингдин ўзга юз кўрмактин айлаб кўзни кўр,
Дарди ишқинг элга айтурдин тилим лол айламиш.

Ҳам бошимни гард ила манкуби ҳижрон айлабон,
Ҳам танимни бош ила мажруҳи атфол айламиш.

Сен гули раъно фироқидин сариғ чеҳрамни ашк —
Қатра-қатра қон ила тим-тим томиб ол айламиш.

Хотирим озурда айлаб ёр ила ағёрдин,
Ёру ағёримни мендин фориғулбол айламиш.

Фироқингдин ўлмаган бўлсам, эмас мендин гунаҳ,
Чарх ани комим кўруб саъйида иҳмол айламиш.

Тушканим Мажнун била Фарҳод аёғиға кўруб,
Гаҳ танимни нун қилиб, гоҳе қадим дол айламиш.

Эй кўнгул, дин аҳли зарқидин малул эрсанг, сипеҳр
Дайр пирин буйла мушкилларга ҳаллол айламиш.

Ҳажр аро маст ўл, Навоийким, фараҳ касбига ишқ
Майни ёқути музобу лаъли сайёл айламиш.
244

Қайси ишрат меваси нахли ҳаётим қилди фош
Ким, париваш тифллар ёғдурғай ул ён мунча тош.

Олам ичра ул қуёш зоҳир вале мендин ниҳон,
Эй ибодат аҳли, қўйсам, тонг эмас, оламға бош.

Оқ уқор ўтоғаси чобуксуворим бошида,
Уйлаким, хатти шиои айлагай зоҳир қуёш.

Ғам туни саргашта бошим, ҳам сипеҳредурмудир,
Анда кавкаб зоҳир ўлғон юз уза ҳар қатра ёш.

Кўз ани кўргач, кўнгул севди, бу иш бўлған замон
Кўзларим кўру кўнгул нобуд бўлғай эрди кош.

Гар десанг қаттиқ балоға қолмағайсен чархдин,
Олам аҳли бирла юмшоғлиғ била қилғил маош.

Чун Навоий ўлди, итлар дардпарвар жисмини
Тўъма қилмоқ йўқки, рад айларда айларлар талош
245

Авжи ҳусн узра юзунг хуршиди фарруҳбол эмиш,
Холинг ул ҳиндуи муқбил, кавкаби иқбол эмиш.

Дедим: айтай ҳусни васфи бирла ишқим ҳирқатин,
Билмадимким, тил булар васфин демакта лол эмиш,

Ҳусн хаттин пар чиқариб учмоғи эрмиш сазо,
Ишқ ила дард аҳлидин хўбеки фориғбол эмиш.

Манъи ишқ айлар эдим кўнглумга, кўрдум ҳолини,
Шиддати шавқ изтиробидин басе бадҳол эмиш.

Кўз юмуб очқунча юз қон айлар эрмиш ғамзаси,
Мен ёмон бахтига етканда иши иҳмол эмиш.

Ул париваш сувратин сизғач мусаввир, англадим
Ким, хирадни айлаган девона бу тимсол эмиш.

Хонақаҳ шайхи қошинда қолди кўп мубҳам ишим,
Буйла мушкилларга пири майкада ҳаллол эмиш.

Соқиё, жоми висолинг нўшидин тиргуз мени
Ким, хумори соғари ҳижрон ажаб қаттол эмиш.

Гар Навоий пирларға муршид эрди, киргали
Ишқу савдо кўйига бозичаи атфол эмиш.
246

Шамъ учини олмоғ учун, эй маҳваши фаррош,
Парвона қанотларидин эт сифраи минқош.

Йўқ-йўқки, юзунг шамъиға парвонадур анжум,
Ким, бир-бир алар шоми висолингда бўлар фош.

Ой шамъиға минқош муносиб янги ойдур,
Андоғки, юзунг шамъиға минқошдур ул қош.

Бошимдур аёғингға фидо, ҳар не керак — қил,
Тўқмоққа муносибдур, агар истар эсанг бош.

Ул ой агар илгига супургу олур, эй чарх,
Хуршид шиои хатидин қилсанг ани кош.

Ҳар тун чу фалак боргаҳи вазъи нигундур,
Гардун кўзи гўё бу жиҳатдин тўкадур ёш.

Кўнгли уйидин сабр матоъини супурди
Бечора Навоийким, эрур дилбари фаррош.
247

Мен гадоға ҳар неча кўйи сари бормоқдур иш,
Тўъма солмоқ итгаю дарбонға ёлбормоқдур иш.

Қон бўлуб итган кўнгулни истаю ул равзада
Ғунчалар хайлини гулбунларда ахтармоқдур иш.

Ул сари борурда жон бирла кўнгулни рашкдин
Ҳар бирисин юз баҳона бирла қайтармоқдур иш.

Тийра кўнглумда хаёлиға малолат ваҳмидин
Нотавон жисмимни ҳар ёндин тутуб ёрмоқдур иш.

Тушса илгимга ити, азбас ниёзу меҳрдин,
Ани мен Мажнун қўлидин элга қутқармоқдур иш.

Май тағорин тут десам, соқий, тожонмаким, санга
Иш ани тутмоқ ва лекин бизга сипқармоқдур иш.

Телбараб ҳар дам бўлур ғойиб Навоин, нечаким,
Бизга ани ақл кўйи сари бошқармоқдур иш.
248

Оҳким, ул шўх эрур ҳам моҳваш, ҳам шоҳваш,
Балки ҳам қулдур анга юз шоҳваш, минг моҳваш.

Гар қуёш эрмас юзунг, невчун нишотим мазранн
Тобидин айлаб қуруқ, рангимни қилди коҳваш.

Кўнглум олиб будурур мақсуд ангаким ўртагай,
Буким ўзни дилситоним кўргузур дилхоҳваш.

Васл аро ўзни хаёл айлаб нишотим бордур,
Сойил андоқким ясағай ўзни аҳли жоҳваш.

Эй қуёш, оҳим не тонг оламға солса рустахез,
Ҳар дамим гардунға чунким шуъла тортар оҳваш.

Ўздин огаҳ эрмон, огоҳе керак сарвақтима,
То ул огаҳ давлатидин бўлғамен огоҳваш.

Эй Навоий, гар ҳидоят етса йўлға киргамен,
Гарчи муғ дайрида ҳоло бор эсам гумроҳваш.
249

Базми васл ичра манга тутти қадаҳ ул маҳваш,.
Бода хуш, базм хуш — ул иккисидин соқий хуш.

Бир-бир офоқ элин ўлтурди, не бир-бир — минг-минг,
Оллоҳ-Оллоҳ, не бало қотил эмиш ул маҳваш.

Лаъли кўнглумни чекиб, ғамзаси қоним ичти,
Нечаким бу бири хунхор эрур, ул дилкаш.

Тавсани чарх уза гўёки қуёшдур сойир,
Шаҳсуворим чу қилур жилва, миниб кўк абраш.

Лаби ҳайвон суйидин гар мени қилди фориғ,
Не ажаб, бода эрур хору қилур дафъи аташ.

Ҳусн чун жилва қилур, оқу қорада нўқ фарқ,
Кишига келса бало — хоҳи хито, хоҳи ҳабаш.

Сарви нозим қошида келди Навоий тўби
Ламским, суврати хатти ўқидим ани ламаш.
250

Қадинг ниҳолики боғи ҳаёт тарфини тутмиш,
Магарки Хизру Масиҳо сую ҳавосида бутмиш.

Кўнгулнн гавҳари ишқингки равшан айлади, гардун
Магар бу упни дурри шабчароғ бирла ёрутмиш.

Кўнгулни қон ёшу гоҳи юзум била овутурмен.
Сариғ-қизил била андоқки халқ тифлин овутмиш.

Дедингки, ҳажр аро бер ишқ сўзу тобиға таскин,
Киши тамуғда қачон кўнглининг ўтини совутмиш.

Кўнгулга ҳар неча сабру қарор панди берурмен,
Бирини, войки, бишқармайин, бирини унутмиш.

Умнд нахлини ашким била не тоза қилайким,
Самуми ҳажр ани кул айламиш деманки, қурутмиш.

Навоий, эмгак ила дема тарки ишқим этибдур,
Қачон замири уйи гирдиға бу ишни ёвутмиш.
251

Неким қилур, кўрунур ул бути ситамгар хуш,
Чу нозу ишза била базмдин чиқар сархуш.

Юзунгда хуш кўрунур жоми лаълинг, ул янглиғ
Ки, тоза гулшан аро лаълранг соғар хуш.

Қамарнинг икки ёнида Суҳайлу Зуҳра кеби.
Кўрунди ики қулоғинда дурру гавҳар хуш.

Кўзунгки ораз уза ётти — хуш кўрундики, бор
Ғазола ётмоқ учун лола барги бистар хуш.

Не навъ жинси башар суҳбатини хуш кўргай,
Биравга бўлса паризоди ҳур пайкар хуш.

Мену жамолин анинг бир кўрарга бермак жон,
Агар бу нохуш эрур аҳли давр аро, гар хуш.

Навоиё, санга гар ёрдин ғараздур, ёр
Жафову лутфини кўрсанг керак баробар хуш.
252

Юзу энгида мунча латофат бўлур эрмиш,
Қошу кўзида мунча ҳам офат бўлур эрмиш.

Ҳуснидин анинг ҳур итиб қочди, парий ҳам,
Бир одамида мунча латофат бўлур эрмиш.

Моҳим юзини чунки қуёш кўрди — тутулди,
Мунча фалаки элда касофат бўлур эрмиш.

Лаълинг майиға чашмаи ҳайвонни қилиб зам,
Усрукрак эрур мунча сарофат бўлур эрмиш.

Жавр этганида ўлмас эдим, гар анга сўнгра,
Билсам эдиким, лутфи изофат бўлур эрмиш.

Кирганда бало даштиға фикр эткай эдим гар,
Юздин бири, билсамки, маҳофат бўлур эрмиш.

Дебтурки: Навоий сўзининг бандасидурмен,
Бу лутф ила ул шаҳда зарофат бўлур эрмиш.
253

Эй мусаввир, лутф этиб сизғил мени жононға тўш,
Уйлаким, тушкай юзи бу дийдаи ҳайронға тўш.

Юзи бўлсун юзума тўш, қадди ҳам тўш қаддима,
Лек жонпарвар лаби лаълини тарҳ эт жонға тўш.

Рўбарў ҳар узви ҳар узвумға тўшдек тушмагай,
Юзи кўзгуси вале бу дудлиғ афғонға тўш.

Кўксини кўксумга тўш сизғил демонким, тушмагай
Нозанин жисми анинг бағримдағи пайконға тўш.

Оллоҳ-Оллоҳ, телбалик солди хаёлоти муҳол
Кўнглума, йўқса не лойикдур гадо султонға тўш.

Қайси ёнким итларин тарҳ айлагунгдур базм аро,
Сиз мени туфроққа юз қўйғон вале ул ёнға тўш.

Чекти чун ҳар кимсани бир ишга тўш килки қазо,
Оҳким, бу телбани қилди рақам ҳижронга тўш.

Айш жомин тутманг, эй даври тараб соқийлари,
Бизгаким, чарх этти бизни меҳнати давронға тўш.

Эй Навоий, телба кўнглум зор танға келмади,
Токи эл мажнунни бир кўрсатсалар вайронға тўш.
254

Чекиб жон риштасин чобуксуворимким, каманд этмиш,
Кўнгул сайдин ҳамоно ул каманди бирла банд этмиш.

Фироқ ичра ажал заҳрин тут, эй соқийки, ишқ андоқ
Ачиғ шарбатни бу қотиқ маразға судманд этмиш.

Тўкулмак қонингиз кўйида, ушшоқ, орзу қилманг
Ки тиғи ишқ бу давлатқа бизни аржуманд этмиш.

Бул оҳимдин фалакка етсанг охир ишқи Мажнунким,
Бу ел имдод ила ул шуълани андоқ баланд этмиш.

Бу ҳам хуштурки, мониъ бўлғай эл наззора айларга,
Буким майдонида хоки таним гарди саманд этмиш.

Аниким севдиму юз минг балоға учрадим, йўқким
Манга ёлғузки, юз минг мен кеби бедилға панд этмиш.

Ризо берким, қазоға йўқ тафовут, кимса юз қатла
Не келса оллиға хурсанд ёхуд бад писанд этмиш.

Сиёсат айларам мужгон синони бирла мундоқким,
Кўзум ул юзга густохона боқиб баҳраманд этмиш.

Навоий тарки зуҳду илм қилди, токи дилдори
Ичиб май туну кун худройлиқ бирла лаванд этмиш.
255

Нечакнм қатл била ноз эрур ёрға иш,
Ўлмаку арзи ниёз ўлди мени зорға иш.

Хаста кўнглум тиласа васли шифосин, не ажаб,
Ғайри сиҳҳат не ҳавас бўлғуси беморға иш.

Банди зулфида тилар кўнглум ўзин маҳкамроқ,
Гарчи махлас талаби бўлди гирифторға иш.

Қони тўлған неча дин аҳлин асир этти кўзи,
Бўлди пайдо яна ул кофири хунхорға иш.

Марҳам ўрниға кўнгул захмини тирмар ул шўх,
Дўстлар, саъб тушубтур бу дили афгорға иш.

Ўлтурур ўткану қолған бошоғи кўнглумда,
Эй фалак, қатлим эрур собиту сайёрға иш.

Жуз зафо аҳлиға саргашталик этмак ойин,
Гўйиё қисмат эмас гунбади давворға иш.

Олам аҳлида чу йўқ ёрки, меҳр ўлғай иши,
Сен қиёс айлаки, не бўлғуси ағёрға иш.

Эй Навоий, ўзунгга олам ишин осон тут,
Гар десанг тортмасун эл буйла душворға иш.
256

Ул ой гар айни усруклуктин уйқу майлиға ётмиш,
Вале бир кўз юмуб очқунча юз минг фитна уйғотмиш.

Висолинг байъида суд этмиш ул тожирки, Юсуфдек
Агар минг бандаси бўлса, барин бу важҳ учун сотмиш,

Тўла гавҳар ақиқинг ҳуққасидин баҳри ашким кўр
Ки, кўк анжум била дурлуқ садафдек қаърига ботмиш.

Сочинг савдосидин хайли малак мажнунваш ўлмиш бил,
Магарким олами арвоҳқа атрини бутратмиш.

Чаманда нақш банди номия кўп сарву гул нақшин
Чиқармиш, қайси бирни сарви гулрўюмға ўхшатмиш.

Ўқидин пар чиқармишменким, ул турки хаданг афган,
Қаёнким ғамзасининг новакин чекмиш, манга отмиш.

Қадаҳдин жон топибмен, гўйиёким нўшлаб соқий
Ани мамзуж этарда оби ҳайвонднн анга қотмиш.

Замон аҳли замона ранги бирла бевафодурлар,
Замона аҳлиға гўё замон ўз феълин ўргатмиш.

Навоий хасталиғдин дам урарға қуввати йўқтур,
Ани гўё вафосизлар жафоси асру эмгатмиш.
257

Эй жамолингнннг хаёли хотири вайронда нақш,
Шамсадин қолған асар янглиғ бузуғ айвонда нақш.

Тегди бир новакки, саҳмидин ўлуб эрдим, валек
Янги жон топтим анинг отин кўруб панконда нақш.

Кеча ул гул фурқатидин, кундуз атфол илгидин
Хору хора заҳмини кўр бу тани урёнда нақш.

Оразинг нақшики чиқмас тийра кўнглумдин даме,
Қилдилар гўёки Юсуф сувратин зиндонда нақш.

Эй мусаввир, сизмағил Мажнуну Лайли сувратин,
Бас мену ёрим ҳадиси сафҳаи давронда нақш.

Нақш судин чун бўлур зойил, ажабдурким, эрур
Йиғлаған сойи хаёлинг дийдаи гирёнда нақш.

Даҳр элидин гар вафо Қилдинг тамаъ, эй соддадил,
Истадинг амреки, тутмас, ҳайнизи имконда нақш.

Қилди кўп девонни эл нақши нигор, аммо эмас
Уйлаким, қилдим нигорим васфини девонда нақш.

Боғламас нақш улки бўлғай сендин ўзга ёр учун,
Базми дард ичра Навоий боғласа ҳижронда нақш.
258

Шафақ жинсин қуёш зарриштасидин чорқаб қилмиш,
Шафақгун қилғали меҳр аҳлининг ашкин сабаб қилмиш.

Санга тақлид қилмиш гулки, осиб кўза бўйнидин,
Тикан устига ани турғузуб гардун адаб қилмиш.

Фалак жавфи тўла заҳр ўлса, мунча қатл эмас мумкин
Ки, анфоси Масиҳ ойин била ул нўшлаб қилмиш.

Замонда бул-ажаб осеблар солмиш, фалак токим
Бу янглиғ ул замон ошуби таврин бул-ажаб қилмиш.

Не умр ўлғай мангаким, маст бебоким мени ногаҳ
Тирик кўрганда ўлтурмиш ва гар ўлсам, ғазаб қилмиш.

Жамол авроқида ҳар нукта бор ул юзда зоҳирдур,
Магар ул сафҳани даврон боридин мунтахаб қилмиш.

Мени девонаға юз шиква бор ўз қавму хайлимдин
Ки, Мажнунға не турлик зулмким қилмиш, араб қилмиш.

Сен ани истамакдин тинмағил бир лаҳзаким, солик
Агар матлуб топмиш, андин эрмишким, талаб қилмиш.

Висол аҳли, сизу айшу фароғатким, Навоийға
Азал қассоми рўзи ишқ аро ранжу тааб қилмиш.

259

Менга номеҳрибон ёр ўзгаларга меҳрибон эрмиш,
Менинг жоним олиб, ағёрға оромижон эрмиш.

Тан узра эмди фаҳм эттим ададсиз тоза доғимни
Ки, ҳар бир-бир қорарған шоми ҳажримдин нишон эрмиш.

Бузулған кўнглум атрофиндағи захм ичра новаклар
Балият қушларию захм аларға ошён эрмиш.

Рақиби синдуруб кўнглину мен йиғлаб анга, лекин
Су келтирмак ҳамону кўза синдурмоқ ҳамон эрмиш.

Балият даштида зоре кўруб Мажнун соғинғайлар,
Кўнгул отлиғ бизинг овораи бехонумон эрмиш.

Хаёлинг хайли кўнглум даштида чун қилдилар манзил,
Ҳар ўт ёққан ер ул манзилда бир доғи ниҳон эрмиш.

Замон ошубидин кўнглумга юз шиддат етар эрди,
Чу фаҳм эттим — мунга боис ул ошуби замон эрмиш.

Агарчи мен ёмонмен, яхшидурким муътарифдурмен,
Ўзин яхши тасаввур айлаган мендин ёмон эрмиш.

Навоий назмини кўрдум қуёш лавҳиға сабт эткан,
Буюрған ани олий қадр шоҳи хурдадон эрмиш.
260

Лабинг бу хастаға невчун такаллум этмади иш
Ки, бир сукунж била ҳосил этса юз олқиш.

Отар ҳамиша қоши ёси бирла ғамза ўқин,
Агарчи бўлмас ўқ отмоқ, йўқ эрса ёда кериш.

Бошоғларингму экин бағрим ичра ё қолди
Итинг чу туъма учун анда маҳкам айлади тиш.

Тариқи ишқ аро комилдурур кўнгул, не ажаб,
Камол топмоқ этиб ишни ишқ ила варзиш.

Заиф жисмни то тиғи ёрди — нолонмен,
Нечаки чиқмас уни, неча чок бўлса қамиш.

Чекар гул оллида булбул фиғон, магар билди
Ки, ўтса васл баҳори, хазони фурқат эмиш.

Навоий, асра ниҳон ишқ нуктасин зинҳор
Ки, ишқ пири манга ёшурун бу нукта демиш.
261

Манга бор ул санами раъно хуш,
Кўрунур ўзга санамлар нохуш.

Ёлғуз ани севарамким, манга бор
Ул хуш, ўзга киши йўқ асло хуш.

Халқ нохушлиғидин қайда ғамим,
Бор эса ул санами зебо хуш.

Юзунгга юз қўяйин хат ораким,
Сабзада келди гули раъно хуш.

Кеча ҳижронида май тортар эдим,
Кирди гул гулрухи маҳ сиймо хуш.

Менда юз биймки, тутқач олибон,
Чекти ул шўхи қадаҳпаймо хуш.

Дайр аро ўзни, Навоий, хуш тут,
Чун келибтур санга ул тарсо хуш.
262

Невчун юзида қаҳр ила чин зоҳир айламиш,
Хуршид чашмасида киши мавж кўрмамиш.

Васлинг сўзин эшиткач этар кўнглум изтироб,
Соғинмағил аники, фироқингда тўхтамиш.

Лаълингни истамонки оғиздин чиқарғамен,
Бир хастадекки, жонини оғзинда асрамиш.

Бўлдим ҳалок—чун белига боғлади камар,
Қатлимға гўйиё белин ул шўх боғламиш.

Беморлиғда жон итига қилмишам нисор,
Кўйи сари келибки сўнгакимни судрамиш.

Соқий, кетур қадаҳки, чу ғам айламиш ҳужум,
Бу етмайин кўнгулдин алар барча бутрамиш.

Юз пора кўнглиники Навоий йиғиб эди,
Ул шўх кирмишу яна борини қўзғамиш.
263

Не хам қошлардурурким, ҳасрати қаддимни ё қилмиш,
Не кирпиклар ўқиким, рўзгоримни қора қилмиш.

Не печу тоби ҳадсиз доми зулф эркинким, очилғач,
Демай кўнглум қушиким, уйла юзни мубтало қилмиш.

Не кўзлардурки, олмиш кўз юмуб очқунча кўнглумни,
Қилиб ҳар гўшада бемору қисми юз бало қилмиш.

Не ораз лоласидурким, кўнгулни қон этиб дарди,
Тугон қўйған била дафъиға ул қоннинг даво қилмиш.

Не нозук хўй эрурким, айламиш ўтруда юз дашном,
Гадоеким анинг зулфу кўзу қаддин дуо қилмиш.

Биравким, жаннату дўзах сўзин шарх айламиш, гўё,
Киноят важҳи бирла васлу ҳижронни адо қилмиш.

Ажаб кўр ишқ ароким, мўр этарга аждаҳоларни,
Фусундин мўрхатлар қайди зулфин аждаҳо қилмиш.

Қазодиндур манга ишқ ўйнамоқ, эй носиҳи нодон,
Кўрубсенму киши ҳаргизки, тағйири қазо қилмиш.

Навоийдек халосим йўқ эди ул ғамза куфридин,
Хусусан зулфи зуннори доғи бўйнумға тоқилмиш.
264

Латофатда юзунг ҳам гул эмиш, ҳам гулситон эрмиш,
Ҳаловатда лабинг ҳам жону ҳам оромижон эрмиш.

Бу маънидинки доим чун ниҳондур ул парий кўздин,
Иши жону кўнгулга ўртамак доғи ниҳон эрмиш.

Ити бағримни ер чоғда аёғи қонға булғанди,
Кўзум боғида гул анинг табонидин нишон эрмиш.

Шарарлар бирла оҳим дудини саҳрои ишқ ичра
Киши кўрса, гумон қилғай: минг ўтлуғ корвон эрмиш.

Чаманда ҳар сари қилдим гули раъно гумон, ул худ
Сариғ гул жомида гулгун сиришким бирла қон эрмиш.

Соғиндим кўйида ҳар кеча итлар ноласи, лекин
Начукким телба ит ушшоқ кўнглидин фиғон эрмиш.

Тўкуб май муҳтасиб, мен йиғладим, лекин ул усрукка
Су келтирмоқ ҳамону кўза синдурмоқ ҳамон эрмиш.

Фано дайрики гардун ҳиснидин маҳкамдурур, билдим
Ки, гардун зулмидин фақр аҳлиға доруламон эрмиш.

Навоийни дедим ишқ ичра сомоне топиб эркин,
Вале кўрдум — ҳамул девонаи бехонумон эрмиш.
265

Ишқ кўнглунгга солиб дард, ани қон этмиш,
Ол кисват била кофирни мусулмон этмиш.

Кўзларинг шўхлуғидинки эл эрди гирён,
Ани бир шўх кўзи ишваси гирён этмиш.

Эмди аҳволима шоядки ичинг куйгайким,
Шарари кўнглунг аро ишқ ўти пинҳон этмиш.

Билгасен тиғи фироқинг била кўнглум чокин,
Эмдиким ҳажр санга чоки гирибон этмиш.

Хори ҳижрон танига чун тикилур англағасен,
Улча жонимға менинг ханжари ҳижрон этмиш.

Сенча кимдур боқибон кўзгуга ошиқлиқ қил,
Кўнглунг ар чошни ишқ ила туғён этмиш.

Эй Навоий, магар оҳинг ани тутмишки, кеча
Нечаким сен чекибон оҳ, ул афғон этмиш.
266

Септи тун мушкига сийми судадин кофур қиш,
Айш учун оқу қорани айлади масрур қиш.

Гарчи Ҳиндистонда қор ўлмас, вале оқ рахтини
Ёйди Ҳиндистон кеби бу тунда номақдур қиш.

Гар эрур занг аҳли зулмони ва лекин қор ила
Қилди тун зангисини аҳли сафову нур қиш.

Бода оқ уй ичра ичмак расм эрур қиш бўлғали,
Ҳақ юзин оқ айласунким, қўйди хуш дастур қиш.

Базмни ўтдин қизитти, базм аҳлин бодадин,
Саҳв эмишким, бўлди совуғлуғ била машҳур қиш.

Қиш эмиш май боиси, зоти бурудатдин бирав
Зуҳд этиб совуққа гар тўнгса, эрур маъзур қиш.

Уйи вайронларға қаттиғдур, вале бил муғтанам,
Бўлса кулбанг май била асбобидин маъмур қиш.

Мулки Жам истар эсанг, албатта чек жоми сабоҳ,
Кечаги майдин сени субҳ айласа махмур қиш.

Эй Навоий, дўзах эрмиш гард ила иссиғ булут,
Қору муз бирла совуғдин бор эса маҳжур қиш.
267

Ҳуши йўқ кўнглум жунун даштида бир шайдо эмиш
Ким, анинг қошида Мажнун асру-кўп доно эмиш.

Тутти сариғ лолалар рухсори ашким бирла ранг,
Дема, эй раънои гулрухким, гули раъно эмиш.

Ҳар бир оҳим дудининг мадду саводин кўрган эл
Зулфи ҳажринда, соғинғайларки, бир ялдо эмиш.

Телба кўнглум ҳолини билмак таманно айладим,
Йиллар эрмишким, жунун даштида нопайдо эмиш.

Дедим: ислай анбарин зулфунгни ол, бошим эваз,
Дедиким: сен телба бошинда ажаб савдо эмиш.

Эй ғаний, ушшоқдин мустағний ўлдунг, билмадинг
Ким, фано аҳлиға султонлиғдин истиғно эмиш.

Англамас эрдим Навоий ҳолин ул ой кўйида,
Ҳар кеча то субҳ иши фарёду вовайло эмиш.
268

Жавзо кунидин доғи ул чеҳра жамил эрмиш,
Ялдо тунидин доғи ул зулф тавил эрмиш.

Ҳар қатра кўнгул қони жон берди ўлук танға,
Ҳосиятини сўрдуқ— лаълингға қатил эрмиш.

Гулзор аро нилуфар очилди, гумон эттим —
Хол ўрниға ҳар юзда бир нуқтаи нил эрмиш.

Ҳижрон туни дафъ ўлғач, билдимки, юз очибсен,
Хуршид вужудиға тонг нури далил эрмиш.

Овора кўнгул истаб жон тандин олур ишқинг,
Ул телбагаким итмиш гўё бу кафил эрмиш.

Ойини қаноат тут, иззат тилар эрсангким,
Эрмиш тамаъ аҳлидин ҳар кимки залил эрмиш.

Кўнглини Навоийнинг олсанг, назар айлаб кўр
Ким, дард ила доғ ичра жони не қатил эрмиш.
269

Сувратингдур уйла кўнглум байтулэҳсонида нақш,
Ким, парий тимсоли шаҳнинг қасри айвонида нақш.

Анга ёндошмоқ менинг ҳаддим йўқ, эй суврат нигор,
Чексанг анинг нақшини, қилма мени ёнида нақш.

Гўй қилғанда бошимни юқти ҳар ёниға қон,
Лайлию шингарф ила соғинма чавгонида нақш.

Жисми урёнимки, кўп толпинди тоғу дашт аро,
Хору хородин, тамошо айла, ҳар ёнида нақш.

Зор кўнглум ё мусаввир бўлди, ё сувратпараст,
Ҳар тарафким сувратингни қилди вайронида нақш.

Зуҳд аро йўқ жуз малолат, негаким, килки қазо
Айш тарҳин қилди жоми бода давронида нақш.

Ул парийким, ҳажридин ўлди Навоий, эй рафиқ,
Сувратин қилдурғасен зинҳор девонида нақш.
270

Сарви раъно қаддидин раъно қадинг чолок эмиш,
Оташин гулдин гули рухсоринг оташнок эмиш.

Улки айтур кўнглакинг ул гул ғамидин чок эмас,
Англамайдур беғами ғофилки, кўксум чок эмиш.

Базмдин усрук чиқиб тўкти улуснинг қонини,
Аҳли дин, қочингким, ул кофир ажаб бебок эмиш.

Ишқим ўтин шохаи тўби уруб паст истаган,
Билмадинг, ул шох бу ўт оллида хошок эмиш.

Тушта Мажнунни ҳазину зор кўрдум, англадим
Ким, бир ой ҳажридин ул ҳам мен кеби ғамнок эмиш.

Бир қуёш ҳажри мени ҳолимға қўймас заррае,
Демангиз бу ишга боис анжуму афлок эмиш.

Воиз айтур ҳур уммиди бирла ул ой таркин эт,
Эй Навоий, кўрки, ул пургўйи беидрок эмиш.

СОД ҲАРФИНИНГ САНАМЛАРИНИНГ СИЙТИ «БАДОЕЪ»ДИН

271

Бир киши ўзни қилур аҳли фано базмида хос
Ким, қилур ўзлуки бирла ўзидин ўзни халос.

Дарду ғам хосларидинмену ўлмакдур ишим,
Бўлур эрмиш ғам ила дардға бу навъ хавос.

Бўлмайин ғарқи фано, истамағил гавҳари васл,
Дур топилмас, киши то баҳрда бўлмас ғаввос.

Қилмай ул Зуҳра жабин базмда бир даври симоъ,
Не учун бўлди экин шефта кўнглум раққос.

Менки кўз қонин оқиздим, оқизур ҳажр доғи,
Қоним ул қон учун ийнак қилиб изҳор қасос.

Фатҳ толибға етишмас, агар эрмас мухлис
Ким, ўшул фотиҳанинг лозимасидур ихлос.

Файзи ом истар эсанг, айла Навоий ўзни
Бу фано дайри аро муғбачалар базмиға хос.
272

Эй кўнгул, зоҳир этиб ишқинг ўти доғиға ҳирс,
Булбул ул навъки гулшан гули яфроғиға ҳирс.

Уйлаким, кўр гадо куҳли басират тилагай,
Кўзума рахшинг аёғи изи туфроғиға ҳирс.

Бўлди Фарҳод ила Мажнунча кўнгул мундоқким,
Кўргузур дашти жунун бирла бало тоғиға ҳирс.

Ёр бедиллариға қайда кўнгул берсунким,
Иш анга бўлди улустин кўнгул олмоғиға ҳирс.

Гар ҳарис ўлсам анинг кўйи тавофиға не айб,
Бўлур эл табъида фирдавси жинон боғиға ҳирс.

Даҳр аро маст ила ҳушёр тамаъ зоридурур,
Негаким ғолиб эрур усрук ила соғиға ҳирс.

Қуллуғи доғидин озодалиғ иқболи етар,
Не ажаб, бўлса Навоийда ғаминг доғиға ҳирс.
273

Гар этти ишқини аҳли жаҳон учун тахсис
Валек ҳажрини бу нотавон учун тахсис.

Висол айшини махсусларға қилди рақам,
Нечукки, ҳажр ғамин мен ёмон учун тахсис.

Демангки, қатлиға махсусменки, айлабдур
Қиличи кесмакида имтиҳон учун тахсис.

Чу боғ эрур ватанинг, шодмон бўл, эй булбул
Ки, ғамғадур мени бехонумон учун тахсис.

Бошимни туфроғ эт, эй муддаию ташламағил
Ки, ани қилмишам ул остон учун тахсис.

Агарчи даҳр элида меҳр йўқ, сипеҳр этмиш
Бу ишни ул маҳи номеҳрибон учун тахсис.

Хуш улки, ёр Навоийни қилмайин мазкур
Деди, жафони қилибмен фалон учун тахсис.
274

Эй доғи меҳнатингға мени мубталоға ҳирс,
Ул навъким, дирам сари бўлғай гадоға ҳирс.

Ҳажрида васлин истабон айлармен изтироб,
Кўргузган эл кеби мараз ичра давоға ҳирс.

Мен даври рўзгор қоралиғин истарам,
Қатлимға тонг йўқ ул кўзи қоши қороға ҳирс.

Маҳруммен висолидин, ушбу эмиш асар,
Ҳар кимки зоҳир айласа бир муддаоға ҳирс.

Атфол ғунча узгали онча ҳарис эмас
Ким, бор кўнгуллар олғали ул дилрабоға ҳирс.

Мен чеккали жафосини ҳирс айларам аён,
Не тонг, агар ул айласа зоҳир жафоға ҳирс.

Соликка ҳеч мазҳаб аро ҳирс хўб эмас,
Илло бу эски дайрда жоми фаноға ҳирс.

Маҳрумлуқ ҳарисқа ойин эрур валек
Васли ишида кирмайин ўтмас ароға ҳирс.

Дарду ғамин кўп истаю бўлди Навоийға
Мунча керакмас эрди бизинг бенавоға ҳирс.
275

Эрур ишқинг мени маҳзунға махсус
Ки, Лайли дардидур Мажнунға махсус.

Қўюнг, эй сарву савсан, жилваким, бор
Бу иш ул қомати мавзунға махсус.

Кўруб маст айламак лофин қўй, эй май
Ки, бу бор ул лаби майгунға махсус.

Қўй, эй ой, тунни ёрутмоғниким, бор
Бу иш ул ҳусни рўзафзунға махсус.

Кўзум гирдоби жисмимни чўмурди,
Эмас бу Дажлаву Жайхунға махсус.

Манга бемеҳр сенсен ҳам, фалак ҳам,
Бу иш бор ой ила гардунға махсус.

Навоий, оташин гул ғунчасидек
Эрур куймак сени дилхунға махсус.

ЗОД ҲАРФИНИНГ ЗАМИРОН БЎЙЛАРИНИНГ  ЗИЁСИ «БАДОЕЪ»ДИН

276

Файз тақвида чу нўқ бил ким эрур, эй муртоз,
Мабдаи файз кўпу майкада пири файёз.

Ботину зоҳиринг аҳволини кўр ким қилмиш
Зойиъ ул бирни хавотир, бу бирисин ағроз.

Пир нутқи кетарур ужбу риё бирла ҳасад,
Исо ўлди чу муолиж, нетар этмай амроз.

Фард бўл динию уқбодин, агар васл керак,
Истаган ёрни кавнайидин этсун эъроз.

Кирғовул қорда ёшунған кебидур айбларинг,
Элга бас зоҳир, агарчи сен этарсен иғмоз.

Кўзунг оллида хатинг мушки чу кофур ўлди,
Кўр ани, гар кўзунга кирмади эрса бу баёз.

Кимки иллаллоҳ ила кўнглига истар пайванд,
Нафъи лосидурур элдин кесилурга миқроз.

Қилма кўнглунгни савол аҳли каду кажкули,
Солма бир зарфқа юз навъ мухолиф ағроз.

Дўст ёди тирик асрар чу Навоий кўнглин
Ғайр зикри била доим нега бўлғай ҳамроз.
277

Баслиға жон истар ул ҳури малаксиймо эваз,
Мунча билмаским, эмас юз жон анга асло эваз.

Ул парий побўсин айлар ваъда, ваҳким, топмағум
Бўлса юз минг жон мени девонаи шайдо эваз.

Жон лабиға бердиму еткурса басдур қатрае,
Лаъли теккан майдин ул шўхи қадаҳ паймо эваз.

Тўбию кавсар санга, эй воизу бўлсун, манга
Ул лаби гўё била ул қомати раъно эваз.

Риштаи динимни узди, лек басдур қилса лутф,
Риштаи зунноридин ул маҳваши тарсо эваз.

Ғофил ўлма ёрдинким, бир нафаслиқ ёдиға,
Солик оллинда эмас дунёю мофихо эваз.

Йўлида ўлсанг, Навоий, еткура олур санга
Юз туман жон рахши гардидин бизинг мирзо эваз.
278

Қилған эрмиш нотавон сарвиравонимни мараз,
Зор ўларменким, қилибтур зор жонимни мараз.

Чу топар озор жононим мараздин, йўқ ажаб,
Айласа озурда жони нотавонимни мараз.

Гар маразнинг лозими дард ўлди, билмон, эй кўнгул,
Дардманд этгайму, оё дилситонимни мараз.

Садқаси айланг мени мардудни, эй дўстлар
Ким, заиф этмиш улустин тонлағонимни мараз.

Дардлиғ кўнглум ҳалокин истарамким кўйида,
Йиқмиш ул овораи бехонумонимни мараз.

Юз туман мендек куҳан пир ўлса анинг садқаси,
Қилмасун озурда, ё раб, навжувонимни мараз.

То мариз ўлмиш нигорим — қон тўкар гирён кўзум,
Эй Навоий, дей олурмен — тўкти қонимни мараз.
279

Эй, қуёш васфин демактин, моҳи рухсоринг ғараз,
Оби ҳайвон зикридин лаъли шакарборинг ғараз.

Улки, дебтурлар бадан бўстонида руҳу равон,
Аҳли маъни оллида қад бирла рафторинг ғараз.

Жилвагар кавсар зулолида қуёшнинг ламъаси,
Кўзгу ичра чеҳра аксидин намудоринг ғараз.

Сайл мавжидин рақиби хона пардозинг мурод,
Абр сайридин саманди барқкирдоринг ғараз.

Эй кўнгул, Фарҳод тоғи бирла метин захмидин
Дарду меҳнат шиддатидин жисми афгоринг ғараз.

Ул қуёшқа, эй фалак, ҳар заррани зор этмакинг,
Зарраи мақсуд йўқ жуз бизга озоринг ғараз.

Эй Навоий, умр бобида вафосизлиқ сўзи
Ким, бўлур мазкур, эрур шўхи жафокоринг ғараз.

ТЕ ҲАРФИНИНГ ТАННОЗЛАРИНИНГ  ТАРОВАТИ «БАДОЕЪ»ДИН

280

Дайр пири хидматида қилса ҳар хаммор шарт,
Ким белин руст айлагай, аввал эрур зуннор шарт.

Шарт қилдимким, вафосизларни эмди севмайин,
Ишқ зўр эткач вале ботил бўлур бисёр шарт.

Тавба қилмоқ истар эрсанг, қилма даъво ошкор,
Тенгрига топшур ўзунгни, қилмағил изҳор шарт.

Ишқни жабборлар фаҳм айламаслар, негаким,
Бордур анда жон решу хотири афгор шарт.

Бўлмағил озурдаву озурда қилма кимсани,
Фақр ойинида невчунким эмас озор шарт.

Шарт ила даъво фано ичра эмас шарти адаб,
Беадаблиғдиндур, этса шайхи даъвивор шарт.

Солик эрсанг, ишга машғул ўл, вале дам урмағил,
Ким, бу йўлда шарт эрур кирдор, эмас гуфтор шарт.

Истар эрсанг тенгрини, бутларни синдурким, эрур
Ушбу йўлда динию уқбодин истиғфор шарт.

Эй Навоий, чархдин жуз эгрилик кўз тутмаким,
Ҳожат эрмас қилмоқ ани чархи кашрафтор шарт.
281

Гул уза анбар ёйилди, зоҳир эткач ёр хат,
Орази гулнор уза ким кўрди анбарбор хат.

Хаттини кўрдик лаб узра, гар зумуррат хат киши
Кўрмади лаъл узра ё шингарф уза зангор хат.

Демаким, хат ёзмадинг ҳажримдаким, элтур киши
Йўқтурур, лекин ётур ҳужрамда юз тумор хат.

Ул парий қасрида хомам нўгидин, оҳ, ўқ келур,
Оҳ ўқи бирла ёзар ҳолатда мажнунвор хат.

Қонима ҳижрон агар хат олмамиш, не важҳдин
Ашки гулгундин аён қилмиш сариғ рухсор хат.

Ул қуёштин айру сариғ чеҳрам устурлобдек,
Кўргузур тирноғ ила беҳад рақам, бисёр хат.

Жоми Жам даврида шавкат аҳлининг тарихидур
Ким, аён айлабтурур ул соғари заркор хат.

Даври гардун сайридин тузлук таваққуъ қилмаким,
Мумкин эрмас мустақим этмак рақам паргор хат.

Ёр хаттидин Навоий хаста кўнгли заъф этар,
Заъфқа мужиб бўлур, чун кўп ўқур бемор хат.
282

Хат чиқардинг, қилма ҳусну ноз аро эмди ғалат
Ким, яна бедод қилман деб юзунг кўргузди хат.

Қўйки, мовий ёғлиғингни юздин олмай бир замон,
Не учунким, хуш кўрунур зарварақ узра шамат.

Боқмади ҳолимға айни ноздин усрук кўзунг,
Нечаким оллинда ёлбордим, боқардим ҳар намат.

Хомадек гарчи қурубмен қатл учун шақ қилғали,
Кўксум ул шўх истамайдур тиғким, истар миқат.

Асру беандом эрур тўбию шамшод асру паст,
Қоматингдур муътадил, мен толиби ҳадди васат.

Шоми ҳижримға агар йўқ субҳ, хуштур интиқом
Ким, фалак бўлди фироқим тоғи оллинда сақат.

Эй Навоий, ул паридин одамилиғ кўрмадинг,
Улки соғиндинг парини одами қилдинг ғалат.
283

Юзу лаълингдин топар ҳар лаҳза кўнглум инбисот,
Уйлаким, хотирға юзлангай гулу мулдин нишот.

Оразингни ой десам йўқ айб, чун кўргузмадинг,
Эй қуёш, чеҳрангни очким, яхши айлай эҳтиёт.

Айласам зоҳир анинг меҳрин маҳалли рашк эмас,
Зарраға не бўлғуси хуршид бирла ихтилот.

Дилбаро, базминг бисоти нотавон ушшоқдин
Чун тўлубтур, ғофил ўлмаким, эмас холи бисот.

Ҳажрдин етмак висол ичра не мумкин сабрсиз
Ким, тамуғднн ўтти учмоғ сари қатъ этмай сирот.

Боғлама кўнглунгни бу манзилға, невчунким, эрур
Бир янги меҳмон ери ҳар лаҳза бу эски работ.

Эй Навоий, даҳр аро не келса, бўлғил мунбасит,
Гарчи лаззатсиз бўлур куч бирла қилмоқ инбисот.

ЗЕ ҲАРФИНИНГ ЗАРИФЛАРИНИНГ ЗУҲУРИ «БАДОЕЪ»ДИН

284

Уйла қилдим дафтари ишқингда ҳар дастонни ҳифз
Ким, қилур атфол сура-сураи қуръонни ҳифз.

Телбаликдин гарчи йўқтур хотиримда ҳеч ҳарф,
Лек бас хўб этмишам афсонаи ҳижронни ҳифз.

Оразу кўюнгни васф айларни қилған орзу,
Айламак авло баҳористон билан бўстонни ҳифз.

Юз балоға учраса жоним ғамидин, ғам емон,
Ҳар балиятдин керак ҳақ айласа жононни ҳифз.

Ёр дерлар айламиш кулбамға келмак ихтиёр,
Ваҳки, айлай олмоғум беихтиёр афғонни ҳифз.

Шоми зулфи қайдию меҳри узорин кўргали
Айламишмен сураи валлайлу вал-раҳмонни ҳифз.

Эй Навоий, ишқ атворини ҳифз айлай деган,
Барча ишни тарк этиб, қилсун бизинг девонни ҳифз.
285

Эй, ўлукни тиргузур чоғда суруб дурбор лафз,
Дам-бадам зоҳир қилиб лутфунг Масиҳ осор лафз,

Қаддинг ул нахлики, бори гавҳари алфоз эрур,
Оллоҳ-Оллоҳ, не қад раънову гавҳарбор лафз.

Лаъли ҳар лафзида маъни кўптурур, йўқ тифлдек,
Бир адое маъни айларда дегай бисёр лафз.

Оразинг васфида кўп сўрсам қуёш лафзин, не тонг,
Ажз эса маъни адосида топар такрор лафз.

Ҳажр аро андоқ топибдур ноладин бўғзум хирош
Ким, бўлур дарди дилим айтур замон афгор лафз.

Бемалоҳат хўбким дебо киёр бор уйлаким,
Маъни ўлғай чошнисизлик анга паргор лафз.

Эй Навоий, кўнглунгга берсанг сафо, ёр оллида
Фош ўлур сирринг, не ҳожат айламак изҳор лафз.
286

Тонг эмастур, тоби ишқингдин кўнгул гар топса ҳаз,
Не ажаб, ўт шуъласи бирла самандар топса ҳаз.

Хаста кўнглум бир лабинг қандидин, эй оби ҳаёт,
Топти ҳаз, шарбат ичиб нетти мукаррар топса ҳаз.

Жоми лаълингдин кўнгул маҳзуз бўлди, ваҳ, не тонг,
Тушса махмур илгига бу навъ соғар, топса ҳаз.

Тун-кун ул бебок май ичкандин ар ғамгин эсам,
Бок йўқ, майдин керакким ул ситамгар топса ҳаз.

Мен ютуб қон йиғларам, лаълинг ичиб соғар кулар,
Тенг қадаҳ ичкан керак эрди баробар топса ҳаз.

Ишқи комил кўрки, юз минг зуҳд бирла бодадин,
Гўйиё мен ҳаз топармен, ул саманбар топса ҳаз.

Не ажаб, аҳли хирад хушдил Навоий назмидин,
Жавҳари топқанда, тонг йўқ, яхши гавҳар топса ҳаз.
287

Кўнгулки ишқини жон ичра айлади маҳфуз,
Гуҳарни нақди ниҳон ичра айлади маҳфуз.

Кўнгулки кўйида эрди ғариб, дарду ғамин
Не бас, ғариби макон ичра айлади маҳфуз.

Начукки руҳу равон тандадур ниҳон, ишқин
Кўрингки, руҳу равон ичра айлади маҳфуз.

Юзию оғзида асраб кўнгул била жонни,
Яқинда доғи гумон ичра айлади маҳфуз.

Ёшурди доғини қонлиғ кўнгулда, ваҳ, кўрким,
Тугонни лоласитон ичра айлади маҳфуз.

Лабида асради жонимни, ишқи жон фарсой
Қурутти қонину қон ичра айлади маҳфуз.

Навоий ўлди фиғондин, бу турфароқки, анинг
Чу жонин олди, фиғон ичра айлади маҳфуз.