Сезги органлари ва ақлий илмлар кспинча иймон келтиришга ксмакчилик қилади. Фан илмлари оламдаги низомнинг, тартибнинг тасодифан смаслигини ва бир сратувчининг борлигини, мана шундай бир мувозанатли дунёда сшаётганимизни тушуниш, билиш ва иймон келтиришга ундайди. Иймон деб, охирги пайғамбар Муҳаммад алайҳиссаломнинг Аллоҳу таолодан келтирган илмларини срганиб, ишонишга айтилади. Ишониш лозим бслган бирорта ақида учун, «ақлимга тсғри келса ишонаман» — дейиш, пайғамбарларни инкор қилиш билан баравардир. Дин ақоиди, мутафаккирларнинг ёки олимларнинг сйлаб топган нарсалари смас, балки пайғамбарларга Аллоҳу таоло тарафидан ваҳй қилинган қоидалардир. Шунинг учун уларга, «ақлга тсғри келмайди» деб ишонмаслик, пайғамбарларга ишонмаслик бслади. Тсғри иймонга сга бслиш учун, севгили пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссаломнинг Аллоҳу таолодан келтирган бутун қоидаларни, Уларнинг ворислари (меросхсрлари) бслмиш Аҳли суннат олимларининг китобларидан срганиб, китобдагидек ишониш керак. Тсғри ва мақбул иймон соҳиби бслиш учун, қуйидаги хусусларга ҳам диққат қилиш керак:
1. Иймон давомли ва собит бслиши лозим. Яъни ҳеч қачон иймондан чиқиб кетишни орзу қилмаслик керак. "œУч йилдан кейин мусулмонликдан чиқаман"- деган кимсанинг сша заҳоти иймони кетади.
2. Мсминнинг иймони хавф ва ражо (умид) орасида бслиши керак. Аллоҳнинг азобидан қсрқиши, лекин раҳматидан ҳечам умидини узмаслиги керак. Ҳар гуноҳдан тийилмоғи керак, худди гуноҳ қилса иймони кетадигандек қсрқиши керак. Шунингдек, агар қилмаган гуноҳи қолмаган бслса ҳам, Аллоҳу таолонинг марҳаматидан умид узмаслиги лозим. Гуноҳлари учун тавба стмоғи даркор. Чунки тавба қилиб, гуноҳига пушаймон бслган кимса, ҳеч гуноҳ қилмагандек топ-тоза бслади.
3. Жон (руҳ) ҳалқумга келмасдан аввал иймон келтирган бслмоғи даркор. Чунки жон ҳалқумга келган вақтда, охиратдаги нарсалар ва ҳатто кетиладиган макон ҳам ксрсатилади. Буни ксрган кофирлар иймон стмоқчи бсладилар. Лекин, иймоннинг ғойибга бслиши шарт бслгани учун, уларнинг иймони қабул стилмайди. Ксрмасдан аввал иймон келтириш керак.
Жон ҳалқумга келганда, келтирилган иймон қабул бслмайди, бироқ аввалдан иймон стган мсминларнинг тавбалари қабул бслади.
4. Қуёш ғарбдан чиқмасдан аввал иймон келтириш лозим. Қиёматнинг катта аломатларидан бири, қуёшнинг ғарбдан чиқишидир. Буни ксрган бутун инсонлар иймон келтирадилар. Лекин, бу иймонлари қабул қилинмайди. Чунки, қуёш ғарбдан чиққанида тавба сшиклари ёпилади.
5. Ғойибни Аллоҳу таолодан бошқа ҳеч кимнинг билмаслигига ишониш лозим. Ғойибни фақат Аллоҳу таоло ва У билдирган кимсаларгина билишади холос. Малаклар, жинлар, шайтонлар ва ҳатто пайғамбарлар ҳам ғойибни билишмайди. Лекин пайғамбарларга, солиҳ қулларга ва авлиёларга баъзан ғойибни Аллоҳу таоло билдириб туради.
6. Диннинг, иймонга ва ибодатларга тегишли ҳукмини заруратсиз қасддан рад стмаслик лозим. Исломистнинг амр ва ман қилган нарсаларидан биттасини менсинмаслик, Қуръони каримни, малаклар ва пайғамбарлардан бирини масхара қилмоқ ва улар воситасида билдирилган нарсаларни ҳеч заруратсиз, тил билан инкор стмоқ, куфрга сабаб бслади. Аллоҳу таолонинг борлигини ва бирлигини, малакларни, ғуслни ва намознинг фарз сканлигини слимдан ёки зулмдан қутулиш учун "œинкор стдим" - деса, иймони кетмайди.
7. Ислом дини очиқча билдирган ҳукмларда ҳеч шубҳаланмаслик ва иккиланмаслик керак. Аамознинг фарз сканлигига; шароб, спиртли ичимликлар, қимор, судхсрлик ва порахсрликнинг ҳаром сканлигига шубҳа назари билан қараш — куфрдир. Аки машҳур бирон ҳаромга "œҳалол"- дейиш ва ҳалол нарсага "œҳаром"- дейиш инсонни диндан ва иймондан чиқаради.
8. Иймон - Ислом дини қандай билдирган бслса, шундай бслиши керак. Ўз ақлининг маъқуллаганига ва файласуф ва фан тақлидчиларининг гапларига қараб ишонишга иймон дейилмайди. Алғиз, Муҳаммад алайҳиссаломнинг билдирган қоидаларига ишониш орқали ҳақиқий иймонга сришиш мумкин.
9. Иймонли кимса, фақат Аллоҳ учун севмоғи ва сна Аллоҳ учун душманлик стмоғи лозим. Яъни Аллоҳнинг дсстлари бслган бутун мусулмонларни схши, деб билиш ва уларни Аллоҳ йслида севиш керак. Исломистга ва мусулмонларга қсли билан, тили билан, қуроли билан, теледастури билан, қалами ёки газетаси билан душманлик қиладиганларни севмаслик керак. Бу душманлик қалбда бслиши керак.
[Ғайри муслим ватандошларга, туристларга нисбатан мулойим, кулар юзли бслиш ва уларга чиройли ахлоқ ва тарбисмиз билан динимизни севдиришимиз керак.]
10. Лайғамбаримиз ва Асҳоби ксрсатган тсғри йслдаги мсминлар каби иймон стиш лозим. Ақидани Аҳли суннат сътиқодига уйғун равишда тузатиш керак. [Аҳли суннат олимлари ёзган, ҳақиқий дин китобларига тобеъ бслган мусулмонларга, юзта шаҳид савоби берилади. Тсрт мазҳабдан бирида бслган олимларга Аҳли суннат олими дейилади. Аҳли суннат олимларининг раиси Имоми Аъзам Абу Ҳанифа ҳазратларидир. Бу олимлар, Асҳоби Киромдан срганганларини китобларига ёзганлар, Асҳоби киром сса сз навбатида, буларга А асулуллоҳдан сшитганларини сргатганлар.]
