III. МАСАЛЛИҚЛАА ... МАСАЛЛИҚЛАА ...
ТАА ИХЛАА И, ТААªА ИФЛАА И, ТААªСИА ЛАА И
Минг дардга даво неъмат
Инсонист бундан 9—10 минг йиллар муқаддам ҳайвонларни қслга сргата бошлаган. Дастлаб от, фил, сигир, кейин сса қсй, счки, сшак, товуқ, срдак, ғоз, курка ва ҳоказолар қслга сргатилган. Кейинчалик сса фақат ҳайвон ва қушларгина смас, ҳатто ҳашаротлар ҳам қслга сргатила бошланган. Булардан бири ипак қурти, иккинчиси боларидир.
Асалари қайси асрда қслга сргатилгани ҳозирча номаълум. Аммо археолог ва геолог олимлар ер шарининг турли жойларида қазув ишлари олиб бориб шуни аниқлаганларки, асалари учламчи даврда ҳам мавжуд скан, бунга тахминан 56 миллион йил бслган. Одамнинг пайдо бслганига сса 3 миллион йилдан ортиқроқ вақт стди.
Қадимги маданист ёдгорликларига қараб аниқланишича, ибтидоий одам срмон ва тоғларга бориб ёввойи асаларининг асалидан баҳраманд бслиб юрган. Асалнинг ширин шираси уни сзига ром қилган-да, ахир! Фақат ширасигина смас, балки унинг шифобахш неъматидан қадимги табиблар ҳам фойдаланишган. Шунинг учун бслса керак қадимги Миср сҳромларининг деворларига нилуфар гули ва унга қараб учиб келаётган асалари суратлари солинган.
Қадимги Ҳиндистонда сса Вишна ва Кришна номли маъбудаларнинг тошга сйилган суратлари ёнида албатта асалари ҳам учрайди. Арамизга қадар 2 мингинчи йилларда Ассурис мамлакатида слганларнинг танасини мум билан қоплаб, асалга ботириб қсйишган.
Асаларидан фойдаланиш барча халқларда, жумладан, Ўрта Осиё халқлари, Қадимги А усь, Юнон, А умо аҳолиси сртасида ҳам мавжуд бслган.