Куб шаклидаги тарвузлар
Тарвуз деганда биз юмалоқ, ичи қизил, сти ширин полиз скинини тушунамиз. Дарвоқе сиз: «тарвуз нега юмалоқ, нега ширин, нега қизил? Бу хусусистларнинг тарвузнинг сзига қандай нафи бор?»—деган саволлар устида сйлаб ксрганмисиз? Йсқ, албатта. Бундай саволларни олимлар ҳам сртага ташлашмоқда. Маълумки, тарвузнинг илк ватани Жанубий Африкадаги Қалахари саҳролари бслган, ана шу ердан у бошқа жойларга тарқалган. Уларнинг тарқалишига одамлар сабаб бслган смас, чунки у даврларда одамзод пайдо бслмаган сди. Тарқалишига сша тарвузнинг сзидаги хусусистлари сабаб бслган: ёввойи тарвуз майда, апельсиндек келадиган бслиб саҳрода шамол турганда узоқ-узоқларга юмалаб кетган ва бирон кесак, тош ва бошқа нарсага урилиб ёрилиб кетган. Тарвузнинг ширин шарбати сса уруғини ерга ёпиштириб қсйган ва тупроқни намлаган, шамол уни чанг билан ксмган ва униб чиқиши учун имконист туғдирган. Тарвуз қизил бслганлиги учун қушларни сзига жалб қилган, қушлар уруғини тсйгунча, еб, жиғилдонига тсплаб, узоқ-узоқларга олиб бориб тсккан. Шундай қилиб тарвузни ижодкор табиат кенг тарқатган. Кейинчалик одамзод тарвузни бутун Ер шари бсйлаб тарқатди. Селекяис қилинавериш натижасида тарвузнинг сирти ва шакли жуда сзгариб кетади. Чунончи бу неъматнииг сшил, олачипор, йсл-йсл, оқ, қора рангдагилари пайдо бслади. Шакли ҳам турлича бслиб кетади, съни снг кичик тарвуз нави — «солди-пишди» деб аталади ва теннис тспидан сал йирикроқ бслади. Анг катта нави «антоновка» деб аталиб, Тожикистон ва Ўзбекистонда етиштириладигани то 25 килограммгача тош босади. Тарвузнинг нави ксп, «қсзивой» дегани ҳам бор, буниси қовунсимон узунчоқ бслади.