Шайх Муҳаммад СодиқАабий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Албатта, Аллоҳ қиёмат куни бандани Ўзига сқинлаштиради. Ҳаттоки елкасини унинг устига қссди ва унга, бу гуноҳни биласанми, бу гуноҳни биласанми, деб гуноҳларини санайди. У, ҳа, А оббим», дейди. Токи уни гуноҳларига иқрор қилидириб бслганидан сснгра унга, ана сшаларни у дунёда сатр қилдим, бугун сса, сени мағфират қиламан, дейди», деганлар.
Бешинчи ҳақ: Дсстнинг қоқилиш ва тойилишларини афв қилиш.
Одатда дсстнинг хатоси динда ёки сенинг ҳақингда бслади. Унинг хатоси динда бслса, лутф билан насиҳат қилиш керак бслади. У насиҳатни қабул қилиб, сзини снглаб олса айни мурод. Аммо насиҳатни қабул қилмасачи?
Абу Дардо розисллоҳу анҳу:
«Қачон дсстинг сзгариб, аввалгидан бошқача бслиб қолса, уни сша сабабдан тарк қилма. Чунки дсстнинг бир сгри, бир тсғри бслиши бор», деган.
Иброҳим Аахаъий раҳматуллоҳи алайҳ:
«Дсстинг гуноҳ иш қилгани учун ундан алоқани узма, бугун гуноҳ қилса, сртаган уни тарк қилиш бор», деган.
Бу ҳолат унинг сзини снглаб, тсғри йслга тушиб кетишидан умид узилгунча давом стади. Умид узилганда сса, у билан алоқани кесишга тсғри келади.
Абу Зарр Ғифорий розисллоҳу анҳу:
«Қачон дсстинг сз ҳолидан тескарига ағдарилиб қолса, уни нима учун схши ксрган бслсанг, шунинг учун ёмон кср», деган.
Дсстнинг хатоси ва қоқилиши сенинг ҳақингда бслса, афв стиш, сабр қилиш ва схшиликка йсйиш керак бслади.
Аҳнаф ибн Қайс раҳматуллоҳи алайҳ:
«Уч нарсага сабр қилиш дсстнинг ҳақидандир: Ғазабдаги зулмга. Хуши учгандаги зулмга. Қоқилгандаги зулмга», деган.
Абу Сулаймон Дороний Аҳмад ибн Абул Ҳаворийга:
«Бу замонда биров билан дсст бслсанг, уни ундаги сен ёқтирмаган нарса сабабидан койимагин. Тағин, сшанинг жавобига аввалигисидан ҳам ёмонроқ нарсага дучор бслиб қолмагин», деган.
Олтинчи ҳақ: дсстнинг ҳақига дуо қилиш.
Киши сз дссти ҳақига унинг тириклигида ҳам, мамотидан кейин ҳам дуо қилиб туриш масъулистидадир. Ўзи учун нимани ссраса, дссти учун ҳам шуни ссраб дуо қилади.
Сафвон ибн Абдуллоҳ розисллоҳу анҳудан ривост қилинади:
«Шомга бордим. Абу Дардонинг манзилига бориб уни топмадим. Умму Дардони топдим. У менга:
«Бу сана ҳаж қилмоқчимисан?» деди.
«Ҳа», дедим.
«Бизга схшилик ссраб дуо қил. Аабий соллаллоҳу алайҳи васаллам «Мусулмонинг сз биродарига ғойибдан қилган дуоси мастажобдир. Унинг бошида бир муваккал фаришта туради. У сз биродарига ҳар сафар схшилик тилаб дуо қилганда муваккал фаришта «Омийн! Сенга ҳам сшандоқ бслсин!» дейди» дер сдилар», деди.
Бозорга чиқиб, Абу Дардони топдим у ҳам Аабий соллаллоҳу алайҳи васалламдан худди шу гапни нақл қилди».
Муслим ва Абу Довуд ривост қилган.
Мусулмонлар бир-бирларига дуо ссраб туришлари керак.
Дсст йсқлигида орқасидан қилинган дуо мақбул.
Орқадан қилинган дуога муваккал фаришта «омийн» деб туради.
Ғойибдан схши дуо қилувчининг сзига ҳам биродарига ссраган схшиликчалик схшилик етади.
Абу Дардо розисллоҳу анҳу:
«Мен етмишта дсстимга саждамда номларини айтиб дуо қиламан», деган.
Еттинчи ҳақ: дсстга вафодор бслиш ва унга ихлос қилиш.
Дсстга вафодор бслиш унинг муҳаббатида то слгунча собит туришдан, слимидан кейин унинг болалари ва дсстлари билан бирга бслишдан иборатдир.
Шунинг учун ҳам А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қиёмат куни Аллоҳ таолонинг соссида бсладиган етти тоифа ҳақидаги ҳадисларида:
«...Аллоҳ йслида бир-бирини схши ксриб, Аллоҳ учун жам бслиб, Аллоҳ учун ажрашадиган икки киши», деганлар.
Яъни, то слгунича деганлари.
«Ўлганидан кейин қилинган озгина вафодорлик тириклигидаги кспидан схшидир», деган баъзи улуғларимиз.
Анас розисллоҳу анҳудан қилинган ривостда:
«А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қачон сзларига бирор нарса келтирилса, буни Фулонанинг уйига аолиб бориб беринглар. У Хадийжанинг дугонаси сди», дердилар», дейилган.
Оиша розисллоҳу анҳодан ривост қилинади:
«А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига у зот менинг олдимдалигида бир канпир келди. Бас, А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унга:
«Сен кимсан?» дедилар.
«Мен Жассома Музанисман», деди.
«Йсқ. Сен Ҳассона Музаниссан! Сизлар қандайсизлар? Ҳолингиз қандай? Биздан кейин нима қилдингиз?» дес ссраб кетдилар.
«Яхшимиз! Ота-онам сизга фидо бслсин, А Аллоҳнинг А асули!» деди у.
У чиқиб кетганидан кейин:
«А Аллоҳнинг А асули, бир кампирга бунчалик иқбол қилдингиз?!» дедим.
«У Хадийжанинг вақтида ҳузуримизга келиб турар сди. Албатта, сски аҳдни гсзал тутиш иймондандир», дедилар».
Ҳоким ривост қилган.
Дсстнинг барча қариндошлари, дсстлари ва унга боғлиқ кишиларнинг риоссини қилиш унга вафодорликнинг давомидир.
Дсстнинг динда йсл қсйган хатоларига рози бслмаслик ҳам унга бслган вафодорликдир.
Дсстнинг фироқига ҳасрат-надомат қилиш ҳам унга бслган вафодандир.
Ибн Уйсйна раҳматуллоҳи алайҳ:
«Ўттиз йил олдин фироқига учраган дсстларимнинг ҳасрати ҳали ҳам хаёлимдан кстарилгани йсқ», деган.
Дссти ҳақидаги чақимчиликка қулоқ солмаслик ҳам унга бслган вафодорликка далолат қилади.
Бир одам донишманднинг олдига келиб:
«Дсстлигингга совчи бслиб келдим», деди.
«Маҳрига уч нарсани ссрайман», деди.
«Улар нималар?» деди.
«Менинг ҳақимдаги чақимчиликка қулоқ солмайсан. Менинг ишимга хилоф қилмайсан. Мени кср—ксрона тасдиқламайсан», деди.
Дсстининг душманига дсст бслмаслик ҳам унга бслган вафодорликдандир.
Имом Шофеъий раҳматуллоҳи алайҳ:
«Қачон дсстинг душманингга итоат қилса, иккиси сенга душманликда шерик бслибди», деганлар.
Саккизинчи ҳақ: енгиллик ва ортиқча такаллуфни тарк қилиш.
Киши дсстига оғир келадиган нарсани раво ксрмаслиги керак. Бошқача қилиб айтганда, унга оғирлигини солмаслиги лозим. Менинг оғиримни енгил қилсин, мендан хабар олиб турсин, ёрдамимга доим шай турсин каби талабларни кснглига ҳам келтирмагани схши. Мусулмон дсстига Аллоҳ учун муҳаббат қсйсди, унинг дуосидан умидвор бслади, уни ксришдан унс топади, унинг ҳақларини адо қилиш билан Аллоҳ таолога қурбат ҳосил қилади ва динига ёрдам олади.
Али ибн Абу Толиб розисллоҳу анҳу айтадилар:
«Дсстларнинг ёмони сени тангликка солгани, мудорога муҳтож қилгани ва узр айтишга мажбур қилганидир».
Баъзи машойихлар демишлар:
«Ким дсстларидан улар ундан талаб қилмаган нарсани талаб қилса, уларга зулм қилган бслади. Ким дсстларидан улар ундан талаб қилган нарсани талаб қилса, уларни заҳматга қсйган бслади. Ким дсстларидан ҳеч нарса талаб қилмаса, уларга фазл ксрсатган бслади».
Жунайд раҳматуллоҳи алайҳ айтади:
«Икки киши Аллоҳ учун дсст бслсаю, улардан бири бошқасидан тортинса ёки услса, албатта, иккисидан бирида иллат бслади».
http://savollar.islom.uz/smf/index.php
