Assalomu-alaykum, forumdoshlar.

Ilgari "Qutlug' qon" romani haqidagi fikrlaringizni bilish uchun mavzu ochgandim, xozircha hech kim fikr bildirmabdi, kutaman mayli:)

Xozirgi kunda bu romanni tarjimasi bilan bandman. Asar Sovet paytida yozilgani uchun albatta o'sha davrni ruhi, talabi bilan yozilgan, bunga qanchalik salbiy yondoshmaylik, qabul qilmay ilojimiz yo'q.

Menda bir savol bor edi:

Romanda Saidakbar Buzruk eshonni honaqohida Payg'ambarimiz (S.A.V)ga oid soqol va tishlari toshni ichida ko'milganligi haqida yozilgan.

Bu haqda eshitganingiz bormi?

Turkiya- Istambulda Payg'ambarimizni (S.A.V) soqollari rostdan ham saqlanadi, xuddi shunday bizni tuproqlarga ham kelganmikan, deb o'ylab qoldim...

Rahmatli Oybek domla hayot bo'lganlarida Mustaqillikdan so'ng nimalar yozgan bo'lardilar, judayam qiziqaman bunga.

Har ikki asarni o'qir ekanman, menga alam qilgani, Rossiya, Chor podishohligi nima uchun bizni Turkiston uchun bunchalar muhim edi, deb alam qiladi.

Ahir oramizda minglab kilometr bor, undan tashqari ular boshqa millat, boshqa din. Yaqinligimiz nima?

Tarixni yaxshi bilganlar biladi, albatta buni sabablarini.
Bechora xalqimiz yomg'irdan qutilib, do'lga tutildi, yani Chor ketti, Bolshevik balosi keldi.

Asarda Oybekning Jadidlar haqidagi fikrlarini, umuman tushunmadim. Chunki "Qtlug' qon"da judayam yomonlangandi, bu asarga kelib biroz maqtash sezdim...

Keyin har ikkala romanda kambag'al oilalarni o'tini qachon qarasang ho'l bo'ladi, nam o'tinni yoqquncha o'lib bo'lishadi xotinlar.

Hay, dedim, evi bilan-da. Bu insonlarni aqli yo'qmi, Allohni quyoshli kuni bor, quritishga aqli yetmaydimi, albatta yozuvchi bu ho'l o'tin detayi bilan eskidan ota-bobolarimiz shunday edi, demoqchi bo'lganlar, lekin sovet paytida ham yonimizdan gaz oqib Rossiyalarga qarab oqarkan biz tezak yoqardik...

Honaqohda eshon, maxsumlarni boylargagina xizmat qilib, ziyofat berishlari judayam oshirib yuborilgan. 

"Qutlug' qon" romanida dinga qarshi fikrlar unchalik berilmagandi. Lekin "Ulug' yo'l"da judayam qattiq fikrlar bildirilgan.

Tarjima qilarkanman, "tavba tavba" deyabman, to'htamay.

Inshalloh Oybek domla, o'sha paytni siquvi bilan yozgandirlar bu fikrlarini, bo'lmasa,,,,,o'ylagim ham kelmayabdi boshqa sababini.

Lekin boylar haqidagi fikrlariga qo'shilmay iloj yo'q. O'zbekistonda ham, bu yerda ham boylarni ko'p ko'rdim, burni havoda, ularni yaqiniga yo'lab ham bo'lmaydi.

"Din afyundir", degan mudxish mafkuraning ta'siri ostida bo'lgan-da. Yoki asarlarda rus millatiga mansub obrazning albatta bo'lishi shartligini olaylik. Bu narsa nafaqat Oybek domlaning asarlarida uning deyarli barcha zamondoshlari asarlarida uchraydi. Lekin shunday bo'lsa-da barcha zamonlarda ham "Qutlug' qon", "Ulug' yo'l" kabi asarlar baribir badiiy go'zalligini yo'qotmaydi,deb o'ylayman.

Oybek domla, romanni bazi joylarida juda ezilib kettimda, yani siqildim. Bazan uyqumdan qizg'onib tarjimaga o'tiraman, varoq varoq zerikarli suhbatlar yozilgan, ayniqsa Rus masterlari maqtalgan joylar.

Keyin roman qahramonlaridan Zumradni boy tarafidan o'g'irlab olib kelingandan keyin haliyam tavbasiga tayanmasdan kechalari "qiz oshiga" borishi hech ham ishonchli chiqmagan. Bir oilani yakkayu yagona qizini nomusini poymol qilishdi, nimaga qiz tushmagur ota-onasiga aytmaydi bularni, hech ham ishonchli chiqmagan.

Badiiy asar hayotiy yozilgan bo'lsagina u sevib o'qiladi.
O'sha paytni siquvi bilan avvalo asarni skeleti chizilgan, shu qahramon bunday deydi, bu qahramon bunday harakat qiladi, deb, undan keyingina so'zlar, harakatlar bo'lishib chiqilgan, yani suniy chiqqan juda ko'p joy.

Umar Ali madrasada o'qiydi, faqat kelishgan, deyilgan. Madrasa talabasi bunchalik ham go'l bo'lmasligi kerak. İkki dona so'z eshittim deb darrov Ruslarga oshiq bo'lganiga esa umuman ishonmadim, Oybek domla, uzr lekin:(

Манам шу асарни мактаб даврида укиганман, программада бориди, билмадим негадир ссимда десрли комаган хеч нарса. жуда зерикарли китоб сди чамамда.

Капал опа сиз таржима килишингизда нимани максад килгансиз? бу буюртмами ёки узингизнинг шахсий ташаббусингизми? (саволим бегараз факат кизикаспман холос)

Манам шу асарни мактаб даврида укиганман, программада бориди, билмадим негадир ссимда десрли комаган хеч нарса. жуда зерикарли китоб сди чамамда.

Капал опа сиз таржима килишингизда нимани максад килгансиз? бу буюртмами ёки узингизнинг шахсий ташаббусингизми? (саволим бегараз факат кизикаспман холос)

Bir tanishim doktoranturada o'qiydi, O'zbek tili bo'yicha olgandi dissertatsiyasini. Vaqti bo'lmagani uchun men buyurtma oldim. Sovet paytida qanday asarlar yozilgan, degan savolga javob topish uchun bu romanlarni tanlashibdi.

Menga qolsa boshqa asarlarni tanlagan bo'lardim, tanitish uchun:)

Rahmatli Oybek domla hayot bo'lganlarida Mustaqillikdan so'ng nimalar yozgan bo'lardilar, judayam qiziqaman bunga.

Har ikki asarni o'qir ekanman, menga alam qilgani, Rossiya, Chor podishohligi nima uchun bizni Turkiston uchun bunchalar muhim edi, deb alam qiladi.

Ahir oramizda minglab kilometr bor, undan tashqari ular boshqa millat, boshqa din. Yaqinligimiz nima?

Tarixni yaxshi bilganlar biladi, albatta buni sabablarini.
Bechora xalqimiz yomg'irdan qutilib, do'lga tutildi, yani Chor ketti, Bolshevik balosi keldi.

Asarda Oybekning Jadidlar haqidagi fikrlarini, umuman tushunmadim. Chunki "Qtlug' qon"da judayam yomonlangandi, bu asarga kelib biroz maqtash sezdim...

Agar Oybek tirik bo'lganida Mustaqillikdan keyin nima haqida yozishini men bilmayman. Bu g'ayb va Alloh biladigan ishdir. Lekin Oybek bilan zamondosh bo'lgan shoir va yozuvchilarni ko'rsak, balki u ham shu yo'ldan borarmidi, degan fikrga kelish mumkin.

Aniq ismlarni keltirish shart emas. Kimga dalil kerak bo'lsa, Mustaqillikkacha va undan keyin ham yozuvchilik va shoirlik bilan shug'ullangan kishilarning asarlarini xronoligik tartibda o'qib ko'rsin. Deyarli hammasi (100% desa ham bo'ladi) shu yo'nalishda ketgan: Sovet davrida Sovet tuzumini maqtash, undan oldingi davrlarga "feodal", "o'tmish sarqiti", "xonlik yoki amirlik zulmi" va boshqa "chirkin" holatlarga loy chaplash. Mustaqillikdan keyin esa teskarisi: "Biz Sovet davrida majbur edik", "Tariximizdan mahrum qilingandik" va hokazolar ("Oddiy odamlarga o'xshab jim o'tirsangiz bo'lmasmidi", deydigan odam yo'q). Hattoki Amir Olimxon va unga o'xshagan "mustabid hukmdorlar" ham endi maqtov bilan yozila boshlandi. (Aslida Amir Olimxon ham juda maqtovga sazovor ish qilmagan. Ruslar vagonga yuklagan tillalari bilan zamonaviy, o'sha rus armiyasiga qarshi turib bera oladigan muntazam qo'shin tuzsa bo'lardi. Hech bo'lmaganda, o'sha davrda Farg'onada moddiy ko'makka muhtoj bo'lgan "bosmachilar" - aslida esa milliy ozodlik harakati vakillariga yordam bersa bo'lardi. Mavjud siyosiy vaziyatdan foydalanib, Angliya, Fransiya va boshqa Ga'rb davlatlaridan ko'mak olsa bo'lardi. Xullas, Sovet bosqinidan qutulish yo'llari bor edi. Ammo muhtaram "amirul-mu'minin" bunday ishni qilmadilar yoki qilishga aqllari yetmadi. Bu odam ideali bo'lgan kishilardan ushbu fikrlarim uchun uzr so'rayman.)

Mavzuga qaytsak, "Ulug' yo'l" romani sovet targ'ibot asarlaridan biri. Oybek unda "zo'r mahorat bilan Sovet davrining vujudga kelishi, uning millatchi va aksilinqilobiy yot unsurlar bilan kurashi, Sovet kishilarining fazilatlarini ochib bergan. Ayni kezda hali to'la yo'q bo'lib ulgurmagan feodal va eskilik tarafdorlari bo'lgan sinflarning basharasini ochib tashlagan. Asarda juda boy tasviriy ifoda va obrazlardan ijodiy foydalanilgan" - Bu sovet davri tanqidchisining asarga yozgan "madhiyasi". Menga qolsa, bu asar bugun o'qilmasa ham zarar qilmaydi. Chunki uni bugun o'qigan kishi yaxshiroq o'ylab ko'rsa, asardagi notabiiy va buyurtmaga yozilgan sahifalar anchagina ekanligini tushunib yetadi. Zamira opamiz bu haqida ancha misollarni keltirganlar.

Asosiysi, men ko'pincha mana shunga qarab kitoblarga baho beraman: Tarix va Haqiqat buzilgan.

Menga qolsa, bu asar bugun o'qilmasa ham zarar qilmaydi.

Faqat bu fikringizga qo'shilmayman. Chunki yomon bo'lmasa, yaxshini qadrini hech kim bilmaydi. Mendaylar-ku ozgina bo'lsa ham o'sha davrda yashadik, ko'rdik. Xozirgi avlodchi? Meni fikrimcha, Turkiyadagi kabi Sovet paytida yozilgan asarlarni tahlil qilish kerak.