Qadimgi Xitoy mutafakkuri Shun zining dafna murosimi odatlari xususidagi bayoni :
(Tarjimon : Arkmon)
«murosim — tug'ulish bilan o'limning munosibatini ehtiyat bilan bir taraf qilmoq, demaktir. Tug'ilish hayotning iftidosi bo'lsa, o'lim hayotning intihosidir . Bu xil iftido bilan intihoni yaxshi bir taraf qilghanda adamiylikmu tamomiy mukammallikini topodular! Fozil-ardamlar hayotning iftidosig'a jiddiy-astayidil muomila qilmag'i va intihosig'a ehtiyot bilan muomila qilmog'i vojibturlar. hayotning bu xil iftidosi bilen intihosig'a barobar muomila qilish fozil-ardamlarning asilayat arkoni va ham murosimning tafsiliy mizonidurlar. Odamning hayot vaqtini qadirlap o'limining atiborini qilmosliq hayot odamga sezimi bor, dep qiling'an xushomatguyluq bo'lsa, o'lgan odamga sézimi yoq, dep qilin’g'on ho'rmatsizliktir, bu, fasandalarcha, botillorcha asliyat arkonidir va ham boshqilarga bo'lg'an xiyonatkorona qalbning aqalliy namoyandisidir. Fozil-ardamlar ashundoq boshqilarga bo'lgan xusumat-xiyonatkorona dili bilen qullarg'a, bolalarga muomila qilmoqdan nomus qilishi, va ham hetta ashundaq iflos dili bilan o'zi azizlagan podshohlar we ota-onasiga iqtido qilish juda nomussizliqtir! yana timsol: o'limning bir qonuniyati bor, yani bajoyaki hayot odamga bir marta nasib atilganidak o'lim ham odamga bir marta nasib bo'ladi ham bu o'lim zinhor takrorlonmaydi, shol vajdan vazirlarning shohlarg'a bo'lg'an hurmati, farzantlarning ota-onag'a bo'lgan hurmati dal ushbu chog'da yuksak fallaga yatgan bo'ladi. Shol xususta demakkim, tiriklarning holidan xavar olg'uchilarning sadoqatsizliki, hurmatsizliki ziyoda qo'polliqtir; O'lganlarni uzotquchilarning sadoqatsizliki, hurmatsizliki fit ko'zliktir. Fozil-ardamlar qo'polliq bilen fit ko'zlikni ko'zga ilmoydi ham fit ko'zlikni nomus, dep biladi. dal shu vajdan valiahdning ukaki (jasad sanduqi) 7 qavat, shohlarning 5 qavat, to’ra-torxonlarning 3 qavat, donishmand-azamatlarning 2 qavat bo’lmog’i qoidadir; aning’ga munosif ravshta ularning o’z nasab salohiyatiga, mansab darajasiga loyiq libos-yapinchasi jahettami ozdir-ko’ptir, qalin-nepiz son-sifaiti bo’lmag’i xususida ham asliyat mizani bordur, hammasining ukaki (jasad sonduqi) yo’puqlari ve bu yo’puqlarning gul-naqshlaride nasab-mansab daraja ferqlarimu bordur; Bular bilan o’lganlarni izzet-ekram ko’rsatib bezash arqili ularg’a hayotliq bilan o’limning, hayotning oxirlashgan chog’i bilan boshlang’an choghining o’xshoshliqini hes qildrish, ashu iftido bilan intiho orqili insonlarning orzu-isteklarini qandirish qadimgi muqaddas podshohlarning asliyet mizonidir va ham sadoqatmand wezir bilan vafodor farzantning ang oliy dasturidur. Valiahdning o’limi pütkül mamlakatni motamga giriftor qiladi, uni to’ra-torxonlar jam bo’lip uzotmoq bor. To’ra-torxonlarning o’limi do’st mamlakatlarni qoyg’uga soladi, shunga vazirlar jam bo’lip uzotmoqliq bor. vazirning o’limi mamlakat tasarrufini motamga duchor etadi,, ularning o’limini fozillarning jam bo’lip uzotmoqliqi bor. fozillarning o’limi bir yurtni motam tumonlariga g’arq qiladi, ularning o’limini do’st-burodarlari jam bo’lip uzotmoqliq bor. ovom-raiyatning o’limi mahalla-ko’ylarni hazidar qiladi, ularning o’limini urug’-tug’qon, haqamsoyalar jamoat bo’lip uzotmoqliq bor. Jazog’a tortilgan gunohkorlarning o’limini urug’-tug’qanlari, haqamsoyalarining uzitishi chaklangandir, faqat xotin-bolalariningla uzitishi, ukakining (jasad sanduqining) bir ilik qalinliqta bo’lmog’i, libos-yapinchasining 3 qot bo’lmag’i xususida dastur bordir, undoqlarning Ukakiga (jasad sanduqig’a) marsiyalar bitish chaklangandir, kunduzi uzutishqa bo’lmasturlar, faqat kachgi shafaq mazgilida uzotmoqliq bor, ularning xotin-bolalari qorali libosi kiymay odattagi kiyim-kechaklari bilan ko’mup qo’yushlari shart, o’yiga qoytip kalgandan so’ng yig’lap hozo achishig’a, qoraliq libosi kiyishiga zinhor bo’lmastirlar, ularning o’lguchini yarlikiga ko’mup qo’yip kundalik tirikchilikiga qoytmoqliqi bor, o’lguchini yarlikida qo’yup bo’lup hech ish bo’lmag’andak yurmagi shartturlar, bu bir gunohkor o’z jamatiga, xotin-farzantlariga kaltirgan ang zo’r nomustur!»
<<Shun zi. Murosim Yo’sunlari>>
