Rasulullohga s.a.v. yuborilga hadyalar ichida Mukavkisning joriyalaridan Moriya,uning singlisi Sirin, Duldul laqabli ot, Ofir laqabli eshak va Mabur ismli bir qul ham bor edi.
Moriyaning otasi Sham'un misrlik qibtiylardan bo'lib,onasi Rum aslzodalaridan edi. Moriya oqtanli,jingalak sochli edi. Unig tana oqligi onasidan,sochini jingalakligi esa otasidan o'tgan bo'lib,o'zi go'zal yuzli va  hushqomat edi. Moriya sinlisi Sirin bilna birga Xatib r.a.himoyasida Alloh taolo unga tayyorlagan yahshilikdan habarsiz Iskandariyadan Madinaga qarab yo'lga chiqdi...
Kelgusi hayotini o'ylab yuragi siqilar, qayerga katayotganini bilmasdi. Xatib r.a. uni qiynayotgan savollarga javob topishga harakat qilar, unga tasalli berardi.Moriya Islom dini haqida Xatibdan r.a. eshitib  Alloh taologa iymon keltirdi. Singlisi Sirin ham iymon keltirib musulmon bo'ldi. Lekin Mabur  Madinaga kelib, Rasulullohni s.a.v. ko'rmagunicha iymon keltirmadi.

Karvon Madinaga kirib keldi. Xatib r.a. Mukavkisning hadyalarini Rasulullohga s.a.v. topshirdi. Moriya Rasulullohdan s.a.v. ko'p marhamatlar ko'rdi. Uni o'zlariga joriya qilib,Madinaning Oliya degan chekka mahallasidan joy ajratib berdilar.

Hijriy  8-yilning ilk oylarida Moriyaning homiladorligi ma'lum bo'ldi. Rasululloh s.a.v. endi undan tez-tez habar olib turadigan bo'ldilar. Oy-kuni to'lib Moriya o'g'il ko'rdi. Rasululloh s.a.v. juda hursand bo'ldilar. Chaqaloqqa Ibvrohim deb ism qo'ydilar. Suyunchisiga bir qulni ozod qildilar. Chaqaloqni emizish Munzir ibn Zayd ibn Najjorning qizi Ummu Burdaga topshirildi. Rasululloh s.a.v. Ibrohimni juda sevardilar. Qayerga borsalar ham uni quchoqlarida ko'tarib yurar, hatto boshqa zavjalarining oldiga ham olib kirardilar. Ibrohimni ularga yaqin titib, erkalatib:"Qarang...Uni huddi mandan olingan bir parchaga o'hshatmaysizmi?-der edilar. Ibrohimning tug'ilishi onasi Hazrati Moriyaning r.a. ozod bo'lishiga sabab bo'ldi. Rasululloh s.a.v:"Uni o'g'il ozod qildi..."deya marhamat qilganlar.

Chaqaloqning tug'ilishi mo'minlar onalarining ba'zilarida rashk tuyg'usining kuchayishiga sabab bo'ldi. Ohir oqibat Rasululloh s.a.v:"Moriyani nafsimga harom qildim"- deyishgacha bordilar. Moriya esa bu so'zdan ranjimadi, aksincha sabr qildi. Shunda Alloh taoloning ushbu oyatlari nozil boldi:"Ey, payg'ambar, nega siz juftlaringiz roziligini istab, Alloh sizga halol qilgan narsani (O'zingizga)harom qilib olursiz?!Alloh mag'firatli, mehribondir".(Tahrim surasi, 1-oyat)

Tasalli,umid va sevinch bulog'i bo'lgan Ibrohim Hazrati Moriyaning bag'rida 16oy yashadi. Bir yarim yoshli jajji Ibrohim yomon bir dardga chalindi. Onasi Moriya va holasi Sirin uni mehr bilan parvarish qilishdi. lekin undan dard chekinmadi. Nihoyat, yuzida o'lim ko'lankasi paydo bo'ldi. Rasululloh s.a.v. juda qayg'urdilar. Avval his qilmaganlari bir siqinti yuraklarini og'ritdi. Behol bo'lishlariga qaramay ashobdan biriga suyanib Moriyaning uyiga bordilar. Ibrohim yig'layotgan Moriyaning bag'rida so'nggi nafaslarini olayotgan edi. Rasululloh s.a.v. uni qo'llariga oldilar. Qalblarini tinchlantirish uchun uni bag'rilariga bosdilar. "Ey, Ibrohim, biz sening Alloh taolo huzuriga ketishingga qarshilik qilolmaymiz", dedilar va muborak ko'zalridan yoshlar oqib yuzlarini yuvdi. Moriya o'zini tutolmay faryod chekdi. Nabiy s.a.v. uni to'htatmadilar. Quchoqlaridagi jigarporalariga qaradilar, u unsiz va harakatsiz yotardi. Nabiy s.a.v:"Ey, Ibrohim,agar bu haqiqiy ish, to'g'ri va'da bo'lmaganida va bizdan keyin kleganlar oldin ketganlardan o'rnak olmagnida edi, senga bundan ham alamliroq shaklda qayg'urar edik", deya marhamat qildilar. Bu so'zlar bechora Moriyaga bir oz tasalli bo'ldi. U yoshlarini artdi va shunday dedi:"Ko'z qaynoq yosh oqizadi, qalb qayg'uradi,lekin biz Alloh taoloni hushnud etadigan so'zdan boshqasini aytmaymiz. Ey, Ibrohim, biz sening o'limingdan chindan ham juda-juda qayg'urdik".
Baqi' qabristoniga bordilar. Rasululloh s.a.v. janoza namozini o'qidilar va Ibrohimni ham shu yerga dafn qildilar. Rasululloh s.a.v. bir necha fursat qabr ustida turdilar va bo'g'zilaridan chiqayotgan so'zlarni ko'zlarida yosh ila zo'rg'a talqin qildilar:"Rabbim Alloh, otam Rasululloh, dinim Islom..."degin...

Vafotlari.

Rasululloh s.a.v. Rafiqi A'loga ketganlaridan so'ng, halifalar Hazrati Moriyaning r.a. mavqeyini saqlab, unga Baytulmoldan maosh ajratib berdilar. Hazrati Abu Bakr va Hazrati Umar r.a. Nabiyga s.a.v. bo'lgan sadoqatlari tufayli uni e'zoz qilishar va hol-ahvolini so'rab borib turishar edi.

Hazrati Moriya r.a. hijratning 16-yili kasalikka chalinib, shifo topmay, ohiri jon taslim qildi. Halifa Hazrati Umar r.a. janozalarini o'qidilar. Moriyani r.a. Baqi' qabristoniga dafn qildilar. Alloh taolo unga cheksiz rhamat ehson qilsin, undan rozi bo'slin.Amiyn.

Iqtibos: Laylo  21 Avgust 2006, 07:54:30

Assalamu alaykum!
Alloh rozi bo'lsin!
Saodat asrining saodatli ayollaridan ibrat olish barchamizga nasib etsin!

Va alaykum assalam,Laylo!
Alloh sizdan ham rozi bo'lsin!
Alloh taolo hammamizni Ulug' Kunda
Saodat asri ayollari qatorida qilsin!

ameennn ....

Hazrati Zaynab binti Muhammad s.a.v.

Zaynab r.a. Rasuli Akram s.a.v. payg'ambarlik sharafiga noil bo'lishlaridan 10yil avval dunyoga keldi. Uning yuz ko'zlari boshqa farzndlaridan ko'ra Rasulullohning s.a.v. muborak chehralariga ko'proq o'hshardi. Muborak honadonda tug'ilgan ilk go'dak bo'lgani uchun ham hushbo'y bir chechak kabi bu uyni quvonch nasimiga to'ldirgan edi.
O'sha davr urfiga ko'ra uni ham enagaga berishdi. Zaynab r.a. sut onasidan nasibasini olgandan keyin yana muborak honadonga qaytib keldi.Olamlarga Rahmat bo'lib kelgan Raulullohning s.a.v. va Hazrati Hadichaning r.a. barcha go'zal ahloqlarini o'zida mujassam qilgan Zaynab r.a. bolaligidanoq yuksak ahloq va odob egasi bo'lib voyaga yetdi.
Balog'at yoshiga to'lganida holasining o'g'li Abul Os ibn Robi' uni nikohiga oldi. Ular bir-birlariga juda mehr-muhabbatli bo'lib eng bahtli oilalar safida yashashdi. Ularning biir-birlariga bo'lgan muhabbatlari haqida tarixiy kitoblarda ko'p rivoyatlar bor.
Ko'p o'tmay ularning Ali va Umoma ismli farzandlari dunyoga keldi. Er-hotin qalblari quvonchga to'lib, o'zlarini eng bahtli his etishardi.
Ammo bu mas'udlik onlari uzoqqa cho'zilmadi...

Abul Os har galgidek safarda bo'lgan paytida bir hodisa, eng quvonchli va yer yuzini nurafshon qilguvchi quyosh bo'lib,Muhammad s.a.v. olamlarning Rabbi tomonidan payg'ambar sifatida tanlanib, buyuk ish bilan vazifalantirdilar. Zaynab r.a. onasi va singlisi qatorida Rasulullohning s.a.v. da'vatlarini qabul qildi. Xojasi safradan qaytgach, uni ham Haq dinga da'vat qildi. Ammo Abul Os bunga javoban:"Vallohi, men oatngizni hech bir ishda ayblamayman. Men uchun siz bilan birga bo'lish hamma narsadan avlodir. Ammo men "hotinini deb, o'z qavmini va ota bobolarini dinini tark qildi", degan gapga qolishni hohlamayman", dedi. 
Ana shu paytda go'yo ulanring o'rtasida ko'rinmas bir devor paydo bo'ldi.O'sha kech ularning ko'zlariga uyqu kelmadi. Qalblari qayg'uga to'lib, uylarini shodlik tark qildi.
Bu orada kofirlar va mushriklar Rasulullohga s.a.v. va mo'minlatga aziyat va zulmlarini kuchaytirib, iskanjalarini tobora avjiga chiqardilar. Zaynab r.a. ham bu holdan g'oytda mahzun bo'lib, gohida yig'alr, g'amga botar,keyin esa qoro tundan so'ng albatta tong otishiga ishonib, nurli bir tong otishiga umid qilib, Allohning hukmiga bo'yinsunar edi....
Ko'p o'tmay Zaynabning r.a. menribon onasi Hazrtai Hadicha r.a. vafot etdilar. Rasulullohning s.a.v. suyangan amakilari Abu Tolib ham hayotdan ko'z yumdi. Ana shunday keyin mushriklarning zulmlari yanada avjiga chiqdi. Bu holat Zaynabning r.a. bag'rini yoqib, jigarini parcha-parcha qildi.
Bir kuni Madinga hijrat qilish uchun chiqqan Rasulullohga s.a.v. yo'lda qurayshiylar hujum qilishgani haqida habat tarqadi. Zaynab r.a. bundan o'zini qayerga qo'yishini bilmay qattiq qayg'uga tushdi.Lekin tez orada Rasulullohning s.a.v. eson omon Madinaga yetib olganlarini bilib ko'ngli hotirjam bo'ldi.
Bir nech kundan keyin Rasululloh s.a.v.yuborgan bir kishi kelib Zaynabning singillari Fotima va Ummu Gulsumni Madinaga olib ketdi. Zaynab r.a. esa hojalarining uyida qolib, Allohning qazosi va amriga muntazir bo'lib kuta boshladi...

Bir kuni qurayshiylar mushriklardan iborat mahsus qo'shin Makkadan yo'lga chiqqan karvonlarni qo'riqlash uchun Madina sari otlandi. Abul Os ham safga qo'shildi. Yo'lda esa ular musulmonlarga duch kelishdi. Ikki jamoa orasida jang bo'lib,bu jangda musulmonlarning qo'li baland kelib, Abul Os ham asirga tushdi. Rasululloh s.a.v. asirlarni fidya olib,ozod qilishga buyruq berdilar. Bu habar Makkaga yetub kelganidan keyin Zaynab r.a. ham bisotidagi birdan - bir boyligi bo'lgan taqinchog'ini chiqarib, qayninisiga berib va uni asir tushgan erini ozod qilib kelish uchun Madinaga jo'natdi. Bu taqinchoqni unga to'yida Mo'minlar onasi Hazrati Hadicha sovg'a qilgan edilar.
Rasululloh s.a.v. bu taqinchoqni ko'rib, sevimli zavjalari Hazrati Hadichani o'yladilar va qizlar Zaynabga r.a. rahmilari keldi. Uzoq jim qoldilar, keyin sahobiylatga yuzlanib, marhamat qildilar:
- Agar maqbul ko'rsangizlar, Zaynabning asirini ozod qilinglar va molini qaytarib beringlar.
Ashobi kiromlar shu amrni kutib turganlari uchun bir ovozdan:
- Albatta maqbul ko'ramiz, ey Allohning Rasuli,- deya javob qildilar.
Lekin Rasululloh s.a.v. Abul Osga Zaynabni Madinaga yuborish sharti bilan Makkaga jo'natdilar. Chunki Islom dini mo'mina ayolni mushrik er bialn oila qurishini man qilgan. Abul Os Makkaga qaytdi. Ayoli uni sevinch bilan kutib oldi. Ammo Abul Osning kayfiyati yomonligi shunady yuzidan ko'rinib turardi. Zaynabga r.a.qarab:
- Siz bilan vidolashgani keldim, ey Zaynab,- dedi va Rasulullohga s.a.v. bergan va'dasini aytib, vaziyatni tushuntirdi. Zaynab hojasi bilan hayrlashib ko'zida yosh, qalbida g'am bilan uyidan chiqdi. Ko'chaga chiqayotganida Abul Os:
- Nima bo'lsa ham,toki hayot ekanman,sizga vafodor umr yo'ldosh sifatidagi sevgim so'nmaydi. Hayotimizning bahtli onlari o'tgan bu uy har doim sizning yodingiz bilan munavvar bo'ladi,- deya Zaynab bilan hayrlashdi. Zaynab r.a. ko'z yoshlarini artib yo'lida davom etdi. Lekin mushriklar uning yo'liga to'sqinlik qilib, Makkadan chiqib ketishga yo'l qo'ymadilar. Ularning vajohatidan qattiq qo'rqqan Zaynab r.a. homilasidan ajralib qoldi. Sog'ligini tiklab olguncha yana Abul Osning himoyasida qoldi.

Nihoyat mushriklar g'aflatda qolgan kechada, Abul Os ukasi bilan Zaynabni r.a. Madinaga jo'natishga erishdi. Keyinchalik quraysh karvoni bilan Shom safariga chiqqan Abul Os Rasululloh s.a.v. tomonlaridan jo'natilagn Zayd ibn Horisa boshchiligidagi qo'shinga uchrab yana asir tushdi. Abul Os Zaynabdan r.a. himoya qilishini so'radi. Bomdod namozidan chiqayotgan Rasululloh s.a.v. qoshlariga kelib Zaynab r.a. hojasiga omonlik berishlarini so'radi. Rasululloh s.a.v.yana masjidga qaytib borib:
- Ey ashoblar, men eshitgan narsani siz ham eshitdingizmi?- deb so'radilar. Ashoblar:"Ha, eshitdik", deya javob qildilar. Shunda Rasululloh s.a.v. shunday marhamat qildilar:
- Nafsim qo'lida bo'lgan Zotga qasamki, siz eshitgan narsadan shu daqiqagacha aslo habarim yo'q edi. mo'minlar boshqalarga kafil bo'ladlar. Va omonlik beradilar. Zaynab omonlik bergan kishiga biz ham omonlik bardik.
Zaynab r.a. Rasululloh s.a.v. qaytganlaridan keyin yana oldilariga chiqib Abul Osdan olib qo'yilgan mollarni qaytarib berishlarini iltimos qildilar. Rasululloh s.a.v. undan olib qo'yilgan mollarni qaytarib berdilar. Ammo eri bilan uchrashmaslikni qattiq tayinladilar. Chunki eri toki mushrik ekan, Zaynab r.a. unga halol bo'lmas edi.
Abul Os Makkaga qaytib haqdorlarga mollarini qaytarib berdi va musulmon bo'lganligini hammaga ma'lum qildi. Keyin bir musulmon va muhojir sifatida Madinaga qarab yo'l oldi. Madinaga kelganida Rasululloh s.a.v. uni ochiq chehra bilan kutib oldilar. Va qizlari Zaynabni r. a. unga qaytarib berdilar. Shu tariqa parchalangan oila yana qaytadan barpo bo'ldi va honadonalri yana huzur halovatga to'ldi. Er- hotin Madinada yana bir yil birga yashadilar. Zaynab r.a. hijrat qilsh vaqtida qattiq kasallikka chalingan edi. Bu dard ularni umrbod ayirdi. Musibatdan Abul Os shunday qattiq qayg'urdiki, uning nolalari atrofdagi hammani yig'latdi. Rasululloh s.a.v. ko'zlarida yosh va qalblarida g'am bilan qizlarining uyiga kelib shunday marhamat qildialr:"Uni uch marta g'usl qildirib,keyin,kofur suring..."
Shundan so'ng janozsini o'qib, Zaynabni r.a. qabrga qo'ydilar. Alloh taolo Rasulullohning s.a.v.suyukli qizlari Hazrati Zaynabdan r.a. rozi bo'lsin. Boshiga tushgan musibatlarga ko'rsatgan sabri, mtonati va hammamizga o'rnak bo'ladigan iymoni uchun uni Jannatul Na'imlariga dohil qilgan bo'lsin. Amiyn.