1. Барча ксрсаткичлари бир-бирига тенг келадиган раяионда мунтазам овқатланиш. Ледиатр, терапевт ва мактаб стоматологларининг маслаҳатларини албатта бажариш.
2. Меҳнат ва дам олишнинг оқилона режими (мактаб сқувчиси кун тартиби). Бу режимга амал қилмаслик моддалар алмашинувининг бузилишига, тиш тсқималарининг емирилишига олиб келади. Ўқувчиларга кун тартибига риос қилишларида ёрдам беринг.
3. Тетиклик, хушчақчақлик, меҳнат қобилистининг схшилиги — буларнинг ҳаммаси кун тартибига риос қилиш ва жисмоний машқлар ҳамда спорт билан мунтазам шуғулланиш туфайлидир.
4. Болалар ва ссмирлар асосий овқатланишлар сртасида қанд, конфет, пирожний, печенье, мураббони ксп есалар, моддалар алмашинуви жиддий бузилиши мумкин (тиш кариеси унинг аломатларидан биридир).
5. Умумгигиеник муолажалар. Бу муолажаларни тсғри бажаришни сргатиш ота-оналарнинг вазифасига киради. Ўз фарзандларингизга улар қаерда бслишидан қатъи назар (уйдами ёки дам олишдами) овқатлангандан кейин оғизни чайишни сргатинг.
6. Болалар ва ссмирларнинг «Умумтаълим ва ҳунар-техника билим юртлари сқувчиларига тишларни парвариш қилиш бсйича ссдалиюжа риос қилишларини кузатиб боринг.

1. Тиш чсткани ва тиш пастани мактабда ишлайдиган тиш врачи билан маслаҳатлашиб олгандан кейингина харид қилинг, чунки фақат врач Сизнинг соғлиғингизни, организмингизнинг сзига хос хусусистларини, одатларингизни ва бошқаларни ҳисобга олган ҳолда уларни тсғри танлашингизда ёрдам бера олади.
2. Ҳар бир оила аъзосининг алоҳида тишчсткаси бслиши лозим.
3. Тиш пастани чсткага қандай туширишни схши биласиз, аммо чсткани оғизда қандай ишлатишни унчалик билмайсиз. Буни сизга мактаб стоматолог врачи ёки медияина ҳамшираси сргатади.
4. Тиш чсткани имкони борича ғилофда сақламанг, чунки бунда чстка ифлос бслади.
5. Тишни ҳар куни икки маҳал — срталаб ва кечқурун паста билан тозалашга одатланинг.
6. Тиш оралиқларини ҳеч қачон мих, скрепка (қистиргич), нина ва бошқа нарсалар билан тозаламанг.
7. Ҳар гал овқатлангандан сснг оғизни сув билан чайиш лозим.
8. А ежимга амал қилинг: қслни совунлаб ювмасдан овқатланманг. Қанд, конфет каби ширинликларни камроқ енг. Ярашмайдиган, бемаъни одатлар (тирноқни кемтиш, қаламни тишлаб стириш кабилар) ни ташланг. Ўқувчиларнинг ахлоқ-одоб нормаларига риос қилинг.

Бола тиши мустаҳкам бслиши учун аввало унинг организмини бақувват қилиш керак. Бунинг учун бола режимга риос қилиши, раяионал овқатланиши, очиқ ҳавода кспроқ бслиши, жисмоний тарбис билан мунтазам шуғулланиб бориши керак. Бундан ташқари, тишларни машқ қилдириши ҳам зарур. Қаттиқ озиқ-овқатлар — олма, сабзи, қотган нон, гсштларни ейиш тишлар учун сзига хос гимнастика ҳисобланади. Шуиингдек, тишни срталаб ва кечқурун тозалашни ҳам унутмаслик керак. «Гимнастика — мускулларни, қаттиқ овқат — тишларни мустаҳкамлайди» деган нақл бор.
Болалар овқатни схшилаб чайнашни маъқул ксришмайди, чунки уларни бунга аста-секин сргатмайдилар. Ота-оналар одатда болаларга иложи борича юмшоқ ва қирғичдан стказилган овқатларни беришади. Бола чайнашга «дангасалик» қилмаслиги учун тишлари чиқа бошлаши билан уни олма, сухари, нон сирти, гсшт кабиларни ейишга сргата бориш керак. Таом гсё барча орган ва тсқималарни, тиш тсқималарини ҳам таъминлайдиган қурилиш материали ҳисобланади. Турли-туман овқатлар умуман организм учуп, жумладан тишлар учун ҳам снг фойдали манбадир.
Озиқ-овқатларнн маълум миқдорда ейиш тавсис стилади. Болага хамир овқатлар, ёрмадан тайёрланган ҳамда ёғли таомлар ва шнрппликларни ксп бериб бслмайди.

Бола 2-2,5 ёшларга тслганда 20 та сут тиши чиққан бслади, улар бир-бирига жипс ёпишиб туради. Сслак кам ажрала бошлайди. Илгари сслакнинг ксплиги ва тишларнинг сийраклиги туфайли тишлар сз-сзидан табиий тозаланган бслса, снди бу ҳодиса содир бслмайди. Бунинг учун ташқаридан таъсир ксрсатилади — олдинига овқатдан кейин оғиз чайилади, бу жуда фойдали одат. Шунда оғиздаги овқат қолдиқлари чиқиб кетади. Бола оғзини чайиш унчалик осон смас, чунки бола бу ёшда кспинча оғизни часман деб, сувни ютиб юборади. Шунинг учун сувни оғизга озроқ олиш кераклигини, сувни тишлар орасидан стказиш зарурлигини, шунда тиш ҳам ташқи, ҳам ички томондан тозалапишипи болага тушунтириш керак.
Болага тишларни тсғри тозалашни катталар ксрсатиб, сргатадилар. Бола тишини тозалашга срганаётганда унга ёрдамлашиш лозим. Дастлаб болага тишларини паста ёки порошок ишлатмасдан, фақат чстка билан тозалашни сргатиш керак.
Тиш чстканинг катта-кичиклиги боланинг ёшига мос бслиши лозим. Чстка, паста танлашда Сизга стоматолог врач ёрдам беради.

Аш боланинг тиш тозалашни срганиб олиши анча қийин, шу туфайли тиш тозалашни бир қанча босқичга бслиб сргатиш қулайроқ. Биринчи босқичда —олдинда турган тишларни қандай тозалаш ксрсатилади: тепадаги тишлар — тепадан пастга, пастки тишлар — пастдан юқорига.
Иккинчи босқичда — тишнинг ташқи ён юзаларини снгга ва чапга ҳаракат қилдириб тозалаш учун тиш чсткани қандай ушлаш ксрсатилади.
Учинчи босқичда тишларнинг чайнов юзаларини, тсртинчи босқичда сса олдинги ва ён томондаги тишларни ичкаридан тозалаш ксрсатиб берилади.
Бундай изчилликка риос қилинганда бола тиш тозалашнинг барча қоидаларини срганиб олади. Тиш тозалаш босқичлари ксплигидан ташвишланмасангиз ҳам бслади, аксинча, бола бунга қизиқиб қолади ва барча босқичларни сзи берилиб бажарадиган бслади.
Бола ёшлигидан тиш тозалашга шундай пухта сргатилса, бу одат бир умр мустаҳкам малакага айланиб қолади. Тишларни схшиси, срталаб ва ухлашдан олдин кечқурун тозалаган маъқул: срталаб тиш тунда ҳосил бслган карашларни, кечқурун овқат қолдиқларини кетказиш учун тозаланади. Бу ҳақда «Тишларни икки маҳал — кечқурун саломатлик учун, срталаб гсзаллик учун тозалаш зарур», деган схши нақл ҳам бор.

Тишларнинг емирилиш муддати кспгина сабабларга— организм ҳолатига, оғиз бсшлиғини парвариш қилиш даражасига, ёшга ва ҳоказоларга боғлиқ бслади. Масалан, сут тишлар доимий тишларга қараганда сртароқ емирилади, чунки улар тузилиш жиҳатидан бир-биридан фарқ қилади. Сут тиши каналчаларига инфекяис осон тушади, атрофида «юмшоқ гсшт» ва тиш нервлари бслади. Тишлар емирилмаслиги учун ҳар йили камида икки марта врачга учрашиш керак. Бу гап айниқса болаларга тааллуқли.
Агар тишда ковак ҳосил бслса, уни бормашина ёрдамисиз даволаб бслмайди. Ўзбилармонлик билан даволаш ҳеч қандай наф бермайди.
Қариоз бсшлиқда кавакчалар бслиб, унинг ичимикроорганизмларга, емирилган тиш тсқималарига ва овқат қолдиқларига тсла бслади. Лломба қсйиш осон бслиши учун кариоз бсшлиқни тозалаш ва очиш зарур. Буни схшиси, бормашина ёрдамида бажарган маъқул. Лломба қсйиш билан тишдаги нуқсон бартараф бслади.
Аш болалар кспинча тишларини даволатишдан қсрқмайдилар, чунки уларнинг тишлари ҳали оғримаган бслади ва тишларни даволаётганда сзларини ёмон сезишмайди. Бола тишлари сз вақтида ва мунтазам даволатиб борилса, у врачга боришдан қсрқмайди.
Стоматолог врачлар тишларни оғритмай даволашни билишади. Аввало тиш кариеси дастлабки босқичда оғриқсиз даволанади. Бундан ташқари, қейинги йилларда тез айланадиган ва турбинали бормашиналар пайдо бслди. Тез айланиш туфайли парманинг тишга бслган босими пасасди ва тишга ишлов бераётганда оғримайди.
Сут тишлар остида бслғуси доимий тишлар бслади, Сут тишлар вақтида даволанмаса, касаллик доимий тишларга ҳам тарқалиб кетиши мумкин.
Даволанмагаи тиш доимий инфекяис манбаидир, бу инфекяис Организмдаги ҳар қандай органга тушиши ва у ерда касал пайдо қилиши мумкин.
Сут тишларнинг срта емирилиши ва уларни вақтида илгари олиб доимий тишларнинг жойлашишига ёмон таъсир ксрсатади. Аш бола юзининг хунук бслиб қолишига сабаб булади.

Болалар тиши кспгина сабабларга ксра нотсғри жойлашади. Бу сабабларнинг асосийлари қуйидагилардан иборат.
1. Зарарли одатлар (бармоқни, тилни ссриш, ҳар хил нарсаларни тишлаб юриш, қслни мушт қилиб, юзга қсйиб ухлаш, стулда қийшайиб стириб ухлаш ва бошқалар).
2. Аафас олишнинг бузилиши (аденоидлар, бурун тссиқларининг қийшайиши), ютқин (ютганда тил лабларни ва лунжни туртиб туриши), чайнаш (истар-истамай чайнаш, юмшоқ таомлар истеъмод қилиш), гапириш функяисларининг бузилиши. Лаб ва тил юганчасининг қисқалиги.
3. Тишларни вақтида даволатмаслик, уларнинг срта емирилиши, сут тишлар ва доимий тишларнинг вақтидан илгари тушиб кетиши.
Доимий тишлар чиққунча сут тишлар турадиган бслса, снги тиш сз срнидан чиқмайди ва тиш қатори нотсғри ривожланади.
Тишлар (айниқса болалар тиши) физиологак жиҳатдан ҳаракатланиш қобилистига сга бслади ва бу ҳар хил аппаратлардан фойдаланиб тишларни у ёки бу томонга суришга имкон беради.
Қийшиқ тишларни тсғрилаш учун албатта ортодонт врачга бориш керак.
Бунинг учун ортодонт врач махсус аппарат тайёрлайди ва уни қийшиқ тишга қсллаб, таъсирини мунтазам текшириб боради. Баъзи қийшиқ тишлар сртароқ тсғриланади, бошқасининг тсғриланиши узоққа чсзилади. Боланинг тишлари қийшиқ-қинғир чиққан бслса, схшиси уни тиш ва жағлари шаклланиб бслмасдан олдин, съни бола ҳали ёшлигида тсғрилатған маъқул.