Бемор фақат касалхонадагина тегишлича даволанади ва парвариш қилинади, уни уйда қолдириш асло мумкин смас. Кспчилик болаларда меъда-ичак йсли фаолисти, унинг секретор ва мотор активлиги секинлик билан нормаллашади. Шунинг учун дизентерис билан оғриб стган болаларни дарров умумий режимга стказиш мумкин смас. Улар ё махсус санаторий бслимларига юборилади ёки 2-4 ҳафта мобайнида уйда кузатиб турилади, бунда умуммустаҳкамловчи ва парҳез даво қилинади.
А ахитнинг сткир ксринишлари, овқатланишнинг бузилиши, гижжа инвазислари ва лсблиози бор, дизентерис бслмасдан олдин нотсғри овқатлантирилган болаларда, шунингдек, сна бошқа вирусли касалляклар қсшилиб кечганда дизентерис оғирроқ кечади. Бундай ҳолларда дизентерис кспинча асоратлар беради, аксари касаллик чсзилиб кетиб, иатижада бола озиб қолади ва схши ссмайди.
Кспгина беморлар 4-5 ҳафтагача дизентерис қсзғатувчиларини ажратиб юрадилар, баъзи болаларда сса бу ҳол бир неча ойларгача чсзилиши мумкин, ота-оналар буни билиб олишлари керак. Бунда қоринда вақти-вақти билан оғриқ туради, кснгил айнийди, ичи суюқ кетади. Бола схши ссмайди.
Юқорида айтилганлардан шундай хулоса чсқадики, дизентерис билан оғриб стган бола снғи касаллик манбаи бслиши мумкин, унга дизентериснинг сткир турида қилинадиган профилактика чора-тадбирлари қилиниши зарур. Бу шартлар бажарилмаса, атрофдаги кишиларга дизеитерис юқиб қолиши мумкин.
Дизентерис билан оғриб стганлар қатъий кун тартибига амал қилишлари, одатдагидан ксра 1-2 соат кспроқ ухлашлари зарур. Мактабгача тарбис ёшидаги болалар кундузи ҳам ухлашлари лозим. Бу давр мобайнида қсшимча нагрузкалар бслмаслиги, бола ксп вақтини очиқ ҳавода стказиши керак.
Дизентериснинг «ифлос қсл касаллиги» сканини унутмаган ҳолда сзингиз оддий гигиена қоидаларига амал қилишингиз ва болаларингизга ҳам шу қоидаларни ургатишингиз керак. Ҳожатхонадан чиққач, ксчадан келгач, овқатга стирмасдан олдин албатта қслни совунлаб ювиш лозим. Мева, сабзавотларни ейишдан олдин схшилаб чайиш, сутни қайнатиб ичиш, номаълум сув манбаларидан сув ичмаслик керак.
Бу маслаҳатларга амал қилсангиз, сзингизни ва сқинларингизни касалликдан маълум даражада сҳтиёт қилган бсласиз.

Ҳозирги даврда мамлакатимизда ҳамда кспгина хорижий мамлакатларда сальмонеллез касаллиги айниқеа ёш болалар сртасида тарқалгани кузатилмоқда.
Бу касалликни сальмонелла микроблари қсзғатади. Бу микроблар табиатда жуда кенг тарқалган, ҳозир уларнинг 2 мингдан ортиқ тури аниқланган. Шулардан 105 хили бизнинг мамлакатимизда учрайди. Бу микробни биринчи марта 1885 йилда Америка олими Сальмон слган ҳайвондан ажратиб олди, шунинг учун бу касаллик унинг номи билан аталади.
Сальмонелла микроблари одам ва ҳайвонларда касаллик пайдо қилади. Касалликни ҳайвонлар, қушлар ва балиқлар тарқатади.
Сальмонеллалар касал ҳайвон, қуш ва балиқ ичакларида кспайиб, қонига стади, бутун орган ва тсқималарига тарқалади. Микроблар касал ҳайвон нажаси, сийдиги ва сути билан ажралади. Касал ҳайвон ксринишдан соппа-соғга схшайди.
Сальмонелла сичқон, каламуш чиқиндилари билан ифлосланган сув ва ем-хашак орқали юқади. Касаллик одамларга асосан қорамоллардан, чсчқалардан стади. Сальмонеллалар, от, қсй ва счкиларда ҳам учрайди.
Ит ва мушуклар ташқи ксринишдан соғлом бслгани билан сальмонелаларни тарқатади. Сальмонеллалар болалар организмига гсшт, балиқ, тухум, сут ва бошқа озиқ-овқат маҳсулотлари билан тушади. Бу микроблар ҳаво иссиқ пайтида гсшт ва сут маҳсулотларида жуда тез кспайиб кетади (шунинг учун уларни схшилаб пишириб истеъмол қилиш керак). Шунга қарамай, овқатнинг ксриниши ва таъми десрли сзгармайдй. Бундай овқатни еган одамлар касал бслиб қолади. Касаллик оммавий тус олиб кетиши билан хавфлидир. Касалликви пашша ҳам тарқатади. Чунки пашша касал ҳайвон чиқиидилари бор жойларда кспасди.

Сальмонеллез микроблари ташқи муҳитда узоқ вақт сшайди, хона чангида 2-3 ойгача, қуриган нажасда тсрт ойгача сақланади, ифлос сувда ҳатто кспайиши мумкин. Шунинг учун текширилмаган сув манбаларидан фойдаланмаслик керак.
Ифлосланган сувда ёш болалар чсмилганида ҳам уларга касаллик юқади. Сув ҳавзалари парранда чиқиндилари билан ва молларни суғориш натижасида ҳам ифлосланиши мумкин. Бундай сувдан ичиш ва у ерда чсмилиш ман стилади.
Сальмонеллез ифлос қсл, ҳаво орқали ҳам юқиши мумкин. Шу сабабли ферма, қушхона, гсшт комбинати ходимлари, ветеринарлар ва зоотехниклар доимо медияина назоратида бслишлари керак.
Баъзи одамлар сальмонеллаларни ташиб юрадилар, улар ксринишдан соғлом бсладилар. Бундай кишилар озодаликка риос қилмасалар касаллик тарқатувчи ман-Фага айланиб қоладилар. Шунинг учун ҳам болалар муассасалари, касалхона, савдо тармоқлари ва умумий овқатланиш корхоналарининг ходимлари доимий меди-яина назоратида бслйшлари шарт.
Сальмонеллез нимжон болалар ва қарисларга тез юқади ва уларда оғир стади. Аш болаларга бу касаллик уй ҳайвонлари — ит, мушук ва каптардан ҳам юқиши мумкин. Аммо баққуват, соғлом организмга тушган микроблар касаллик келтириб чиқармайди.
Сальмонеллез айниқса ёз ва куз ойларида ёш болалар сртасида кспасди, чунки бу вақтда микробларнинг кспайиши учун шароит қулай бслади. Сальмонеллез кун иссиғида меъда-ичак фаолисти ва овқатланиш режими бузилганда шахсий гигиена қоидаларига риос қилинмаганда пайдо бслади.
Сальмонеллез айниқса бир ёшгача бслган болалар сртасида ксп учрайди. Касалликнинг ёш болалар сртасида кенг тарқалиши, улар организмининг физиологик ҳамда касаллик қсзғатувчиларнинг биологик хусусистларига боғлиқ. Касаллик қсзғатувчиларини узоқ вақт ажратиб юрадиган бемор болалар ҳамда бактерис ташувчилар касалликнинг асосий манбалари ҳисобланади.

Шуни таъкидламоқ зарурки, сальмонеллезнинг сткир тури билан оғриб стган болалар (айниқса снги туғилган болалар) сртасида узоқ вақтгача бактерис ташувчилар катта ёшдагиларга нисбатан 13 баровар ксп учрайди. Бу ҳолат аёлларда сркакларга нисбатан 5 баробар кспроқ кузатилади. Текширишлар шуни ксрсатадики, уйда сальмонеллез билан оғриган болаларни парвариш қилган катта ёшлилар касалланганлар ёки улар бактерис ташувчи бслиб қолганлар.
Болалар касалхоналарида овқат тайёрлаш ва уни тарқатишнинг санитарис қоидалари бузилганда, туғруқхоналарда сса кскрак сутини йиғишда озодаликка риос қилинмаганда ва бу сутни пастеризаяис қилиш режими бузилганда сальмонеллёз келиб чиқади.
Болалар касалхоналарида олиб борилган бактериологик текширишларда сшик тутқичлари, раковиналар йсргак столларидан олинган чайиндиларда, палатадаги ҳавода, болалар бурун ва томоқларида сальмонеллалар топилган. Демак, сальмонеллёз ҳаво орқали ҳам юқади.
Касалхоналарда санитарис-гигиена қоидаларига ва спидемисга қарши чора-тадбирларга қатъий риос қилиш шарт. Сальмонеллез пайдо бслса унинг манбайни аниқлаш ва бошқалардан ажратиб қсйиш лозим.
Сальмонеллёзнинг болалар касалхоналарида тарқалиши олдини олиш мақсадида ишга снги кирувчи ходимлар ва бемор болаларга қаровчи оналар санитарис ва дезинфекяис режимлари ҳақида маълумот олишлари шарт. Болалар касалхоналарида хоналар ҳар куни дезинфекяисловчи моддалар билан ҳсллаб артилади. Бунда жсмрак, раковина, сшик, дасталари, каравот, сйинчоқларни обработка қилишга алоҳида сътибор берилади.
Дезинфекяисловчи сритмалар билан йсргак столларини, тарозини, болаларни ювинтиришда ишлатиладиган турли анжомларни артиб туришга алоҳида сътибор бериш лозим. Беморлар ювинтирилган сувлар ва уларнинг чиқиндилари хлорли препаратлар билаи зарарсизлантирилади.
Ювиладсган кийим-кечаклар дезинфекяисловчи сритмаларга бсктириб қсйилади. Инфекяион ва туғруқхона бслимларидан олинган кийим-кечаклар алоҳида қайнатилади. Бемор болалар ксрпа-ёстиқлари махсус камераларда дезинфекяисланади.

Ўтказилган дезинфекяиснинг сифатини касалхонадаги бактериологис лабораторисси ва санспидстаняис ходимлари мунтазам равишда текшириб турадилар.
Сальмонеллез инфекяиссининг турли ихтисосдаги касалхоналарга кирмаслиги учун болалар касалхоналарида диагностика бслимлари ташкил қилинади, сальмонеллез бслиб қолганлар ҳамда бу касалликка шубҳа туғдирганлар махсус палаталарга ётқизилади.
Барча ихтисосдаги касалхоналарнинг болалар бслимига қабул қилинганлар, у ерда даволанаётган болалар ҳамда уларнинг оналари сальмоделлаларни аниқлаш мақсадида бактериологик текширувдан стказилади.
Касалхоиаларда (ихтисосидан қатъий назар) болаларнинг ичи қандай келаётгани кузатиб борилади. Агар бирор боланинг ичн кетса, нажасни текшириш натижасини кутмасданоқ, уни дарҳол алоҳида палатага ёки боксга ётқизилади. Ўша бола билан бирга бслган болалар нажаси ҳам текширилади. Биринчи бемор алоҳидалаб қсйилган кундан бошлаб кунга карантин тайинланади.
Касаллик тарқалиб кетмаслиги учун касалхоналарда ва инфекяис счоқларида профилактика тадбирлари ва спидемисга қариш комплекс чоралар ксрилади. Бунда поливалент сальмопеллез бактериофагини қсллаш тавсис стилади. Бу препарат профилақтика мақсадида ишлатилганда схши натижа беради.
Уйда ёш болалани сальмонеллездан асраш учун оналарга инфекяпи манбалари ва касаллик юқиш йсллари ҳақида тушуптнриш, болаларни парвариш қилишда овқатлантиришда озодаликка ва шахсий гигиена қоидаларига риос қилиш зарурлиги уқтирилади. Болаларни сут-қатиқ маҳсулотлари билан таъминлайдиган ташкилотларда қатъий санитарис назорати срнатилади.
Сальмонеллез билан барча ёшдаги болалар, хусусан 1-2 ёшли гсдаклар касалланади.
Сальмонеллезга кспинча нимжон, дармонсиз болалар, туғма нуқсонлари бор, рахит, гипотропис, анемис шунингдек бошқа инфекяион касалликлар билан оғриган, сунъий овқатлантириладиган болалар чалинади.
Сальмонеллез микроблари организмга тушгач бир қисми слади, тирик қолганлари тез кспайиб, лимфа томирлари орқали лимфа безларига ва қонга стади. Бу вақтда микроблар фақат нажас билан смас, балки сийдик билан ҳам ажралади. Меъда, ингичка ичак ва баъзан йсғон ичак шиллиқ қаватлари сллиғланади. Меъда, ичак, жигар ва меъда ости безлари фаолисти ҳам бузилади.
Касаллик контакт йсл билан юққанда сширин давр 2-3 кун, снги туғилган чақалоқларда бир сутка, бир мунча катта ёшдаги болаларда сса 4-5, ҳатто 8 кунгача давом стадс (бу вақтда касаллик аломатлари билинмайди). Касаллик овқат орқали юққанда сширин давр бир неча соатга етади. Беморнинг дармони қурийди, боши оғрийди, иситмаси кстарилади, иштаҳаси пасасди, қорни оғрийди, тез-тез қайт қилади ва ичи кета бошлайди. Аажаси кспикли, кскимтир, кейинчадик қон аралаш келади.

Айрим ҳолларда беморлар касаллик бошланган даврдаёқ алаҳсирайди, ҳушидан кетади, мушаклари тиришади ҳамда юрак қон томирлари фаолисти бузилади. Бемор 10 кунгача иситмалаши, бир неча кунгача қайт қилиши мумкин. Лекин ёш болаларда бир неча ҳафтагача ич кетиши, кейин сна қайталаши мумкин.
Бу касаллик, айниқса жуда ёш болаларда оғир ва узоқ кечади. Уч ёшдан ошган болаларда сса касаллик бирмунча енгил стади, уларда кспинча сальмонеллезнинг ичак тури, баъзан сса бактерис ташувчилик учрайди.
Сальмонеллез интоксикаяисси туфайли организмда моддалар алмашинуви бузилади. Бунда, айниқса кскрак ёшидаги болалар организмидан ксп миқдорда сув ва туз йсқотилади, токсикоз ва сувсизланиш юзага келади. Оқибатда боланинг аҳволи анча оғир бслиб қолади.
Касалликнинг дастлабки даврида юқори нафас йсллари зарарланади.
Сальмонеллез айниқса ёш болаларда стафилококк инфекяисси, сткир респиратор вирусли касалликлар, зотилжам, колиинфекяислар билан қсшилиб кечиши жуда хавфлидир.
Бир ёшгача бслган болаларнинг 30-40 прояентида бу касаллик сурункали, узоқ давом стади, ич келиши нормаллашмайди, бактерис ташувчилик кузатилади.
Сальмонеллёз менингит, остеомиелит, пиодермит ва бошқалар билан кечганида бола нобуд бслиши мумкин. Касал бслиб қолган болани врачга тезроқ ксрсатиш, даволашни барвақт бошлаш, парвариш, режим, парҳезга пухта амал қилиш муҳим аҳамистга сга.
Сальмонеллез меъда-ичак йслларини шикастлайди, оқибатда овқат ҳазм бслиши қийинлашади. Шу сабабли касал болани ёшига, дарднинг оғир-енгиллигига қараб врач тавсисси билан овқатлантириш керак.
Сальмонеллалар бемор соғайиб, касалхонадан чиққандан сснг ҳам унинг организмидан анча вақтгача ажралиб туриши мумкин, шу сабабли унинг нажаси ва сийдиги бир неча ойгача поликлиникада текшириб турилади.