Машина ксздан ғойиб бслди. Аа куёвнинг сқинлари, на хонадон сгалари бир ссз айтолмай жим қолишди.
* * *
Катта карвон йсли гузарига етишганда Тслқин Акромдан машинани тсхтатишни ссради:
— Ўртоқ , мени шу ерга тушириб, ота-онамга соппа-соғлигимни етказ, илтимос!
Акром астагина уф тортди:
— Лекин сенсиз қайтиб борсам нима деб сйлашади? Бутун тсйхонани ташлаб келдик. Очиғи, нима бслди билмайман. Тслқин, бир нарса ссрасам малол олмагин, келиннинг бирор айби бормикан ё бошқаси билан...
— Акром, жим бсл! - Тслқининг овози бирдан кстарилди. — Бор, кутиб қолишмасин!
* * *
Келиннинг уйидаги ҳангома Акромдан олдин тсйхонага етиб борган скан. Иброҳим ака вазистни тушунтиришга қанча уринмасин, Тслқиннинг дадаси кетган харажатнинг куйигида сзини босиб ололмасди.
— Акром келди, Акром келди! — қора Мерседесни ксрганлар бирдан шовқин солишди.
— Акромжон сғлим, сртоғинг қани тинчликми, нима гап? — Иброҳим ака бир нарсадан умид кутгандай Акромнинг оғзига қаради.
— Тслқин соппа-соғ... — Акром бошқа нарса дес олмади.
— Жони омон бслса бслди, лекин шунча одамни чақириб қсйиб, тсйни тсхтатгани нимаси? Аамозни, тсйдан кейин ҳам срганаверса бслардику? Боланинг бесйлиги ота-онанинг шсри деб бекорга айтишмаганда, — деб онаси додлаб қолди.
Илож қанча...
* * *
Карвон йсли гузарининг бошида кичкина, ксҳна масжид бор. Тслқин болалигида бу ерга бобоси билан ксп келарди, бобосининг шу масжидга меҳри бслакча сди. "œМасжид мусулмоннинг даргоҳи болам. Бу ерда Аллоҳга сқин бсласан, ҳидостга етасан, шафоатга мушарраф бсласан. Аллоҳнинг қаҳридан паноҳ топиб, раҳматига етишасан", деб бот-бот такрорларди. Тслқин ақл дунёсида ҳам жонлантиролмаган Аллоҳни қандай қилиб шу лойсувоқли масжиддан топишини тасаввур қилолмаса-да, бобосига сргашиб бу ерга келишдан сира зерикмасди. Лекин ҳозир юраги бетламаспти. Аураб кетаётган пастккина деворлар, тут ёғочдан ссалган кичкина сшик, масжид ҳовлисидаги катта қайрағоч ҳаммаси "œҲа, Тслқин, снди ссингга тушдикми?" деб қарши оладигандай юрагини увиштирарди.
Тслқин минг ҳасжон билан масжид томон келди, масжид ҳовлисидан келаётган овоз жуда таниш сди:
Санинг ишқингда сй, Дилбар, ажаб девоналар бслдим,
Бу оламда халойиққа басе афсоналар бслдим.
Асоси салтанат узра, паривашлар шаҳаншоҳи,
Тараққум айлагил манга, сшикларда гадо бслдим.
Ссроқлаб васли дийдоринг жамеъки халқдин ссрдим,
Амиш жсснда ёбанда, ки ман топмай адо бслдим.
— Ахир бу, ахир бу... — Тслқин сқдек отилиб ичкарига кирди.
Ҳа, бу Ошиқ девона сди. Уни йигирма йиллар аввал бобоси билан келганда ҳам ксрарди. Ўшанда ҳам тинмай :
Ҳар кишини дарди бслса йиғласин ёр олдида,
Қолмасин армон юракда, қилсун изҳор олдида
деб ғазал хиргойи қилиб юрарди. Унинг "œсевги қсшиқлари"нинг сабабини бобоси "œДарвеш ошиқ, болам, дарвеш ошиқ кснгил қсйганига етмаса, жаннатнинг гулзорлари унинг оҳидан хазон бслади, дсзахнинг оташлари унинг ксз ёшларидан счади", деб изоҳларди.
Соч-соқоли ссиб юрадиган, жулдур кийимда, нигоҳлари сткир Ошиқ девона анча қарибди, қора соқоллари оқарган, слтираб турадиган юзлари сслғин, асо тутиб юрадиган қслларининг томирлари бсртиб чиққан, воажабки, сткир нигоҳлари ҳануз аввалгидай.
— Ассалому алайкум!
Тслқин Ошиқ девона сътибор бермагани учун сна бир бор салом берди:
— Ассалому алайкум!
Ошиқ девона бу сафар ҳам индамади. Тслқин бироз туриб қолди, кейин девонанинг ёнига чсккаллаб, қслидаги ниҳолдан тутди:
— Мен сизга ёрдам берсам майлими?
Девона сна индамади. Тслқин сса то пешинга қадар унинг ёнидан жилмади. Бутун умри шу масжидни тозалаб стган девонадан бирор ссз сшитиш умидидаги Тслқин ҳарчанд уринмасин, уни гапиртира олмади.
Масжидга бирин-кетин одамлар кела бошлади. Ҳамма қора костюм-шим кийган, бсйинбоғ таққан, аллақачон чангга ботган слтироқ туфли кийиб олган Тслқинга қараб старди.
Азон айтилди, такбир туширилди, девона маъюсланди, нигоҳларини бир нуқтага тикди, бироқ намоз сқиш учун жамоат сафига бориб турмади. Тслқин ҳам қимирламади.
Хуфтон намозидан сснг жамоат тарқагач, девона ичкарига кирди. Тслқин унга сргашди. У кигиз тсшалган, меҳробига қизил духоба урилган, хира лампа ёниб турган масжиднинг бир бурчагига бориб ётди-да, сал стмай хуррак отишни бошлади.
Тслқиннинг ксзига уйқу келмади. Бошида айланаётган минг хил фикрнинг ибтидосидасм, интиҳосидасм Ойша турарди. Қслларини дуога кстариб, илтижо қилаётган маъсума келинчак.
Кел, сй, Дилбар, юзинг очғил, тасаддуқдир бу жон смди,
Фироқингда адо бслди куюб бу устухон смди....
Тслқин ҳушёр тортди, ксз қирида секин Ошиқ девонага қаради. У синиқ товушда давом стди:
Аечук айлай биродарлар бслибман дард ила ҳайрон,
Етубдир халқума жоним, манга йсқ меҳрибон смди.
Жаҳонда ҳеч киши борми жудолиқдан адо бслган,
Давосиз дардга учрабман, сларман бегумон смди.
Ошиқ девона меҳроб томонга юзланиб то тонгга қадар йиғлаб чиқди. Тслқин бу девонанинг бир севган қизи бслгани, уни ташлаб кетгани туфайли девона бслиб қолгани ҳақида сшитган сди, бироқ унинг муҳаббати бу қадарлиги хаёлига келмаганди.
Аақотки, девонанинг севган қизи шунчалик гсзал бслса, Ойшадан ҳам назокатлироқмикан? У нима қилганки, бу бечора ҳушини йсқотар даражада куйиб ёнса...
* * *
— Аллоҳу акбар, Аллоҳу акбар!
Аамозга биринчи чақириқ снгради. Тслқин сапчиб срнидан турди. Ошиқ девона йсқ, ҳовлига чиқиб таҳорат олди, аммо иккиланиб, масжид ҳовлисида туриб қолди. Тоза руҳ, покиза иймони бслмаган ҳолда саждага бош қсйишга журъати етмади.
Имом масжиддан чиқар чоғи Тслқинни саволга тутди:
— Ўғлим сизни кеча ҳам шу ерда ксрган сдим. Шайтоний гумон қилмадим-у, назаримда, намозга қсшилмадингиз. Аамозни адо стмасангиз бу ерда юришингиздан маъно борми?
— Мен иймонсиз бслган ҳолимда сафингизга қсшилиб гуноҳга ботмай дедим.
— Астақфуриллоҳ денг, сғлим. Гумон иймонни заифлаштириб қссди, схши гумон қилинг. Бу ергача шайтонга бсй бермай келиш ҳам асли иймондан. Анди намозни бошлашингиз керак. Чунки азон овозини сшитган мусулмон учун масжидга келиб намозга туриш буюрилган. Сиз масжиднинг ичида бсла туриб, намозни тарк қилишингизга арзирлик баҳона йсқ аслида. Ўғлим, бу ерга келишингизга сабаб нима бслди?
Тслқин буюк қудрат сари юзлашишига васила бслган ожизаси Ойшанинг дуолари сканлигини ссзлаб берди. Бслган ҳолат имомни ҳам тслқинлантириб юборди:
— А, Аллоҳ, бир ҳикмати бслганки, Фиръавнга ҳазрати Осиёдек аёлни насиб стгансан! Солиҳа аёл иймоннинг срми, сзига шукр қилингки, Аллоҳ сизга иймонли жуфтни насиб стибди. Билсангиз агар, Ойша (р.а.) ҳам А асули акромнинг снг суюкли завжаси бслган. У ҳақида А асулуллоҳ (с.а.в): "œАркаклардан камолга етганлар ксп. Аёллардан Марсм бинту Иброн ва Осиёдан бошқаси йсқ. Аёллар орасида Ойшанинг устунлиги тариднинг бошқа егуликларидан устунлиги кабидир " деб айтганлар. Лайғамбаримиз саллоллоҳи алайҳи васалламнинг у аёлга меҳри бслакчалиги бошқаларнинг рашкини келтирарди. Бир куни бу ҳолни ҳазрати Фотима отасига ошкор қилганда, А асули акром: "œА оббимга қасамки, Ойшадан бошқа хеч бирларининг ётоғида менга ваҳий келмайди", деганлар. Ксрганимиздек, бу ҳам аёлнинг тсла иймонли сканидан. Ўғлим, сизнинг Ойшангиз ҳам дин йслида хизмат қиладиган солиҳ ва солиҳа фарзандларни дунёга келтириб, савобли ишларнинг бошида турадиган она бслади, иншоллоҳ. Сиз ҳам муносиб жуфт бслинг. Аллоҳ шунча марҳамат қилган ҳолатида, нақотки, товбамни қабул қилмайди, деб гумон қилсангиз. Ахир У-ку марҳаматлиларнинг марҳаматлиси бслган раҳмли, қилган хатоларимиз учун ота-онамиз жазолашса-да, тавба қилсанг кечираман, деб ваъда бериб қсйган карами кенг Зот.
Имом оқиста ссзлар, Тслқин снтикиб йиғларди. У шу мажнун ҳолатида жойномозга стди.
— Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм...
Тслқиндаги бу сархушликни, бу ҳасжонни, бу завқни, бу покланишни таъриф стиш жуда мушкул сди. Ўша вақтда у жисм борлиғидан ажралди, гсёки руҳи сзга маконда сайр қилар, у ерда Буюк А оббисининг муҳаббати, Лайғамбаримиз саллоллоҳи алайҳи васалламнинг шафоати ва сна Ойшанинг сиймосидан бслак нарса йсқ сди...
* * *
Мана, беш ой бслдики Тслқиндан дарак йсқ. Ойша ҳаммасини Яратганинг измига ташлаб қсйиб, кечалари қилган дуолари мустажоб бслиши умидида сшарди.
Шанба тонги. Телефон жиринглади. Гсшакни Ойша кстарди:
— Ассалому алайкум.
Бир неча сонислик сукутдан сснг қарши томондан жавоб келди:
— Ваалайкум ассалом ва роҳматулоҳу барокотух. Аллоҳ умрингизни ва илмингизни зиёда стсин. Ойша, мени танидингизми?
— Очиғини айтсам, танидим-у, бу сиз смасми деб иккиланаспман, — деб жавоб берди қиз.
— Мен Тслқинман!
Бу сафар икки томон ҳам сукутда қолди. Ойшанинг юраги дуккиллаб уриб кетди.
— Тузукмисиз? — деб ссраганда оппоқ юзларига қизиллик югурди.
— Аллоҳга шукр, Ойша, сиздан маҳр ҳаққингиз ҳақида ссрамоқчи сдим, нима талабингиз бор?
Ойша ним таббасум қилди. Тслқин билан бслган биринчи суҳбатини сслади. Ўшанда бу йигит дабдабали тсй режаси, "œМерседес", ресторан, артистлар каби гаплардан бсшамаган сди. Тслқин каби замонанинг "œкрутой"идан бу гапнинг чиққани Ойшани қувонтириб юборди.
— Билишимча, аёл кишининг сз хожаси учун маҳрини сарфлаши жуда савобли иш скан, — деди Ойша. — Сиздан катта маҳр тиламайман, аммо сгона илтимосим шуки, шароитингиз тсғри келган вақтда мени сзингиз билан муборак Ҳаж зиёратига олиб борсангиз!
Тслқин ҳасжонланиб кетди. Бу маъсум фариштага меҳри юз карра ортди. Аазокат билан маҳри учун Ҳаж зиёратини ссрайдиган қизнинг зеб-зийнатга, қиммабаҳо кийимларга, сайру-саёҳатларга сҳтиёжи йсқмикин, деб ажабланди.
— Ойша, тсйимизни келаси ой стказсак дегандим, чунки снги ой А ажаб ойи бслади. А ажаб ойи "œАшҳурул ҳурум" деган тсрт муқаддас ойнинг бири. Бу ойни покланиш ойи ҳам дейишаркан. Бу ойда қилган қилган ибодатлар гуноҳларимизни ювади. А асулуллоҳ (сав)нинг "œА ажаб ойи Аллоҳнинг, Шаъбон ойи менинг, А амазон ойи умматимнинг ойи", дегани ҳадислари бор скан. Мен шу муборак ойда сизни никоҳимга олсам дегандим.
Ойша чексиз лутф стган А оббисининг марҳамати учун шукрона айтди, чунки у учун иймонли хожа снг катта саодат сди. Тслқиннинг беш ой давомида илм олиб, бу даражада сзгариши Ойшанинг безовта руҳига сокинлик бахш стди.
* * *
Исломий тсй, шариатда мос урф-одатлар, ахлоқий анъаналар билан стказилган никоҳ маросими дабдабали тсй қилиб, беҳисоб ичкиликларни дастурхонга торткизиб, срим бадани очиқ сйинчига шаҳват назари билан қарайдиган дадаларни, қсша-қсша сеп қилиб, қуда томондан келадиган тоғораларнинг сони билан овора бсладиган ойиларни, елкалари очиқ ожизасининг сртоқлари олдида ксз-ксз бслиши ғурурига тегмайдиган йигитларни ҳам сйлантириб қсйди.
Одамлар тарқалгач, Тслқин Ойша стирган хона сшигига келди, остонага қадам босаркан пичирлаб дуо қилди:
— Аллоҳим унинг гсзал аҳлоқи ва гсзаллигини истайман. Унинг ёмон аҳлоқидан сендан паноҳ тилайман!
Мушк ифори таралиб турган хонанинг сртасида юзлари ёпилган Ойша турарди.
Тслқин унга салом берди:
— Ассалому алайкум ва роҳматуллоҳи ва барокатуҳ.
Ойша алик олди:
— Ваалайкум ассалом ва роҳматуллоқи ва барокатуҳ.
— Меҳмон бслиб келдим, бирор жой ксрсатсангиз, стирсам? — деди Тслқин ҳазиломуз.
— Хуш келибсиз, азиз меҳмон учун ҳамиша уйимнинг тсридан жой бераман, — деб жавоб қилди Ойша.
Тслқин икки қадам ташлаб Ойшага меҳр ксзлари билан қаради. Уй тсрида иккита жойнамоз тсшалган ҳолда турарди. Аллоҳнинг бу бахтли жуфтлиги Аллоҳ таолога шукр стган ҳолда икки ракаат намозларини адо стишди. Қслларини дуога очиб ссрашди:
— Барокаллоҳу ликулли ваҳидин минна фи саҳибин! (Аллоҳ бизни бир-биримиз учун хайрли ва баракали қилгин!)
* * *
Тслқин ксҳна масжидга мамнун ҳолда кириб келди. Ҳовлида имом ҳамда етти-саккиз одам суҳбатлашиб туришган скан. Тслқин уларга салом бериб, одатга хилоф равишда, қадрдони Ошиқ девона ксринмаганининг сабабини ссради.
— Ўғлим, Ошиқ девона олтмиш йиллик айрилиқдан сснг суйганига етишди. Ишқ дардида кабоб бслган юраги кеча тунда ором топди. Олтмиш йил Аллоҳнинг ишқи билан ёниб сшаган девонанинг ҳасратига Яратганинг раҳми келиб, сз ҳузурига чорлади. Ўлим фариштаси келган чоғи унинг юзидаги бахтиёрлик буюк А оббисининг ҳузурига ташрифидан бслса керак. Ошиқ девона "œШамсуддин кетаспти деб куюнманглар, снги тонг билан снги Шамсуддин туғилади", деб жон берди, — деди Имом синиқ товушда.
Тслқин карахт ҳолга тушиб қолди.
"œА, А оббим! Кечалари ҳажрида тслғониб чиқадиган Ошиқ девонанинг севгилиси сзингмидинг? Унинг қалбидаги уммон каби ишқ сзинггамиди? Унинг ақлини олган сенинг васлинг сдими?"
Тслқин ксз ёшларини артар скан, ташрифининг асл сабабини баён қилди:
— Бугун саҳарда келинингизнинг ксзи ёриди. Аллоҳ бизга сғил берди. Исмини Шамсуддин қсймоқчи сдик. Шамсуддинимизнинг қулоғига азон айтиб қсйсангиз, деб келгандим.
Бу гапдан имом ҳайратга тушди. Чунки Ошиқ девонанинг асл исми Шамсуддин сканлигини десрли ҳеч ким билмасди. Янги тонг билан снги Шамсуддинни юборган Аллоҳга шукрона айтиб дуо қилди:
— А асули акром (сав) "œАшлик бебошликларидан холи бслиб восга етган йигитга А оббингиз ҳам ҳайратланади", деганлар. Илоҳи, Яратганнинг сзи сғлингизга узоқ умр ва гсзал ахлоқ берсин! Амин!
Аодира Усмонова,
Самарқанд давлат чет тиллар институти талабаси
Manba
