Жанозани тсрт киши кстариши суннатдир. Аввал тобутнинг снг тарафининг олдидан кейин ортидан снг елканг ила кстармоғинг, сснгра худди шундоқ қилиб чап тарафинги ила қстармоғинг керак.
Жанозани кстарганда лсккилматмасдан тез юрилади. Унинг ортидан юриш маҳбубдир. Тобутни ерга қсймасдан олдин стириш макруҳдир.
Қабрни лаҳад қилиб қазилади. Унинг ичига маййитни қибла томонидан киритилади. Уни қсювчи «бисмиллаҳи ва ала миллати расулиллаҳи» дейди. Уни қиблага юзлантирилади.
Тсртинчи фарз.
Маййитнинг дафни.
Ҳар бир маййитни жон берган еридаги қабристонга дафн қилиш мандубдир. Агар бир ёки икки мил масофага олиб борса ҳам жоиз.
Маййитни ювиб, кафанлаб бслгандан кейин тобутга чалқанча қилиб ётқизилади.
Тобутни тсрт тарафидан кстариш суннатдир. Тобут кстармоқчи бслган одам маййитнинг бош тарафидан чап дастани снг елкасига қсйиб сн қадам юради.
Кейин орқага стиб тобутнинг орқа чап дастасини снг елкасига олиб сн қадам юради.
Сснгра бошқа тарафдан ҳам чап елкаси ила аввалги тартибда кстаради. Тобутни ста сҳтиром билан кстарилади.
Жанозадаги суннат амаллар;
1. Жанозани тезлатиш.
2. Жанозага сргашиш. Бу нарса уч амалдан; жаноза намозини сқиш, қабргача бирга бориш ва дафндан кейин маййитнинг ҳақига дуо қилишдан иборатдир.
3. Хушуъли бслиб, слимни сйлаб бориш.
Жанозада иштирок стаётган одам турли гапларни гапириши, кулиши ва дунё ташвишида бслиши мумкин смас.
4. Аёл кишининг тобутининг устидан каттароқ мато билан тссиш.
5. Жанозада иштирок стувчилар тобутнинг орқасида борадилар.
6. Жаноза билан борганлар уни елкадан ерга қсйганларидан кейингина стирсалар жоиз.
Жанозадаги макруҳ ишлар;
1. Аамоз ва дафнни ортга суриш.
Аамозга одам кспроқ тсплансин деган ва шунга схшаш баҳоналар билан ҳам, бу ишларни кечиктириб бслмайди. Фақатгина маййитнинг сқин валийсини кутиш мумкин, холос.
2. Маййитни кстариб келганлар тобутни елкаларидан қсйгунларича стириб олиш ҳам макруҳ. Ундан кейин туриш макруҳ. Тобутни кстариб стаётганларини ксрган одам ҳам срнидан турмайди.
3. Қабристонга боришда маййитни кстариб борилса, иштирокчилар бирор нарсага миниб боришлари макруҳ. Қайтишда улов минсалар жоиз.
4. Жанозада иштирок қилувчиларнинг ғала-ғовур қилишлари, зикр, қироат ила овоз кстаришлари ва бақир-чақир қилишлари жоиз смас.
Жанозада зим туриб сукут сақланади. Ўлим ҳақида тафаккур қилинади.
5. Оловли нарсаларни кстариб олиш, исириқ тутатиш каби ишлар ҳам мумкин смас.
6. Жанозанинг ортидан аёлларнинг бориши ҳам макруҳи таҳримийдир.
7. Бошқа миллат ва дин вакиллари жанозада қиладиган гулдаста кстариб олиш каби ишларни қилиш ҳам макруҳдир.
Маййитни дафн қилиш ҳукми ва уни тезлатиш.
Маййитни дафн қилиш фарзи кифосдир. Жон узилиши билан уни дафн қилишга тайёрлашга шошилиш керак. Мақбарага дафн қилиш афзал. Мақбараларнинг афзалига дафн қилиш мустаҳабдир. Ксп аҳли солиҳлар ва шаҳидлар дафн қилинган мақбара афзал ҳисобланади.
Қариндошларни бир жойга қсйиш мустаҳабдир. Бу ишлар уларни зиёрат қилиш ва ҳақларига дуо қилишни осонлаштиради.
Қабрларнинг сифати ва уларни сҳтиром қилиш.
1. Қабрларнинг снг саёзи ҳидни ман қилишга ва жасадни йиртқич ҳайвонлар еб кетишидан сақлайдиганидир.
2. Қабрни иложи борича чуқур ва кенг қилиш мандубдир.
3. Ҳанафий мазҳаби бсйича қабрнинг чуқурлиги одамнинг кскрагигача бслганидир. Унинг узунлиги маййитнинг узунлигича бслади. Кенглиги маййитнинг бсйининг сримича бслса схши.
4. Лаҳад шақдан афзал сканига фуқаҳолар иттифоқ қилганлар. Ер қаттиқ бслса, лаҳад қилиш, юмшоқ бслса шаққ қилиш афзал деганлар ҳам бор.
5. Дафнда ҳозир бслган киши қабрнинг бош томонида туриб унга уч сиқим тупроқ ташлаши мустаҳабдир. Лайғамбаримиз шундоқ қилганлари ривост қилинган.
6. Қабрнинг усти бир қарич миқдорида кстарилади.
7. Қабрнинг устини туснинг сркачига схшатиб кстарилади.
8. Қабрни гипс билан суваш, устига бино қилиш, ёзув ёзиш, унинг ёнида ётиб қолиш, масжид қилиш, уни спиш, тавоф қилиш, унинг ёнида хушбсй нарса тутатиш, унинг тупроғидан шифо тилаш каби ишлар макруҳдир.
9. Қабрнинг устига майда тошлар, бир дона каттароқ тош қсйиб белгиланса жоиз.
10. Қабрга чироқ қсйиш жоиз смас.
Қабрлар сҳтироми.
Барча фуқаҳолар қабрларни сҳтиром қилиш суннат сканига иттифоқ қилганлар. Қабрларнинг сҳтироми қуйидагилардан иборатдир;
1. Қабрнинг устига стириб, устидан юриб ёки қазои ҳожат қилиб бслмайди. Ҳанафийлар зарурат юзасида қироат қилиш учун стирса бслади деганлар.
2. Модомики қабрнинг ичида маййитнинг сусги борлиги гумон қилинса уни очиб бслмайди. Қабр қазилаётганда сски сусклар чиқиб қолса, уларга тегилмасдан ксмиб қсйилади. Зинҳор сусклар синдирилмайди.
Фақат зарурат юзасидан қуйидаги ҳолатлардагина қабрни очишга рухсат берилади;
1. Маййитни ювмасдан ёки кафансиз ксмилган бслса, ҳолати сзгармасдан туриб очса бслади.
2. Кафан ёки ер зсрлик билан тортиб олинган бслса-ю, сгалари ҳақини олмай сзини берасан деб туриб олсалар.
3. Бошқа маййитни ксмиш ёки жомеъ масжидни кенгайтириш учун зарур бслиб қолса сски қабрни очса бслади.
Қабрдаги жасад чириб тупроққа айланиб кетган бслса, унинг срнига бино қурса ёки скин скса бслади.
4. Маййит билан бирга мол, тақинчоқ дафни қилинган бслса ёки бировнинг моли тушиб кетган бслса ва у талаб қилса, қабрни очса бслади.
5. Бировнинг гавҳарини ютиб юборган одам слса ва гавҳарнинг сгаси талаб қилиб туриб олса, сликнинг қорнидан унинг гавҳарини олиб берилади.
6. Ҳомиладор аёл слса-ю, ичида боласи қимирлаб турса, унинг қорнини ёриб болани олинади.
3. Дафндан кейин маййитни ксчириш.
Маййит дафн қилинганидан кейин уни ксчириш мутлақо мумкин смас.
4. Қабрнинг устига сув сепиш мандубдир. Ҳсл шохларни ва райҳон каби нарсаларни қабр устига қсйиш суннатдир. Қабр устида ссиб турган майса ва ссимликларни қуримасдан олдин олиш макруҳдир. Чунки ҳсл набототнинг тасбиҳидан маййитга фойда етиб туради.
5. Зарурат юзасида бир қабрга бирдан ортиқ маййитни қсйиш мумкин. Уларнинг афзали қиблага сқин қилиб қсйилади. Икки маййитнинг орасига тупроқдан тссиқ қилинади.
Маййит чириб тупроққа айланиб кетган бслса, унинг қабрига бошқа маййитни қсйиш жоиз. Қабрдаги маййитнинг чиригани ернинг хусусистига боғлиқ бслади. Буни биладиган кишилардан ссралади.
Дафннинг ҳукмлари;
1. Дафннинг кайфисти.
Жаноза қабрнинг қибла тарафига қсйилади. Уни қабрга қсювчи ҳам қиблага қараган ҳолда олади ва аста қабрга қссди.
Маййитнинг бош ва оёқ тарафидаги кафанни боғичлари ечилади. Бу боғичлар ила кафан тарқалиб кетмаслиги учун боғланган бслади.
Маййитни снг тарафи ила юзини қиблага қаратиб ётқизилади.
Аркак кишини сркак кишилар қабрга қссдилар. Уларнинг адади чегараланган смас. Анг ҳақли кишилар унга жаноза намозини сқиш ҳақига сга бслган сқинларидир.
Аёл кишини маҳрамлари қабрга қссди.
Агар маҳрами бслмаса, аёл кишилар, улар ҳам бслмаса дафнга қодир аҳли солиҳ қари кишилар қссди.
Қабрда маййитнинг тагига бирор нарса солинмайди.
Қабрнинг оғзига хом ғишт терилади. Лишиқ ғишт ва ёғоч қсйиб бслмайди. Кейин устида тупроқ тортилади. Қабр сқинида турганлар унга уч сиқимдан тупроқ ташлашлари мустаҳабдир.
Бир гуруҳ одамлар дафндан кейин туриб маййитнинг ҳақига дуо қилишлари мустаҳабдир.
2. Дафн макони.
Аввал айтиб стилганидек, маййитнинг мақбарага дафн қилиш афзалдир. Зиёратчиларнинг дуоларидан маййит фойда олиб туради.
Мусулмон мусулмонмасларнинг мақбарасига, мусулмонмас мусулмонларнинг мақбарасига дафн қилинмайди.
Денгизда слган одамни қирғоққа етиб бориш имкони бслмаса, ювиб, кафанлаб, намозини сқиб сувга туширилади.
3. Дафн замони.
Дафнни кундуз куни, нафл намоз сқиш макруҳ бслмаган вақтда қилиш афзалдир. Кечаси дафн қилиш ҳам жоиз.
4. Дафн пайтида айтиладиган нарса.
Маййитни қабрга қссётган киши «Бисмиллаҳи ва ала миллати А асулиллаҳи соллаллоҳу алайҳи васаллам» дейди. Бошқа дуоларни қилса ҳам схши.
5. Қабрни тссиш.
Аёл кишининг дафни пайтида унинг қабри бирор мато билан тссиб турилади.
6. Тобут ёки сандиқ ила дафн қилиш.
Узрли бслганда, ер сувли бслиши, денгизга дафн қилиш каби ҳолатларда тобут ёки сандиқла дафн қилиш жоиз.
Дафндан сснг дафн қилинган шахсга мағфират тилаб дуо қилинади.
Manba