А АЖАБ А ЎЗАСИ
Усмон ибн Ҳакимдан ривост қилинади:
«Саъид ибн Жубайрдан А ажаб ойида турганимизда А ажаб рсзаси ҳақида ссрадим. У: «Ибн Аббоснинг: «А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам рсза тутар сдилар, ҳатто оғизларини очмасалар керак, дер сдик. Оғизлари очиқ бсларди, ҳатто рсза тутмасалар керак, дер сдик», десётганини сшитганман», деди».Усмон ибн Ҳаким Саъид ибн Жубайрдан А ажаб ойи рсзаси ҳақида ссраса ҳам, у киши Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг доимий одатлари ҳақида жавоб берганлар. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам гоҳида сурункасига рсза тутар сдилар, ҳатто кишилар у киши оғизларини очмаслар керак, деб сйлаб қолишарди. Го-ҳида сса, сурункали оғизлари очиқ юрганларидан кишилар снди рсза тутмасалар керак, деб сйлаб қолишар сди. А ажаб ойда ҳам шундоқ бслар сди.
Мужийба ал-Боҳилийс розисллоҳу анҳодан, у киши сз оталари ёки амакиларидан ривост қилади:
«Албатта у (отаси ёки амакиси) А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳузурларига борибди. Сснгра сса бир йилдан кейин сна ҳолати ва ксриниши сзгарган ҳолда келибди ва:
«Ай Аллоҳнинг А асули, мени танимаспсизми?», дебди.
«Сени нима сзгартирди? Чиройли ксринишда сдинг?», дедилар.
«Сиздан ажраганимдан сснг фақат кечасигина таом едим», деди.
Шунда А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Аима учун сзингни азобга солдинг?», дедилар-да, сснгра:
«Сабр ойи рсзасини тут ва ҳар ойдан бир кун тут», дедилар.
«Бир оз зиёда қилинг, менинг қувватим бор», деди.
«Икки кундан рсза тут», дедилар.
«Бир оз зиёда қилинг», деди.
«Уч кундан рсза тут», дедилар.
«Бир оз зиёда қилинг», деди.
«Ҳаром (ой)ларида рсза тут, сснгра тарк қил, ҳаром (ой)ларида рсза тут, сснгра тарк қил, ҳаром (ой)ларида рсза тут, сснгра тарк қил, деб уч бармоқларини буклаб-ёзиб ксрсатдилар».Абу Довуд, Аҳмад ва Аасаий ривост қилган.
Ушбу ҳадисдан олинадиган фойдалар:
1. Йил бсйи рсза тутиш шариатга тсғри келмаслиги, сзини сзи азоблаш сканлиги.
2. Аафл рсза тутмоқчи бслган одам А амазондан бошқа ойларда бир кундан, икки ёки уч кундан тутса бслиши.
3. Агар мазкур миқдорни ҳам оз деб, билса ашҳурул ҳурумда-ҳаром ойларда уч кун-уч кундан тутса схши бслиши. А ажаб ойи ҳам ҳаром ойлардан бслганидан унда нафл рсза тутиш афзалдир.
Демак, А ажаб ойида нафл рсза тутиш савобли иш ҳисобланади. Иложини топган кишилар бу ойда нафл рсза тутсалар схши бслиши аниқ.
Машҳур «Саҳиҳ» китобларидан бошқа ҳадис китобларида келтирилган ривостларда А ажаб ойида рсза тутганларга улкан савоблар ваъда қилинган. Аммо саҳиҳ бслмаган бу ривостларда ҳаддан ташқари тарғибот борлиги ҳам унутилмаслиги лозим.
Жоҳилист даврида А ажаб ойида алоҳида қурбонлик ссйиш одати бор сди. Ислом шариати бу нарсани бекор қилди.
ФАА ААª ВА АТИЙА А
Абу Ҳурайра розисллоҳу анҳудан ривост қилинади.
«Аабий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Фараъ ҳам, атийра ҳам йсқ», дедилар».Бешовлари ривост қилган.
«Фараъ» туснинг биринчи туққан боласини санамларга ссйиш. Бу билан жоҳилист аҳли санамларни улуғлашар, улардан туснинг кейинги болалари ксп ва баракали бслишини тилашар сди. Тсғрироғи, агар шундоқ қилсак буту-санамлар биздан рози бслиб ишларимиз юришиб кетади, деб сътиқод қилишар сди.
Ислом барча жоҳилий ҳукм, қоида, урф-одатларни тузатиб келароқ ушбу нотсғри одатнинг ҳам ботил сканини сълон қилди.
«Атийра» А ажаб ойини улуғлаш учун ссйиладиган ҳайвондир. Ислом бу ишнинг ҳам ботиллигини сълон қилди.
Аубайша розисллоҳу анҳудан ривост қилинади.
«Бир одам А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга мурожаат қилиб:
«Биз жоҳилистда А ажабда атийра ссср сдик, бизни нимага амр қиласиз?», деди.
«Аллоҳ йслида қайси ойда бслса ҳам сссверинглар. Аллоҳ учун схшилик қилинглар. Таомлантиринглар!» дедилар. Ҳалиги одам:
«Биз жоҳилистда фараъ ссср сдик, бизни нимага амр қиласиз?» деди.
«Ҳар бир «соима»да бир фараъ бор. Уни поданг ғизолантириб туради. Қачон баркамол тус бслганида, уни ссйиб, гсштини ксча фарзандига садақа қиласан. Ана сша схшидир», дедилар».Абу Довуд ва Аасаий ривост қилган.
Аубайша розисллоҳу анҳу ривост қилаётган Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг сзларига савол орқали мурожаат қилган саҳобий розисллоҳу анҳу билан олиб борган суҳбатларидан жоҳилистнинг икки ботил одати қандоқ қилиб исломийлаштирилганини билиб оламиз.
Ислом снги вақтида кишилар ҳаётига аста-секин, поғонама-поғона кириб кела бошлагани ҳаммамизга маълум. Аввал сътиқодга оид масалалар муолажа қилинди. Кейинроқ ахлоқ-одоб ишлари йслга қсйила бошлади. Ундан сснг биз срганаётганимиз каби баъзи урф-одатларни тсғрилаш бошланди.
Анди саҳобийлар ҳам ҳар бир нарса исломий бслиши кераклигини англаб етган сдилар. Анди улар ост нозил бслишини ёки Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам сзлари баён қилишларини кутмай, сз фаросатлари билан ҳам жоҳилистнинг қонун-қоидаларини қандоқ сзгартишни сйлаб қолган сдилар.
Жоҳилист одати бсйича қадимдан амал қилиб келинаётган «атийра» ва «фараъ» одатлари ҳам кишиларни ташвишга солиб қсйган сди. Улар иш бундоқ давом стиши мумкин смаслигини, бу жоҳилий одатлар ботил қилиниши лозимлигини тушуниб етган сдилар. Ана шундоқ бир пайтда:
«Бир одам А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга мурожаат қилиб:
«Биз жоҳилистда А ажабда атийра ссср сдик, бизни нимага амр қиласиз?», деди».
Яъни, Исломдан олдинги тузум тақозоси ила А ажаб ойини улуғлаб жонлиқ ссср сдик. Анди Исломга кириб мусулмон бслганимиздан кейин бу иш ҳақида қандоқ амр қиласиз?
Бу саволга жавоб тариқасида Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам қуйидагиларни баён қилдилар:
«Аллоҳ йслида қайси ойда бслса ҳам сссверинглар. Аллоҳ учун схшилик қилинглар. Таомлантиринглар!», дедилар».Исломда жонлиқ ссйиш фақат Аллоҳнинг йслида, Аллоҳ учун бслади. Бас, шундоқ бслгандан кейин, қайси ойда ссйса ҳам бари-бир. А ажабда бсладими ёки бошқа ойда бсладими, фарқи йсқ. Фақат Аллоҳ учун ссйилиши ва гсшти камбағалларга таом қилиб берилиши керак. Аллоҳдан бошқага атаб ссйилмаслиги, фақат А ажабни улуғлаш учун ссйилмаслиги ва қони бут-санамларга суртилиб, гсшти ташлаб юборилмаслиги керак.
«Биз жоҳилистда фараъ ссср сдик, бизни нимага амр қиласиз?»
Исломдан олдин ҳар бир урғочи туснинг биринчи туққан боласини буту-санамларга атаб ссср сдик. Исломда бу иш жоиз смаслиги билиниб қолди. Анди нима қилайлик?
«Ҳар бир «соима»да бир фараъ бор. Уни поданг ғизолантириб туради. Қачон баркамол тус бслганида, уни ссйиб, гсштини ксча фарзандига садақа қиласан. Ана сша схшидир».
«Соима» юзта ҳайвон. Демак, Исломда қайси ҳайвон туридан бир кишининг мулки юз донага етса, сша юзинчисини Аллоҳ учун ссйиб, гсштини «ксча фарзанди»-йслда оғир иқтисодий ҳолга тушиб қолган инсонга садақа қилинар скан.
Авваллари фақат туснинг боласи ссйилгани учун ҳам Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам сз ссзларида тусни зикр қилмоқдалар. Юзинчи бслиб туғилган тева пода ичида юриб озуқаланиб юради. У вос-га етиб, баркамол тус бслганда, гсштидан кспчиликка фойда етадиган бслса, уни Аллоҳ йслида ссйиб, гсшти фақир-мискинларга садақа қилинади.
ИСА О ВА МЕАªА ОЖ
А ажаб ойининг йигирма еттинчи кечасида инсонист тарихидаги снг муҳим ҳодисалардан бири содир бслган. Ўша кечада Лайғамбаримиз алайҳиссаломнинг Исро ва Меърожлари бслган.
Аллоҳ таоло:
«Ўз бандасини кечаси Масжидул-Ҳаромдан атрофини баракали қилганимиз Масжидул-Ақсога ост-мсъжизала-римизни ксрсатиш учун сайр қилдирган Зот пок бслди. Албатта, У сшитгувчи ва ксргувчи Зотдир», деган.
Араб тилида «исро» ссзи-кечаси юргизиш маъносини англатади.
Бу ости каримада Аллоҳ таоло Лайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссаломни Маккаи мукаррамадан Қуддуси Шарифга кечанинг бир қисмида олиб боргани ҳақида ссз юритилган.
Исро ҳодисаси Ислом даъвати тарихидаги снг машаққатли ва оғир дамларда содир бслди. Бу даврга келиб Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам бошчиликларидаги оз сонли мусулмонларга нисбатан мушрикларнинг озорлари, қийноқлари кучайган, уларни Аллоҳнинг динидан қайтариш йслидаги чиранишлари ҳаддан ошган сди. Мусулмонлар учун ғостда қийин бир ҳолат пайдо бслди. Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламни мушрикларнинг ҳужумларидан ҳимос қиладиган шахслар Абу Толиб ва Хадича онамиз ҳам вафот стганлар ва қийинчилик ҳаддан ошган сди. Ана шундай мудҳиш бир пайт-да Исро ва Меърож ҳодисаси бслиб стди.
Аллоҳ таоло Лайғамбари Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламни кечаси Маккаи мукаррамадан бир зумда Байтул-Мақдисга олиб борди ва у ердан Меърожга олиб чиқди. Бу сса, ана шундай оғир бир пайтда у зот соллаллоҳу алайҳи васаллам ва мусулмонлар учун катта тасалли сди. Аоумидлик кайфистини ссндириб, умид учқунларини аланга олдириш сди.
Айни чоқда, Исро воқеаси кишилар иймонини синаш омили ҳам сди. Ҳар бир нарсага моддий мсъжиза талаб қилиб турган мушрикларга бу воқеа ортиқча гап-ссзлар учун сна бир қулай фурсат бслса, мсмин-мусулмонман деб юрганларнинг иймони қанчалик мустаҳкамлигини синаш омили сди.
«Ўз бандасини кечаси Масжидул-Ҳаромдан атрофини баракали қилганимиз Масжидул-Ақсога ост-мсъжизала-римизни ксрсатиш учун сайр қилдирган Зот пок бслди. Албатта, У сшитгувчи ва ксргувчи Зотдир».
Ости каримада Аллоҳ таоло Ўзини-Ўзи поклаб ёд қилмоқда ва бандаси Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламни исро қилдиргани, съни, кечанинг бир қисмида сайр қилдиргани ҳақида хабар бермоқда.
Остдаги «Ўз бандаси»дан мурод Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламдирлар. Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам доимо Аллоҳнинг бандаси сканликлари билан фахрланиб юрар сдилар. Ушбу остда у зотнинг номлари айтилмай, «Ўз бандаси» ибораси ишлатилиши ҳам Лайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам учун фахр ҳамда снг оғир пайтда у киши учун тасаллидир.
Қуръони Каримда:
«Масжидул Ҳаром» ибораси уч нарсага ишлатилади: Биринчиси-Каъбаи муаззама атрофидаги масжид. Иккинчиси-Маккаи мукаррама шаҳри. Учинчиси-Маккаи мукаррама атрофида ҳаром учун белгиланган чегара; кофирлар кириб бслмайдиган, ов овланмайдиган, ссимликлари кесилиб ёки юлиниб бслмайдиган, кспгина маълум ишлар ҳаром стилган минтақага нисбатан ҳам ишлатилади.
Ушбу ости каримадаги «Масжидул Ҳаром» ибораси Маккаи мукаррама шаҳри маъносида келган.
Исро кечасида Лайғамбаримиз Каъбаи муаззама атрофидаги масжидда смас, ша-ҳарнинг бир тарафида жойлашган аммалари Умми Ҳониънинг уйида ухлаб ётган сдилар.
«Масжидул-Ақсо»дан мурод Шоми шарифдаги Байтул-Мақдисдир. «Ақсо» ссзи узоқ, чет маъноларини билдиради. Масжид сса, ибодатхона, саждагоҳ маъносини билдириши ҳаммага маълум.
Ўша пайтда Байтул-Мақдис Маккаи мукаррамага нисбатан узоқ ва снг четдаги ибодатхона ҳисобланар сди. Шунинг учун ҳам уни «Масжидул-Ақсо» деб номлади.
Аллоҳ таоло Масжидул-Ақсонинг атрофини баракали қилиб қсйганини ҳам айтмоқда.
«Ўз бандасини кечаси Масжидул-Ҳаромдан атрофини баракали қилганимиз Масжидул-Ақсога»
Чунки Байтул-Мақдис ҳақиқатда ҳам Аллоҳ томонидан баракотли қилиб қсйилган бир жойдир. Қадимдан бу ер Лайғамбарлар маскани, ибодатгоҳи бслган.
Мусо алайҳиссалом, Ийсо алайҳиссалом ва уларнинг ораларидаги Лайғамбарлар ҳам шу ерда стишган. Уларга Аллоҳнинг ваҳийси шу ерда тушган. Шунинг сзи ҳам ҳар қандай баракотдан устун. Шу билан бирга, Аллоҳ таоло бу жойни моддий томондан ҳам баракотли қилиб қсйган. Об-ҳавоси, зилол сувлари, серунум тупроқлари туфайли бу жойни серҳосил қилиб қсйган.
«...ост-мсъжизаларимизни ксрсатиш учун»
Исродан, съни Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламни кечаси Масжидул-Ҳаромдан Масжидул-Ақсога сайр қилдиришдан мурод, у зотга ост-мсъжизаларни ксрсатиш скан.
Дарҳақиқат, бу ҳодиса асносида, хусусан, Меърожда Аллоҳ таоло Ўз бандаси ва Лайғамбари Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга кспдан-ксп мсъжизаларни ксрсатди. Бу ҳақда «Ван-Аажм» сурасида:
«Батаҳқиқ, у А оббининг улкан остларидан ксрди», дейилади.
«Албатта, У сшитгувчи ва ксргувчи Зотдир».
Аллоҳ таоло ким нима деганини сшитиб, ким нима қилганини ксриб-билгувчи Зотдир.
Ушбу ости каримада келган маълумотлар муносабати ила икки нарса—Исро ва Меърож нима сканини ҳам тсла тушуниб олмоғимиз лозим.
Исро, аввал айтилганидек, луғатда кечанинг бир қисмида сайр қилиш, юришни англатади.
Шариатда сса, Аллоҳ таолонинг Ҳазрати Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламни кечалардан бирида Масжидул-Ҳаромдан Масжидул-Ақсога сайр қилдиришига айтилади.
Яна шуни ҳам таъкидлаб айтиш лозимки, Исро ҳодисаси туш смас, руҳий сафар ҳам смас, балки Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам жасадлари, ҳам руҳлари ила қилган сафарларидир. Агар туш ёки руҳий сафар бсладиган бслса, бу во-қеанинг мсъжизалиги қолмас сди.
Ости каримада «бандасини» деб таъкидланиши ҳам Исро ҳодисаси ҳам жасад, ҳам руҳ билан бслганини ксрсатади. Агар фақат руҳ билан бслганида, бандасининг ру-ҳини, деган бслар сди.
«Меърож» луғатда юқорига кстарилиш маъносини англатади.
Шариатда сса, Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Байтул-Мақдисдан Сидратул-Мунтаҳога, Аллоҳнинг ҳузурига кстарилишларига айтилади.
Муҳаддислар ривост қилишларича, Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам хуфтон намозидан сснг Умми Ҳониъ бинти Абу Толибнинг уйида ухлаб ётганларида Исро ҳодисаси бошланди. Ўша кечаси Байтул-Мақдисга Буроқ номли ҳайвонга миниб бордилар. Сснгра у ердаги катта харсанг тош устида турганларида Меърожга кстарилдилар. Ҳозирда сша тош устига қубба-гумбаз қурилган, сувратлари думалоқ бино шаклида бутун дунёга тар-қатилган. Кспчилик билмасдан уни Масжидул-Ақсо деб тушунадилар.
Меърожда Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам билан Жаброил алайҳиссалом ҳам бирга бслдилар. Ҳар осмонга етганда у киши сшикни очишни ссрардилар. Қсриқчи фаришталар:
«Ким?» деб ссрашарди. У киши:
«Жаброил», деб жавоб берардилар. Улар:
«Анингдаги ким?» деб ссрашарди. Жаброил алайҳиссалом:
«Муҳаммад», десалар, улар:
«Шундайми? У Лайғамбар стиб юборилдими» дес, сшикни очиб ссрашишарди.
Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳар осмонда бир пайғамбар ва ксплаб фаришталар ила ксришдилар. Шунингдек, жаннат ва жаҳаннамнинг ҳолини ксрдилар. Сидратул-Мунтаҳога стиб, Аллоҳнинг малакут оламида кспгина ажойиботларни ксрдилар. Ўшанда беш вақт намоз фарз қилинди. Сснгра ортга қайтдилар. Қиссани борича у зотнинг сзлари Умми Ҳониъга айтиб бердилар:
«Лайғамбарлар тспландилар, уларга намоз сқиб бердим», дедилар. Сснгра масжидга чиқмоқчи бслиб сринларидан турдилар. Умми Ҳониъ у кишининг кийимларига ёпишиб олди. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Сенга нима бслди?» дедилар. Умми Ҳониъ:
«Агар бу хабарни айтсанг, қавминг сени ёлғончига чиқаришидан қсрқаман», деди.
Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Алғончига чиқарса ҳам майли», дедилар.
Чиқиб бориб Абу Жаҳлнинг олдига стирдилар ва Исро хабарини унга етказдилар. Шунда Абу Жаҳл:
«Ай, Бани Каъб ибн Луай жамоаси, келинглар!», деб бақирди. Сснгра уларга бслган гапни айтиб берди. Улар ҳайрон бслиб таажжубга тушдилар. Бири қарсак чалса, бошқаси бошини ушлаб ҳайронлигини билдирди.
Иймон келтирганлардан баъзилари муртад бслиб, диндан қайтди.
Бир гуруҳ одамлар ҳазрати Абу Бакрнинг (розисллоҳу анҳу) олдиларига югуриб боришди. У киши хабарни сшитгандан сснг:
«У зот шу гапларни айтдими?» деб ссрадилар. Улар:
«Ҳа», дедилар. У киши:
«Агар у зот айтган бслсалар, тсғри айтибдилар, мен бунга шоҳидлик бераман», деди. Улар:
«Шомга бир кечада бориб, сна Маккага тонг отмай туриб қайтиб келишига ишонасанми?!» дейишди. Абу Бакр:
«Мен у кишининг бундан ғариброқ нарсасини ҳам тасдиқлайман. Осмондан хабар айтишини ҳам тасдиқлайман», деди.
Шундан сснг Абу Бакр «Сиддиқ»—ста тасдиқловчи, деб атала бошладилар.
Одамларнинг ичида Байтул-Мақдисга борганлари бор сди. Улар Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламдан сша ердаги масжид-ибодатхонани сифатлаб беришни талаб қилдилар. Масжид Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламга ксрсатилди. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам уларга масжидни—ибодатхонани васф қила бошладилар. Улар:
«Аммо васфини тсғри қилди», дедилар-да, сснгра:
«Сен бизнинг карвонимиздан хабар бер», дейишди. Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам уларнинг карвонидаги туслар сони, аҳволи ҳақида тслиқ хабар бериб, ниҳоссида:
«Карвон фалон куни, қуёш чиқиш пайтида етиб келади. Олдинда кулранг тус бслади», дедилар.
Ўша куни ҳаммалари шаҳар четига чиқиб карвон келишини кута бошладилар. Улардан бири:
«Мана, қуёш ҳам чиқди», деди. Бошқаси сса:
«Мана, Аллоҳга қасамки, карвон ҳам ксринди. Олдинда, Муҳаммад айтганидек, кулранг тус келмоқда», деди.
Молик ибн Соъсоъа розисллоҳу анҳудан ривост қилинади:
«Аабий соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар:
«Мен Байтнинг олдида уйқу билан уйғоқлик орасида, икки кишининг сртасида сдим. Менга бир жом келтирилди. У ҳикмат ва иймонга тсла сди. Сснгра томоқ-нинг пастидан қориннинг пастигача ёрилди. Кейин қорин Замзам суви ила ювилди ва ҳикмату иймонга тслдирилди. Менга хачирдан кичикроқ, сшакдан каттароқ оқ улов-Буроқ келтирилди. Жаброил ила жснаб кетдим. Дунё осмонига етиб бордик.
«Ким?» дейилди.
«Жаброил», деди.
«Сен билан ким бор?», дейилди.
«Муҳаммад», деди.
«У Лайғамбар стиб юборилдими?», де-йилди.
«Ҳа», деди.
«У хуш келибди. Қандоқ ҳам схши келувчи келди!», дейилди.
Кейин Одамнинг олдига бориб, салом бердим. У:
«Хуш келибсан, сғлим, пайғамбарим», деди.
Бошқа ривостда айтилади:
«Дунё осмонига кстарилсак, бир киши турибди. Унинг снг томонида одамлар қораси, чап томонида одамлар қораси ксринмоқда. У қачон снг томонига назар солса кулади, чап томонига назар солса йиғлайди.
«Солиҳ набий, солиҳ сғил хуш келибди!» деди у.
«Ай, Жаброил, бу ким?», дедим.
«Бу Одамдир. Унинг снг ва чап томонидаги қоралар унинг болаларининг руҳларидир. Ўнг томондагилар аҳли жаннатдирлар. Чап томондагилар аҳли дсзахдирлар. У қачон снг томонига назар солса кулади, қачон чап томонига назар солса йиғлайди», деди у.
Кейин иккинчи осмонга келдик.
«Ким?», дейилди.
«Жаброил», деди.
«Сен билан ким бор?», дейилди.
«Муҳаммад», деди.
«У Лайғамбар стиб юборилдими?» де-йилди.
«Ҳа», деди.
«У хуш келибди. Қандоқ ҳам схши келувчи келди!» дейилди.
Кейин Ийсо ва Яҳъёнинг олдига бориб, салом бердим. Улар:
«Хуш келибсан, биродаримиз, пайғамбаримиз», дедилар.
Сснгра учинчи осмонга келдик.
«Ким?» дейилди.
«Жаброил», деди.
«Сен билан ким бор?», дейилди.
«Муҳаммад», деди.
«У Лайғамбар стиб юборилдими?», де-йилди.
«Ҳа», деди.
«У хуш келибди. Қандоқ ҳам схши келувчи келди!» дейилди.
Кейин Юсуфнинг олдига бориб, салом бердим. У:
«Хуш келибсан, биродарим, пайғамбарим», деди.
Сснгра тсртинчи осмонга келдик.
«Ким?» дейилди.
«Жаброил», деди.
«Сен билан ким бор?», дейилди.
«Муҳаммад», деди.
«У Лайғамбар стиб юборилдими?», де-йилди.
«Ҳа», деди.
«У хуш келибди. Қандоқ ҳам схши келувчи келди!», дейилди.
Кейин Идриснинг олдига бориб, салом бердим. У:
«Хуш келибсан, биродарим, пайғамбарим», деди.
Кейин бешинчи осмонга келдик.
«Ким?» дейилди.
«Жаброил», деди.
«Сен билан ким бор?», дейилди.
«Муҳаммад», деди.
«У Лайғамбар стиб юборилдими?», дейилди.
«Ҳа», деди.
«У хуш келибди. Қандоқ ҳам схши келувчи келди!», дейилди.
Кейин Ҳоруннинг олдига бориб, салом бердим. У:
«Хуш келибсан, биродарим, пайғамбарим», деди.
Кейин олтинчи осмонга келдик.
«Ким?» дейилди.
«Жаброил», деди.
«Сен билан ким бор?», дейилди.
«Муҳаммад», деди.
«У Лайғамбар стиб юборилдими?», де-йилди.
«Ҳа», деди.
«У хуш келибди. Қандоқ ҳам схши келувчи келди!» дейилди.
Кейин Мусонинг олдига бориб, салом бердим. У:
«Хуш келибсан, биродарим, пайғамбарим», деди.
Унинг олдидан стиб кетаётсам, йиғлади. Бас унга:
«Аега йиғламоқдасан?» дейилди.
«Ай, А оббим! Мана бу йигит мендан кейин юборилган бслса ҳам унинг умматидан жаннатга кирадигани менинг умматимдан жаннатга кирадиганидан афзалдир», деди у.
Кейин еттинчи осмонга келдик.
«Ким?» дейилди.
«Жаброил», деди.
«Сен билан ким бор?», дейилди.
«Муҳаммад», деди.
«У Лайғамбар стиб юборилдими?», де-йилди.
«Ҳа», деди.
«У хуш келибди. Қандоқ ҳам схши келувчи келди!» дейилди.
Кейин Иброҳимнинг олдига бориб, салом бердим. У:
«Хуш келибсан, сғлим, пайғамбарим», деди.
Шунда менга Байтул-Маъмур кстарилди. Жаброилдан ссрадим. У:
«Бу Байтул-Маъмурдир. Ҳар куни унда етмиш минг фаришта намоз сқийди. Қачон чиқсалар унга қайтиб келмаслар. Уларнинг охири ксринмас», деди.
Менга Сидратул-мунтаҳа кстарилди. Қарасам, унинг меваси худди Ҳажарнинг мешидек келади. Унинг барглари сса филларнинг қулоғидек. Унинг остида тсрт дарё бор. Икки дарё ботин. Икки дарё зоҳир. Жаброилдан ссрадим. Бас, у:
«Икки ботини жаннатдадир. Икки зоҳири Аил билан Фуротдир», деди.
Бошқа бир ривостда қуйидагилар айтилади:
«Сснгра мени юқорига, қаламларнинг шитирлашини сшитсам бсладиган жойга олиб чиқилди. Кейин менга сллик намоз фарз қилинди. Юриб Мусога етишдим. Бас у:
«Аима қилдинг?» деди.
«Менга сллик намоз фарз қилинди», дедим.
«Мен сендан ксра одамларни схшироқ биламан. Бани Исроилни жуда ксп муолажа қилганман. Умматинг тоқат қила олмайди. А оббингга қайтиб, Ундан енгилликни ссра», деди.
Мен Унга қайтиб бориб ссрадим. Қирқта қилди. Кейин сна шунга схшаш бслди. Сснгра сттизта бслди. Кейин сна шунга схшаш бслди. Сснгра йигирмата бслди. Кейин сна шунга схшаш бслди. Сснгра снта бслди. Кейин Мусога келдим. Бас, у сна аввалгига схшаш гап айтди. У зот бешта қилди. Кейин Мусога келдим. Бас, у:
«Аима қилдинг?» деди.
«Уни бешта қилди», дедим. У сна аввалгига схшаш гап айтди. Мен:
«Хайрли нарсага таслим бслдим», дедим. Шунда:
«Мен, батаҳқиқ фарзимни жорий қилдим. Бандаларимга енгил қилдим. Бир схшиликнинг мукофотини сн қилиб берурман», деб нидо қилинди.
Бухорий ва Муслим «Иймон»да ривост қилган.
Унинг ибораси қуйидагича:
«Токи, Ай, Муҳаммад, булар беш намоздир. Бир кечаю бир кундузда. Ҳар бир намозга снта. Ҳаммаси слликта». дегунича А оббим таборака ва таоло билан Мусо алайҳиссаломнинг ораларида бориб-келавердим».
«Байтул-маъмур»-Обод уйнинг нима сканини билмоқ учун Лайғамбар алайҳиссаломнинг суннатларига мурожаат қилиб ксрамиз.
Суддий айтадиларки, бизга зикр қилинишича, Лайғамбар алайҳиссалом бир куни саҳобаларига:
«Обод уй» («Байтул-маъмур») нима, биласизларми?» дебдилар. Улар:
«Аллоҳ ва Унинг А асули билувчироқдир», дейишибди. Шунда у зоти бобаракот:
«У осмонда, Каъбанинг қоқ тепасидаги масжиддир. Агар қуласа, Каъбанинг устига тушади. Унда ҳар куни етмиш минг фаришта намоз сқийди. Улар бир кириб чиққанларидан сснг сна қайтиб кира олмайдилар», дебдилар.
«Байтул-маъмур» зикри, аввал срганиб стганимиздек, Лайғамбар алайҳиссаломнинг Исро кечасидаги ҳадисларида ҳам келади. У зот мазкур кечада сша уйни ксрадилар, фаришталарнинг тавофи «Байтул-маъмур» сканини айтадилар. Яна, у уйга Иброҳим алайҳиссалом сусниб стирганларини ксрганликларини ҳам айтганлар.
Бу ҳақдаги барча ривостларни тсплаб срганилгандан сснг хулоса қилиб айтиш мумкинки, «Байтул-маъмур» еттинчи осмонда, Каъбаи Муаззаманинг тепасидаги бир уйдир (масжиддир). Уни ҳар куни етмиш минг фаришта тавоф қилади ва уларнинг ксплигидан бир тавоф қилгани сна қайтиб кира олмайди. Ерда Каъбатуллоҳ қандай улуғланса, осмонда «Байтул-маъмур» ҳам шундай улуғланади.
Сидратул-мунтаҳа ва Меърождаги бошқа нарсалар ҳақида Қуръони Каримда ҳам маълумотлар бор. Келинг, улар билан қис-қача танишиб чиқайлик.
Келгуси остларда зикр стиладиган нарсалар Лайғамбаримиз алайҳиссалом учун Меърож кечасида содир бслган сди.
«Ва дарҳақиқат, уни бошқа сафар ксрди.
Яъни, Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васаллам Жаброилни сна бир марта,
Сидратул-мунтаҳа (тугаш дарахти) олдида», ксрдилар.
Сидра-дарахт, мунтаҳа-интиҳо, тугаш демакдир.
Бу дарахтнинг Сидратул-мунтаҳа-тугаш дарахти деб номланишининг сабаби бор. Осмонда фаришталар сша дарахт олдигача бора олар сканлар, холос, ундан нарига ста олмас сканлар. Ундан нариги томонда нима борлигини Аллоҳ таолодан сзга ҳеч ким билмас скан.
«Унинг ҳузурида Маъво жаннати бор».
Яъни, тугаш дарахтининг олдида жаннати Маъво исмли, тақводорларга ваъда қилинган жаннат бор.
«Ўшанда, у(дарахт)ни срайдиган нарса сраб турибди».
«Ўрайдиган нарса»нинг нима сканлиги остда очиқ айтилмаган, шунинг учун тафсирчилар бу ҳақда турли фикрларни айтганлар. Жумладан, Аллоҳнинг нури ёки фаришталар ҳам дейилган.
Лекин остда муайсн бир нарса айтилмаганлигининг сзи «срайдиган нарса» васфдан ташқари улкан сканлигига далолат қилади.
Имом Аҳмад Ибн Масъуддан қилган ривостларида: Исро кечаси Лайғамбар алайҳиссалом тугаш дарахтига бориб етдилар, у еттинчи осмонда сди. Ердан чиққан нарсалар ҳам, юқоридан тушган нарсалар ҳам унга етиб тсхтайди. Ўшанда Лайғамбар алайҳиссаломга беш вақт намоз, Бақара сурасининг охири, умматларидан ширк келтирмаганларининг мағфират қилиниши хабарлари берилган, дейилган.
«Аигоҳ бурилмади ҳам, ҳаддидан ошмади ҳам».
Яъни, Муҳаммад алайҳиссаломнинг нигоҳлари бурилиб, Меърожда ортиқча нарсаларни ксрганлари йсқ. Шунингдек, ҳаддиларидан ошиб, амр бслмаган нарсаларни ҳам ксрганлари йсқ.
«Дарҳақиқат, сз А оббисининг улкан белгиларини ксрди».
Муҳаммад алайҳиссалом Меърож кечасида Аллоҳнинг қудратига далил бслувчи улкан белгиларни, жумладан: жаннатни, дсзахни, Обод уйни (Байтул-маъмурни), стган пайғамбарларни, Жаброил алайҳиссаломнинг асл ҳолатларини ва бошқаларни ксрдилар.
Ғойбга тааллуқли мазкур нарсаларни Лайғамбар алайҳиссаломга ксрсатилишининг ҳикмати ксп. Жумладан, у зот кишиларни даъват қиладиган нарсаларини сз ксзлари билан ксриб, қалбларидан тасдиқлаб олсалар, даъват осон кечади. Халойиққа ҳужжат келтириш осон бслади, мсминларнинг қалблари таскин топади ва ҳоказо.
Муҳаммад алайҳиссалом сз ксзлари билан очиқ-ойдин ксрган, қалблари ишонч ила тасдиқлаган, ҳужжатли ва далилли нарсага кишиларни чақирганлар.
ИСА О КЕЧАСИ ТЎЛЛААИШИ
Исро кечасида тспланиб, илмий суҳбатлар стказиш кейинги даврларда юзага чиққан. Баъзи аҳли илмлар мазкур улуғ ҳодисани ёдга олиш билан бирга кспчиликка унинг аҳамистини сслатиш ва дину диёнат йслида ваъзлар қилишни мусулмонлар учун фойдали деб, бу ишни стказишган.
Аммо Исро кечасидаги алоҳида намозлар ва бошқа нарсалар ҳужжатсиз ишлардир.
А АҒОИБ ААМОЗИ
Баъзи китобларда «А ағоиб» намози ҳақида ста муболағали гаплар келган. Аммо муҳаққиқ уламоларимиз бу ҳақдаги ривостлар саҳиҳ смаслигини таъкидлайдилар.
А ажаб ойининг биринчи жумаси кечасида сқиладиган бу намоз ҳақидаги ривостлар саҳиҳ смаслиги ҳақида ҳанафий уламолардан «Баҳрур роиқ» ва «А аддул Муҳтор» китобларининг соҳиблари ҳам сз китобларида ёзишган.
Manba.
