Дуо ҳақида
Аллоҳнинг гсзал исмлари бордир.
Бас, Унга сша (исм)лар ила дуо қилинг.
(Аъроф:180)
Аввало, дуонинг маъносини билиб олайлик. Араб тилида «дуо» ссзи чақириш, ссраш маъноларини англатади.
Кспинча дуо билан бир нарсани талаб қилиш маънолари бир-бирига аралашиб кетади.
Шунинг учун, талаб нима-ю, дуо нима сканини аниқ билиб олиш алоҳида маъно касб стади.
Талаб ссровчи нутқ қиладиган лафзнинг васфидир. Менга тилаган нарсамни бергин, каби.
Дуо сса, ссровчида пайдо бсладиган нафсий ҳолатдир. Мазкур нафсий ҳолат икки нарса билан: қалб ва ҳисларнинг уйғоқлиги ҳамда улар ҳар бирининг синиқлик ва хокисорлик ила Аллоҳ таолога юзланиши билан ва сна дуо қилувчининг сзи қилган гуноҳлари учун Аллоҳ таолога сидқидилдан тавба қилишни бошлаши билан бслади.
Ҳа, дуо қилинаётган пайтда қалб ва ҳисларнинг уйғоқлиги ҳамда улар ҳар бирининг синиқлик ва хокисорлик ила Аллоҳ таолога юзланиши бслмаса, одатга ксра икки қслни кстариб тилга келган талаб ссзларини такрорланаётган бслади. Бундоқ вақтларда қалб ғофил бслиши, тилда бир гап, хаёлда бошқа гап бслиши ҳам мумкин. Албатта, бу ҳолатни дуо деб бслмайди.
Бас, шундоқ скан, бу ишни қилаётган одамни фалончи Аллоҳ таолодан ссрамоқда, дейишимиз мумкин, аммо фалончи Аллоҳ таолога дуо қилмоқда, дес олмаймиз.
Аллоҳ таоло «Исро» сурасида:
«Аллоҳга дуо қилинглар, А оҳманга дуо қи-линглар, қайсисига дуо қилсангиз ҳам, бари бир. Гсзал исмлар Уникидир», деган (110-ост).
А ивостларда келишича, Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам бир куни: «А Аллоҳ! А А оҳман!» деб дуо қилаётганларини мушриклар сшитиб қолиб, дарҳол:
«Муҳаммад скка худоликка чақирар сди, сзи бслса, иккита худога дуо қилмоқда», деб гап тарқатишибди.
Уларнинг бу жоҳилона тушунчаси ва тасарруфи жавобига ушбу ост тушган скан. Бу остда мазкур нотсғри тушунча ва тасарруф тсғриланмоқда.
«Аллоҳга дуо қилинглар, А оҳманга дуо қилинг-лар, қайсисига дуо қилсангиз ҳам, бари бир».
«Аллоҳ», «А оҳман» исмлари икки хил бслгани билан соҳиби бир зот. Исм кспайса, зот ҳам кспайиб қолмайди.
«Гсзал исмлар Уникидир», деб айт».
Аллоҳ таоло «Ғофир» сурасида:
«Ва А оббингиз: «Менга дуо қилинглар, сизга ижобат қилурман», деди», деган (60-ост).
Аллоҳ таоло «Бақара» сурасида:
«Қачонки, бандаларим сендан Мен ҳақимда ссрасалар, бас, албатта, Мен сқиндирман. Дуо қилувчи дуо қилганда, дуосини ижобат қилурман», деган (186-ост).
Аллоҳ таоло «Аъроф» сурасида:
«А оббингизга тазарруъ ила ва махфий дуо қи-линг. Зотан, У ҳаддан ошувчиларни севмас», деган (55-ост).
Ушбу ости каримада Аллоҳ таоло мсмин бандаларига дуо қилиш одобларини сргатмоқда. Дуода тазарруъ—ёлбориш ва махфийлик бслиши зарурлигини таъкидламоқда.
Худди шу маъно Лайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳадиси шарифларида ҳам ифодасини топган.
Имом Бухорий ва имом Муслим Абу Мусо ал-Ашъарий розисллоҳу анҳудан ривост қилган ҳадиси шарифда қуйидагилар баён қилинади:
«Одамлар баланд овоз билан дуо қилган сдилар, А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Ай, одамлар, сзингизга шафқат қилинг, сизлар кар ёки ғайбга дуо қилаётганингиз йсқ. Сиз дуо қилаётган Зот снг схши сшитгувчи ва снг сқин зотдир», дедилар».
Ауъмон ибн Башир розисллоҳу анҳудан ривост қилинади:
«Аабий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Дуо ибодатдир», дедилар ва «Ва А оббингиз: «Менга дуо қилинглар, сизга ижобат қилурман. Албатта, ибодатимдан такаббурлик қиладиганлар тезда жаҳаннамга бсйин сгган ҳолларида кирурлар»ни қироат қилдилар».Термизий ва Абу Довуд ривост қилган.
Ушбу ривостда келтирилган ости каримада дуо маъноси ибодат маъноси билан бир хилда ишлатилган.Бинобарин, дуонинг ибодат сканини Аллоҳ таолонинг сзи бандаларига билдирмоқда.
Абу Ҳурайра розисллоҳу анҳудан ривост қилинади:
«Аабий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Аллоҳ таолонинг наздида дуодан ксра мукаррамроқ нарса йсқ», дедилар».Термизий, Аҳмад ва ал-Ҳоким ривост қилган.
Шунинг учун, банда Аллоҳ таолога кспроқ дуо қилмоғи лозим.
Анас розисллоҳу анҳудан ривост қилинади:
«Аабий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Дуо ибодатнинг мағзидир», дедилар».Бундан дуосиз ибодат, мағизсиз ибодат бс-лади,съни қадри паст бслади.Чунки,ҳадисда таъкидланган маънога ксра,ибодат фақат дуо билан қадрлидир.Яъни,банданинг уйғоқ қалб билан,ҳокисорлик ила Аллоҳга илтижо қилиши (дуо) унинг ибодатига мазмун беради.
Абу Ҳурайра розисллоҳу анҳудан ривост қилинади:
«Аабий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Ким Аллоҳдан ссрамаса, У зот ундан ғазабланади», — дедилар». Яна сша кишидан ривост қилинади:
«Аабий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Кимни Аллоҳ унга шиддатлар пайтида истижобат қилиши масрур қилса, оройиш пайтида дуони кспайтирсин», — дедилар».
Бу ҳақда имом Аҳмад ибн Ҳанбал раҳматуллоҳи алайҳи «Оройиш пайтида Аллоҳни танисанг, шиддат пайтида Аллоҳ сени танийди», деганлар.
Убода ибн Сомит розисллоҳу анҳудан ривост қилинади:
«Аабий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Ер юзида қайси бир мусулмон гуноҳ аралаштирмасдан, қариндошлик алоқасини узмасдан туриб дуо қилса, албатта, Аллоҳ таоло унга ё ссраганини тезда беради, ёки сшанинг мислича ёмонликни ундан буриб қссди», — дедилар.
Шунда одамлардан бири:
«Ундоқ бслса (дуони) кспайтирамиз», — деди.
«Аллоҳ кспайтирувчироқдир», — дедилар».
Ибн Умар розисллоҳу анҳудан ривост қилинади:
«Аабий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Кимга дуо сшиги очилса, унга раҳмат сшиклари очилган бслади. Аллоҳдан бериладиган нарсалар ичида снг маҳбуб бслгани офистни ссрашликдир», дедилар».Шунинг учун, Аллоҳ таолодан офистни—соғ-лик ва тинчликни кспроқ ссраш керак бслади.
Яна сша кишидан ривост қилинади:
«Аабий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Албатта, дуо нозил бслган ва нозил бслмаган нарсадан сақлайди. Ай, Аллоҳнинг бандалари! Ўзингизга дуони лозим тутинг!» — дедилар».Демак, ким нозил бслган балолардан сақланай деса, кспроқ дуо қилсин. Ким нозил бслмаган балолардан сақланай деса ҳам, кспроқ дуо қилсин.
Салмон розисллоҳу анҳудан ривост қилинади:
«Аабий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Қазони фақатгина дуо рад қиладир. Умрни фақатгина схшилик зиёда қиладир», — дедилар».
Абдуллоҳ розисллоҳу анҳудан ривост қилинади:
«Аабий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Аллоҳдан Унинг фазлини ссранг. Албатта, Аллоҳ азза ва жалла Ундан ссралишини хуш ксрадир. Анг афзал ибодат кушойишни кутишдир», дедилар».
Ушбу саккизтани Термизий ривост қилган.
Кушойиш—нажот, енгиллик, мусийбатнинг ариши.
Manba
