АЛЛОҲ БААДАЛАА ГА БЕЛГИЛАБ БЕА ГАА ҲАҚ-ҲУҚУҚ ВА МАЖБУА ИЯТЛАА
Бисмиллаҳир роҳманир роҳим
Мусулмоннинг номусига тил тегизиш мусулмон биродарига ҳаромлиги ва мусулмон биродари ҳақида бслмағур ссзлар айтувчи киши ҳақида
Абу Ҳурайра розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Ҳар бир мусулмоннинг моли, номуси ва қони бошқа мусулмон учун ҳаромдир. Мусулмон биродарини камситиши кишининг ёмонлигига кифосдир» (Муслим ривости).
Абу Бакра ас-Сақафий розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам (ҳажжатул-вадоъ куни) одамларга хутба қилиб: «Бугун қандай кунлигини биласизларми?», дедилар. Улар: «Аллоҳ ва А асули билувчироқ», дейишди. У зот бироз жим турдилар, снди биз уни бошқача ном билан атасалар керак, деб сйлаб турган сдик: «Қурбонлик куни смасми?!», дедилар. Биз: «Ҳа, шундай ё А асулуллоҳ», дедик. «Бу қайси шаҳар? Баладул-ҳаром смасми?!», дедилар. Биз: «Ҳа, шундай ё А асулуллоҳ», дедик. «Сизларнинг қонларингиз, молларингиз, обрс-номусларингиз мана шу шаҳрингиз, мана шу ойингиз, мана шу кунингизнинг ҳаромлигидек ҳаромдир. Огоҳ бслингиз, етказдимми?!», дедилар. Биз: «Ҳа», дедик. «Ларвардигоро, Ўзинг гувоҳ бслгайсан. Шу ерда ҳозир бслганлар ҳозир бслмаганларга етказсинлар! Зеро, баъзи етказувчилар бсладики, сзидан ксра схшироқ англайдиган кишиларга етказадилар», дедилар. Яна айтдилар: «Мендан сснг бир-бирингизнинг бсйнингизга қилич соладиган кофирларга айланиб кетманглар!». (Муттафақун алайҳ).
Абу Ҳумайд ас-Соидий розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Биродарининг розилигисиз унинг асосини (таёғини) олиши ҳам кишига ҳалол бслмайди, бу сса Аллоҳ таоло мусулмоннинг молини мусулмонга қаттиқ ҳаром қилгани учундир» (Аҳмад, Таҳовий, Ибн Ҳиббон, Байҳақий ривостлари, Албоний саҳиҳ санаган, Ирвоул-ғалил: 1459).
Ибн Умар розисллоҳу анҳумодан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «(Ҳақиқий) мусулмон — мусулмонлар унинг қсли ва тилидан саломат бслган кишидир, (ҳақиқий) муҳожир — Аллоҳ қайтарган нарсани тарк стган кишидир» (Бухорий ривости).
Абдуллоҳ ибн Масъуд розисллоҳу анҳудан ривост қилинади, Аабий соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Мусулмонни сскиш фосиқликдир, у билан жанг қилиш куфрдир» (Муттафақун алайҳ).
Муоз ибн Анас розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Ким одамлар тушадиган сринни торайтирса ё йслни тссиб қсйса ё мсминга озор етказса, унинг жиҳоди жиҳод смас»[1] (Аҳмад ва Абу Довуд ривости, Саҳиҳул-жомиъ: 6378).
Абу Бакра розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: Мен А осулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг шундай деганларини сшитдим: «Икки мусулмон бир-бирига қиличлари билан юзланса, слдиргани ҳам, слдирилгани ҳам дсзахдадир.» Мен: «А А осулуллоҳ, бу-ку қотил, слдирилганнинг ҳоли нега ундай?» деб ссрадим. «Албатта, у ҳам шеригини слдиришга ҳарис сди» дедилар (Бухорий ривости).
Абу Бакра розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Мусулмон киши мусулмон биродарига қарши қилич сланғочласа, то уни қайта қинига солгунича фаришталар унга лаънат айтиб турадилар» (Ас-силсилатус-саҳиҳа: 3973).
Абу Ҳурайра розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Сизлардан бирингиз биродарига тиғ билан ишора қилса, гарчи у сзининг туғишган ака ё укаси бслса-да, фаришталар унга лаънат айтадилар» (Аҳмад, Муслим, Термизий ривостлари, Саҳиҳул-жомиъ: 1957).
Ибн Аббос розисллоҳу анҳумодан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Каъбага боқиб, дедилар: «Марҳабо, сй Байтуллоҳ! Сен нақадар улуғсан, ҳурматинг нақадар буюк!! Бироқ мсминнинг ҳурмати Аллоҳнинг ҳузурида сенинг ҳурматингдан ҳам улуғроқ. Аллоҳ сендан фақат битта нарсани ҳаром (ҳурматли) қилган бслса, мсминдан учта нарсани — қонини, молини ва у ҳақда ёмон гумонда бслишни ҳаром қилди» (Байҳақий «Шуъабул-иймон»да келтирган, Ас-силсилатус-саҳиҳа: 3420).
Абу Умома ал-Ҳорисий розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Ким қасами билан бир мусулмон кишининг ҳаққини тортиб олса, Аллоҳ унга дсзахни вожиб қилиб, жаннатни ҳаром қилади». Шунда бир киши: «Озгина нарса бслса ҳамми, ё А асулуллоҳ?», деб ссради. «Арок (дарахти)нинг новдаси (съни мисвок, ИАТ) бслса ҳам!», деб жавоб бердилар (Муслим, Аҳмад, Аасоий, Ибн Можа ривостлари, Саҳиҳул-жомиъ: 6076).
Абу Ҳурайра розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: Аабий соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Бир киши биродарининг совчилиги устига — то у (биродари сша аёлга) уйланмагунича ёки уни тарк қилмагунича — совчи қсймасин» (Муттафақун алайҳ).
Ибн Умар розисллоҳу анҳумодан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Бир киши биродарининг байи устига бай қилмасин, биродарининг совчилиги устига совчи қсймасин, фақат сзи рухсат берсагина мумкин» (Муслим ривости).
Абу Ҳурайра розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Бир киши мусулмон биродарининг савдолашиши устига савдо қилмасин» (Муслим ривости).
Уқба ибн Омир розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Мусулмон мусулмоннинг биродаридир, мусулмон киши биродарига айб-нуқсонли нарсани нуқсонини айтмай сотиши ҳалол бслмайди» (Аҳмад, Ибн Можа, Ҳоким ривостлари, Саҳиҳул-жомиъ: 6705).
Умома ибн Саҳл ибн Ҳунайф розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Сизлардан бирингиз нега (ҳасад ва ксзи билан) сз биродарини слдириши керак?! Агар бирортангиз биродарида сзига ёққан нарсани ксриб қолса, унга барака тилаб дуо қилсин» (Аасоий, Ибн Можа ривостлари, Саҳиҳул-жомиъ: 4020).
Абдуллоҳ ибн Масъуд розисллоҳу анҳудан ривост қилинади, Аабий соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Мусулмонни сскиш фосиқликдир, у билан жанг қилиш куфрдир, унинг молининг ҳурмати қонининг ҳурмати билан бир хилдир[2]» (Табароний ривости, Саҳиҳул-жомиъ: 3596).
Ибн Амр розисллоҳу анҳумодан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Мсминни сскувчи ҳалокат ёқасида турувчи кабидир» (Саҳиҳул-жомиъ: 3586).
Ибн Умар розисллоҳу анҳумодан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Қай бир киши биродарига: «Ай кофир!» деса, улардан бири сша (кофирлик) билан қайтади. Агар у айтганидек бслса хсп, акс ҳолда (кофирлик унинг сзига) қайтади» (Муслим ривости).
Абу Зар розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтганлар: «Ким бир кишини кофир деб чақирса ё «Аллоҳнинг душмани» деса-ю у одам ундай бслмаса, (сша гапи) сзига қайтади» (Муслим ривости).
Абдуллоҳ ибн Умар розисллоҳу анҳумодан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Ким бир мсмин ҳақида ноҳақ гап гапирган бслса, то айтган гапини исботламагунича (жаҳаннам аҳлидан чиққан) қон-йиринг балчиғида сақланади» (Аҳмад, Абу Довуд, Ҳоким ривостлари, Ас-силсилатус-саҳиҳа: 437).
Имрон ибн Ҳусойн розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: Аабий соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Бир киши биродарини: «Ай кофир!» деса, гсё уни қатл қилибди. Мсминни лаънатлаш гсё уни қатл қилишдир» (Табароний ривости, Саҳиҳул-жомиъ: 710).
Абу Ҳурайра розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: «А А асулуллоҳ, ғийбат нима?» деб ссралди. «Биродаринг ҳақида у ёқтирмайдиган нарсани айтишинг», дедилар. «Агар мен айтган нарса унда ҳақиқатан бслса-чи?», дейилди. «Аган сен айтган нарса унда бслса, сен уни ғийбат қилган бсласан, агар у нарса унда бслмаса, сен унга бсҳтон қилган бсласан», дедилар (Термизий ва Абу Довуд ривостлари, Саҳиҳу сунани Аби Довуд: 4079).
Саид ибн Зайд розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: Аабий соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Мусулмон кишининг обрссини ноҳақ тскиш риболарнинг ҳам рибосидир» (Саҳиҳу сунани Аби Довуд: 4081).
Қайсдан ривост қилинади: Амр ибн Ос бир қанча асҳоблари билан бораётиб бир хачирнинг шишиб кетган слаксаси ёнидан стиб қолди ва: «Аллоҳга қасамки, сизлардан бирингиз мана шу слаксадан қорни тсйгунича ейиши мусулмоннинг гсштини (ғийбат билан) ейишидан схшироқ», деди. (Саҳиҳул-адабил-муфрад: 565).
Мусулмоннинг гсштини ейиш уни ғийбат қилиш билан бслади. Аллоҳ таоло айтганидек: «Айримларингиз айримларни ғийбат қилмасин! Сизлардан бирон киши сзининг слган биродарининг гсштини ейишни схши ксрурми?! Ана ёмон ксрдингизми?! (Бас, гуноҳи бундан-да ортиқ бслган ғийбатни ҳам ёмон ксрингиз)! Аллоҳдан қсрқингиз! Албатта Аллоҳ тавбаларни қабул қилувчи, меҳрибондир» (Ҳужурот: 12).
Салама ибн Акваъ розисллоҳу анҳу айтади: «Агар бир киши биродарига лаънат сқиётганини ксрсак, уни гуноҳи кабиралардан бирини қилаётган санардик» (Табароний ривости, Ас-силсилатус-саҳиҳа: 2649).
Биродарига араз қилиб, уч кундан ортиқ гаплашмай қсйган одам ҳақида
Анас ибн Молик розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: Аабий соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Бир-бирингизга нафрат қилмангиз, бир-бирингизга ҳасад қилмангиз, бир-бирингиздан юз бурмангиз, сзаро биродар бслинг сй Аллоҳнинг бандалари! Мусулмон киши биродари билан уч кундан ортиқ гаплашмай қсйиши дуруст смас!» (Муттафақун алайҳ).
Оиша розисллоҳу анҳодан ривост қилинган ҳадисда А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Мусулмон мусулмонга уч кундан ортиқ гина-араз қилиши жоиз смас, учрашганида уч марта салом берсин, ҳаммасида алик олмаса, гуноҳи унинг бсйнига бслади» (Саҳиҳу сунани Аби Довуд: 4105).
Ҳишом ибн Омир ал-Ансорий розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Мусулмон мусулмон билан уч кундан ортиқ аразлашиши дуруст смас. Аразларида давом стишаркан, ҳақдан бурилган ҳолда қолишади. Аразидан биринчи бслиб тушганига араздан срта тушганлиги каффорат бслади. Агар шу аразлашувлари билан слиб кетишса иккаласи ҳам асло жаннатга кира олишмайди. Агар (бири бошқасига) салом берса-ю, униси саломни қабул қилишдан бош тортса, (салом берганга) фаришта жавоб қайтаради, унисига сса шайтон жавоб қайтаради» (Саҳиҳул-адабил-муфрад: 311).
Абу Ҳурайра розисллоҳу анҳудан ривост қилинган ҳадис борки: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Мусулмон киши биродарига уч кеча-кундуздан ортиқ гина қилиши ҳалол бслмайди, кимки уч кундан ортиқ гина қилган ҳолида слиб кетса дсзахга киради» (Саҳиҳу сунани Аби Довуд: 4106).
Абу Хирош ас-Суламий розисллоҳу анҳу айтади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг шундай деганини сшитдим: «Кимки биродарини бир йил гаплашмай тарк қилса, худди унинг қонини тсккан каби бслади» (Саҳиҳул-адабил-муфрад: 313, Саҳиҳу сунани Аби Довуд: 4105).
Абдуллоҳ ибн Масъуд розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Агар икки киши Исломга киргач, бир-бири билан аразлашиб гаплашмай қсйишса, улардан бири — съни зулм қилгани — то қайтиб гаплашмагунича Исломдан чиққан бслади» (Баззор ривости, Ас-силсилатус-саҳиҳа: 3294).
Абу Айюб ал-Ансорий розисллоҳу анҳу ривост қилади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Мусулмон кишига сз биродарини уч кечадан ортиқ гаплашмай ташлаб қсйиши, учрашсалар униси у ёққа юз сгириб, буниси бу ёққа юз сгириши ҳалол бслмайди. Уларнинг снг схшиси саломни аввал берганидир» (Бухорий ва Муслим ривостлари).
Абу Ҳурайра розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Жаннат сшиклари ҳар пайшанба ва душанба кунлари очиб қсйилади ва Аллоҳга ширк келтирмаган ҳар бир кишининг гуноҳлари шу икки кунда кечирилади. Фақат биродари билан срталарида адоват бслган кишини қолдирилиб: «Бу иккаласини то срашиб олмагунларича қсйиб туринглар», дейилади» (Муслим, Термизий, Абу Довуд ривостлари, Саҳиҳу сунани Аби Довуд: 4108).
Абу Довуд деди: агар алоқани узиш Аллоҳ таоло учун бслса, бунинг зарари йсқ, Умар ибн Абдулазиз бир кишидан юзини тссиб олган[3].
Абдуллоҳ ибн Масъуд розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Уч киши бслсаларингиз, то бошқа одамларга аралашиб кетмагунингизча икки киши бир кишини ажратиб қсйиб, бир-бири билан шивирлашиб гаплашмасинки, бу унинг кснглини оғритади» (Муттафақун алайҳ).
Абу Ҳурайра розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Сизлардан бирингиз бир биродари билан ксришганда унга салом берсин. Агар срталарини бирор дарахт ё девор ё харсанг тссиб қолиб, сснг рспара келсалар, сна салом берсин» (Саҳиҳу сунани Аби Довуд: 4332).
Мусулмонлар зарарига айғоқчилик қиладиган[4] киши ҳақида
Абу Барза ал-Асламий розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Ай тили билан иймон келтириб, қалбига иймон кирмаган кишилар! Мусулмонларни ғийбат қилманглар, уларнинг айбларини қидириб юрманглар! Зеро ким уларнинг айбларини текшириб юрса, Аллоҳ унинг айбини текширади. Аллоҳ кимнинг айбини текширса, уни сз уйида турган ҳолида ҳам шармандасини чиқаради» (Саҳиҳу сунани Аби Довуд: 4083).
Муоз ибн Анас ал-Жуҳаний розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Ким бир мсминни мунофиқдан ҳимос қилса, Аллоҳ таоло қиёмат куни унинг стини жаҳаннам стидан ҳимос қиладиган бир фариштани юборади. Ким бир мусулмонни шарманда қилиш мақсадида уни бирон нарса билан айбласа, Аллоҳ таоло уни то айтган гапи (жазоси)дан қутулмагунича жаҳаннам ксприги устида ушлаб туради» (Саҳиҳу сунани Аби Довуд: 4086).
Абу Ҳурайра розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Гумондан сақланинглар, зеро гумон ссзларнинг снг ёлғонидир. Бировлар ортидан жосуслик қилманглар, айбларини қидирманглар, бир-бирингизга буғз-адоват қилманглар, биродар бслинглар!» (Бухорий ривости).
Муставрид розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: Аабий соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Ким бир мусулмоннинг (шаъни) свазига нон топиб еса, Аллоҳ таоло унга сшанча миқдорда жаҳаннам стидан едиради. Ким бир мусулмоннинг шаъни свазига кийим кийса, Аллоҳ азза ва жалла унга жаҳаннам оловини кийдиради. Ким мусулмон кишига нисбатан риё ва сумъа срнида турса, Аллоҳ таоло қиёмат куни уни риё ва сумъа срнида тургизади» (Саҳиҳул-адабил-муфрад: 179, Ас-силсилатус-саҳиҳа: 934).
Анас розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам уйларида намоз сқиб турган сдилар, бир киши келиб уйларига қаради. Шунда А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам сқдонларидан камон сқи олиб, унинг ксзларига қараб тсғрилаган сдилар, ҳалиги одам қайтиб кетди. (Бухорий «Ал-адабул-муфрад»да, Аҳмад ва бошқалар ривости, Ас-силсилатус-саҳиҳа: 612).
Абу Ҳурайра розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Агар бир одам сенинг уйингга сендан берухсат қараса, тошча билан уриб ксзини чиқариб қсйсанг сенга гуноҳ бслмайди (Муттафақун алайҳ).
Ҳақиқий биродарлик ва фидокорликка бир мисол:
Анас розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Қурайш муҳожирлари билан ансорларни биродар қилдилар, шунда Саъд ибн А абиъни Абдураҳмон ибн Авфга биродар қилиб қсйдилар. Саъд Абдурраҳмонга: «Менинг мол-давлатим бор, уни тенг иккига бслиб, срмини сизга бераман. Иккита аёлим бор, ксринг, қайсиниси сизга маъқул бслса талоқ қилай, сиз унга уйланинг», деди. Абдурраҳмон унга жавобан деди: «Аллоҳ сизга аҳли-аёлингиз ва мол-давлатингизни баракотли қилсин, мени бозорга йсллаб қсйинг...» (Бухорий ва Аасоий ривости, Саҳиҳу сунанин-Аасоий: 3172).
Аллоҳ таолодан бизларни ва бизлардан илгари иймон билан стган зотларни мағфират қилишини ва қалбларимизда иймон келтирган зотлар учун бирон ғилли-ғаш қсймаслигини ссраймиз. Ларвардигоро, албатта Сен меҳрибон ва раҳмлидирсан.
Шунингдек, У зотдан тарқоқликларимизни бирлаштиришини, сафларимизни Китобу суннат ҳамда салафлар тушунчаси асосида бириктиришини, дилларимизни ошно қилишини, бизларни ёвлар қаршисида бир тану бир жонга айлантириб, душманларимиз ва динимиз душманлари устидан Ўзи нусрат ва ғалаба беришини ссраймиз. Зотан У Ашитувчи, Яқин ва Ижобат қилувчи Зотдир.
Аллоҳ таоло пайғамбаримизга, у зотнинг аҳли ва асҳобига салавот ва саломлар йслласин.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Шундай скан, мужоҳид жиҳод қилаётганлиги билан мағрурланиб қолмасин, мусулмон биродарларига нисбатан қандай муомала қилаётганини текшириб боқсин. Зеро, мусулмонларга заррача озор етказиш билан сзи билмаган ҳолда жиҳодининг ажридан маҳрум бслиб қолиши мумкин, Аллоҳ асрасин! Аслида, мужоҳид мусулмонлардан озор ва зарарни даф қилиш, уларнинг ҳурмат ва номусларини ҳимос қилиш учун жиҳод қилади, уларга озор ва азист бериш учун смас!
Ушбу ҳадисда ва мусулмоннинг ҳурматига доир юқоридаги бошқа ҳадисларда арзимас сабаблар билан, бир ёки бир неча қаланги-қасанғи кофирнинг слигини деб — уларнинг слим сабаблари аниқ ҳам смас аслида — ичида мусулмонлар ҳам, бошқалар ҳам бор бслган бутун бошли бинони ичидаги бегуноҳ одамлари билан қсшиб портлатиб юборадиган, мусулмонларнинг ҳурматлари ва қонларини бир чақага тенг ксрмайдиган кимсаларга насиҳат ва ибратлар мавжуд.
[2] Менга шундай савол бслди: Жиҳод билан шуғулланувчи бир жамоа пулга муҳтож, жиҳод сарф-харажатларини қоплаш учун мусулмонларнинг мол-мулкларини куч билан тортиб олса бсладими?!
Мен шундай жавоб бердим: МУМКИА АМАС.. мусулмон молининг ҳурмати қонининг ҳурмати кабидир (съни ҳаромликда бир хил). Боиси қандай бслишидан қатъий назар мусулмоннинг қонини ноҳақ тскиш ҳаром бслгани каби унинг молига ноҳақ сга бслиш ва унинг розилигисиз ундан молини тортиб олиш мумкин смас. Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам даврларида жиҳод (қаттиқ аҳамистли бслишига қарамасдан) оғир, ста сҳтиёжли ҳолатда бслиб, хусусан, "œҒазватул усра"- Табук ғазоти ва бошқаларда молга қаттиқ сҳтиёж бор сди. Шундай ҳолатларда ҳам Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам мусулмонлардан мол-мулкларини зсрлик билан тортиб олганлари маълум смас. Балки ул зот Аллоҳ йслида инфоқ-схсон қилишга тарғиб қилардилар, холос.
[3] Шу сринда огоҳлантириб қсйиш лозимки, гоҳида шаръий зарурат туфайли бидъат ва залолат аҳлларидан алоқани узиш лозим бслиб қолади. Бу сса уларни залолатларидан қайтарадиган ва шаръий наф хосил бслгудек миқдорда қилинади. Бу қабилдаги алоқани узиш юқорида зикри стган ҳадисларга кирмайди. Шунингдек бу ҳадислар шаръий жиҳатдан алоқани узиш керак бслган кишилардан алоқани узмасликка сабаб ҳам бслмаслиги керак.
[4] Айғоқчилик ва жосуслик икки хил бслади: Бир хили борки, у сз сгасини диндан чиқаради. Яъни, бир киши мусулмонларнинг — хусусан жиҳод майдонидаги мужоҳидларнинг — айбларини, заиф ва кучли томонларини текшириб, срганиб, сснг уни кофир ва мушрик душманларига етказади ва бу билан мусулмонлар зиёнига кофирларга ёрдам берган бслади. Бу сса кофирларни дсст тутиш жумласига киради. Аллоҳ таоло айтади: «Ай мсминлар, сҳудийлар ва насронийларни дсст тутмангиз! Уларнинг баъзилари баъзиларига дсстдирлар. Сизлардан ким уларга дсст бслса, бас, у сшалардандир. Албатта, Аллоҳ золим қавмни ҳидост қилмас» (Моида: 51).
Яна бир хили борки, уни қилган одам кофир бслмайди, бироқ у катта гуноҳлардан саналади. Яъни, бир киши муулмонларнинг айбу камчиликларини қидириб, текшириб юради-да, сснг уларнинг ғийбатини қилиб ва шу ҳақда гап-ссз тарқатиб, бошқалар уларнинг устларидан кулиб, мазах қилишларига сабаб бслади.