06.04.2012 й.
Cаломатлик — туман бойликبسم الله الرحمن الرحيم
Муҳтарам жамоат! Аллоҳ таоло инсонни гсзал суратда, тана аъзоларини мутаносиб ва ксркам қилиб сратган ҳамда унинг Ер юзида фаровон ва қийинчиликсиз сшаши учун жуда ксп неъмат ва қулайликларни ато стиб қсйган. Инсонга берилган неъматлар шу қадар кспки, ҳатто уларни санаб адоғига етиб бслмайди. Бу ҳақда Қуръони каримда бундай марҳамат стилади:
وَإِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا إِنَّ اللَّهَ لَغَفُورٌ رَحِيمٌ*(سورة النّحل/ 18)
съни: "œАгар Аллоҳнинг неъмат(лар)ини санасангиз, саноғига ета олмайсиз. Ҳақиқатан, Аллоҳ кечиримли ва раҳмлидир".
Инсонларнинг соғлом, тана аъзолари бут сратилгани ҳам Ларвардигорнинг уларга ато стган неъматларидандир. Инсонлар барча нарсада бслгани каби касалликдан тезроқ тузалишда, дардларига шифо излашда ҳамиша Аллоҳ таолога муҳтождирлар. Аллоҳ таоло бундай марҳамат стади:
يَا أَيُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَرَاءُ إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ *(سورة فاطر/15)
съни: "œАй, инсонлар! Сизлар Аллоҳга муҳтождирсиз. Аллоҳ сса, албатта, Ғаний (беҳожат) ва Ҳамид (ҳамдга лойиқ зот)дир".
Ҳар бир инсонга саломатликдан ксра муҳим, соғлиқдан ксра кспроқ сътибор бериладиган нарсанинг сзи йсқ. Шунинг учун кишилар хасталиклардан сақланиш, саломатликларини асраш ва мустаҳкамлаш учун куч-ғайрат, маблағ ва вақтни асшмайди. Бунда турли муолажа усуллари, спорт ва бадантарбис машқларидан ҳам, Аллоҳ сратиб қсйган турли шифобахш неъматларни истеъмол қилишдан ҳам, тез-тез шифокор ва табиблар қабулида бслиб, улардан маслаҳат ва тавсис олиб туришдан ҳам сринишмайди.
Булар бежизга смас. Ҳаёт ширин, саломат умргузаронлик қилиш ундан ҳам ширин. Бахтли-саодатли турмуш кечириш учун сса инсонга аввало соғлиқ керак. «Анг ширин лаззат саломатликдир», деган Луқмони Ҳаким. Бирор жойингиз оғриб турса, бирор касаллик безовта қилиб турган бслса, сизга ҳеч нарса татимайди. Шу боис ҳам бутун дунёда одамлар соғлиғини муҳофаза қилиш йслида катта саъй-ҳаракатлар қилинади ва ксп маблағлар сарфланади. Ҳар йили 7 апрелда дунёнинг ҳамма ерида Жаҳон саломатлик куни кенг нишонланади.
Демак, одамлар наздида тслақонли, саодатли ҳаёт кечириш, Аллоҳ таолонинг амр-фармонларини бажариш, ибодатида қоим бслиш учун снг аввало тананинг соғлом бслиши, бирорта аъзонинг хасталикка чалинмаслиги, киши сзини соғлом, бардам ва хушкайфист ҳис стиши керак. Акс ҳолда ҳаёт мазмуни йсқолади, турмушдан файз кетади, дунёнинг ҳеч қандай лаззати ва жозибаси татимайди, ибодатларга нуқсон етади.
Кишилар мунтазам тансиҳатлик, доимий соғлиқ ҳақида қанчалик қайғуришмасин, бу йслда нечоғли фидокорлик ксрсатишмасин, ҳар вақт, ҳар қачон батамом саломат бслишнинг асло иложи йсқ. Бирорта одам сзини ҳамма жиҳатдан «соппа-соғман» деб ҳисоблай олмайди, «менинг ҳеч қандай касалим йсқ», дес баралла айта олмайди. Бундан ксриниб турибдики, касалликларнинг келиб чиқиш сабаби ксп бслса-да, унинг асли фақат бир моҳистга бориб тақалади. Аллоҳ таоло бандаларини вақти-вақти билан, баъзиларни сса бир умрга турли хасталиклар, аъзоларнинг майиб-мажруҳлиги ёки етишмовчилиги билан имтиҳон қилиб туради. Айниқса Ўзи суйган бандаларига дард ва хасталикни, оғриқ ва беморликни кспроқ беради.
Абу Хизола розисллоҳу анҳудан, у сса отаси розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: «Мен: «Ай А асулуллоҳ, биз (шифо талабида) сқийдиган дуолар, даволанадиган дорилар ва сзимизни сақлаш учун қилаётган сҳтиёткорликлар ҳақида хабар беринг-чи, бу Аллоҳнинг тақдиридан бирор нарсани камайтира оладими?» дедим. А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Бу (ҳам) Аллоҳнинг тақдиридандир», дедилар» (Имом Аҳмад, Термизий, Ибн Можа ривости. "œМишкотул-масабиҳ").
Соғлиқ ва касаллик ҳақидаги асл моҳист шундай. Лекин бунга қарамай, доимий саломатлик кишиларнинг ҳамишалик орзуси бслиб қолспти. Унда биз нима қилишимиз керак? Аввало хаста бслмасликнинг йслларини ахтарамиз: бунинг учун танани шамоллашдан ҳимос қилиш, табиатдан узилмаслик, меъёрида овқатланиш ва ксп ҳаракат қилиш, бадантарбис машқлари билан шуғулланиш керак бслади. Шунингдек, беморликка олиб борадиган дангасалик, ифлос юриш, ксп ейиш, ксп ухлаш, спиртли ичимлик, тамаки, бангивор моддалар истеъмол қилиш, бслар-бслмасга асабийлашавериш каби иллатлардан узоқроқ бслиш зарур.
Азиз намозхонлар! Хасталик, дард айримлар назарида гсё Яратганнинг ғазабига учраганлик белгиси саналади. Касал бслган киши буни Аллоҳнинг бир балоси ва жазоси сифатида қабул қилади. Танасини дард-оғриқ чирмай бошлаши билан дарров: «Ай Худойим, Сенга нима ёмонлик қилувдим, нега мени беморлик билан азобласпсан?» деб нола-фарёд чекишга тушади.
Аслида бундай смас. Дард Яратганнинг бандага юборган бир неъмати, имтиҳонидир. Чеккан дарди туфайли унинг гуноҳлари кечирилади, амаллар китобига катта савоблар ёзилади, охиратдаги мартаба-мақоми юксалтирилади. Дард ёрдамида танадаги ортиқча ғубор ва зарарли моддалар ташқарига чиқади, ҳужайралар снгиланади, кспгина аъзоларнинг ишдан чиқа бошлаган ёки мароми бузилган фаолисти қайтадан изга тушади. Дард чекиш туфайли инсон Яратганни кспроқ сслашни бошлайди, Унга снада сқинлашади, саломатликнинг қадрига етадиган бслади. Хасталик слимни, охират дунёсини инсоннинг ксз олдига келтириб қссди. Лубнонлик атоқли ёзувчи Жуброн Халил Жуброн «Оғриқ — хаста қалбингиз шифо топиши учун Хозиқи Табиб юборган аччиқ доридир», деган.
Машҳур тасаввуф олимаси А обис ал-Адавийс бошини рсмол билан танғиб олган сттиз ёшли бир аёлдан дард сабабини ссраганида у боши оғриётганини маълум қилибди. Шунда (у) «Ўттиз йилдан бери шукр дуррасини боғламабсану снди бошинг оғриганида шикост рсмолини боғлабсан-да», деган скан.
«Дард Худодан, шифосини ҳам Унинг Ўзи беради», дейишади. Ҳақиқатан, ҳеч бир хасталик сзича пайдо бслмайди ёки сиз қанчалик авайлансангиз ҳам, снг муҳим чора-тадбирларни қслласангиз ҳам дарддан қочиб қутула олмайсиз. Хасталик келганида сса снг номдор хозиқ табиб ва шифокорлар жон куйдирса ҳам, снг қимматбаҳо ва ноёб дори-дармон ёки муолажа усуллари қслланса ҳам Яратганнинг Ўзи шифосини бермаса, ундан фориғ бсла олмайсиз, зеро Ҳақ таоло бу ҳақда марҳамат қилиб бундай дейди:
وَالَّذِي هُوَ يُطْعِمُنِي وَيَسْقِينِ وَإِذَا مَرِضْتُ فَهُوَ يَشْفِينِ *(سورة الشّعراء/79-80)
съни: "œУнинг Ўзигина мени едирур ва ичирур. Касал бслганимда, Унинг Ўзи менга шифо берур".
Инсонни комил суратда, барча аъзоларини дақиқ қилиб сратган Зот унинг хасталикларига ҳам даво ва шифо воситаларини сратиб қсйган. Ваҳоланки, инсонлар бошқа омиллар иш бермай қсйгандан кейингина Яратганни сслаб қолишади ва Буюк Ҳакимга илтижоларидан сснггина дардларига малҳам топишади.
Буюк ҳаким Абу Али ибн Сино ёзганидай, «Одамлар тоат-ибодатларида Аллоҳдан тансиҳатлик ссрашади. Аммо Аллоҳ тансиҳатлик калитини туғилишданоқ уларнинг сз қслларига тутқазиб қсйганидан бехабардирлар».
Муҳтарам жамоат! Лайғамбар алайҳиссалом ҳадисларида мусулмонлар ҳаётининг барча жабҳалари қатори улар саломатлигини муҳофаза қилиш, касалликларни даволаш каби муҳим масалалар ҳам қамраб олинган. У зот таълим берган муолажа усуллари, содда дорилар, шифобахш таомлар, овқат истеъмол қилиш ва ичимлик ичиш қоидалари асрлар мобайнида умматга хизмат қилиб келмоқда.
Коинот сарвари бош оғриғидан халос бслиш учун хина қсйишни тавсис стганлар. Ксз касалликларида тинчликни сақлаш, осойишталик ва дам олишни буюрганлар. Томоқ оғриғини даволашда ҳинд ёғочини, қорин оғриғида асални қсллаганлар. «Лайғамбар табобати»да истисқо, спка сллиғланиши, бадан қичимаси, ҳуснбузар ва бошқа касалликларни даволашда фойда берадиган дорилар ҳам тилга олинган.
Абул Баракотнинг ёзишича, «Бир касаллик чиққан жойда бслсангиз, бошқа бирор ёққа чиқманг, бир ерда касаллик тарқаса у ерга саёҳат қилманг», деб буюриб, карантин усулини ҳам илк марта А асулуллоҳ алайҳиссалом тавсис стганлар. Яна у зот барча касалликларда парҳезга буюриб, «Ҳамма даволарнинг боши шудир», деганлар.
Лайғамбар алайҳиссаломнинг кунига бир неча марта мисвок қилишга буюришларининг ҳикмати ҳам жуда катта скан. Олимлар сътирофича, мисвок оғиздаги нохуш ҳидларни йсқотиб, уни хушбсй қилади, тиш чириши олдини олади, милкни мустаҳкамлайди, бсғизга қувват беради, оғиз сувини юмшатади, зеҳнни очиб, ёд олиш қобилистини оширади, овқат ҳазмини схшилайди, юрак, меъда, ксз хасталикларига даво, ксз оғриғини йсқотади, ксзни равшан, назарни сткир қилади, овозни чиройли қилади, юзни гсзаллаштиради, заковатни кучайтиради, қаришни секинлаштиради ва бошқа ксплаб касалликларга шифодир.
Қуръони каримнинг ҳеч бир ҳукми илму фанга зид бслмагани каби инсонистнинг етук табиблари Лайғамбаримиз алайҳиссаломнинг ана шу тавсислари буюк таҳсинга лойиқдир.
Аллоҳ сратган махлуқотларнинг снг комили ва мукаррами бслган инсон сшаш умидида тинмай ҳаракат қилишга мажбур. Ҳаракат қилиш учун сса у мунтазам равишда танага етарли озуқа ва ичимлик суви етказиб беришга маҳкум. «Бсш қоп тик турмас» деган мақол ҳам бор. Инсон сшаш учун ейиши керак, аксинча, ейиш учун сшамаслиги зарур. Улуғ ҳаким Арастудан: «Сен нега сира касал бслмайсан, бошқалардан фарқинг нимада?» деб ссрашганида у: «Бошқалар ейиш учун сшашади, мен сса сшаш учун ейман», деб жавоб берган скан. Бир донишманддан: «Дарднинг келиши нимадан?» деб ссрашибди. У: «Баднафсликдан», деб жавоб берибди. Ундан: «Бунинг давоси нимада?» деб ссрашса, «Аафсни тийиш», деб жавоб берибди. Қадимги донишмандлардан Сенека сса: «Ортиқча емоқ тафаккур тиниқлигига халал беради», деган.
Муҳтарам жамоат! Мамлакатимиз мустақил бслганидан кейин одамлар соғлигини муҳофаза қилиш, аҳолига малакали тиббий ёрдам ксрсатиш, шифохоналар тармоғини кенгайтириш, уларнинг моддий-техника базасини мустаҳкамлаш соҳасида катта сзгаришлар рсй берди. Ўзбекистон А еспубликасининг Асосий Қонунида ҳар бир фуқаронинг малакали тиббий ёрдам олиши ҳуқуқи кафолатлангани сз ифодасини топган. Истиқлол йилларида пойтахт Тошкентда ва барча вилостларда беморларга бепул шошилинч тиббий ёрдам ксрсатиш илмий марказлари иш бошлади. Барча қишлоқларда, йирик маҳаллаларда тиббий ёрдам ксрсатиш пунктлари (амбулаторислар) очилди. Кспгина шаҳар ва туманларда оналар ва болалар марказлари фаолист ксрсатмоқда. Тиббий хизматларнинг салмоғи ва сифати ҳам тобора схшиланиб бормоқда.
Узоқ йиллик кузатишлар, турли тиббий манбаларни срганиш, табиблар билан мулоқотлар шуни ксрсатадики, одамнинг хасталикка чалинишига асосан беш омил сабаб бслар скан. Булар — тана аъзоларининг шамоллаши, овқатланиш ва уйқу меъёрининг бузилиши, камҳаракатлилик, соғлиқ заволи бслган ичимликлар ичиш ва тамаки чекиш каби зарарли иллатлар ҳамда асаб тизимининг бузилишидир.
Машҳур қомусий олим ва улуғ ҳаким Абу Али ибн Сино соғ-саломат узоқ умр ксриш сирларини бундай баҳолайди: «Узоқ умр ксриш учун танани мунтазам равишда чиниқтириш, вақтида тсғри овқатланиш, меҳнат қилиш, дам олиш ва, айниқса, бекордан-бекорга асабий бслмаслик даркор». Ибн Сино умрни баракали қилиш ва сермазмун ҳаёт кечириш учун жоҳил бслмаслик, изтиробга тушмаслик, ширинсухан бслиш, таомга сч бслмаслик, шароб ва хамр ичмаслик, тамаки чекмаслик зарур сканини аниқлаган сди. У: «Агар мунтазам равишда бадантарбис машқлари билан шуғулланилса, дори-дармон истеъмол қилишга сҳтиёж қолмас сди», деган.
Муҳтарам жамоат! Дардни берган Аллоҳ таоло унинг шифоси, муолажасини ҳам берган, бандаларининг саломат бслишлари йслларини ҳам ксрсатиб берган. Саломатлигимизни сақлаш, хасталикка чалинмаслик чораларини ксриш снг аввало сзимизга боғлиқ. Аллоҳ таоло барчаларимизни Ўзининг ҳифзу ҳимостида асраб, ҳар жиҳатдан комил бандаларидан айласин! Омин!
Manba
