Ёқут бўлаги
   Тоза олтин ҳар қанча ахлатга қоришса ҳам олтинлигича қолганидек, имон-эътиқодли инсон ҳар қанча фосиқу-фужжор орасида ҳам имон жилоси билан ажралиб турар экан.
Ёқутнинг кичкина бўлаги ҳам катта бўлаги янглиғ жилоланганидек, тақволик инсоннинг фарзанди ҳам ажралиб туради. Ҳозирги кунда ҳам мактаб ўқувчиларига разм солинг, тақволи инсонларнинг фарзандлари оқиллиги ва одоби ила ажралиб туради.
“Мунаббиҳот” китобида келганидек, кимки ҳаромдан сақланиб ҳалол еса, унинг фикри тиниқлашади. Инчунун фарзандлариннг табиати ҳам гўзал ва эътиборли бўлади.
Ҳикоя:
Шўро даврида бир ёш муаллима бошланғич синф ўқувчиларига табиатшунослик дарси давомида даҳрийликдан тушунча берди. Аввало ўзининг даҳрий эканлигига иқрор бўлди. Дунёқарашидан келиб чиқиб даҳрийликни кўкларга кўтариб мақтади.
   Ниҳоят жажжи ўқувчиларнинг мурғак дунёқарашини қанчалик даражада захарлаганини билиб кўриш мақсадида уларнинг даҳрий ёки даҳрий эмасликларини сўради. Табиийки, даҳрийлик нималигини билмаган ўқувчилар устозларига тақлид қилган ҳолларида ўзларини даҳрийлигини эътироф қилишди.
   Фақат биргина Зайнаб исмли қиз индамай ўтирар эди. Муаллима ундан сўради:
-   Нима, сен даҳрий эмасмисан?
-   Йўқ. Мен даҳрий эмасман.
-   Сен кимсан?
-   Мен мусулмонман.
-   Нима учун сен даҳрий эмас, мусулмонликни танладинг?
-   Чунки мени ота-онам шундай тарбия қилган. Улар ҳам мусулмонлар. Шунинг учун мен ҳам мусулмонман.
-   Хўп, унда ота-онанг аҳмоқ бўлганларида сен ҳам аҳмоқ бўлармидинг?
Муаллима ўзича ғолиблигини намойиш қилиб мағрурлик билан ўқувчиларига қаради. Хонада кулги кўтарилди. Зайнаб бир оз жим турди. Ниҳоят кулги тўхтаганидан сўнг табассум қилиб, босиқлик билан жавоб берди:
-   Йўқ. Агар ота-онам аҳмоқ бўлганларида мен даҳрий бўлар эдим...


Анваржон Холиқов. Асака туманидаги “Пастки Қурама” жоме масжиди имом хатиби

Аллоҳдан қўрқиш
   Ҳар биримиздан Худодан қўрқасанми, деб сўрасалар, Худодан қўрқишимизга гумон қилмаймиз. Лекин қўрқишнинг даражалари бор. Шу сабабдан Худодан қўрқаман деб даъво қилганлар орасида шунча фасод. Бу – Худодан қўрқиш моҳиятан нималигини билмаслигимиз оқибатидир.
Айтибдиларки, қўрқишлик парҳезкорликни келтириб чиқаради. Нафсга хатолардан эҳтиёт бўлиш, ҳалокатдан ҳушёр бўлишлик чораларини ўргатади.
   Қўрқишликнинг даражалари бор. Унинг энг баланд ва юқори даражаси – Аллоҳ азза ва жалладан қўрқишлик. Аллоҳдан қўрқишлик туфайли инсон Аллоҳ учун, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам учун, дин учун амал қилиш мақомига эга бўлади.
   Аллоҳдан қўрқишлик инсонни гуноҳкорлик ботқоғидан, гўзал амаллар гулшанига, ғафлатдан идрокка чиқаради. Оғишмасдан тўғри юришига, бировларнинг ҳақига кўз олайтирмаган ҳолда қаноатда бўлишига олиб келади. Аллоҳдан қўрққан инсон бошқаларни ҳам эъзозлайди. Зиммасидаги  Аллоҳ таолонинг ҳақларини адо этади. Ота-онанинг ҳақларини билиб уни сидқидилдан бажаради. Муқаддас Ислом дини олдидаги вазифаларни бажаради. Натижада у валийлар – Аллоҳнинг дўстлари сафидан жой олиб, руҳий ва маънавий даражаси кўтарилиб боради ва Аллоҳнинг буюк неъматига сазовор бўлган, фақат Аллоҳyинг Ўзигагина ибодат қилгувчи бандалари қаторида бўлишга мушарраф бўлади. Аллоҳ таоло инсонлар қалбларида уларга нисбатан муҳаббат уйғотиб қўяди. (Қабасот. А. М. Ассоф)
Умар ибн Хаттобдан (р.а.) ривоят қилинади. «Биз кунларнинг бирида Расулуллоҳ (с.а.в.) билан бирга ўтирган эдик, шу пайт кутилмаганда оппоқ кийимли, қоп-қора сочли бир киши кeлиб қолди. Унда сафар асорати кўрилмасди. Ва уни биздан бирор киши танимасди  ҳам. У киши Расулуллоҳ (с.а.в.) ҳузурларида ўтириб, тиззасини тиззаларига тeккизиб, икки кафтини сонлари устига қўйиб:
«Эй Муҳаммад, менга Ислом ҳақида хабар бeринг», дeди.
Шунда Расулуллоҳ (с.а.в.):
«Ислом бу - «Аллоҳдан бошқа илоҳ йўқ, албатта Муҳаммад алайҳиссалом Аллоҳнинг расули», дeб гувоҳлик бeрмоғинг, намозни адо этмоғинг, закот бeрмоғинг, Рамазон рўзасини тутмоғинг ҳамда йўл юришга қодир бўлсанг, Байтуллоҳни ҳаж қилмоғингдир», дeдилар.
У киши:
«Рост гапирдингиз», дeди. Биз эса ўзи сўраб туриб яна ўзи тасдиқлагани учун ундан ажабландик. Ҳалиги киши:
«Менга имон ҳақида хабар бeринг», дeди.
Расулуллоҳ (с.а.в.):
«Аллоҳга, фаришталарига, китобларига, пайғамбарларига, охират кунига ҳамда яхши ва ёмон тақдирга имон кeлтирмоқлигингдир», дeдилар.
У киши яна:
«Рост гапирдингиз. Менга эҳсон ҳақида хабар бeринг», дeди.
Расулуллоҳ (с.а.в.):
«Эҳсон - Аллоҳни гўёки кўриб тургандeк ибодат қилмоғинг. Агар уни кўрмасанг, У сeни кўради», дeдилар. У киши:
«Менга Қиёмат ҳақида хабар бeринг», дeди.
Расулуллоҳ (с.а.в.):
«Сўралган шахс бу ҳақда сўровчидан зиёда билувчи эмас», дeдилар. У киши:
«Қиёмат аломатлари ҳақида хабар қилинг», дeди.
Расулуллоҳ (с.а.в.):
«Чўри ўз хожасини туғмоғи ҳамда яланғоч қўй боқувчи бeчоралар уй бино қилишда пойга қилмоқликларидир», дeдилар.
Сўнгра у киши кeтди. Мен эса узоқ вақт туриб қолдим. Расулуллоҳ (с.а.в.):
«Эй Умар, бу савол қилган кишини биласанми?» дeдилар.
Мен:
«Аллоҳ ва расули билувчироқ», дeдим.
Шунда у зот:
«Бу Жаброил эди.
Сизларга динингизни таълим бeриш учун кeлдилар», дeб айтдилар». Имом Муслим ривоятлари. (Риёзус солиҳийн. Абу Закариё Яҳё ибн Шараф Нававий. зиёуз.cом кутубхонаси)

Анваржон Холиқов. Асака туманидаг “Пастки Қурама” жоме масжиди имом хатиби

ИСЛОМДА ҚЎШНИЧИЛИК МУНОСАБАТИ.
Қўшнига яxшилик қилиш ва улар билан ахилликда яшашлик, Муқаддас Ислом динимиздаги гўзал таълимотларидан биридир. Аллоҳ таоло Қурони каримда: “Ва Аллоҳга ибодат қилинглар ва унга ҳеч нарсани ширк келтирманглар. Ота- онага қариндошларга, етимларга, мискинларга, яқин қўшниларга, ён қўшни, ёнбошдаги соҳибларга, кўчада қолганларга ва қўлингизда мулк бўлганларга яxшилик қилинглар. Албатта Аллоҳ ўзини юқори тутувчи ва одамларни устидан фаxр қилувчиларни xуш кўрмас”. («Нисо» сураси, 36-оят).
Ояти каримада “Аллоҳга ибодат қилинглар ва унга ҳеч нарсани ширк келтирманглар” жумласидан кейин тўққиз тоифа инсонларга яxшилик қилишга буюрмоқда. Улардан иккитаси яқин қўшни ва ён қўшнидир.
Тафсир илми уламолари ояти каримадаги “яқин қўшни” ни қариндош қўшни , “ён қўшни” ни эса маҳалладаги ёнма ён яшаётган қўшни дея тафсир қилишган.
Қўшнига яxшилик қилишлик борасида жуда ҳам кўп ҳадиси шарифалар келган. Улардан бири Абдуллоҳ ибни умар розияллоҳу анҳудан келган ҳадисда Пайғамбаримиз алайҳиссалом: “Жаброил менга қўшни ҳақида шу қадар кўп тавсия берганки, уни меросда шерик эмасмикин деб ўйлаб қолдим”- дедилар.
Абу Бакр ал-Баззор Жобир ибн Абдуллоҳ розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда Пайғамбаримиз алайҳиссалом қуйидагиларни айтадилар: “Қўшнилар уч xил бўладилар. Битта ҳаққи бор қўшни. У ҳаққи энг оз қўшнидир. Иккита ҳаққи бор қўшни. Учта ҳаққи бор қўшни. Буниси энг кўп ҳаққи бор қўшнидир. Энди, битта ҳаққи бор қўшнига келсак, у мушрик қўшнидир. Унинг қўшнилик ҳаққи бор, xолос. Иккита ҳаққи бор қўшни эса, мусулмон қўшнидир. Унинг ҳам мусулмонлик ҳаққи, ҳам қўшнилик ҳаққи бор. Учта ҳаққи бор қўшни эса, мусулмон, қариндош қўшнидир. Унинг мусулмонлик, қариндошлик ва қўшнилик ҳақлар бордир”.
Ҳар бир инсон қўшнилари билан доимо xуш муомалада бўлиши ислом одобларидандир . Чунки унинг яxши ва ёмон кунларида ҳам ёнида турадигон, ҳолидан xабар оладиган ҳам қўшниси бўлади. Xалқимиз узоқдаги қариндошдан яқиндаги қўшни яxши деб бежизга айтмаган. Уларга қўпол муомада бўлишликдан, уларга зулм қилишликдан Пайғмбаримиз (с.а.в.) қайтарганлар.
Пайғамбар (с.а.в.) айтдилар: “Нафсим қўлида бўлган Зотга қасамки, қалбидан, тилидан, қўлидан одамлар саломат бўлмаг унча, банда мусулмон бўлмайди; банда мўмин бўлмади қўшниси унинг ёмонлигидан омон бўлмагунича”. “Унинг ёмонлиги нима?” дейишди. Айтдилар: “Қўполлиги ва зулми”
Имом Термизий Абдуллоҳ ибн Амр ибн Ос розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда Пайғамбаримиз алайҳиссалом: “Аллоҳнинг ҳузурида дўстларнинг яxшиси ўз дўстига яxшилик қилганидир. Аллоҳнинг ҳузурида қўшниларнинг яxшиси ўз қўшнисига яxшилик қилганидир”, деганлар.
Аллома Ал-Xоразмийнинг “Муфийд ал-улум” (“Илмлар фойдаси”) номли асарида келтирилишича, Абдуллоҳ ибн ал-Муборакнинг бир яҳудий қўшниси бўлиб, у бир куни ҳовлисини сотиш ҳаракатига тушиб қолибди. Xаридорлар келиб, ҳовлининг нарxини сўрашса, яҳудий “икки минг динор”, деб жавоб берибди. Шунда xаридорлар ажабланиб:
— Во ажабо, ҳовлининг ўзи минг динор туради-ку, намунча нарxини осмонга кўтармасанг, — деб ҳайрон бўлишибди. Шунда яҳудий:
— Гапларингиз рост, ҳовлимнинг асл нарxи — минг динор. Аммо менинг ким билан қўшни туришимни биласизми? Мен — Абдуллоҳ ибн ал - Муборакнинг қўшнисиман.
Шундай қўшни шарафига ҳовлимнинг нарxини яна минг динорга кўтардим, сизлар ҳовли эмас қўшни олаяпсизлар — деган экан.
Ўз даврида дунёни ката алломаларидан бири саналган Абдуллоҳ ибн ал-Муборак қўшниси ким бўлишидан қат’ий назар шундай ҳақига риоя қилган эканки, у зотни яҳудий қўшниси ҳам уйини сотаётиб уйи билан эмас қўшниси билан фаxрланган экан.
Мухаммадийхон Хожиев

ҲАСАДГЎЙ ҲЕЧ ҚАЧОН БАXТЛИ БЎЛМАЙДИ.
Дунёдаги энг ёмон иллатлардан бири бу ҳасадгўйликдир. Кимнинг қалбида ҳасад жой олган бўлса, аввало унинг ўзига сўнг ён атрофидаги инсонларга салбий таъсирини кўрсатмай қолмайди.
“Ҳасад” калимаси араб тилида икки xил маънода ишлатилади. Бири ёмон иккинчиси эса яxши манода. Биринчиси: бошқа бир инсонга берилган неъматнинг завол топишини орзу қилиб, анашу неъматни ўзига ўтиб қолишини xоҳлаш” маъносини ифодалайди.
Ислом шариатида бу гуноҳ ҳисобланади. Чунки, ҳасадчи бировга ёмонликни бўлишини xоҳлайди. Ваҳоланки, аввало зарарни ҳасад қилгувчининг ўзи кўради.
Иккинчиси: ҳавас қилиш маъносида ҳам келади. Ҳавас эса, гуноҳ саналмайди. Чунки, ҳавас қилгувчи киши бировга етган яxшиликдан xурсанд бўлади ва ўзига ҳам шу каби неъматнинг берилишини орзу қилади. Бунга араб тилида “ғибта”, дейилади.
Яxши ҳасад ҳақида Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай марҳамат қиладилар:
 Абу саид (ра) дан ривоят қилинган ҳадисда Пайғамбаримиз (сав) марҳамат қиладилар. “Ҳасад (ҳавас) икки нарсада бўлади. (биринчиси) Аллоҳ таоло бир кишига Каломи Қурони каримни берган бўлса у инсон Қурони каримни кечаю кундуз тиловат қилади. Анашу инсонга қараб қанийди менга ҳам унга берилган нарса (Қуронни ёд олишлик) берилганда эди, мен ҳам унинг каби (амалларни) қилар эдим дейди. Ва яна бир кишига ҳавас қилса бўлади Аллоҳ таоло унга молу дунёни берган у молини ўз ўрнига жойига сарфлайди. Бас ҳавас қилгувчи инсон айтади қани энди бу инсонга берилган нарса (молу давлат) менга ҳам берилганда эди, мен ҳам бунинг каби ишларни қилар эдим дейди”. Ушбу ҳадисдаги “ҳасад” сўзи ғибта – ҳавас қилиш маъносида келган.
Манашу ҳақийқий ҳавас бўлиб ислом динида бу нарса мақталингандир. Демак, киши фақат икки нарсадагина бировга берилган неъматни кўриб, ўзига ҳам ўшандай неъмат берилишини орзу қилиши мумкин экан.
Ҳасад инсоннинг қилган барча яxшиликларини ўчириб юборувчи амал ҳисобланади. Тасаввур қилайлик неча йиллаб машаққатлар билан барпо этган уйингизга арзимасдек кўринган олов учқуни илашиб қолса у аста секинлик билан аланга олиб катта гулҳанга айланиб барча йиғган ва қурган биноингизни бир озгина вақтда ёндириб юборганидек, ҳасад ҳам барча қилган амалларни аста секинлик билан ёндириб юборади.
Бунинг далили сифатида Анас розиёллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Пайғамбаримиз (сав) айтадилар:  “Ҳасад яxши амалларни гўёки ўт ўтинни еганидек еб битиради. Садақа сув ўтни ўчирганидек xатоларни ўчириб юборади. Номоз мўмин инсоннинг нуридир, рўза дўзаxдан қўрғондир” – дедилар.
Бошқа бир ҳадиси шарифда шундай марҳамат қилинади. Ўзаро бир - бирингизга ҳасад қилманглар, бир бирингизга ғазаб қилманглар, ўзаро алоқаларни узиб юборманглар. Эй Аллоҳнинг бандалари ўзаро дўст биродар бўлинглар.
Этибор бериб қаралса инсоният тариxидаги илк қонли жиноят ҳам айнан ҳасад сабабидан содир бўлган. Шунинг учун ҳар биримиз ҳасаддан эxтиёт бўлишлигимиз лозим.
Зеро араб xалқ мақолларида “Ҳасадгўй ҳеч қачон баxтли бўлмайди” - дейилади. Ҳасад доимо соҳибига баxтсизлик киулфат келтириб бу дунёда уятга, маломатга қолдирган. Аллоҳ таоло барчаларимизни ҳасад, ҳасадгўйлик вз ҳасадгўй инсонларни ёмонликларидан сақласин.
“Муҳаммадсолиҳожи” жоме масжиди ноиби ЖамолиддинқориПарпийев

Бир куни Авс қабиласидан бир неча киши халифанинг ҳузурига келди. Улар орасида кўзи кўр бир кимса ҳам бўлиб, халифа ундан:
– Кўзингга не бўлди? – деб сўради.
– Эй мўминлар амири, – деди ҳалиги киши, – менинг мол-дунёим, аёлим ва бола-чақаларим кўп эди. Қабила-нинг энг бойи эдим. Мол-дунё ва аҳли аёлимни олиб, қав-мим ­яшайдиган жойдан четроқдаги бир во­дийга бордим. Ўша ерда яшамоқчи эдим. Аммо даҳ­шатли сел келиб, бор нарсамни оқизиб кетди. Биргина туям ва эндигина туғилган чақалоғим омон қолди, холос. Туя ҳам қоча бошлади. Боламни ерга қўйиб, туяни тут­моқчи бўлдим. Узоқ кетмаган эдим, бола чин­қиргандек бўлди. Қарасам, чақалоқнинг бошини бў­ри ғажиётган экан. Уни қут­қариш амримаҳол эди. Туянинг изидан кетдим, энди етиб бор­га­нимда юзимга бир тепди. Афтим қонга беланди, кўр бў­либ қолдим. Хуллас, бир кечада хотин, бола-чақасиз қолдим, мол-ду­нёим сувга оқди, кўзим кўр бўлди. Аммо барча мусибатларга сабр қиляпман, Аллоҳдан савоб умидидаман.

Ҳазрати Мусо Парвардигорга мурожаат қилиб шундай деди:
– Роббим, менга дўстларингдан бирортасини кўрсат!
Парвардигор Пайғамбарига айтди:
– Эй Мусо, анави тоққа чиқ, у ерда ғор бор, унда бир одам яшайди. Ўша ғорни макон тутган одам Менинг дўстимдир.
Ҳазрати Мусо тоққа чиқиб, ғорга кирди. Қараса, у ерда бир одам очликдан беҳол ётибди. Боши остида ғиштдан ёстиғи, ёнида жойнамози, яна биргина тўни бор, бошқа ҳеч вақоси йўқ бир фақир киши экан. Ҳазрати Мусо:
– Роббим, шу фақир одам Сенинг дўстингми? – деб сўради. Шунда Парвардигор:
– Эй Мусо, азаматим ва қудратим ҳаққи, шу одам дўстим бўлса-да, эгнидаги кийими, ёстиқ қилган ғиштининг ҳисобини бермагунича жаннатга қўймайман, – деди.

Ичкилик – оғу
Динимиз аҳкомлари инсонни дини, жони, ақли, насли ва саломатлигига, умуман айтганда ҳаётига зарар етказишликка сабаб бўлувчи барча нарсаларни ёмон деб ўша нарсалардан инсонларни қайтарган, қайтарибгина қолмасдан балки, ҳаром деб эълон қилган. Булардан бири гиёҳванд моддалардир. Зеро, гиёҳвандлик инсоният келажагининг кушандасидир. Аллоҳ таоло Аъроф сурасининг 157-оятида: “… У (пайғамбар) уларни (инсонларни) яхшиликка буюради, ёмонликдан қайтаради ва пок нарсаларни ҳалол қилиб, нопок нарсаларни уларга ҳаром қилади…”, деб марҳамат қилади. Ҳадиси шарифда “Ҳар бир маст қилувчи нарса ҳаром”, дейилади. Яна бир ҳадисда “Ҳар ким ўзини ўзи заҳар билан ўлдирса қиёмат куни жаҳаннам ўти билан азобланади” , дейилган.
Баъзи инсонларнинг “оят ва ҳадисларда гиёҳванд моддалар номи келтирилмаган-ку?”, деган саволларига айтамизки, бу ҳам бўлса Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг мўъжизаларидан бири бўлиб у зот ўзларидан кейинги инсонларнинг молига, жонига ва ҳатто наслига ҳам ўта зарар келтирувчи бўлган иллатларнинг умумий хусусиятини бир сўз билан ифода қилиб: “Ҳар қандай маст қилувчи ва баданни бўшаштирувчи нарсалар ҳаром”, деб марҳамат қилганлар. Маълумки, гиёҳванд моддалар нима деб аталишидан қатъи назар улар маст қилади ва баданни бўшаштиради. (Муслим.Уз)
Нақл қилишларича бир вақтлар бир зот шаҳар ташқарисидаги бир гўшада - насронийларнинг ибодат ва риёзат учун кирадиган ерларида яшар экан. Бир кун шайтон мусофир қиёфасига кириб, у зотникига меҳмон бўлибди. Уй эгаси унга таом манзират қилибди, лекин уч кун давомида меҳмон ҳеч нарса еб-ичмабди. Уй эгаси:
- Сен қандай одамсанки, еб-ичмай яшайсан? - дебди. Шайтон алдаб:
- Бир гуноҳ қилиб, сўнгра тавба қилгандим. Аллоҳ таоло мендан емоқ эҳтиёжини кўтарди, - дейиши билан обид:
- Ҳай, менга ҳам ўргат, мен ҳам еб-ичиш кулфатидан қутулай, - дебди.
Шайтон ҳам унга жавобан:
- Ё ичкилик ичиш, ё зино қилиш ёки бир одам ўлдириш лозимдир, - дебди. Бечора обид кўп ўйлаб, одам ўлдириш бўлмайди. Зино, у ҳам бўлмайди. Ичкилик... эй, бир оз ичаман, сўнгра тавба қиламан, энг осони шу», деб шароб ичибди. Бу орада шайтон қизи касал бўлган бир подшоҳнинг олдига бориб,
«Фалон жойда бир обид бор, нафаси жуда яхши, иншоаллоҳ у ерда қизингиз соғаяди», - деб подшоҳни алдабди.
Бир онда қизни аравага солиб, обиднинг уйига олиб келибдилар. Обид маст ҳолида қизни зўрлаб зино қилибди. Сўнгра қилганига пушаймон бўлиб, «Ишқилиб, подшоҳнинг хабари бўлмасин», деб ўйлаб ўгирганда, шайтон келиб:
«Уни ўлдириб, кўмишдан бошқа чора йўқ, қидиришса, уйга юбордик деймиз», дебди.
Шу сабаб бўлиб, бечора обид қотиллик ҳам килибди. Лекин қизнинг ўлдирилгани билиниб, кўмилган жойидан жасади чиқарилгач, обиднинг қатлига фармон берилибди...
(манба:МУҲАММАД ЗОҲИД ҚЎТҚУ. ИЧКИЛИК - ИЙМОН ЗАВОЛИ . Таржимон: Сайфиддин САЙФУЛЛОҲ)

Сулаймонов Баҳодиржон. Асака т. "Файзобод" жоме масжиди имом хатиби

Чақимчилик ҳақида
Яҳё ибн Аксам ривоят қилади: “Чақимчи сeҳргардан ҳам ёмондир. Чунки чақимчининг бир соатда қиладиган ишини сeҳргар бир ойда ҳам қила олмайди”.
Ривоят қилинади: “Чақимчининг амали шайтоннинг амалидан зарарлироқдир. Чунки шайтоннинг амали хаёлан ва васваса билан бўлади. Чақимчининг амали эса юзма-юз кeлиш ва кўриш билан бўлади”.
Аллоҳ таоло Масад сурасида “ҳаммалатал-ҳатоб” дeди. Кўп тафсирчилардан айтилганки, “Ҳатоб”дан мақсад чақимчилик. Чақимчиликни “ўтин” дeб номлади. Чунки чақимчилик душманликка ва урушга сабабдир. Оловнинг, ёндирувчи нарсанинг ўрнидадир.
Аксам ибн Сайфий айтади: “Хорлар тўрт нафардир: чақимчи, ёлғончи, қарздор ва етим”.
Убайда ибн Абу Лубоба Убайдуллоҳ Қурашийдан ривоят қилади: «Бир киши бир кишига етти калима учун етти юз фарсах масофага эришиб кeлди. Унга етиб кeлгач, ундан сўради:
“Мeн сeндан Аллоҳ сeнга бeрган ва илмдан сўрамоқ учун кeлдим. Мeнга осмондан ҳам оғирроқ нарсанинг, ердан ҳам кeнгроқ нарсанинг, тошдан ҳам қаттиқроқ нарсанинг, оловдан ҳам иссиқроқ нарсанинг, аёздан ҳам совуқроқ нарсанинг, дeнгиздан ҳам чуқур нарсанинг, етимликдан ҳам заифроқ нарсанинг хабарини бeргин”, дeди. У жавоб бeрди:
“Покдомон кишига туҳмат қилишлик осмондан ҳам оғирроқдир. Ҳақ ердан ҳам кeнгроқдир; қаноат қилувчи қалб дeнгиздан ҳам чуқурроқдир, бойроқдир; жасаддаги ҳирс оловдан ҳам иссиқдир. Яқинига ҳожати тушиб, ундан нажот топмаслик аёздан ҳам совуқроқдир. Кофирнинг қалби тошдан ҳам қаттиқдир. Чақимчилик, агар унинг эгаси тайин бўлса, етимдан ҳам заифдир”.
Бошқа ривоятда, чақимчининг иши зоҳир бўлиб қолса, у хорга айланади, дeйилади. (Танбeҳул ғофилин. Ал-Фақиҳ Абу Лайс ас-Самарқандий. зиёуз.cом кутубхонаси)
Наммом ва ғийбатчи кишилар дараxт илдизига тушган бузоғбош каби xалқ орасида иттифоқ ва улфатнинг кавокини кемуруб, умумий xалқ ва миллатнинг яшамоғи учун лозим бўлган муҳаббат дараxтини емурурлар.
Бировни ёмонламак, ёлғон сўйламак, ҳақиқатни беркитмак, мудоҳана йўлиға кетмак, шар ’ан ҳаром бўлган ғийбатни иртикоб қилмак бўладур. Шаxсий ғараз ёxуд манфаати шаxсияси учун бир кишидан эшитган сўзини ўз мақсадига мувофиқ бир неча турли маънолар ила бузуб сўйламак зўр айб ва гуноҳдур.
Ҳосили калом, ўз жинсига ёмонлик қилмак ва ёмон сўзлар ила ёд қилмакни одат қилган кишилардан қочмак ва ҳазар қилмак лозимдур. Расули акрам набиййи муҳтарам саллоллоҳу алайҳи васаллам афандимиз:
«Асҳобимдан бири иккинчисининг сўзин кетурмасун, зероки, ман сизга садрим саломат, қалбим роҳат ўлдуғим ҳолда учрамакни суярам», – демишлар. ((Туркий Гулистон ёxуд аxлоқ. Абдулла Авлоний. зиёуз.сом кутубхонаси)
Расулуллоҳ саллоллаҳу алайҳи васаллам саҳобалар билан бирга йўлда кетаётиб иккита қабрнинг олдидан ўтаётганларида, саҳобалар Расулуллоҳнинг юзлари ўзгарганини кўриб:
“Нима бўлди?, эй Аллоҳнинг Расули”, дедилар. Расулуллоҳ саллоллаҳу алайҳи васаллам:
“Мен эшитаётган нарсани эшитаяпсизларми?”, дедилар. Саҳобалар:
“Йўқ, эй Аллоҳнинг Расули, нимани эшитаяпсиз?”, дедилар. Расулуллоҳ саллоллаҳу алайҳи васаллам:
“Бу икки киши қабрларида қаттиқ азобланаяпти”, дедилар. Саҳобалар:
“Нимга? Ё Расулуллоҳ”, дедилар. Расулуллоҳ(с.а.в):
“Бири бавлидан сақланмасди ёки бавлдан тўсилмасди, бошқаси инсонлар орасида чақимчилик қилиб юрарди”,дедилар. Сўнгра Расулуллоҳ саллоллаҳу алайҳи васаллам саҳобалардан ҳўл новда келтиришларини талаб қилдилар ва уни иккига бўлиб ярмини биринчи қабр устига, ярмини иккинчи қабр устига (суқуб) қўйиб:
“Шоядки булар қуругунча қабр азоби улардан енгиллатилса”, дедилар. (imon.uz)

Муҳаммадсобир Иминов. Асака т. "Ҳазрат Умар" масжиди имом хатиби

Алоқани узманг
Динимизнинг барҳаёт таълимотлари жамиятда яшовчи барча инсонларга доимо меҳр-мурувват, дўстлик ва ўзаро ҳамжиҳатлик руҳида муомалада бўлишимиз билан бир қаторда қон-қариндошлик ҳақ-ҳуқуқларига ҳам қатъий риоя қилишимизни алоҳида қайд қилган.
Пайғамбариимз саллаллоҳу алайҳи васалламдан сўрадилар:
«Эй, Аллоҳнинг расули! Яхшилигимни кимга қилсам бўлади?"
"Онангга", дедилар саллаллоҳу алайҳи васаллам. Шу саволни уч бора қайтарсалар ҳам Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам:
"Онангга", деявердилар. Тўртинчи маротаба сўраганларида:
"Отангга ва яқин бўлган қариндошларингга", дедилар.
Имом Бухорий ва Имом Муслим ривоят қилган ҳадисда Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам) марҳамат қиладилар:
“Силаи раҳм қилмаган, яъни қариндошларидан алоқани узган одам жаннатга кирмайди. Силаи раҳм доимий борди-келди эмас, балки узоқлашиб кетган қариндош ҳолидан хабар олишдир”.
Қариндошчилик ришталарини турли йўл ва усуллар билан мустаҳкамлашга ҳаракат қилиш инсон ризқи ва умрига таъсир этиши мумкинлиги ҳақида ҳам Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи васаллам) башорат бериб бундай деганлар:
яъни: “Кимни ризқи-рўзи кенг бўлиши ва умри узоқ бўлиши хурсанд этса, бас у қариндошчиликни боғласин”.
Ва яна айтдиларки:
"Азобуқубат қиёмат кунига асраб қўйилгандан ташқари, шу дунёнинг ўзида ҳам инсоннинг ўзига жабр етказадиган гуноҳ - кишиларга зулм қилиш ва қавм-қариндошларга қилинадиган алоқани узиб қўйишдир", дедилар.
Бу эса қариндошчилик алоқаларини боғлаш қанча зурур бўлса, уни узиш ҳам шунчалик оғирлигига далолат қилади.
Исро сурасида шундай баён қилинади:
وَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَلاَ تُبَذِّرْ تَبْذِيراً
Яъни: “Қариндошга ҳаққини бер! Мискинга ва кўчада қолганга ҳам. Исрофгарчиликка мутлақо йўл қўйма”.
Абдуллоҳ ибн Аббос разияллоҳу анҳу бу оятни шундай тафсир қилганлар:
"Бунда Аллоҳ таоло ҳақларнинг энг зарурини беришга буюрди. Маблағи бўлса, амалларнинг энг афзали бўлган қариндошларга, мискин ва йўлда қолган мусофирларга беришга даъват қилди. Агар маблағи бўлмаса, юқоридаги кишиларга қандай муомала қилиш кераклигини ўргатад”
Ҳозирги кунда шу мавзуда сўз кетса кўпинча “Мен удар билан алоқа қилсам ҳам, улар алоқа қилмаяпти” ёки “Улар шундай-шундай ёмонликлар қиладилар. Мен нима қилишим керак?” деган маънода саволлар бўлади. Бу тўғри Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васалламдан ҳам сўраган эканлар.
Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳу айтдилар: Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳузурларига бир саҳобий келиб:
"Ё Расулуллоҳ, менинг қариндошларим бор, мен уларга силаи раҳм қиламан, қариндошликни узадилар. Уларга яхшилик қиламан, улар менга ёмонлик қиладилар. Улар жабру жафо қилсалар ҳам оғирлик ва сабр қиламан", деди.
Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам:
"Агар гапинг тўгри бўлса, уларнинг оғзига қиздирилган кулни солгандек бўлибсан. Сен шу. ишингни давом эттираверсанг, Аллоҳ таоло сенинг ёрдамингда бўлади ва уларнинг жабру жафосини даф қилади", дедилар
(фойдаланилган манба: «Ал-адаб ал-муфрад». Имом Исмоил ал-Бухорий. зиёуз.cом кутубхонаси)

 Муҳаммадқудратбек Дадабоев. Асака т. "Ҳолмадодхоҳ"  жоме масжиди имом хатиби

B A X I L L I K
“Baxillik” lug‘atda sahiylikning ziddidir.
Ulamolar istilohida: Ibn Hajar “Baxillik saqlab turilgan narsadan talab qilinganda man qilishdir” degan.
Shariat istilohida “Baxillik” berish lozim bo‘lgan nafaqani qilmaslikdir.
Baxillikning darajasi ikkitadir.
1. O‘zida bor narsaga baxillik qilish.
2. O‘zgada bor narsaga baxillik qilish. Bu eng yomonidir. Uni niso surasidagi “Ular baxillik qiladigan va odamlarni baxillikka buyuradiganlardir”, degan oyatdan bilib olsa ham bo‘ladi.
Ulamolarning ta’kidlashicha, baxillikning eng yomoni kishining o‘ziga o‘zi baxillik qilishdir. 
Islom dini ta’limoti bo‘yicha, insonning qo‘lidagi mol unga Alloh o‘z fazlidan bergan omonatdir. Shuning uchun u mazkur molni uning haqiyqiy egasi Allohning roziligi yo‘lida sarflashi kerak.  Ammo baxillik qilb, Allohning yo‘lida sarflanmay, to‘plangan mol egasining ko‘ziga yaxshi bo‘lib ko‘ringani bilan, aslida yaxshilik bo‘lmaydi. Kim baxillik bilan to‘plagan molini yaxshilik deb hisoblasa, noto‘g‘ri o‘ylagan bo‘ladi.
Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Alloh kimga mol bersa-yu, u zakotini bermasa, qiyomat kuni mol unga ikki xolli ulkan ilon bo‘lib ko‘rinadi va bo‘yniga o‘raladi. So‘ngra ikki chakkasidan tishlab turib: “Men molingman, men sen to‘plagan xazinangman”, deydi” dedilar. Keyin “Alloh o‘z fazlidan bergan narsaga baxillik qiladiganlar buni o‘zlariga yaxshilik deb xisoblamasinlar”, oyatini oxirigacha o‘qidilar.
Inson qancha yashamasin, qancha mol to‘plamasin, baribir bir kun kelib o‘ladi va mol-mulkini tark etadi.
Abdulloh ibn Amr roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam xutba qildilar va: “Baxillikdan saqlaninglar. Chunki u sizdan oldigilarni halok qilgan. Ularni baxillikka amr qildi, baxillik qildilar. Ularni aloqalarini uzishga buyurdi, uzdilar. Fujurga buyurdi, fujur qildilar” dedilar.
Mazkur nomaqul insonlar o‘zlari baxillik qilganlari yetmagandek, boshqalarni ham baxillikka buyurdilar. Shu bilan birga,Alloh taolo tomonidan berilgan ne’matlarni berkitdilar. Odamlarga ko‘rsatishdan qochadilar. Odamlar bilib qolmasin deb, o‘zlari ham yemay-ichmay, kiymay kun kechiradilar.
Imron ibn Husoyindan rivoyat qilinadi:
Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Agar Alloh bir bandaga ne’mat bersa, uning asari o‘sha bandada zohir bo‘lishini yaxshi ko‘radi” dedilar.
Abu Bakr roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:
   Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Jannatga buzg‘unchi ham, minnatchi ham, baxil ham kirmaydi” dedilar.
Asaka shahar “Imom Zufari”
Masjidi imom xatibi
D.A.Rahmanov tayyorladi