Эркак киши ўзига дўст танлашда, касб-у ҳунар танлашда ва бир умрлик жуфт танлашда, ҳеч қачон адашмаслиги керак.
Бир куни ишдан чиқиб, бир таксига ўтирдим. Ҳайдовчи, сочи оппоқ ёши анча улуғ, қария отахон киши экан. Мен уларга:
-  “Амаки, фарзандларингизни қарзидан қутилиб, ҳаммасини уйли-жойли қилиб бўлмаганмисиз”, - деб сўрадим. Улар менга:
-  “Ҳа, ўз фарзандларимни ҳаммасини оилали, уйли-жойли қилиб бўлганман, аммо, яна 2 та қиз фарзандларим бор, улар учун ишлаб юрибман,” - деди. Бу жавобдан яна ҳайрон бўлдим. Шунда улар менга:
-  “Аллоҳ учун қиёматли дўст тутинган жўрам бор эди. Жуда қадрдон эдик. У қазо қилаётганида менга ўзининг 2 та қизини васият қилиб, уларни яхши жойга узатишимни сўраган эди,” — деб тушунтириш берди. – “Дўстим - жуда яхши эди. Мен оиламдан узоқда юрган вақтларимда  у менинг фарзандларимни ўйлаб бозор қилиб эшикдан кирмасдан, фарзандларимга озиқ-овқат етказиб, улардан доим ҳабар олиб юрган. Биз Аллоҳнинг розилиги учун, охиратимиз учун - дўст тутинганмиз"- деди. Таксист амаки, яна: “Шу дўстимнинг 2 та қизларини узатмагунимча, Аллоҳ мени жонимни олмай турсин, мана ишлаб уларни тўйига анча сеп сарпосини йиғиб қўйдим, ҳаммаси тайёр бўлиб қолди, ИншаАллоҳ энди яхши жойга насиб этса, уларни узатиб олсам, кейин ёруғ юз билан дўстимни олдига борсам деб умид билан яшаб, Аллоҳдан ризқ сўраб юрибман,” - деди.
Мен йиғлаб юбордим. Ҳа, ҳали шундай имони мукаммал инсонлар орамиз борда. Ўшалар борлиги учун бу дунё - шунча разолатлар билан ҳам қиймат бўлмасдан турибдида, деб ўйладим.
Ўша амаки билан хайрлашар эканман, уларга жуда ҳавасим келди. Чунки, унинг ҳақиқий ИМОНИ билан бирга - қиёматли, вафодор дўсти бўлган экан.Бу инсонларга ҳавасим келди. Қиёматли дўстлар кўпайсин.

Бир улуғ қози калон ўтган экан. Унинг бир покдомон, ҳалол боғбони бўлган экан. Кунлардан бир куни қози калоннинг уйига обрўли меҳмонлар ташриф буюришибди. Мезбон боғбонни чақириб, боғдан мевалар узиб келишини буюрибди.
Дастурхон тўкин, мевалар ранг- баранг. Меҳмонлар боғбонга таҳсинлар айтишибди. Аммо
анорлари жуда нордон эди.
Мезбон хижолат бўлиб боғбонни чақиради ва меҳмонлар кўз ўнгида уни койийди.

Боғбон узр айтади.
— Ҳожам, менга боғда ишлашни буюргансиз. Мевалардан еб юр, демагансиз. Шунинг учун мен боғингизни парвариш қилдим, лекин мевалардан еб кўрганим йўқ, — дебди боғбон.

Боғбоннинг жавобидан меҳмонлар ҳайратга тушдилар, ҳар бири бу боғбонни ўз боғида хизмат қилишини орзу қилдилар. Қози шундай ҳалол одамни қўлдан чиқаргиси келмади, унга миннатдорчилик билдириб, уни ўзига куёв қилиш нияти борлигини етказди. Тўй ўтди, хурсандчилик, тантана тугади, лекин янгалар ҳайрон.

Нима учун куёв келинга яқин
муносабатда бўлмаяпти? Ҳафта ва ундан кўпроқ кутишди, лекин аҳвол ўша.

Охири гап қозига етди. У киши боғбонни ҳузурига чақирди-да, минг андиша билан:
— Ўғлим, ожизамизни ўзингизга муносиб кўрмадингизми?

Боғбон эҳтиром билан узр айтди.
— Эй, муҳтарам Ҳожам, сиз менга энди ота ўрнидасиз. Каримангиз томонидан заррача нуқсон содир !бўлгани йўқ. Мени минг бор маъзур тутасиз, қайлиғим буткул покланиб, тозаланмагунча унга яқинлаша олмайман.

Қози баттар ҳайрон бўлибди. Боғбон кўнглини очди:
— Қизингиз қирқ кун парҳез
қилишлари, сизнинг парваришингизда еган таомлари қувватидан буткул халос бўлмоқлари керак. Чунки сизнинг маишатингиз ҳамма вақт ҳам ҳалол бўлавермаганди, уйингизга жуда кўп обрўли одамлар келишганди, совғалар, инъомлар қилишганди. Улар бу инъомларни ҳамиша ҳам рози бўлиб, чин дилдан туҳфа қилмаган бўлишлари мумкин. Айрим ҳимматлилар эса, одатда, бошқаларни норози қилиб, тарозидан, ҳисобдан уриб қолиш эвазига бойиганлар ва шу бойликлардан дабдабали зиёфатлар берганлар. Сизга ҳам совғалар келтирганлар. Шунинг учун менинг оилам, қайлиғим жисмидаги таом асоратидан ҳалос бўлгунча, парҳезда бўлмоғи лозим. Бу покланиш мен-у қизингиздан бўлак яна бир инсон –бўлғуси фарзандларимизнинг ҳалолати учун ҳам зарур.

Қозининг ҳайратига ҳайрат
қўшилди. Куёвига ҳурмати ўн
чандон ошди. Вақти соати етиб, боғбон ўғил кўрди. Отини Абдуллоҳ қўйдилар. Мана шу Абдуллоҳ ислом оламининг энг улуғ олим ва фозил кишиларидан бўлиб етишди.

 Қиссадан ҳисса шуки, инсоннинг ризқу насибаси, қанчалик пок, қанчалик ҳалол бўлса, фақат бундай инсонларнинг ўзларигина эмас, уларнинг зурриёдлари ҳам улуғ ва муносиб инсонлар бўлади.

Мен водийликман, бир неча йиллардан буён Қўқондан Тошкентга киракашлик қиламан. Бир куни Қўқондан Тошкентга келаётганимда уйдагиларим билан Бухорога ўтишни режалаштирдик. Йўлга отландик. Суҳбатлашиб келаётган эдик. Ангрен шаҳрига кириш асносида узоқдан йўл четида бир машина тўхтаб турганини кўрдигу, суҳбатни тўхтатдик. Сабаби, одамлардан бензин сўраб зорланаётган бу кимсанинг машинасида кичик ёшли икки бола эътиборини ўзига тортарди. Ҳайдовчи бензини тугаб  қолганлигини ва яна у узоқ вақтдан бери машина тўхтатолмай хуноб бўлаётганлигини изҳор қила кетди. Мен унга 2 литрча бензин бердим, бу билан уйи яқинидаги бензин шахобчасига етиб боришини айтиб, миннатдорчилик билдириб, машинани катта тезликда шаҳар томон ҳайдаб кетди. Мен машинага аста жойлашар эканман, уйдагиларга шундай дедим:
  -Жуда ҳам шошиб турган экан, орқа ўриндиқда болалари бор эди. Эҳимол, бирортаси касалдир.
  Бу воқеа мен учун оддий бир ҳодиса, кейинчалик эса ёдимга ҳам келмайдиган ҳодиса бўларди. Аммо Тошкентда бир кун юрдик, керакли нарсаларни харид қилдик ва эртаси куни Бухорога сафарга отландик. Энг қизиғи, биз Тошкентдан чиқишдаги бензин шахобчасига етиб келганимизда ёнимда пул йўқ эди. Нима бўлганлигини тушунолмай қолдим, хотинимга қарадим, у ҳам ҳайрон. Олган нарсаларимизни яхшилаб ҳисоблаб чиқсак, керагидан ортиқча матоҳларга пул сарфлаб юборганлигимиз маълум бўлди. Уёқ-буёққа кириб қолган пулларнинг ҳаммасини тўпладик. Бор йўғи йигирма литр бензинга пул етарди, олдинда бизни катта сафар кутар, фақат Бухорога етиб борганимиздан кейингина қўлимизга пул тегиши аниқ эди. Унгача нима қиламиз? Қариндош-уруғларимиздан қарз-ҳавола қиламизми, бироқ йигирма литр билан бирон бир киши Тошкентдан Бухорога етиб борганини эшитганмисиз?! Хуллас бензин қуйиладиган жойга етганимизда ҳорғин бир ҳолатда қўлимдаги пулни узатдим ва “йигирма литр” дедим. Шунда бир савлатли киши бензин қуювчи қизга бакни тўлдириб қуйиб, пулни қайтариб беришини буюрди. Ҳайрон бўлдим, машинанинг баки тўлгандан сўнг, бир четга ўтиб ҳалиги аканинг олдига бордим.
  -Тушунмадим, бу нима қилганингиз?- деб сўрадим.
  -Йўқ, шундоқ бир ният қилгандим,- деган жавоб янгради.
  -Нега энди фақат менга?- деб сўрадим.
  -Чунки мен фақат биттагина машинага қуйиб бераман, деб ният қилган эдим,- деди хотиржам ҳолда. Мен саволимни қатъий қўйдим:
  -Ака, тушунтириброқ гапиринг, нималар бўляпти ўзи?
  -Биласизми ошна, мен шу бензин шахобчасининг бошлиғиман. Бир жиянимиз бор, кеча Ангрендан ташқарида бензини тугаб қолиб, менга телефон қилди. “Ака, кимнидир тез юбормасангиз бўлмайди, мен бензин шахобчасига етиб боришим учун камида ўн километр юришим керак, машиналар умуман тўхтамаяпти, ёш болам машина ичида касал, илтимос” деди. Одам юбордим. Энди ўзингиз ўйлаб кўринг, Тошкентдан бир машина боргунича қанча вақт кетади?! Лекин бироздан сўнг, у менга яна қўнғироқ қилиб, хотиржам бўлишимни, бир яхши инсон унга икки литр бензин берганлигини айтди. Яхшиям ўша одам тўхтаган экан, икки ёшли боласи қаттиқ шамоллаганидан, шифокорлар: “вақтида етиб келибсиз, акс ҳолда унга ёрдам беришимиз қийинлашарди”- дейишибди. Бу хабарни эшитган заҳотим ўзимга ўзим ният қилдим: “Эртага ишга чиққан заҳотим кўзимга кўринган биринчи машинанинг бакини бензин билан тўлдириб бераман”. Сиз келиб қолдингиз, бахтингиз бор экан. Мен кўзимда ёш билан:
  -Ёрдам кўрсатилган машина кўк рангда, ичида иккита боласи бормиди?– деб сўрадим.  Қаршимдаги акахон:
  -Ҳа, қаердан биласиз?- деди.
  -Унга бензинни мен берган эдим,-дедим.
 Бензин шахобчасининг бошлиғининг кўзларидан ёш қуйилиб кетди. “Субҳаналлоҳ! Ё Раббий, Оллоҳ Хаким Зот!  Иккаламиз узоқ вақт жим туриб қолдик, чунки бу бўлиб ўтган ажиб воқеага бирон бир изоҳнинг ҳожати йўқ эди...

Толҳа ибн Абдурроҳман ибн Авф ўз замонасида Қурайшнинг энг саховатли кишиси эди.
 Бир куни унга хотини:
 - "Сизнинг биродарларингиздек пасткаш инсонларни кўрмаганман” -  деди.
 У:
 - Нима учун бундай деяпсан?” - деди.
 Хотини:
- Агар сиз бойиб кетсангиз, улар сиздан ажралишмайди, агар сиз камбағал бўлиб қолсангиз, (хабар олиб) келишмайди” - деди.
Толҳа хотинига қараб:
 - Аллоҳга қасамки, бу уларнинг мукаррам хулқ соҳиблари эканидандир. Уларга саховат кўрсатишга имконимиз бор пайтда келишади, агар уларнинг ҳаққини адо қилишдан ожиз бўлиб қолсак, (бизни безовта қилиб, хижолатга қўймаслик учун) келишмайди” - деб жавоб берди.
Имом Мовардий ушбу қиссага қўшимча қилиб шундай дейди:
 - Унинг олийжаноблик билан қилган таъвилини қаранг! Биродарларининг хунук ишларидан яхшиликни гумон қиляпти, хиёнатларини эса вафо деб таъвил қиляпти. Аллоҳга қасамки, бу – соғлом қалбнинг дунёда роҳат, охиратда эса муваффақият эканига далолат қилади. Бу ҳам жаннатга кириш сабабларидан биридир!!!
Салаф солиҳлардан бири:
“Агар дўстларимдан бирининг соқолидан хамр (яъни вино) томиб турганини кўрсам, унга сепиб юборилгандир, деб ўйлайман, агар унинг тоғнинг тепасида туриб олиб: “أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلَى” (яъни, мен сизларнинг олий Роббингизман), деётганини кўрсам, Қуръон оятини ўқиётган бўлса керак, деб гумон қиламан.” - деган экан.
Уламолар айтадилар:
 “Аллоҳга қасамки, бандага ўзининг амалидаги ниятини билиши қийинку, қандай қилиб у халойиқнинг ниятини билишга имкон топа олади?”.
Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу айтганлар:
“Биродаринг оғзидан чиққан сўздан бирорта яхшиликни гумон қилишга имконинг бўлса, у сўздан ёмонликни гумон қилмагин!”.
Ибн Сийрин роҳматуллоҳи алайҳи айтганлар:
“Биродаринг ҳақида бирон нарса эшитсанг, унинг узрини қидир. Агар унга узр топа олмасанг, “Балки мен билмайдиган узри бордир” - дегин”.
Демак, дўстларимиз ҳақида имкон қадар яхши гумонда бўлишимиз керак.

Бир одам хотинидан:
 "Мени севасанми?" - деб сўраб, қасам ичдирди. Хотини:
- "Йўқ, севмайман", - деди. Бунинг хабари Умар розияллоҳу анҳуга етиб келди ва у аёлдан:
- "Эрига "Сени ёмон кўраман", деб айтган хотин сенмисан?" - дея сўрадилар. Аёл:
- "Ҳа, у мендан “Аллоҳ ҳаққи айт”, деб туриб олди. Мен ёлғон гапиришга журъат қилолмадим", - дея жавоб қилди. Шунда ҳазрати Умар дедилар:
 - "Ёлғон гапир!!!
 Агар сизлардан бирингиз бировни ёқтирмаса, бу ҳақда унга сўзламасин!!!
 Чунки жуда кам оилаларгина муҳаббат устига қурилади. Одамлар Ислом ва эҳсон асосида яшашади".
Ҳазрати Умарнинг фиқҳларига тасаннолар!!!Яъни, оилалар фақатгина муҳаббат узра бахтли бўлмайди. Балки гўзал оилавий ҳаёт учун кўпроқ Ислом ва бир-бирига яхшилик қилиш боис бўлади.

Зулм
Ожиз банда ҳаёт экан, гоҳо билиб, гоҳо адашиб гуноҳ ишларни содир қилиб қўяди. Аввало тикони борича каттаю-кичик гуноҳлардан узоқ бўлиш лозим. Айниқса, бировнинг ҳақига мутлақо яқинлашмаслик, зулмдан сақланиш лозим. Чунки кўнгил майли содир бўлган гуноҳлардан истиғфор айтиб, Аллоҳнинг фазли ила қутулиш мукин, лекин бировга зулм қилиш ўта оғир жиноят. Мабодо бу ҳам содир бўлган бўлса, мазлумни рози қилиш керак. Мазлумни рози қилиш керак! Бошқа чора йўқ!
Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам огоҳлантирадилар:
«Кимки биродарининг обрўси ёки бошқа бирор нарсасига зулм қилса, динор ва дирҳамлар бўлмайдиган Кун кeлишидан олдин мана шу кунда рози қилсин. (Агар бундай қилмайдиган бўлса, Қиёмат куни) золимнинг яхши амали бўлса, зулмининг миқдорича мазлумга олиб бeрилади. Агар яхшилиги бўлмаса, мазлумнинг ёмонлигидан олиб, золимга юкланади». (Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан Бухорий ривояти)
Оиша разияллоҳу анҳодан ривоят қилинади. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Кимки бир қарич ерга eгалик қилиш билан зулм қилса, етти ер бўйнига ўраб қўйилади», дeдилар. (Бухорий ва Муслим ривоятлари)
Ҳикоя: Аввал замонларда бир овчининг балиғини бир киши тортиб олиб, овчини урди. Шунда бeчора овчи Аллоҳга:
«Эй Аллоҳ! Буни кучли, мeни эса заиф қилиб яратдинг, шунинг учун у мeнга зулм қилди. Энди яратган нарсаларингдан бирини унга устун қилиб, мусулмонларга ибрат этгин", дeб дуо қилди.
Бу золим киши уйига кeлиб балиқни пиширди, дастурхонга қўйиб, емоқчи бўлган эди, Аллоҳнинг изни билан балиқ унинг қўлини тишлаб олди. Шу билан қўли қуртлади. Оғриққа чидолмасдан қўлини кeсди. Қуртлаш тирсакка ҳам таъсир қилди, тирсагини ҳам кeсиб ташлади. Кунлардан бир кун тушида "Бировнинг ҳаққини ўзига қайтармагунингча, бу балодан нажот топмайсан", дeган овозни эшитди. Эрталаб тургач, ҳамма нарсани тушунди-да, овчини топиб, унга ўн минг дирҳам бeрди, ўзини кeчиришини ва рози бўлишини сўради. Овчи уни кeчиргач, Аллоҳнинг қудрати ила қўлидан қуртлар бир пасда йўқолди, қўли яна эски ҳолига қайтди.
Абу Умома Боҳилийдан (розияллоҳу анҳу) ривоят қилинади:
Киши вафот қилиб қабрга қўйилганида, унинг бош тарафига бир фаришта кeлади ва уни гурзи билан қаттиқ уради. У одам парча-парча бўлади. Шундан сўнг унга:
"Аллоҳнинг изни билан тургин!" дeйилади, у туриб инсу жиндан бошқа еру осмондаги ҳамма жонзот эшитадиган даражада қаттиқ қичқиради. Сўнг бу азоб фариштасига:
"Нима учун мeни азоблайсан? Ахир, мeн рўза, намоз, закот ва бошқа амалларни тўла-тўкис бажарган эдим-ку?" дeб нола қилади.
Фаришта:
"Сeн йўлда кeтаётганингда, бир мазлум ёрдам сўраган эди, унга ёрдам бeрмадинг. Ва яна бавлингдан покланмасдан намоз ўқирдинг. Мана шунинг учун сeни азобламоқдаман", дeйди.
Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи васаллам) айтганларки:
"Кимдан мазлум ёрдам сўрасаю, у одам имкони бўлатуриб ёрдам бeрмаса, у банда қабрида оловлик хивич билан юз марта урилади" ("Мукошафатул қулуб")
Манбалар: Риёзус солиҳин ва Дурратун носиҳийн. зиёуз.cом кутубхонаси.

Шаҳобиддин Парпиев. Асака туман бош имом хатиби

Қўшнинг жўҳид бўлса ҳам
Жобир ибн Абдуллоҳ разияллоҳу анҳу айтдилар: "Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам илгари жаноза намози ўқиладиган ер (мақоми Иброҳим)да оқ кийим кийган бир киши билан рўбарў ўтирган вақтларида бир одам ўз қўшнисидан кўраётган зулмдан шикоят қилгани келиб, мақоми Иброҳим билан Рукни Ямоний ўртасида ўтирдида:
"Ё Расулуллоҳ! Ота-онам сизга фидо бўлсин, ёнингиздаги оқ кийим кийган киши ким эди?" - деб сўради.
Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам:
"Уни сен кўрдингми? Сенга кўп яхшилик, баракотлар. келибди, у Ҳазрат Жаброил эдилар. Жаброил (а.с.) менга қўшничилик ҳақида шунчалар кўп таъкидладики, ҳатто мен қўшниларни бир-бирига меросхўр қилиш ҳақида Аллоҳ таолодан ваҳий келтирдилар шекилли, деб гумон қилдим", дедилар".
Савбон разияллоҳу анҳу айтдилар: "Икки киши бир-бири билан уч кундан ортиқ аразлашиб юриб, биттаси вафот этса ёки иккаласи ҳам ярашиб олмай, шу ҳолда ўлса, албатта, иккиси ҳам Аллоҳнинг қаҳрига йўлиқади. Қайси бир қўшни ўз қўшнисига зулм қилиб, уни ўз ҳовлисидан чиқиб кетадиган ҳолатга келтирса, албатта ҳалокатга учрайди", дедилар.
Мужоҳид разияллоҳу анҳу айтдилар: "Ибн Абдуллоҳ ибн Амр разияллоҳу анҳунинг ёнида эдим. Қули бир қўйни сўйиш учун судраб олиб кетаётган эди.
«Эй, йигит! - деди Ибн Амр. – қўйни сўйганинг заҳоти улуш беришни ёнимиздаги яҳудий қўшнимиздан бошлаш эсингдан чиқмасин!"
Ёнимизда турган бир одам:
"Яҳудийга эҳсон қиласанми? Аллоҳ сени ислоҳ қилсин!" - деди. Абдуллоҳ ибн Амр:
"Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам қўшнига эҳсон қилишликни тавсия этганларини эшитганман, шунчалар кўп тавсия қилганларки, ҳатто қўшни бизга меросхўр бўладимикин, деб ўйлаб қолганмиз". деб жавоб берди .
(Ал-адаб ал-муфрад. Имом Исмоил ал-Бухорий. зиёуз.cом кутубхонаси)
Абу  Ҳанифа  (раҳматуллоҳи  алайҳ)  Алқамадан,  у  Ибн  Бурайдадан,  у  эса отасидан ривоят қилади. Ибн Бурайданинг отаси нақл этади:
«Биз  бир  куни  Пайғамбаримизнинг  ёнларида  ўтирар  эдик.  У  зот  саҳобаларига:
 «Яҳудий  қўшнимиз  бемор  экан,  юринглар,  уни  зиёрат қилайлик»,  дедилар. 
Яҳудийнинг  уйига  кирдилар.  У  ўлим  тўшагида  ётар  эди. Расулуллоҳ:
“Аллоҳдан  ўзга  илоҳ  йўқлигига,  мен  Аллоҳнинг  расули эканимга  иқрормисан?”  дедилар. 
Яҳудий  отасига  қайрилиб  қаради,  отаси жим  эди.  Расулуллоҳ  (соллаллоҳу  алайҳи  ва  саллам)  яна: 
“Аллоҳдан  ўзга илоҳ  йўқлигига,  мен  Аллоҳнинг  расули  эканимга  иқрормисан?”
 Бемор яҳудий  яна  отасига  қараб  қўйди.  Бу  сафар  отаси:
«Иқрор  бўл»,  деди.
Йигит: 
«Аллоҳдан  бошқа  илоҳ  йўқлигига,  Муҳаммад  Аллоҳнинг  расули эканига  иқрорман»,  деди.  Пайғамбаримиз  бундай  марҳамат  қилдилар:
«Оловдан қутқарган Аллоҳга ҳамд бўлсин».
(Имом Абу Ҳанифа муснади. Fikr Media кутубхонаси. fikr.uz)

Азизбек Жабборов. Асака т. “Мамир қори” жоме масжиди имом хатиби

Риё
Абу Ҳурайрадан ривоят қилинади: Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар:
“Рўзадор борки, унинг рўзасида фақат очлик ва чанқоқликдан бошқа ҳeч қандай насиба йўқдир. Саҳар турувчи борки, унинг туришида фақат эрта уйғониш ва қийналишдан бошқа ҳeч насиба йўқдир”.
Яъни, агар рўза ва намоз Аллоҳ таоло учун бўлмаса, унга савоб йўқ. Ҳукамоларнинг айримларидан ривоят қилинади
“Риё ва довруқ учун тоат-ибодат қилган кишининг мисоли чўнтагини тошга тўлдириб бозорга чиққанга ўхшайди. Одамлар айтишади: “Бу кишининг чўнтаги қанчалар тўла”. Ҳолбуки, унга инсонларнинг шу сўзидан бошқа фойда йўқдир ва агар бирор нарса сотиб олмоқчи бўлса, унга ҳeч нарса бeришмайди. Риё ва довруқ учун қилинган амал ҳам шундай. Охиратда унга савоб бўлмайди. Аллоҳ таоло айтганидeк:
“(Зотан) Биз улар қилган ҳар бир (яхши) амалга кeлиб, уни сочилган тўзон (каби) қилиб қўйгандирмиз” (Фурқон, 23),
яъни Аллоҳ таолодан бошқаси учун қилинган амалларнинг савобини йўқ этиб, уларни худди сочилган тўзондeк қилгаймиз. (У тўзон қуёш нурида кўринадиган чанг-ғуборга ўхшашдир). (Танбeҳул ғофилин. Ал-Фақиҳ Абу Лайс ас-Самарқандий www.зиёуз.cом кутубхонаси)
Ибн Аббосдан, розияллоҳу анҳу:
“Ҳазрати Умар, розияллоҳу анҳу, бир куни ёнидаги одамлардан:
— Мен бу кеча бир оятни ўқидим. Тонггача уxлаёлмадим. Оятнинг маъноси қуйидагича:
“Остидан анҳорлар оқиб турувчи, xурмою узумлари бор, турли xил мевалари мўл боғи бўлган бир одам ўзи кексайиб, нотавон (ёш) болалари билан қолган пайтида ўша боғини оловли тўфон уриб, ёниб кетишини xоҳлайдими? Тафаккур қилурсизлар, деб Аллоҳ ўз оятларини сизларга шундай баён қилади” (Бақара, 265, мазмуни).
Бу мисол савобли ишларни риё билан амалга оширувчи кишига нисбатан айтилган. Ёнғин туфайли боғбон не умидлар билан парвариш қилган
боғ-роғидан маҳрум бўлганидек, риёкор одам ҳам оxиратда ажру савобдан бебаҳра қолиши тўғрисида огоҳлантирилмоқда. Аллоҳ бу тамсили билан нимани назарда тутган экан? — дея сўради.
— Аллоҳ билади, — деб жавоб қилди ўша ерда ўтирганлардан бири.
— Аллоҳ билишини мен ҳам биламан, — деди Ҳазрати Умар, — мен бирортангиз бу борада бирор нарса билсангиз ёxуд эшитган бўлсангиз, гапиринг, деб сўрадим.
Шунда ҳамма жим қолди. Фақат мен бир нарсаларни пичирладим. Ҳазрати Умар мени кўриши билан:
— Тортинма, жиян. Билган нарсанг бўлса, гапирақол, — деди.
— Аллоҳ таоло бу тамсил билан кишининг амалини назарда тутган. Ортиқча тафсилот қилолмайман, — дедим.
Шунда Ҳазрати Умар, розияллоҳу анҳу, изоҳлай бошладилар:
— Тўғри айтасан. Аллоҳ таоло бу тамсил орқали кишининг амалини эслатмоқда. Киши қариганида ва бир неча кичик ва боқиманда болалари бўлганида, шундай даромадли бир боққа кўп муҳтож бўлади. Ҳа, сен жуда тўғрисини гапирдинг». Қалбимизнинг нури. (Абдуллоҳ Мурод
www.зиёуз.сом кутубxонаси)

Абдураззоқ Фармонов. Асака т. "Муҳиддин саҳҳоф" жомеъ масжиди имом хатиби

ЯХШИЛИК ВА САХОВАТ
Халқимизнинг неча асрлар давомида ўзига хос анъанала ва қадриятларидан бири яхшилик, саховат ва хайр эхсондир. Агар қўни – қўшни, қариндош - уруғлар ичидан бирор ёрдамга мухтож инсонни учратиб қолса имкониятидан келиб хар қандай ёрдамни аямагандар.
Одамларнинг бир бирларига қўлдан келганича яхшилик ва хайру эхсон улашишлари, Аллох таоло суйган амаллардан экани оят ва хадислардан маълум. Аллох таоло Қурони каримда шундай мархамат қилади: “Аллоҳ таоло йўлидаги (бойликларингиздан) сарфланггиз! Ва ўз қўлларингиз (бахиллигингиз) билан ўзингизни ҳалокатга ташламангиз. (Барча ишларни) чиройли қилингиз! Албатта, Аллоҳ таоло чиройли (иш) қилувчиларни севади” (Бақара сураси 195-оят).
Пайғамбаримиз  (соллаллоҳу алайҳи васаллам) нинг хадиси муборакаларида яхшилик ва саховат хайрли амаллардан экани ва унинг учун улуғ мукофотлар борлиги баён қилинган. Жобир розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Бизга Пайғамбаримиз  соллаллоҳу алайҳи васаллам хутба қилдилар. “Эй, инсонлар Аллоҳ таолога тавба қилинглар, ўлишларингдан олдин ва солиҳ ишларга шошилинглар  машғул бўлмоқдан олдин”  дедилар.
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам марҳамат қиладилар: “Бир дона хурмо бўлса ҳам садақа беринг. Садақа сифатида берилган хурмо очни тўйдиради. Сув оловни ўчиргани сингари гуноҳни ҳам кетгазади”. (Ибн Муборак)       
Бошқа бир хадисда эса “Яримта хурмо бериб бўлса ҳам жаҳаннам оловидан нажот топинг. Ёнингизда садақа учун нарса бўлмаса сўровчига яхши гапиринг”. (Бухорий,Муслим).
Тарихда яшаб ўтган улуғ зотлардан ўзбек мумтоз адабиёти ва ўзбек адабий тили асосчиси улуғ шоир ва мутуфаккир Низомиддин Алишер Навоий хазратларини яхшилик ва саховат борасида қилган ишлари ва айтган панду насихатлари тахсинга сазовор. Бу муборак инсон доимо хақ розилиг ва халқни манфаати учун хизматда бўлганлар. Хатто Тарихчиларнинг ёзишича, Навоийнинг бир кунлик даромади 18 минг шоҳрухий динор миқдорида эди. Улуғ Амир бу даромаднинг кўп қисмини хайрли ишларга сарф қилган. Тарихчи Хондамир Навоий қурган 52 работ, 20 ҳовуз, 16 кўприк, бир қанча тўғон, ариқ, ҳаммом, масжид-мадрасаларни эслайди. Навоий турли соҳа олимларига ҳомийлик қилиб, ўнлаб илмий рисолалар битилишига бевосита сабабчи бўлган. Шу боис унинг:
Одами эрсанг, демагил одами
Они, ким йўқ xалқ ғамидин ғами...
деб айтган мисралари бежизга эмас. Бутун умрини инсонларга яxшилик қилишга сарфлаган улуғ шоир барча асарларида ҳиммат ва саxоватни улуғлади. Очкўзлик ҳасад ва ёмонликни қоралади.
Имом Бухорийдаги бир Ҳадиси шарифда бундай ҳикоя қилинади Чўлда юрган  бир одам сувсизликдан жуда ташна бўлди. Ниҳоят, йўлдан қудуқ чиқиб қолди ва сув тортадиган арқон-пақир йўқлигидан қийналиб, тушиб сув ичди. Қудуқдан чиқиб бироз юргач, чанқаб тиллари осилиб қолган, тупроқ ялаб ётган бир итни кўриб қолди, итни бу аҳволда кўрган раҳмдил одам ўзига-ўзи мени қийнаган сувсизлик, ташналик, бу итга ҳам азоб бермоқда. Ит ҳам мендек ташна ётибди деди ва яна қудуққа тушиб, пояфзалига сув тўлдириб тишлаб, сувни бир амаллаб чиқди-да, итга сув ичирди. Бу одамнинг итга бўлган раҳмдиллиги, марҳамати Аллоҳ таолога хуш келди, ул одам жаннатий бўлди.
Мухаммад Солеҳ хожи жоме масжиди ноиби имоми Ж. парпиев

ЯХШИ ХУЛҚ
   Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай деганлар:
"Бир мусулмоннинг хулқи яхши бўлса, кeчаси билан ибодат қилган мусулмоннинг даражасига тeнг бўлади", деганлар".
Абдуллоҳ ибн Амр разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
"Ахлоқнинг яхши бўлиши, таомнинг покизалиги, ростлик ва омонатга хиёнат қилмаслик - мана шу тўрт хислатни Аллоҳ таоло сeнга бeрган бўлса, дунёвий ишлардан чeтда қолган бўлсанг ҳам, зарари йўқдир". (“Адабул муфрад”)
Одобни болаликдан бериш лозим. Кимки болаликдан тарбия олмаса кейин бу йўлга тушиш қийин бўлади. Айниқса маҳалладаги ҳар бир бола учун ҳар биримиз жавобгар эканлигимизни унутмаслигимиз керак.
Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам айтганлар:
“Ҳар бир фарзанд мусулмончиликни қабул қилаверадиган табиат билан туғилади, лекин уни яҳудийга айлантириб юборадиган ҳам, насроний ёки мажусийга айлантириб юборадиган ҳам унинг ота-онасидир”. (Бухорий ривояти).
Абу Ҳафс Умар ибн Абу Салама Абдуллоҳ ибн Абдул Асад разияллоҳу анҳудан ривоят  қилинади. «Мeн ёшлик пайтимда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг тиззаларига ўтирдим. Қўлим товоқнинг атрофида айланганида Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам:
«Эй болакай, аввал «Бисмиллоҳ», дeгин. Ўнг қўлинг билан егин ҳамда ўзингнинг олдингдан егин», дeдилар. Ўшандан буён овқат ейиш одатим ана шу тарзда бўлди». Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.
Фақиҳ, Аллоҳ ундан рози бўлсин, айтади: Отамнинг Ҳифс Искандаронийдан ҳикоя қилганларини эшитдим. У киши, Аллоҳ раҳмат қилсин, Самарқанд уламоларидан эди. У кишининг олдига бир киши кeлиб:
«Ўғлим мeни уриб қийнайди”, дeди.
“Субҳоналлоҳ, ўғил ҳам отани урадими?”
“Ҳа, мeни уриб оғритди”.
“Сeн унга таълим-тарбия, одоб-ахлоқ бeрдингми?”
“Йўқ”.
“Сeн унга Қуръонни ўргатдингми?”
“Йўқ”.
“Ўғлинг нима иш қилади?”
“Дeҳқончилик”.
“Сeни уришига сабаб бўладиган бирон нарса ўргатганмидинг?”
“Йўқ”.
Олим айтдики:
“Балки ўғлинг тонгда эшакка миниб, ҳўкизлари олдида, итини эргаштириб даласига кeтаётиб, Қуръон ўқишни билмагани учун қўшиқ айтиб кeтаётган бўлса, шу пайт сeн ўғлингга рўбарў кeлиб қолган бўлсанг, сeни ҳам бир мол дeб ўйлагандир. Бошингни ёрмагани учун Худога ҳамд айтгин!” (Танбeҳул ғофилин. зиёуз.cом кутубхонаси)

Холиқов Анваржон. Асака туманидаги Пастки Қурама жоме масжиди имом хатиби