Фаришталар ҳозир бсладиган намоз
"œҚуёш оғишидан то тун қоронғусигача намозни мукаммал адо қилинг ва тонгги сқишни (бомдод намозини) ҳам (адо қилинг). Зеро, тонгги сқиш (фаришталар) ҳозир бсладиган (намоз)дир" (Исро, 78).
Барча муфассирлар бу ост кундалик беш вақт фарз намозларга ишора сканига ижмо қилишган.
Уламолар остдаги "œоғиш" ("œдулук") ссзи тафсирида икки хил фикр билдиришган. Биринчиси — қуёшнинг оғиши. Ҳазрат Умар, сғиллари Абдуллоҳ, Абу Ҳурайра, Ибн Аббос (розийаллоҳу анҳум) ва бошқа бир гуруҳ тобеий олимлар шу фикрни айтишган.
Иккинчиси — кун ботиши. Бу фикрни ҳазрат Али, Ибн Масъуд, Убай ибн Каъб (розийаллоҳу анҳум) айтишган. Ибн Масъуд (розийаллоҳу анҳу) остдаги бу калиманинг тафсирида бундай деган:
"œЖоним изнида бслган Зотга қасам, у (вақт) рсзадорнинг оғзини очиши ва (шом) намози вақтидир" (Табарий).
Ибн Атийс айтади: «"œДулук" луғатда майл, мойиллик маъносини англатади. Унинг боши қуёшнинг оғиши, охири кун ботишидир. Яъни, оғишдан то кун ботгунигача бслган вақт "œдулук" дейилади. Чунки бу пайтда қуёш (ғарбга) мойил бслади. Бу вақт ичида пешин, аср ва шом намозлари сқилади. Тсғрироғи, шом тун қоронғуси тушишидир. Зеро, "œтун қоронғуси" ("œғосақул лайл") ибораси қош қорайган, (қоронғулик чсккан) вақтга нисбатан қслланади. Бу вақт оралиғида шом билан хуфтон намозлари сқилади».
"œҚуръанал фажри" ("œтонгги сқиш")дан мурод бомдод намози сканига муфассирлар иттифоқ қилишган. Бомдод намозининг бундай номланиши ҳақида турли фикрлар бор.
Фахриддин А озий ост тафсирида бундай ёзади: "œБу ост бомдод намозида бошқа намозлардан ксра узунроқ қироат қилишга тарғибдир. Шунга асосан, фуқаҳолар бомдод намозида узунроқ қироат қилишни суннат дейишган".
"œЗеро, тонгги сқиш (фаришталар) ҳозир бсладиган (намоз)дир".Имом Термизий Абу Ҳурайрадан (розийаллоҳу анҳу) ривост қилади.
«А асулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бу остни тафсир қилиб: "œУнга тунги ва тонгги фаришталар гувоҳ бслади" деганлар». Абу Ҳурайра (розийаллоҳу анҳу) Лайғамбаримиздан (алайҳиссалом) нақл қилади:
"œЖамоат билан сқилган намоз фазилати ёлғиз сқилган намоздан йигирма беш баробар ортиқдир. Тунги ва тонгги фаришталар бомдод намозида тспланишади" (Имом Бухорий ривости).
Ксп олим бу ост тафсирида бундай деган: "œКеча ва кундуз фаришталари бомдод намозида имомнинг ортида туришади. Жамоат бомдод намозини сқиётганида, кеча фаришталари ҳали осмонга кстарилмасдан кундуз фаришталари ер юзига тушади. Имом бомдод намозини тугатгач, кундуз фаришталари ерда қолишади, кеча фаришталари осмонга кстарилишади. Улар: "œЛарвардигоро, бандаларинг Сенга ибодат қилаётганида улардан айрилдик", дейишади. Кундуз фаришталари сса: "œАй А аббимиз, бандаларинг олдига тушганимизда улар намоз сқиётган сди", дейишади. Аллоҳ таоло у фаришталарга: "œГувоҳ бслинг, Мен уларни кечирдим, гуноҳларидан стдим", деб марҳамат қилади" ("œМафотиҳул ғайб").
Остни сна бундай шарҳласа бслади: Тунги уйқудан сснг инсоннинг фикру хаёлида ёмон сйлар қолмайди, улар тоза бслади. Локланиб, тоза фикр, мусаффо ақл билан уйғонган одам кунни Аллоҳ таолога ибодат (бомдод намозини сқиш) билан бошласа, онги ва кснглида покиза ва соф туйғулар нақшланади. Бунинг самараси слароқ, тоат-ибодатга майли ортади, Яратганга сқинлиги ортиб, нафсоний истаклари заифлашади. Бу ҳол тонгда ширин уйқудан кечиб, бомдодга туришни одатга айлантира олган инсонда рсй беради.
Албатта, срта тонгда уйғониш нафсга оғир келади.
Демак, фаришталар Аллоҳ таоло ҳузурида бизнинг фойдамизга гувоҳлик беришини, снг муҳими, А аббимизнинг мағфиратига сришишни истасак, барча намозлар, айниқса, аср ва бомдод намозларини жамоат билан адо стишга ғайрат қилишимиз зарур.
Табарий, Қуртубий ва Фахриддин А озий тафсирлари асосида
Асъмон АБДУЛМАЖИД тайёрлади.
Manba
