371/2. Ibn Shumosa (r.a.) aytadilar: «Biz Amr ibn Os (r.a.) huzurlarida edik. U zot o’lim to’shagida edilar, yuzlarini devor tomonga qaratib, uzoq yig’lardilar. Shunda o’g’illari: «Ey otajon, Rasululloh sizga undog’-bundog’ deb bashorat qilmaganlarmi?» deganlarida, yuzlarini burib: «Biz  hozirlaydigan eng afzal narsa «La ilaha illallohu va anna Muhammadar rasululloh» shahodatidir», dedilar». Imom Muslim rivoyatlari

372/3. Qosim ibn Muhammad ibn Abu Bakrdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Oisha (r.a.) kasal bo’lib qoldilar. Shunda Ibn Abbos (r.a.) kelib: «Ey mo’minlar onasi, siz, Rasululloh va otangiz Abu Bakrga yetishishda (ya’ni, havzga erishishda) avvalgilardan bo’ldingiz», dedilar. Imom Buxoriy rivoyatlari

Ibn Abu Mulaykaning rivoyatlarida esa, quyidagicha aytiladi: «Ibn Abbos (r.a.) Oishaning (r.a.) o’limlaridan oldin, zaiflashib turganlarida huzurlariga kirishga izn so’radilar.  Oisha onamiz: « Meni maqtashlaridan qo’rqaman», dedilar. Shunda: «Musulmonlar nomidan Rasululloh amakilarining o’g’illari», deyildi. «U zot izn beringlar»? dedilar. Ibn Abbos: «O’zingizni qanday his qilyapsiz?» deb so’radilar. Oisha onamiz: «Agar taqvoda bo’lsam, juda yaxshi his qilyapman», dedilar. Shunda Ibn Abbos: «Inshaalloh, sizga yaxshi bo’ladi, chunki siz Rasulullohning xotinlarisiz. U zot sizdan boshqa qizga uylanmaganlar, bundan tashqari, sizga osmondan avf-uzr tushgan», deb yaxshi xislatlarini zikr qildilar».

107-bob. Kasalning ishtahasini keltiradigan narsa to’g’risida

373/1. Anasdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam kasal kishini ko’rgani kirib: «Ko’ngling biror narsa tusayaptimi? Biron narsa yeyishni xohlaysanmi?» deb so’radilar. U kishi: «Ha», deb javob berdi. Rasululloh (s.a.v) so’ngra bir yegulik keltirishni buyurdilar. Ibn Moja va Ibn Sunniy zaif isnod bilan rivoyat qilishgan.

374/2. Uqba ibn Omirdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh alayhissalom: «Bemorlaringizga ovqat va ichimlikni majburlamanglar. Chunki Allohning o’zi ularni yedirib-ichirib turadi», dedilar. Termiziy va Ibn Moja rivoyatlari

108-bob. Ziyoratga kelganlar kasaldan duo  qilishini so’rash xususida

375/1. Maymun ibn Mahrondan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Agar kasalning oldiga kirsang, haqingga duo qilishini so’ra. Chunki ularning duolari xuddi farishtalarning duosiga o’xshaydi», dedilar. Ibn Moja va Ibn Sunniy rivoyatlari

109-bob. Kasal kishi tuzalgandan keyin o’zini o’nglashi va Allohga tavba qilishni ahd etganidan  keyin unga vafo qilishi xususida

Alloh taolo: «Ahdga vafo qilinglar. Zero, ahd (qiyomat kuni) mas’ul bo’linadigan ishdir» (Isro surasi, 34-oyat); «Ahdlashganlarida ahdlariga vafo qiluvchilar...» (Baqara surasi, 177-oyat), deb aytgan.

376/1. Xavvot ibn Jubayr (r.a.) aytadilar: «Rasululloh  sollallohu alayhi vasallam kasalligimda meni ko’rgani kirib: «Ey Xavvot, jisming sog’aysin», dedilar. Men esa: «Sizning jismingiz ham, ey Rasululloh», deb aytdim. Rasululloh: «Va’dangda Allohga vafo qil», dedilar. Men: «Allohga hech narsa va’da qilmadim», dedim. Rasululloh (s.a.v): «Banda kasal bo’lsa, so’ng Alloh unga yaxshilik keltiradi, Unga bergan va’dangga vafo qil», dedilar». Ibn Sunniy rivoyatlari

110-bob. O’lim yaqinlashganda aytiladigan narsalar

377/1. Oisha (r.a.) aytadilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning o’limlari yaqinlashgan edi. Oldlarida bir qadahda suv bor edi. Unga qo’llarini tiqdilar, so’ng suvini yuzlariga surtib:

«Allohumma a’inniy ‘ala g’omarotil mavti va sakarotil mavt», deb aytdilar». (Ma’nosi: Allohim, o’lim shiddati va o’lim talvasasida menga yordam ber.) Termiziy va Ibn Moja rivoyatlari

378/2. Yana Oisha onamiz (r.a.) aytadilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam menga suyanib turib:

«Allohummag’firli varhamniy va ‘alhiqniy birrofiqil a’la», deganlarini eshitdim». (Ma’nosi: Allohim, meni mag’firat qil va menga rahm et. Meni Oliy do’st bilan qovushtir.) Buxoriy va Muslim rivoyatlari

O’limi yaqinlashgan kishi Qur’on tilovat qilishi va zikrlarni ko’paytirishi mustahabdir. Ammo besabrlik ko’rsatish, noo’rin harakatlar qilish, birov bilan so’kishish, xusumatlashish va tortishish karih ko’rilgan amallar. Kishi qalbi va tili bilan Allohga shukr etishi, umrining so’nggi daqiqalarini yaxshilik bilan xotimalashga harakat qilib, bor zehnini sarflashi va tirishishi, shuningdek, Allohga nisbatan yaxshi gumonda bo’lishi, ya’ni, Allohning unga rahm qilishiga umid bog’lashi va ahliga sabr etishlarini, vafot etsa, yig’lamasliklarini, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan vorid bo’lgan: «O’lik o’z ahli yig’isi sababli azoblanadi», deyilgan sahih hadisni eslatishi hamda vafotidan keyin do’stlariga yaxshilik qilishni va janozada odat tusiga kirib qolgan bid’atlardan chetlanishni vasiyat qilishi lozim.

379/3. Muoz ibn Jabaldan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Kimning oxirgi kalomi «La ilaha illalloh» bo’lsa, jannatga kiradi», dedilar. Abu Dovud rivoyatlari

380/4. Abu Hurayra va Abu Said Xudriylar (r.a.) rivoyat qiladilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam o’lim to’shagida yotganlarga «La ilaha illalloh»ni aytib turishni buyurdilar». Imom Muslim, Abu Dovud, Termiziy, Nasoiy rivoyatlari

Ulamolar: «Agar «La ilaha illalloh»ni ayta olmasa, ana shu yerda hozir bo’lganlar muloyimlik bilan ohista aytib turiladi», deyishgan.