632/10. Anasdan (r.a.)  rivoyat qilinadi. Bir yahudiy bola Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga xizmat qilar edi. Kunlarning birida u betob bo‘lib qoldi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam uning ziyoratiga kirib, boshi tomonga o‘tirdilar va «Islomga kir», dedilar. U bola esa otasiga qaradi. Shunda otasi: «Abul Qosimga itoat qil», dedi. Bas, u bola musulmon bo‘ldi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam uning huzuridan chiqa turib,

«Alhamdu lillahillaziy anqozahu minan-nar» (ya’ni, «Uni do‘zaxdan xalos qilgan Allohga hamd bo‘lsin»), dedilar. Imom Buxoriy  rivoyatlari.

633/11. Said ibn Musayyib otalari Musayyib ibn Hazndan (r.a.)  rivoyat qilinadi: «Abu Tolibga o‘lim yaqinlashganida Rasululloh sollallohu alayhi vasallam uning huzuriga kelib, «Ey amaki, «La ilaha illallohu», deb ayting», dedilar...» Roviy bu hadisni uzunligi ila zikr qildilar. Imom Buxoriy va Muslim  rivoyatlari.

634/12. Imom Buxoriy va Muslimning  rivoyatlarida keltirilishicha, Ka’b ibn Molik (r.a.) va ikki hamrohlari Tabuk g‘azotiga bormay qolishganida, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam sahobalarni ular bilan gaplashishdan man qildilar. Ka’b ibn Molik aytadilar: «Men Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning oldilariga kelib, u zotga salom berardim-da va ikki lablarini qimirlatdilarmi yoki yo‘qmi, deb alik olayotganlariga nazar solardim».

Abu Bakr ibn Arabiy zikr qilishlaricha, ulamolar: «Gunohkorga salom beraveradi, chunki salom Alloh ismlaridan biri bo‘lib, ma’nosi Alloh sizlarni kuzatuvchi, deganidir. Ammo yosh bolalarga salom berish sunnat amaldir», deyishdi.

635/13. Anasdan (r.a.)  rivoyat qilinadi. Bu zot bolalar yonidan o‘tib ketayotib, ularga salom berdilar-da, «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam shunday qilardilar», dedilar. Imom Buxoriy  rivoyatlari.

Muslimning  rivoyatlarida: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam yosh bolalar oldidan o‘tdilar-da, ularga salom berdilar», deb kelgan.

636/14. Anasdan (r.a.)  rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam o‘ynayotgan yosh bolalar oldidan o‘tdilar-da va ularga salom berdilar. Abu Dovud rivoyatlari.

Ibn Sunniy  rivoyatlarida keltirilishicha, «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Assalomu alaykum, ey bolalar», dedilar».

218-bob Salomdagi odob va masalalar

637/1. Abu Hurayradan (r.a.)  rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Suvoriy piyodaga, piyoda o‘tirganga va ozchilik ko‘pchilikka salom beradi», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim  rivoyatlari.

Imom Buxoriyning boshqa bir  rivoyatlarida: «Kichik kattaga, piyoda o‘tirganga, ozchilik ko‘pchilikka salom beradi», deyilgan.

Ulamolar: «Bu zikr qilinganlar sunnatdir, bularning aksini qilib, piyoda suvoriyga yoki o‘tirgan suvoriyga va piyodaga salom bersa, makruh emas, shu singari ko‘pchilik ozchilikka, katta kichikka salom bersa ham, makruh emas», deyishadi. Faqat salomga haqdor narsani tark qilgan bo‘ladi. Va yana ana shu odoblardan - ikki kishi yo‘lda yo‘liqishsa, ularning biri o‘tirgan bo‘lsa, xoh kichik yoki katta, oz yoki ko‘p bo‘lsin, hamma holatda keluvchi salom beradi. Qozi Morudiy bularning ikkinchisini sunnat, avvalgisini sunnatdan tashqaridagi fazilatli odoblar, deb ismladilar.

Fasl: Mutavalliy aytadilar: «Agar bir kishi jamoatga yo‘liqib, ulardan ba’zilariga xoslab salom bersa, makruhdir. Chunki salomdan maqsad do‘stlik va ulfatlikni kasb etishdir. Endi ba’zilarni xoslash esa qolganlar uchun qo‘pollikdir. Balki o‘rtada adovatga ham sabab bo‘lib qoladi».

Fasl: Bozorda yoki ko‘chada, bir-biriga ko‘p yo‘liqiladigan joylarda ba’zilarga xoslab salom berishning zarari yo‘q. Chunki har bir yo‘liqqan kishiga salom beraverish ham muhim ishlardan to‘xtatib, odatiylikdan chiqarib yuboradi. Salom berishdan maqsad - yo do‘stlikni kasb qilish yoki o‘rtadagi karohiyatni daf qilish.

Fasl: Mutavalliy aytadilar: «Agar jamoat bir kishiga salom bersa, haligi kishi «Vaalaykum assalom», deydi. Bu bilan hammani qasd qiladi. Va undan hammaning hakqidagi alik olish vojibi soqit bo‘ladi. Xuddi janoza namozini bir daf’ada o‘qilganda, boshqa hammadan namozning farzligi soqit bo‘lgani kabi».

Fasl: Morudiy aytadilar: «Agar kishi ozroq jamoat oldiga kirsa, bir salomni umumlashtirib, o‘sha bitta bilan kifoyalanadi. Ba’zilarni xoslab ziyoda qiladigan bo‘lsa, u odobdandir. Ulardan ham bir kishi alik oladi. Ulardan ham alik olishda ziyoda qiladigan bo‘lsa, u ham odobdandir. Agar jamoat joyi va majlisxona kabi bir salom tarqamaydigan makon bo‘lsa, bu yerdagi salomning sunnati kiruvchi kishining birinchi kirgan paytida salom berishidir. Shu bilan u hamma eshitganlarning hakqidagi salomni ado qilgan bo‘ladi. Va eshitgan kishilarning barchasidagi alik olishning farzi kifoyasiga doxil bo‘ladi. Agar o‘tirishni xohlasa, eshitmay qolganlardan salomning sunnati soqit bo‘ladi. Bordiyu eshitganlardan keyingi qatordagi eshitmaganlar yoniga o‘tirishni xohlasa, bu haqda ikki xil fikr aytilgan: avvalgisi - salom aytish ila salom hosil bo‘ladi. Chunki ular bir jamoadir. Salomni qaytadan berishi esa odobdandir. Shunga binoan qaysi majlis ahli unga alik olsa, bu bilan hammalaridan farzi kifoya soqit bo‘ladi, deyilgan. Ikkinchi fikr esa - salom beruvchi o‘tirmoqchi bo‘lsa, ovoz yetmagan kishilar uchun salomning sunnati soqit bo‘lmagan. Shunga ko‘ra, orqada o‘tirganlar alik olganiga qaramay, oldingilardan farz soqit bo‘lmaydi».

Fasl: Kishi uyiga kirsa va u yerda hech kim bo‘lmasa ham, «Assalomu alayna va ‘ala ibadillahis solihiyn», deb salom berishi mustahabdir. Buni kitobimizning avvalidagi «Uyga kirishda aytiladigan zikrlar» bobida bayon qilganmiz.

Shu singari masjidga yoki boshqa birovning uyiga kirsa-yu, u yerda hech kim bo‘lmasa ham, «Assalomu alayna va ‘ala ibadillahis solihiyn, Assalomu alaykum ahlal bayti va rohmatullohi va barakatuhu», deb aytish ham mustahabdir.

Fasl: Bir jamoa bilan o‘tirgan bo‘lsa-yu, so‘ngra ulardan ajrab turadigan bo‘lsa, yana salomlashmog‘i sunnatdir.

638/2. Abu Hurayradan (r.a.)  rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Sizlardan biringiz biror majlisga boradigan bo‘lsa, salom bersin. Agar turishni xohlasa ham, salom bersin. Avvalgisi oxirgisidan haqli emasdir», dedilar. Abu Dovud va Termiziy  rivoyatlari.

Imom Navaviy aytadilar:   «Haligi ajralayotgandagi  salom  bergan kishining salomiga jamoatning alik olishi vojibdir».

Qozi Husayn va Abu Sa’d Mutavalliylar: «Jamoadan ajrab ketayotganda ba’zi odamlar orasida salom berish odati bor. Bu duo bo‘lib, unga javob qaytarish vojib bo‘lmay, balki mustahabdir. Chunki salom ajralayotganda emas, balki yo‘liqqanda bo‘ladi», deb aytdilar.

Bu fikrni Abu Bakr Shoshiy inkor qilib, fosid, dedilar. Chunki salom o‘tirgan paytda sunnat bo‘lgani kabi ko‘zg‘alganda ham sunnatdir. Shu Abu Bakr Shoshiyning fikrlari to‘g‘ridir.