859/4. Abu Hurayradan (r.a.)  rivoyat qilinadi. Bu zot: «Ey Rasululloh, siz ham biz bilan hazillashasiz-ku», deganlarida, u zot: «Men faqat haq narsani aytaman», dedilar. Termiziy  rivoyatlari.

860/5. Ibn Abbosdan (r.a.)  rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Birodaring bilan tortishma, mazax qilma va xilof qiladigan bo‘lsang, va’da berma», deb aytdilar. Termiziy  rivoyatlari.

Ulamolar: «Man qilingan mazax haddan oshib uzluksiz bo‘lishdadir. Chunki u kulgi va qalb qattiqlashishini keltirib chiqaradi hamda Alloh zikridan va dinning muhim ishlaridan to‘sib ko‘yadi. Ko‘p vaqtlarda u aziyat berishgacha olib boradi. Va ginaga sabab bo‘lib, kishidan haybat va viqorni ketkazadi. Ammo kimki bu ishlarda haddan oshmasa, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam qilganlaridek mazax qilish mahbubdir. Rasululloh bularni ayrim holatlarda kishilarning do‘stlashishi va dilkashlik uchun qilardilar. Qat’iy holatda bunga man yo‘q, balki u yuqorida zikr qilingan sifat ila sunnat va mustahabdir», deganlar.

309-bob Shafe’lik (vositachi bo‘lish va himoya qilish) haqida

Bilingki, agar shafe’lik biror had (shar’iy jazo) yoki muhim ishlarda bo‘lmasa, boshliq va ularga haqdorlarning shafe’ bo‘lishlari mahbub amaldir. Agar had va unga o‘xshash muhim ishlarda bo‘lsa, shafe’ bo‘luvchiga ham, shafe’ bo‘linganga ham uni bilib turib harakat qilganga ham haromdir. Bunga Qur’onda, hadisda va ummat ulamolari so‘zlarida dalillar ko‘p.

Alloh taolo Niso surasining 85-oyatida: «Kim (odamlar orasida) chiroyli - haq taraf olish bilan taraf olsa, o‘ziga ham uning savobidan bir ulush tegur. Kim nohaq taraf olish bilan taraf olsa, o‘zi uchun uning gunohidan bir ulush tegur. Alloh hamma narsaga qodir bo‘lgan Zotdir», deb aytgan.

861/1. Abu Muso al-Ash’ariydan (r.a.)  rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga biror hojattalab kishi kelsa, atroflaridagi o‘ltirganlarga yuzlanib, «Shafe’ bo‘linglar, ajr olasizlar va Alloh nabiysining tili bilan yaxshi ko‘rgan narsasini hukm qildiradi», dedilar. Ba’zi  rivoyatlarda «xohlagan narsasi» bo‘lib kelgan. Imom Buxoriy va Muslim  rivoyatlari.

Abu Dovudning  rivoyatida: «Alloh nabiysining tilida xohlagan narsasini hukm qilish uchun va ajr olish uchun menga shafe’ bo‘linglar», deb kelgan. Bu  rivoyat Imom Buxoriy va Muslim  rivoyatlarini yanada ravshanlashtirib beradi.

862/2. Ibn Abbosdan (r.a.)  rivoyat qilinadi. Barira va uning eri haqida keltirilgan qissada Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Bariraga: «Agar o‘z eringga murojaat qilsang yaxshi bo‘lardi», deganlarida, Barira: «Ey Rasululloh, erimga qaytishni buyurasizmi?», dedi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Shafe’ (vositachi) bo‘laman xolos», dedilar. Barira esa: «Erimga menda hojat yo‘q», dedi. Imom Buxoriy rivoyatlari.

863/3. Ibn Abbosdan (r.a.)  rivoyat qilinadi. Uyayna ibn Hisn ibn Huzayfa kelib, akasining o‘g‘li Hirr ibn Qaysning uyiga tushdi. U Umarning (r.a.) yaqinlaridan va yoshlar orasidagi maslahatdosh hamda majlisdoshlaridan edi. Uyayna jiyaniga: «Ey akamning o‘g‘li, amir bilan tanishliging bor. Uning huzuriga kirishga men uchun izn olib ber», dedi. Jiyani izn so‘raganida Umar (r.a.) kirishga izn berdilar. Uyayna kirib, «Ey Ibn Xattob, Allohga qasamki, bizga mukofot bermaysan, adolat bilan hukm qilmaysan», dedi. Shunda Umar (r.a.) g‘azablanib, uni jazolamoqchi ham bo‘ldi. Hirr oraga tushib: «Ey mo‘minlar amiri, albatta Alloh taolo payg‘ambariga «Marhamatli bo‘ling, yaxshilikka buyuring va johillardan yuz o‘giring», degan, amakim o‘sha toifa johillardandir», deb aytganida, Allohga qasamki, Umarga (r.a.) mazkur oyat tilovat qilingan paytda g‘azabidan tushdi va Alloh taolo hukmiga itoat qilib jazolamadi. Imom Buxoriy  rivoyatlari.

310-bob Xushxabar va tabriklashning mahbubligi haqida

Bu haqda Alloh taolo Qur’oni karimda quyidagi oyatlarni aytgan: «(Zakariyo) mehrobda namoz o‘qib turgan vaqtida unga farishtalar nido qildilar: «(Ey Zakariyo), Alloh senga Yahyo ismli farzand xushxabarini berur» (Oli Imron surasi, 39-oyat); «Qachonki bizning elchilarimiz (ya’ni, farishtalar) Ibrohimga (farzand ko‘rish haqidagi) xushxabarni keltirishgach...» (Ankabut surasi, 31-oyat); «Darhaqiqat, bizning elchilarimiz farishtalar Ibrohimga (Ishoq ismli farzand ko‘rish haqida) xushxabar bilan kelib...» (Hud surasi, 69-oyat); «Bas, Biz unga bir halim o‘g‘ilning xushxabarini berdik» (Vas-saffot surasi, 101-oyat); «Ular: «Qo‘rqmagin, (bizlar farishtalarmiz, shuning uchun taom yemaymiz)», dedilar va (Ibrohimga) bir dona o‘g‘il xushxabarini berdilar» (Vaz-zoriyot surasi, 28-oyat); «Ular dedilar: «Qo‘rqmagin, (biz Alloh yuborgan elchi - farishtalarmiz). Biz senga bir bilimdon o‘g‘il (ya’ni, Ishoq) xushxabarini yetkazurmiz» (Hijr surasi, 53-oyat); «(Parda ortida Ibrohimning) xotini turgan edi. U (farishtalarning Lut qavmini halok qilish uchun kelganliklarini eshitib) kuldi - xursand bo‘ldi. Shunda Biz (farishtalarimiz vositasida) u ayolga Ishoq (ismli o‘g‘il ko‘rish) haqida va Ishoqdan keyin Ya’qub (ismli nabira ko‘rish) haqida xushxabar berdik» (Hud surasi, 71-oyat); «Farishtalar: «Yo Maryam, albatta Alloh senga Uzining so‘zini xushxabar qilib beradiki...» (Oli Imron surasi, 45-oyat); «Alloh imon keltirgan va yaxshi amallar qilgan bandalariga beradigan xushxabari ana shudir» (Sho‘ro surasi, 23-oyat); «Bas, (ey Muhammad), Mening bandalarimga - so‘zga quloq tutib, uning eng go‘zaliga (ya’ni, najotga eltuvchi rost So‘zga) ergashadigan zotlarga xushxabar bering» (Zumar surasi, 17-18-oyatlar); «Sizlarga va’da qilingan jannat xushxabari bilan shodlaninglar» (Fussilat surasi, 30-oyat); «Mo‘min va mo‘minalarning oldilarida va o‘ng tomonlarida nurlari (ya’ni, qilgan yaxshi amallari va nomai a’mollari yo‘llarini yoritib) ketayotganini ko‘radigan Kunni (eslang)! (Usha Kunda ularga deyilur): «Sizlar uchun bugungi xushxabar - ostidan daryolar oqib turadigan, (sizlar) mangu qoladigan jannatlardir» (Hadid surasi, 12-oyat); «Parvardigorlari ularga Uz tarafidan rahmat va rizolik hamda ular uchun bo‘ladigan jannatlar xushxabarini berurki, u jannatlarda doimiy ne’matlar bordir» (Tavba surasi, 21-oyat).

Xursandchilik xabarini berish haqida vorid bo‘lgan sahih hadislar ham juda ko‘p. Bulardan - Jannatda Xadichaga (r.a.) qamishdan qurilgan uy haqida xushxabar berilishi. U uyda charchash ham, shovqin ham bo‘lmaydi.

Va yana ikki «Sahih» kitobida Ka’b ibn Molikdan (r.a.)  rivoyat qilingan tavba qissasidir. U zot shunday dedilar: «Baland ovoz bilan «Ey Ka’b, xursandchilik xabarini ber», deb qichqiruvchining ovozini eshitdim. Insonlar bizga xushxabar bera boshlashdi. Men Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga iqtido qilib namoz o‘qishga borsam, kishilar jamoat-jamoat bo‘lib, meni tavba bilan tabriklab, «Alloh tavbangni qabul qilgani bilan qutlaymiz», deb tabriklashdi. Masjidga kirsam, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam atroflarida odamlar turishgan ekan. Talha ibn Ubaydulloh turib yugurib keldi. Ko‘l berib so‘rashdi-da, tabrikladi. Talha qilgan bu ishni hech unutmayman. Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga salom bersam, u zot xursand bo‘lganlaridan yuzlari yaraqlab ketdi. Va: «Onangdan tug‘ilganingdan beri o‘tgan kunlarning eng yaxshisi bilan xursandlik xabarini ber», dedilar». Imom Buxoriy va Muslim  rivoyatlari.

311-bob Tasbeh («Subhanalloh»), tahlil («La ilaha illalloh») lafzlari bilan taajjublanish joizligi haqida

864/1. Abu Hurayradan (r.a.)  rivoyat qilinadi. Bu zot junubliklarida Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga yo‘liqdilar. Shunda hech kimga bildirmay ketdilar-da, g‘usl qilib keldilar. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam esa bu zotni yo‘qotib qo‘ydilar. Kelgan vaqtlarida «Qaerda eding, ey Abu Hurayra?» dedilar. Bu zot: «Ey Rasululloh, siz menga yo‘liqqaningizda men junub edim, shuning uchun yuvinmagunimcha siz bilan o‘tirmoqni karih ko‘rdim», deganlarida, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Subhanalloh, mo‘min kishi najas bo‘lmaydi», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim  rivoyatlari.

865/2. Oishadan (r.a.)  rivoyat qilinadi: «Bir ayol Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan hayzdan tozalanish haqida so‘raganida, u zot qanday tozalanishni (quyidagicha) buyurdilar: «Xushbo‘y bir parcha (latta)ni olasan-da, u bilan poklaysan», dedilar. U ayol: «Qanday qilib tozalayman?» deganida, u zot: «U bilan tozalaysan», dedilar. U yana: «Qanday qilib?» deganida, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Subhanalloh, tozalaysan-da», dedilar. Men u ayolni o‘zimga tortdim-da, «Qonning izidan uni ergashtirib (artasan)», dedim». Imom Buxoriy va Muslim  rivoyatlari.