51-bob. Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning Xadichaga uylanishlari va Xadicha raziyallohu taolo anhoning fazilatlari haqida

Ali raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Men Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning: «(Dunyo ahli) ayollarining (o‘z zamonasidagi) yaxshisi Maryam binti Imrondur, (mening ummatim) ayollarining yaxshisi ersa (mo‘minlar onasi) Xadichadur» — deb aytganlarini eshitdim».

Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Men Rasululloh sallallohu alayhi va sallamni Xadichadan rashk qilganchalik birorta xotinlaridan rashk qilgan ermasman. Xadicha Janob Rasululloh menga uylanmaslaridan burun, ul zot uning haqida eslab yurganlarini eshitganim kezlarda vafot qilgan erdi. Olloh taolo Xadichaga uning uchun jannatda shakar qamishdan bir uy hozirlab qo‘yilgani haqida xushxabar yetkazmoqni hamda imkoni bulganda qo‘y so‘yib, go‘shtidan dugonalariga: istaganlaricha tortiq qilmoqni Janob Rasulullohga amr qilgan».

Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Men Rasululloh sallallohu alayhi va sallamni Xadichadan, hadeb uni eslayverganlari uchun, rashk qilganimchalik birorta xotinlaridan rashk qilgan ermasman. Janob Rasululloh Xadicha vafot etganidan uch yil keyin menga uylanganlar. Olloh taolo (yoki Jabroil alayhissalom) Xadichaga uning uchun jannatda shakar qamishdan bir uy hozirlab qo‘yilgani haqida xushxabar yetkazmoqni ul zotga amr qilgandur».

Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Men o‘zim Xadichani ko‘rmagan bo‘lsam-da, Rasululloh sallallohu alayhi va sallamni ul ayoldan rashk qilganchalik birorta xotinlaridan rashk qilgan ermasman. Chunki, ul zot Xadichani ko‘p eslab hamda tez-tez qo‘y so‘yib, go‘shtini uning dugonalariga yuborib turar erdilar. Men ul zotga: «Siz uchun go‘yo dunyoda Xadichadan bo‘lak ayol yo‘qdek!» — dedim. Ul zot: «Darhaqiqat, Xadicha (fozila) erdi, (oqila) erdi. Undan mening farzandim bo‘lgan erdi», — dedilar». (Janob Rasulullohning Ibrohim ismli o‘g‘illaridan bo‘lak barcha farzandlari Xadicha onamizdan tug‘ilgandur).

Ismoil raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Men Abdulloh ibn Abu Avfoga: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Xadichaga bashorat qildilarmi?» — dedim. U: «Ha, shakar qamishdan bunyod etilgan bir uy xususidaki, unda na tashvish va na mashaqqat bor», — dedi».

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Jabroil alayhissalom Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning huzurlariga kelib: «Yo Rasulalloh, Xadicha sizga bir idishda nonxurush (yoki taom yoki sharbat) olib kelibdi, agar (yana) kelsa, unga parvardigoridan va mendan salom aytingiz hamda unga bashorat qilingizki, uning uchun jannatda shakar qamishdan bir uy hozirlab qo‘yilgan bo‘lib, unda na tashvish va na mashaqqat bor», — dedilar».

Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Xadichaning singlisi Hola binti Xuvaylid Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning huzurlariga kirmoqqa ijozat so‘radi. Janob Rasululloh uning izn so‘ragandagi ovozini (marhuma) Xadichaning ovoziga o‘xshatganlaridan g‘alati bo‘lib, titrab ketdilar-da: «Voy, xudoyimay, Holani (Xadicha) deb uylabman!» — dedilar. Shunda men rashk qilib: «Tishlari to‘yushib, og‘zida qizil milkidan bo‘lak narsa qolmagan, bir zamonlar o‘lib ketgan qurayshlik bir kampirning nimasini eslaysiz! Axir, Olloh taolo sizga uning o‘rniga undan yaxshirog‘ini (ya’ni, meni) ato etgan-ku!» — dedim».

52-bob. Jarir ibn Abdulloh raziyallohu anhu haqlari

Jarir ibn Abdulloh raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Johiliyat davrida «Zul-Xalasa» degan bir uy bular erdi. Uni «Al-Ka’ba al-Iamoniyya» yoki «Al-Ka’ba ash-Shomiyya» deb ham atashar erdi. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam menga: «Sen meni «Zul-Xalasa»dan qutqarmaysanmi?» — dedilar. («Zul-Xalasa» Jarirning yurtlaridagi bir butxona bo‘lib, ul zotga ozor berib turgan erdi. Shul boisdan ushal yurtning ulug‘laridan bo‘lmish Jarirga uni vayron qilmoqni amr qilayotirlar). Sung, men Ahmas qabilasiga mansub bir yuz ellik otliqni olib, «Zul-Xalasa»ga bordim, uni vayron qilib, ul yerda uchragan kishini o‘ldirdik. Keyin, qaytib kelib, ul zotga shul haqda xabar qildik. Ul zot bizga (ya’ni, Ahmas qabilasi otliqlariga) va (butun) Ahmas qabilasiga Olloh taolodan barakot tilab duo qildilar».

53-bob. Huzayfa ibn al-Yamon al-Abasiy raziyallohu anhu  haqlarida

Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Uhud (voqeasi) kuni mushriklar yengilib, tumtaraqay qochishdi. Shunda iblis (musulmonlarga): «Ey Ollohning bandalari, ortingizdagilardan ehtiyot bo‘lingizlar!» — deb sayha tortib erdi, musulmonlarning oldingi qatordagilari ortlaridagilarga o‘girilib ularga qarshi jangga kirishib ketishdi. Bir mahal Huzayf (ularning orasida) otalarini ko‘rib qoldilar-da: «Ey musulmonlar, bu  mening otam, bu mening otam!» — deb qichqirdilar. Ammo, Olloh taolo haqi, ular o‘zlarini to‘xtatolmay, Huzayfaning otasini o‘ldirib quyishdi. Huzayfa ularga: «Olloh taolo sizlarning gunohlaringizni mag‘firat qilsin!» deb qo‘ya qoldilar va to Olloh taologa ro‘baro‘ bo‘lgunlari qadar ham ularga yaxshilik qilaverdilar».

54-bob. Hind binti Utba ibn Rabiy’a raziyallohu anho haqlarida

Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «(Abu Sufyonning xotini) Hind binti Utba kelib: «Yo Rasulalloh, ilgarilari men Yer yuzidagi biror chodir ahlining sizning chodiringiz ahlidan tubanroq bo‘lmog‘ini istamas erdim. Ammo, bugun men Yer yuzidagi biror chodir ahlining sizning chodiringiz ahlidan azizroq bo‘lmog‘ini istamay qoldim», — dedi. Janob Rasululloh: «(Olloh taolo birlan uning Rasuliga muhabbating ortgani sayin iymoning) tobora ziyoda bo‘lur, jonim qo‘lida bo‘lgan zot haqi!» — dsdilar. Hind binti Utba: «Yo Rasulalloh, Abu Sufyon mumsik odam, bolalarimizni (oilamizni) boqish uchun (unga bildirmay) molidan olsam, menga gunoh bo‘lmaydimi?» — dedi. Janob Rasululloh: «Insof birlan o‘zingga va bolalaringga yetarlicha olgil!» — dedilar.

55-bob. Zayd ibn Amr ibn Nufayl xususlaridagi hadis

Abdulloh ibn Umar raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Zayd ibn Amr ibn Nufaylni Baldah degan yerning quyirog‘ida, hali o‘zlariga vahiy kelmasidan burun uchratdilar. Shunda (qurayshliklar) ul zotga yo‘lda yeyish uchun tayyorlab olingan taomni keltirishib erdi, Zayd ibn Amr uni yemoqdan bosh tortdilar-da, (taom keltirgan qurayshliklarga): «Men sizlar o‘z butlaringizga atab qurbon qilgan jonlig‘ go‘shtini yemasman, faqat Olloh taolo ismi aytilib so‘yilgan jonlig‘ go‘shtini yegayman», — dedilar. Darhaqiqat, Zayd ibn Amr Quraysh ahlini (butlarga atab) jonlig qurbon  kilguvchi bulganlari uchun     qoralab: «Qo‘yni Olloh taolo yaratgandur. Uning uchun osmondan suv nozil qilib, yerdan o‘t o‘lanlar o‘stirib qo‘ygan ham Olloh taolodur: Sizlar bo‘lsangizlar buni inkor qilib hamda Olloh taolodan (butlaringizni) afzal ko‘rib, qo‘ylaringizni Ollohdan bo‘lak narsaning nomini atab qurbon qilursizlar» — der erdilar». (Bu yerda Janob Rasulullohning ushal taomdan yeganlari aytilmagan. Basharti yegan bo‘lsalar, johiliyat ahlida Ibrohim alayhissalom dinlarining shari’ati bir oz bo‘lsa-da, saqlanganligini bilganlari uchun yegan bo‘lishlari mumkin. Chunki, Ibrohim alayhissalom dinlari shari’atida Olloh taoloning nomini aytib so‘yilmagan jonlig‘ go‘shtini emas, balki harom o‘lgan jonlig‘ go‘shtini yemoq man’ qilingandur. Olloh taodo ismini aytib so‘yilmagan jonlig‘ go‘shtini harom qilguvchi oyat ersa, islom davrida nozil bo‘lgandur).

Ibn Umar raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Zayd ibn Amr ibn Nufayl (johiliyat davrida yashab, Islomdan burun vafot qilgan bo‘lib, bir kuni) ko‘ngliga to‘g‘ri keladigan biror din to‘g‘risida surishtirib bilmoq va unga kirmoq niyatida Shom tarafga yo‘l oldi. Yo‘lda bir yahudiy (din) olimiga duch kelib, ularning dini xususida surishtirdi. Shunda Zayd unga: «Ehtimol, men sizlarning diningizga kirarman, menga dining  to‘g‘risida so‘zlab ber», - dedi. Yahudiy: «Toki Ollohning g‘azabidan o‘z nasibangni olmas erkansan bizningdinimizda bo‘la olmassan (Yani,  bizning dinimiz Ollohning g‘azabiga duchor bo‘lganlar dini)» - dedi. Zayd: «Men faqat (aynan) Olloh taoloning g‘azabndan qochurman hamda Olloh taoloning g‘azabidan zarrachasini to abad zimmamga olmasman, men shunga qodirdurman. Menga, bundan boshqa biror din xususida aytib berolmaysanmi?» - dedi. Yahudiy: «Shunday bir din borki, men o‘shanigina haqiqiy din deb bilurman», — dedi. Zayd: «U qanday din?» - dedi. Yahudiy: «Budin Ibrohimning dini bo‘lib, Ibrohim na yag‘udiy va na  nasroniy bo‘lgan, u faqat Ollohgagina ibodat qilgandur», — dedi. Keyin, Zayd yana yo‘lda davom etib bir nasroniy (din) olimiga yo‘liqdi, unga ham yahudiyga aytgan gaplarini aytdi. Shunda nasroniy: «Toki Ollohning lanatidan o‘z nasibangni olmas erkansan, bizning dinimizda bo‘la olmassan (ya’ni, bizning dinimiz Ollohning la’natiga duchor bo‘lganlar dini)», — dedi. Zayd: «Men faqat (aynan) Olloh taoloning la’natidan qochurman hamda Olloh taoloning la’natidan ham, g‘azabidan ham zarrachasini to abad zimmamga olmasman, men shunga qodirdurman. Menga bundan boshqa biror din xususida aytib berolmaysanmi?» - dedi. Nasroniy: «Shunday bir din borki, men faqat o‘shanigina, haqiqiy din deb bilurman», — dedi. Zayd: «U qanday din» - dedi. Nasroniy: «Bu din Ibrohimning dini bo‘lib, Ibrohim na yahudiy va na nasroniy bo‘lgan, u faqat Ollohgagina ibodat qilgandur», — dedi. Zayd yahudiy birlan nasroniyning gaplaridan Ibrohim alayhissalomning dinlari o‘zi istagan din ekanligini tushunib, ortiga qaytdi-da, (Baytulloh) ko‘ringach, ikki qo‘lini ko‘tarib: «Yo parvardigoro, darhaqiqat men Ibrohim diniga kirdim, deb senga shahodat keltirurman!» — dedi».   

Asmo binti Abu Bakr raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Men Zayd ibn Amr ibn Nufaylni ko‘rdim, u Ka’baga orqasi birlan suyanib turib: «Ey Quraysh ahli! Olloh taolo haqi, mendan bo‘lak birortangiz Ibrohim dinida ermassiz!» — der erdi. Buning ustiga u tiriklayin ko‘mib yuboriladirgan qizni o‘limdan saqlab qolishga harakat qilar erdi. Agar biror kishi o‘z qizini (tiriklayin ko‘mib) o‘ldirishga qasd qilgan bo‘lsa, Zayd unga: «Qizingni o‘ldirma, men seni uni boqish yumushidan ozod qilurman» — derdi-da, qizni o‘zi birlan olib ketar va qiz voyaga yetgach, otasiga: «Agar istasang, qizingni o‘zingga qaytarib berurman va agar istamasang, (bundan keyin ham) seni uni boqish tashvishidan ozod qilurman» — deb aytar erdi»

56-bob. Ka’baning (johiliyat davrida, Janob Rasululloh payg‘ambar qilib yuborilmaslaridan ilgari) ta’mirlanishi xususida

Jobir ibn Abdulloh raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Ka’ba qurilayotgan (ya’ni, ta’mirlanayotgan) vaqtda Rasululloh sallallohu alayhi va sallam va Abbos tosh tashishayotgan erdi. Shunda Janob Rasulullohga amakilari Abbos: «Tosh botmasligi uchun izoringizni (ishtoningizni yechib) bo‘yningizga (elkangizga) qo‘yib olingiz!» — dedilar. Janob Rasululloh (izorlarini yechib, bo‘yinlariga qo‘yganlari hamonoq) yerga quladilar, ko‘zlari osmonga termulib (orqasiga ketib) qoldi. Sung, o‘zlariga kelib: «Izorim (qani), izorim (qani)?» — dedilar. Odamlar izorlarini olib berishdi».

Amr ibn Dinor va Abdulloh ibn Abu Yazid rivoyat qilishadi: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning davrlarida Baytulloh atrofida devor bo‘lmagan. Odamlar Baytulloh atrofida namoz o‘qishar erdi. Hazrat Umar (xalifa) bo‘lganlarida uning atrofiga devor qurdilar».