Ibn Abbos raziyallohu anhu: «Olloh taoloning («Al-Isro’» surasining 60-oyatidagi) «...Biz sizga ko‘rsatgan tushni va Qur’onda la’natlangan daraxtni odamlar ugun bir sinov qildik...» degan qavlida Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning Bayt al-Maqdisga sayohat qildirilgan kecha qalban ko‘rgan tushlari nazarda tutilgan bo‘lib, «...Qur’onda la’natlangan daraxt...» — bu zaqqum daraxtidur», — deydilar.

15-bob. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Makkada ekanliklarida huzurlariga ansorlar vakillarining kelgani va Aqaba bay’ati haqida

Ka’b ibn Molik raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Men (va boshqa ansorlar) Aqaba kechasida Islomga (sadoqat bildirib) ahdu paymon (bay’at) qilganimizda Rasululloh sallallohu alayhi va sallam birlan birga bo‘lganman. Aqaba kechasida ishtirok qilganim mening uchun Badrda ishtirok qilmoqdan mahbubroqdur, garchi Badr odamlar orasida Aqaba kechasidan ko‘ra ko‘proq gapirilsa-da!».

Jobir ibn Abdulloh raziyallohu anhu: «Ikki tog‘am men birlan birga Aqaba (kechasi)da ishtirok qilganlar», — deydilar.

Ibn Uyayna: «(Jobirning Aqaba kechasida ishtirok qilgan) ikki tog‘asidan biri Baro ibn Ma’rur erdi», — deydilar.

Ato raziyallohu anhu rivoyat qiladilar. «Jobir: «Men, otam va tog‘am Aqaba (kechasida) ishtirok qilganlardanmiz» - deb aytdi».

Aqaba kechasida ishtirok qilgan Uboda ibn as-Somit raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning atroflarida bir guruh sahobalari o‘ltirgan erdi, shunda ul zot bunday dedilar: «Olloh taologa biror narsani shirk keltirmasligingizga, o‘g‘rilik qilmasligingizga, zino qilmasligingizga, bolalaringizni o‘ldirmasligingizga (ya’ni, johiliyat odati bo‘yicha qizlaringizni tiriklayin ko‘mmasligingizga yoki boqa olmasligingizdan cho‘chib, o‘g‘ilu qizlaringizni o‘ldirmasligingizga), o‘zlaringiz to‘qiydirgan uydirma (gaplar) birlan (birovlarga) tuhmat qilmasligingizga, (shari’at peshvolari amri) ma’rufiga osiylik qilmasligangizga menga bay’at qilingizlar! Sizlardan kimki (bay’atiga) vafo qilsa, Olloh taolo (oxiratda) unga ajr (mukofot) ato etur va kimki bulardan birortasini buzsa va buning uchun shu dunyoda jazolansa, bu uning uchun kafforat bo‘lib, (oxiratda jazolanmas) va kimki bulardan birortasini buzsa, keyin Olloh taolo uni (jazolamay aybini yashirsa, bu parvardigorning o‘zining ishi bo‘lib xohlasa, uning (gunohini) kechadi, xohlasa, uni jazolaydi». So‘ng, men (barcha birlan birgaliqda) shunday deb bay’at qildim».

Uboda ibn as-Somit raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Men Rasululloh sallallohu alayhi va sallamga bay’at qilgan kishilarning boshliqlaridan biri erdim. O’shanda biz: «Olloh taologa biror narsani shirk keltirmasligamizga, o‘g‘rilik qilmasligimizga, zino qilmasligamizga, Olloh taolo o‘ldirmoqni harom qilgan jonni nohaq o‘ldirmasligimizga, isrof qilmasligimizga, jannatga osiylik qilmasligimizga (ya’ni, bay’atimizni buzib, jannatdan mahrum qilguvchi ishlarni qilmasligimizga) bay’at qildik. Agar bay’atimizga vafo qilsak, Olloh taolo bizga oxiratda ajr berur va agar bay’atimizga xilof biror ish qilib qo‘ysak, keyin Olloh taolo (jazolamay) aybimizni yashirsa, bu uning o‘zining ishi bo‘lib, xohlasa, kechadi, xohlasa, jazolaydi».

16-bob. Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning Oisha raziyallohu anhoni o‘z nikohlariga olganlari, Oisha raziyallohu anhoning Madinaga kelganlari va Janob Rasulullohning ul muhtaramaga qo‘shilganlari haqida

Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam olti yasharligimda meni o‘z nikohlariga oldilar. (Ul zot va otam Abu Bakr raziyallohu anhu Madinaga hijrat qilganlaridan so‘ng) men, onam Ummu Rumon va singlim Asmo ham ul yerga borib, Banu al-Horis ibn al-Xazraj qabilasi (xonadonlaridan biriga) tushdik. Keyin, men cho‘miltirildim, sochlarim (bundan) yayrab, go‘zal bir tarovat kasb etdi. So‘ng, onam Ummu Rumon dugonalarim birlan arg‘imchoq uchib turganimda meni chaqirdilar. Men oldilariga bordim, ammo nega chaqirganlarini bilmas erdim. Onam (tez)  qo‘limdan yetaklab hovli eshigi oldigacha olib bordilar, harsillaganimdan nafasim tiqilib qolayozdi. So‘ng, bir oz suv oldilar-da, yuzim birlan boshimni artib qo‘ydilar. Keyin, meni hovliga olib kirdilar, qarasam, uy to‘la ansoriya xotinlar o‘ltirishibdi. Ular (menga): «Baxtli bo‘l, uvali-juvali bo‘l, qo‘sha-qaringizlar!» — deb tilak qilishdi. So‘ng, onam meni ularga topshirdilar. Ular meni (silab-siypab, yaxshi gaplar aytib) yupatishdi. Keyin, men Rasululloh sallallohu alayhi va sallamdan bo‘lak (hech narsani o‘ylamay, yuragim) taka-puka bo‘lib turgan erdim, ul zot to‘satdan huzurimga kirib keldilar. (Ansoriya ayollar) meni ul zotning ixtiyorlariga topshirib (chiqib ketishdi). Shunda men to‘qqiz yashar qizaloq erdim».

Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam menga bunday dedilar: «Men seni tushimda ikki marta ko‘rganman. Qarasam, sen bir parcha ipak (matog‘a) o‘rab qo‘yilgan emishsan. (Menga): «Bu sening ayolingdur (xotiningdur)», — deyildi. Yuzingni ochib qarasam, bu sen ekansan. Shunda men: «Agar bu (tushim) Olloh taolo tarafidan (ko‘rsatilgan bo‘lsa), ul holda parvardigor uni (albatta) ro‘yobga chiqaradi» — deb aytar emishman».

Hishom otalaridan bunday deb eshitgan erkanlar: «Xadicha raziyallohu anho) Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Madinaga hijrat qilmaslaridan uch yil burun vafot etdilar. Ul zot ikki yil yoki shunga yaqin vaqt uylanmay yurdilar, keyin Oishani o‘z nikohlariga oldilar. Shunda Oisha olti yashar bo‘lib, to‘qqiz yoshga kirganda unga qo‘shildilar».

17-bob. Rasululloh sallaldohu alayhi va sallam birlan  sahobalarining Madinaga hijratlari haqida

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Agar hijrat bo‘lmaganda men ansorlardan biri bo‘lgan bo‘lur erdim», — dedilar».

Abu Muso raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Men tushimda bir xurmozor yerga hijrat qilayotganimni ko‘rdim. Shunda men ul yerni Yamoma yoki Hajar deb o‘yladim. Bilsam, u Madina (Yasrib) erkan»,— dsdilar».

Xabbob raziyachlohu anhu riloyat qnladilar: «Biz Rasululloh sallallohu alayhi va sallam birlan birga Olloh taoloning (rizoligini) istab hijrat qildik. (Buning uchun) bizga ato etilajak ajr Olloh taoloning zimmasida qoldi. Oramizda shunday kishilar borki, ular (oxiratda bisyor ajr olmoqla ri uchun bu dunyoda o‘z nafslarini tiyib, fathu g‘azotlar davrida qo‘lga kiritgan) o‘ljalardan zarracha foydalanmay o‘lib ketdilar. Mus’ab ibn Umayr shular jumlasidandur. (Mus’ab ibn Umayr) Uhud kuni o‘ldirildi, biz uni kafanlash uchun choponidan bo‘lak narsa topolmadik. Choponi birlan boshini  yopsak, oyoqlari, oyoqlarini yopsak, boshi ochilib qoldi. Shunda Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bizga choponi birlan boshini yopib, oyoqlari ustiga izxir (isiriq) tashlab qo‘ymoqni amr qildilar. Ammo, oramizda (ajr daraxtining) msvalari (bu dunyodayoq) g‘arq pishib, ularni terib yeyayotganlar ham bor».

Umar ibn al-Xattob raziyallohu anhu riloyat qiladilar: «Men Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning bunday deyayotganlarini eshitdim: «Darhaqiqat, amallar (ishlar) niyatlarga bog‘liqdur. (Ya’ni, har bir ishning savobi uning qanday niyatda qilinganiga bogliqdur). Chunki, har bir kishi o‘zi niyat qilgan narsasiga erishur. Kimki boylik orttirmoq niyatida hijrat qilgan bulsa, boylikka erishur va kimki  xotin olmoq niyatida hijrat qilgan bo‘lsa, xotin olur. (Demak, bunday kishining) hijrati boylik yoxud xotin uchun qilingan hijrat bo‘lur va kimningki hijrati Olloh taolo va uning Rasuli uchun bulgan bo‘lsa, Olloh taolo va uning Rasuli uchun qilingan hijrat bo‘lur».

Abdulloh ibn U.iar raziyallohu anhu: «(Makka) fathidan so‘ng hijrat yo‘qdur» — der erdilar. (Ya’ni, musulmonlarning bundan buyon o‘zlari fath qilgan Makkani tark qilmoqlari joiz bo‘lmay, ilgari ular o‘z dinlarini oshkor qilmoqlari va uning vojibotlarini ado etmoqlari mumkin bo‘lmaganidan bu yerdan hijrat qilgandurlar).

Ato ibn Abu Raboh rivoyat qiladilar: «Men va Ubayd ibn Umayr al-Laysiy Oisha raziyallohu anhoni ziyorat qilgani bordik. Shunda biz ul muhtaramadan hijrat xususida so‘radik. Ul muhtarama bizga: «Bugungi kunda (ya’ni, Makka fathidan so‘ng hijrat) yo‘qdur. (Chunki), Olloh taolo Islomga (quvvat ato etib), uni yuzaga chiqargandur. Musulmon odam, endi o‘zi xohlagan yerda Olloh taologa ibodat qila olur. Lekin, (bundan buyon Olloh taolo va uning Rasuli yo‘lida) jihod va haj qilmoqlik joizdur», — dedilar».

Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Sa’d raziyallohu anhu: «Yo parvardigoro, o‘zing (yaxshi) bilursanki, men Rasululloh sallallohu alayhi va sallamni soxta payg‘ambar deb o‘z oralaridan haydagan Quraysh mushriklariga qarshi sening yo‘lingda jihod qilmoqni istaganimchalik biror qishiga qarshi jihod qilmoqni istamasman! Ammo, o‘ylaymanki, biz birlan ularning o‘rtasidagi urushga sen o‘zing chek qo‘yding», — dedilar».

Ibn Abbos raziyapshohu anhu riloyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam qirq yoshlarida payg‘ambar qilib yuborildilar. O’n uch yil Makkada yashadilar, shu vaqt davomida ul zotga vahiy kelib turdi. So‘ng, hijrat qilmoqlari buyurilib, o‘n yil (Madinada) hijratda bo‘ldilar, (bu yerda vahiy kelib turdi). Vafot qilganlarida oltmish uch yoshda edilar».

Abu Said al-Xudriy raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: Rasululloh sallallohu alayhi va sallam minbarga o‘ltirgach: Olloh taolo o‘zi iroda qilgan vaqtda Yer yuzidan dargohiga borguvchi bandalari birlan o‘zining huzuridagi bandalari orasidan bir bandani afzal ko‘rdi. Men (ham) Olloh taolo bandani afzal ko‘rdim», — dedilar. Shunda yubordilar-da: «Yo Rasulalloh, ota-onamizni fido qilaylik!» — dsdilar. Biz bundan taajjub qildik. Odamlar: «Manavi cholga qarangizlar, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Olloh taolo Yer yuzidan dargohiga borguvchi bandalari birlan o‘z huzuridagi bandalari orasidan ko‘rgan bir bandani afzal ko‘rganlari. uchun yig‘lab: Ota-onamizni sizga fido qilaylik!» — deyayotir», — deyishdi. Rasululloh sallollohu alayhi va sallam Abu Bakrni afzal ko‘rguvchi, Abu Bakr ersalar ul zotni hammamizdan ko‘ra ko‘proq (yaxshiroq) bilguvchi kishi erdilar. Shul boisdan ul zot: «Mening uchun o‘zining suhbati va mol-dunyosi borasida eng ishonchli kishilardan biri Abu Bakrdurlar. Agar (rabbimdan bo‘lak) ummatimdan o‘zimdan bir do‘st tutadirgan bo‘lsam, Abu Bakrni do‘st tutgan bo‘lur erdim. Ammo, (musulmonlar uchun Alloh taolodan ortiqroq do‘st yo‘q bo‘lib, ular orasida) Islom birodarligi (-yu muhabbati) mavjud bo‘lmog‘i lozim. Masjidda Abu Bakrning eshiklaridan bo‘lak birorta eshik qolmasin!»  -     dedilar».  (Ya’ni, har kim uz hovlisidan masjid hovlisiga eshik ochib olgan erdi, ul zot ana o‘shal eshiklarni nazarda tutyaptilar).

Oisha raziyallohu anhu rilayat qiladilar: «Men ota-onamni Abu Bakr va Ummu Rumon raziyallohu anhumoni) Islom dinidan bo‘lak dinda sira tasavvur qila olmasman, aqlimni tanibmanki, ular Islom diniga e’tiqod qilib kelishadi Shuningdek, men Rasululloh sallallohu alayhi va sallam biznikiga kelmagan biror kunni ham eslolmayman. Ul zot biznikiga kunning ikki tarafida, ya’ni ertalab va kechqurun qadam ranjida qilib turar erdilar. Musulmonlarga (Quraysh kofirlari) ozor yetkazganda (Janob Rasululloh uz sahobalariga hijrat qilmoqqa izn berdilar. Ular Habashiston tomon yo‘lga tushdilar). So‘ng, (ularga yetib olmoq niyatida) Abu Bakr ham Habashiston tomon hijrat qilib, Bark al-G’imod degan joyga yetib bordilar. Ul yerda Abu Bakrga Ibn ad-Dag‘ina yo‘liqdi. Ibn ad-Dag‘ina Al-Qorat qabilasi boshligi bo‘lib, Abu Bakrga: «Ey Abu Bakr, qaerga ketayotirsiz?» — dedi. Abu Bakr: «Qavmim meni (o‘z oralaridan) haydadi. Endi, men dunyo kezib, parvardigorimga ibodat qilmoq niyatidaman», — dedilar, (ammo hijrat qilib ketayotganlarini aytmadilar, chunki u kofir erdi). Ibn ad-Dag‘ina: «Sizdek bir (solih) odamning (o‘z qavmini) tashlab ketmog‘i ham, (qavmi tomonidan) haydab yuborilmog‘i ham joiz ermas. Axir, siz (odamlarga o‘zgalarda) topilmaydirgan narsalarni ehson qilursiz, mehru oqibat ko‘rsatursiz, og‘irni yengil qilursiz, mehmondo‘stlik qilursiz, halollik (oqibatida boshga tushadirgan) kulfatlarni (bartaraf qilmoqqa) yordam berursiz-ku! Men ersam, sizning qo‘shningizdurman! (Ya’ni, kishi o‘z qo‘shnisini birovlardan himoya qilmog‘i lozim bo‘lib, Ibn ad-Dag‘ina bir qo‘shni qabila vakili sifatida Abu Bakrga: «Men qavmingizning sizga aziyat yetkazmog‘iga yo‘l qo‘ymasman!» — demoqchi). Ortingizga qaytingiz, parvardigoringizga o‘z yurtingizda (ya’ni, Makkada) ibodat qilingiz!» — dedi. Shundan so‘ng, (Abu Bakr raziyallohu anhu) ortlariga qaytdilar, Ibn ad-Dag‘ina (ham) ul kishi birlan birga ketdi. (Makkaga yetib borishgach), Ibn ad-Dag‘ina kechki payt Quraysh qabilasi ulug‘lari huzuriga kirdi-da, ularga: «(Yurtdoshlariga ko‘plab manfaat yetkazib turguvchi) Abu Bakrdek (bir solih odam, agar o‘ta zarur bo‘lmasa, boshqa yurtda yashamoq niyatida o‘zboshimchalik birlan yurtini) tashlab ketmasligi hamda (bunday odamni biror kishi) majburan yurtidan chiqarib yubormasligi kerak! (Odamlarga o‘zgalarda) topilmaydirgan narsalarni ehson qilguvchi, mehru oqibat ko‘rsatguvchi, og‘irni yengil qilguvchi, mehmonnavoz hamda halollik (tufayli boshga tushadirgan) kulfatlarni (bartaraf qilmoqqa) yordam berguvchi bir (solih) kishini o‘z yurtidan haydaysizlarmi?!» — dedi. Quraysh ulug‘lari Ibn ad-Dag‘ina(ning Abu Bakrni himoya qilib aytgan gaplariga qarshi) lom-mim deya olishmadi. Ular Ibn ad-Dag‘inaga faqat: «Abu Bakrga buyuringiz, parvardigoriga uyida ibodat qilsin, uyida namoz o‘qisin, istagan narsasini tilovat qilsin, ammo bu birlan bizga aziyat yetkazmasin, ibodatu tilovatini maxfiy ado etsin! Chunki, biz u xotinlarimizu bolalarimizni yo‘ldan ozdiradi, deb qo‘rqurmiz» — deya olishdi, xolos. So‘ng, Ibn ad-Dag‘ina ularning bul gaplarini Abu Bakrga aytdi. Shundan so‘ng, Abu Bakr Quraysh kattalari shartiga rioya qilib, parvardigorlariga o‘z uylarida ibodat qiladirgan, namozlarini maxfiy tutadirgan va uylaridan bo‘lak yerda tilovat qilmaydirgan bo‘ldilar. (Birmuncha vaqt o‘tgach), Abu Bakr (raziyallohu anhuning miyalariga) bir (ajoyib) fikr keldi — ul kishi o‘z hovlilari oldiga masjid qurib olib, endi o‘shal yerda namoz o‘qiydirgan va Qur’on tilovat qiladirgan bo‘ldilar. Mushriklarning xotinlari va bolalari Abu Bakrning huzurlariga to‘planishib, ul kishiga ajablanib boqishar erdi. Abu Bakr qalbi nozik kishi bo‘lib,  Qur’on tilovat qilsalar, ko‘z yoshlarini tutib tura olmas erdilar. Bu Quraysh mushriklari kattalarini xavotirga sola boshladi, (chunki ular xotinlari va bolalarining Islomga kirib ketishlaridan cho‘chishar erdi). Shul boisdan ular Ibn ad-Dag‘inaga odam yuborishdi. Ibn ad-Dag‘ina ularning huzuriga keldi. Shunda ular unga: «Biz Abu Bakrga sizning oldingizda parvardigoriga uz uyida ibodat qilmoqqa ruxsat bergan erdik, ammo u haddidan oshib, hovlisi oldiga masjid qurib oldi-da, oshkora namoz o‘qib, oshkora tilovat qila boshladi. Biz xotinlarimiz va  bolalarimizni yo‘ldan ozdirishidan xavflanib (shunday shart qo‘ygan erdik).  Siz uni bunday qilmoqdan qaytaringiz! Agar u parvardigoriga o‘z uyida ibodat qilmoqlik birlan cheklanishni xohlasa, shunday qilsin, mobodo bunday qilmoqdan bo‘yin tovlab, namozi va qiroatini oshkor ado qiladirgan bo‘lsa, ul holda unga bergan omonligingizni o‘zingizga qaytarmog‘ini talab qilingiz (ya’ni, «Bundan buyon men seni himoya qilmayman» — deb aytingiz!»). Biz so‘zingiz ustidan chiqmay, badnom bo‘lmog‘ingizni istamaymiz, ammo xotinlarimiz va bolalarimizdan xavotirda bo‘lganimiz boisidan Abu Bakrning oshkora (namoz o‘qib, oshkora tilovat) qilmog‘iga ham yo‘l qo‘ya olmaymiz», — deyishdi. So‘ng, Ibn ad-Dag‘ina Abu Bakrning huzurlariga kelib: «Siz bo‘yningizga qanday shart qo‘yganimni bilasiz, siz (namozu tilovatingizni uyingizda) ado etmoqlik birlan cheklanasiz yoxud men sizga bergan omonlikni o‘zimga qaytarasiz (ya’ni, men endi sizni himoya qilmasman). Men arablarning bir kishining yonini olib bergan so‘zimning ustidan chiqmaganligimni eshitmoqlarini istamayman!» — dedi. Abu Bakr: «Men sening himoyangni o‘zingga qaytarib, Olloh taoloning himoyasida bo‘lmog‘imga roziman», — dedilar. Shu kuni Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Makkada erdilar. Ul zot musulmonlarga:  «Men sizlar hijrat qiladirgan ikki toshloq yer (yoki ikki tog‘) oralig‘idagi xurmozor diyoringizni tushimda ko‘rdim. Shunda Madinaga hijrat qilguvchilar ul yerga hijrat qilishdi va Habashistonga hijrat qilgan guruh Madinaga qaytib keldi»,— dsdilar. Buni eshitib, Abu Bakr raziyallohu anhu Madinaga hijrat qilmoq uchun hozirlik ko‘ra boshladilar. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam ul kishiga: «Shoshmay turingiz, chunki menga (hijrat qilmoqqa) ijozat berilmog‘ini istayman», — dsdilar. Abu Bakr: «Ona-onam sizga fido bulsinlar,  siz shuni  (ya’ni,  izn berilmog‘ini)  istaysizmi?»— dedilar. Janob Rasuluploh: «Ha» — deb javob qildilar. Shundan so‘ng, Abu Bakr Rasululloh sallallohu alayhi va sallamga hamroh bo‘lish uchun hijrat qilmoqdan tiyildilar-da, o‘zlarida mavjud ikki (baquvvat) tuyani akatsiya barglari birlan to‘rt oy boqdilar. Bir kuni biz choshgoh vaqtidan xiyol o‘tganda (otam) Abu Bakrning uylarida o‘ltirib erdik, bir kishi (Abu Bakrning ozod qilgan qullari Omir ibn Fuhayra yoxud Abu Bakrning qizlari Asmo) Abu Bakrga: «Ana, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam (begonalar ko‘rmasin, deb) boshlarini o‘ragan holda odatda biznikiga kelmaydirgan bir vaqtda kelayotirlar», — dedi. Abu Bakr: «Ota-onam ul zotga fido bo‘lsinlar! Olloh taolo haqi, bir zarurat bo‘lmasa, bul vaqtda kelmas erdilar», — dedilar. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam kelib (ichkariga kirmoqqa) izn so‘radilar. (Abu Bakr) ul zotga izn berdilar.  Rasululloh sallallohu alayhi va sallam (ichkariga) kirib, Abu Bakrga: «Uyingizdagi (begona)larni chiqarib yuboringiz!» — dedilar. Abu Bakr: «Bular sizga begona emaslar, otam sizga fido bo‘lsinlar, yo Rasulalloh!» — dedilar. Ul zot: «(Hijrat qilib) yo‘lga chiqishga menga ijozat berildi», — dsdilar. Abu Bakr: «(Sizga) hamrohlik qilmoqni istayman, otam sizga fido bo‘lsinlar, yo Rasulalloh!» — dedilar. Ul zot: «Ha, (siz menga hamrohlik qilgaysiz)», — dedilar. Abu Bakr: «Otam sizga fido bo‘lsinlar, yo Rasulalloh, mana bu ikki tuyamdan birini olingiz!» — dedilar.   Rasululloh sallallohu alayhi  va sallam:  «Pulga   (ya’ni, sotib olaman)», — dedilar. So‘ng, biz otam Abu Bakr birlan Janob Rasululloh uchun tezda safar tadorikini ko‘rib, bir xurjunga (eb-ichguliklar) soldik. Shunda (singlim) Asmo binti Abu Bakr (belidagi) kamaridan bir bo‘lak qirqib olib, u birlan xurjun og‘zini bog‘lab qo‘ydi. Shul boisdan u «Ikki kamarli» deb ataladirgan bo‘ldi. Keyin, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam va (otam) Abu Bakr Savr tog‘idagi bir g‘orga yetib borishdi. Ikkalalari ul yerda uch kecha berkinib yotishdi, Abu Bakrning o‘g‘illari Abdulloh ham ularning huzurida tunadi. Abdulloh yosh yigitcha bo‘lib, (qo‘l-oyog‘i) chaqqon, farosatli erdi. U tong-saharda ularning huzuridan chiqardi-da, (tezda Makkaga borib) guyoki shul yerda tunagandek, Quraysh (ahli) birlan birgalikda uyqudan uyg‘onar erdi. So‘ng, (mushriklarning o‘zaro) gaplarini tinglab, Janob Rasululloh birlan Abu Bakrga qarshi qanday reja tuzishayotganini fahmlagach, qorong‘u tushganda borib ularni bundan voqif qilar erdi. Abu Bakrning ozod qilgan qullari Omir ibn Fuhayra ersa, (ertalab bir idish va kechqurun bir idish sut beradirgan) bir qo‘yni berkitib qo‘ygan bo‘lib, xuftondan bir oz o‘tgach, uni Janob Rasululloh birlan Abu Bakrning oldilariga haydab borib (tashlab kelar) erdi. Ikkalalari, to Omir ibn Fuhayra tun oxirlab qolganda kelib qo‘yni chaqirmaguncha, uni sog‘ib sutini (kuni birlan oftobda qizigan) tosh chuqurchasida pishirib ichib, jimgina tunni o‘tkazishar erdi. Omir ibn Fuhayra o‘shal uch kecha davomida shunday qildi. Keyin, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam birlan Abu Bakr Banu addiyl qabilasidan bir usta yo‘l ko‘rsatuvchi qishini o‘zlariga (ishga) yolladilar. Ul odam(ning ismi Abdulloh ibn Urayqiz bo‘lib), asli Banu addiyl qabilasidan ajrab chiqqan Banu Abd ibn Adiy qabilasiga mansub erdi. Buning ustiga u Os ibn Voil as-Sahmiy xonadonining ittifoqchisi bo‘lib, Quraysh kofirlari dinida erdi. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam birlan Abu Bakr o‘z tuyalarini unga ishonib topshirishdi-da, ularni uch kechadan so‘ng Savr tog‘idagi g‘orga olib kelishiga va’dalashishdi. U uchinchi kecha tonggida tuyalarni (olib keldi). Keyin, Omir ibn Fuhayra va yo‘l ko‘rsatuvchi Janob Rasululloh va Abu Bakr birlan birga yo‘lga tushishdi. Yo‘l ko‘rsatuvchi ularni (dengiz) sohili tomon boshlab ketdi.