90-bob. Oy oxirida (hajga) yo‘l olmoq haqida

Ibn Abbos raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam (Hajjatul-Vido’ yili) Zulqa’da oyining besh kuni qolganda (panjshanba kuni, peshindan keyin) Madinadan yo‘lga tushib, Zulhijja oyining to‘rt kechasi o‘tgach, (yakshanba kuni, tongda) Makkaga yetib keldilar».

Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Biz Rasululloh sallallohu alayhi va sallam birlan birga Zulqa’da oyining besh kuni qolganda Madinadan yo‘lga chiqdik, shunda (umra emas, balki) haj qilamiz, deb o‘ylagan erdik. (Ammo), Makkaga yaqinlashganimizda Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Kimki jonliq olib kelmagan bo‘lsa-yu, Baytullohni tavof qilib, Safo va Marva orasida sa’y qilgan bo‘lsa, ehromini yechsin!» — deb amr qildilar. Keyin, Nahr kuni huzurimizga mol go‘shti olib kirishdi. Men: «Bu qanday go‘sht?» — deb so‘rab erdim, go‘sht keltirgan odam: «Janob Rasululloh o‘z ayollari nomidan qurbonlik qildilar — deb aytdi».

91-bob. Ramazon oyida (g‘azotga) yo‘l olmoq haqida

Ibn Abbos raziyallohu anhu: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Ramazon oyida Makkaga (g‘azot qilgani) yo‘l oldilar. Shunda Kadiyd degan yerga yetguncha ro‘za tutdilar-da, so‘ng ogiz ochdilar, odamlar ham og‘iz ochishdi», — deydilar. (Ya’ni, safarda ro‘za tutish sahobalarga og‘irlik qildi, shul bois ul zot ro‘za tutishni to‘xtatdilar).

92-bob. (Yo‘lga chiqishdan oldin) xayrlashish haqida

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bizni bir yerga yuborayotib: «Agar falon va falon kishini uchratsangizlar, ikkisini ham o‘tda kuydiringizlar!» — dedilar. Keyin, biz yo‘lga chiqmoqchi bo‘lganimizda ul zot birlan xayrlashgani huzurlariga bordik. Shunda ul zot: «Men (sinamoq uchun) falon va falon kishini o‘tda kuydiringizlar, deb sizlarga buyurib erdim. (Bilib qo‘yingizlarki), faqat Olloh taologina o‘t birlan azob berur, agar ikkisini qo‘lga tushirsangizlar, (qurol birlan) o‘ldiringizlar!» — dedilar».

93-bob. Imomga quloq osib, itoat qilmoq haqida

Ibn Umar raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «(Imomga yoxud har qanday yetakchiga) quloq osib, itoat qilmoqlik gunohovar ishlarga buyurilmasagina vojibdur. Agar gunohovar ishlarga buyurilsa, na quloq osiladi va na itoat etiladi!» — deb marhamat qildilar».

94-bob. Imomning amru nahiy va tadbirlariga buyinsungan holda (kofirlarga qarshi) jang qilinur hamda unga ergashib olg‘a yurilur

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bunday deb marhamat qildilar: «Biz (musulmonlar bu dunyoga kelib yashash jihatidan) oxirgilar va Qiyomatda (hisob-kitob qilinish hamda jannatga kiritilish jihatidan) birinchilarmiz. Shunga ko‘ra, menga itoat qilgan kishi Olloh taologa itoat qilgan bo‘lur, menga osiylik qilgan kishi Olloh taologa osiylik qilgan bo‘lur va kimki amirga itoat qilsa, (demak) menga itoat qilibdi va kimki amirga osiylik qilsa, (demak) menga osiylik qilibdi. Chunki, imom (musulmonlarni dushmanlar aziyatidan saqlovchi va Islom birligini himoya qilguvchi) qalqon bo‘lib, uning amru nahiy va tadbirlariga bo‘yinso‘ngan holda (kofirlarga qarshi) jang qilinur hamda unga ergashib olga yurilur. Agar imom (o‘z qo‘l ostidagilarga) Olloh taolodan taqvo qilmoqni buyursa va (ularga) adolat qilsa, buning uchun unga ajru savoblar ato etilur va agar bundan bo‘lak narsani aytsa (ya’ni, Olloh taolodan taqvo qilmoqni buyurmasa va adolatsizlik qilsa), buning uchun o‘ziga (og‘ir) gunoh orttirur».

95-bob. Urushda (jang maydonidan) qochmaslikka bay’at qilmoq

Olloh taoloning qavli: «Batahqiq, rozi bo‘ldi Olloh musulmonlardan vaqtiki ular bay’at qilur erdilar sizga (ya’ni, Muhammad alayhissalomga) daraxt ostida» («al-Fath» surasi, 18-oyat).

Ibn Umar raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Biz (Hudaybiya sulhi tuzilgan yildan) keyingi yili (Hudaybiyaga) qaytib keldik. Biz (sahobalar)dan ikki kishi (ya’ni, men va Juvayriya ul yerdagi bir) daraxtning (o‘tgan yili) biz ostida bay’at qilgan daraxt ekanligi xususida (boshqalar birlan) kelisha olmadik. (Chunki, Olloh taolo o‘shal daraxtni, musulmonlar unga muqaddas deb e’tiqod qilmasliklari uchun, kuzdan goyib qilgan bo‘lib), bu uning (musulmonlarga qilgan) marhamati erdi. (Juvayriya) menga: «Janob Rasululloh ularni (sahobalarni) nimaga bay’at qildirdilar, o‘limgami?» — dedi. Men: «Iuq, (ul zot) ularni (hattoki o‘limga olib borsa-da), sabrli (matonatli) bo‘lmoqqa, (har qanday holda ham jang maydonidan qochmaslikka) bay’at qildirdilar», — dedim».

Abdulloh ibn Zayd raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Harra voqeasi vaqtida bir kishi kelib: «Ibn Hanzala (ya’ni, ansorlar amiri Abdulloh ibn Abu Omir) odamlarni o‘limga bay’at qildirayotir», — dedi. Shunda men: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamdan keyin biror kishini bunga (ya’ni, o‘limga) bay’at qildirmasman!» — dedim. (Ya’ni, «Janob Rasululloh har bir musulmondan Islom yo‘lida o‘z jonini fido qilmog‘ini talab etmoqqa haqlig erdilar, ammo biror kimsaning o‘z jonini himoya qilmoq uchun boshqalardan jon fido qilmoqni talab etishga haqqi yo‘qdur!» — dedim).

Salama (ibn al-Akva’) raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Men (Hudaybiyada, bir daraxt ostida) Rasululloh sallallohu alayhi va sallamga bay’at qildim. So‘ng, (boshqa bir) daraxtning soyasiga borib o‘ltirdim. Odamlar tarqalgach, Janob Rasululloh: «Ey Ibn al-Akva’, bay’at qilmaysanmi?» — dedilar. Men: «Yo Rasulalloh, (boya) bay’at qilganman», — dedim. Ul zot: «Yana bay’at qilaver!» — dedilar. Men yana bay’at qildim. Keyinchalik, (Yazid ibn Abu Ubayd laqabimni aytib): «Ey Abo Muslim, o‘shal kuni nimaga bay’at qilgan erdingizlar?» — deb so‘radi. Men: «O’limga (ya’ni, o‘lsak ham, jang maydonidan qochmaslikka) bay’at qilgan erdik», — dedim».

Anas (ibn Molik) raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Ansorlar Xandaq kuni: «Umrimiz boricha jihod qilgaymiz, deb Muhammadga bay’at qilgandurmiz!» — deyishar erdi. Janob Rasululloh ersalar: «Yo parvardigoro, oxirat hayotidan o‘zga hayot yo‘qdur! Ansorlar birla muhojirlarga izzat-ikrom ko‘r-satgil!» — deb ularga javob qilur erdilar».

Mujoshi’ raziyallohu anhu rivoyat qiladilar. «Men birodarim birlan Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning qoshlariga kelib: «Hijrat qilmoqqa bizni bay’at qildiringiz!» — dedim. Shunda ul zot: «Hijrat ahli uchun hijrat tugagan (ya’ni, hijrat qilmoqlari lozim bo‘lganlar allaqachonlar hijrat qilib bo‘lganlar)», — dedilar. Men: «Ul holda bizni nimaga bay’at qildirursiz?» — dedim. Ul zot: «Islom va jihodga», — dedilar».

96-bob. Imomning odamlarga qudratlari yetadirgan yumushlarni yuklamog‘i lozimligi haqida

Abdulloh (ibn Mas’ud) raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Bir kuni bir kishi qoshimga kelib, mendan (shunday) bir (mushkul) masala xususida so‘radiki, hatto unga ne deb javob qilmog‘imni bilmay qoldim. U mendan: «Bir kishi (Olloh taolo yo‘lida jihod qilmoqqa) qattiq bel bog‘lab, amirlarimiz birlan (ya’ni, «amirimiz birlan» deyish o‘rniga, iltifot yuzasidan «amirlarimiz birlan» deyayotir) g‘azotlarga chiqsa-yu, shunda (amir) bizni qudratimiz yetmaydirgan yumushni qilmoqqa undasa, aytingiz-chi, (o‘shal kishi amirga itoat etmog‘i lozimmi yo yo‘qmi?)» — deb so‘radi. Men unga bunday dedim: «Olloh taolo haqi, senga ne deb javob qilmog‘imni bilmay qoldim. Ammo, senga faqat shuni aytishim mumkinki, biz Rasululloh sallallohu alayhi va sallam birlan (ko‘p g‘azot va safarlarda) birga bo‘lganmiz. (Ming) afsuski, ul zot bizni, (loaqal) bir marta bo‘lsa ham, toqatimiz yetmaydirgan ishga undamaganlar, (undaganlarida erdi), albatta uni bajargan bo‘lur erdik! Har biringiz Olloh taolodan taqvo qilib, amali solihlar qilishda davom etmog‘ingiz darkor. Basharti qalbingizda biror narsaning (joiz yoxud nojoiz ekanligi) xususida shubha paydo bo‘lsa, (shubhangizni gazak oldirmay turib, darhol) bilguvchi kishidan so‘rangiz, ul sizni (shubhadan) xalos qilur. (Sahobalarning bu dunyodan birin-ketin o‘tib ketayotganlari boisidan, to‘g‘ri fatvo berib, qalblarni shubhalardan xalos qila oladirgan) kimsani tez fursatda topa olmay qolursizlar. Yakka-yu yagona Olloh taolo haqi, suvning tiniq qismi ichilib, tagida loyqasi qolgani kabi] bu dunyodan (musulmonlarning) pokizalari o‘tib ketib, yomonlarigina qolur!».

97-bob. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam, agar kunning boshida jang qilmasalar, jangni Quyosh oqqunga qadar kechiktirar erdilar

Abdulloh ibn Abu Avfo raziyallohu anhu rivoyat qiladilar:  «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam (dushmanga) duch kelgan kunlaridan (ya’ni, g‘azotlaridan) birida Quyosh oqqunga qadar kutdilar (ya’ni, jangni kechiktirdilar). So‘ng, odamlar orasida tik turib: «Ey odamlar, dushmanga duch kelishni orzu qilmangizlar, Olloh taolodan ofiyat (omonlik) tilangizlar, basharti ularga (dushmanga) duch kelsangizlar, sabr qilingizlar, (chunki g‘alabaga sabr birla erishilur) va bilib qo‘yingizlarki, jannat qilichlar soyalari ostidadur (ya’ni, jannatga Olloh taolo yo‘lida qilich urish birlan erishilur!)» — deb xitob qildilar. Keyin, «Ey Kitob nozil qilguvchi, bulutlarni yurgizguvchi va (dushman) to‘dalarini mag‘lub qilguvchi parvardigor(im), ularni (dushmanlarni) mag‘lub etib, bizlarni ular ustidan muzaffar qilgil!» — deya Olloh taologa iltijo qildilar».

98-bob. Kishining imomdan izn so‘ramog‘i haqida

Olloh taoloning qavli: «Darhaqiqat, mo‘minlar Ollohga va uning Rasuliga iymon keltirgan zotlar bo‘lib, qachon (barcha musulmonlar) jam’ buladirgan ishda u birlan (ya’ni, Muhammad alayhissalom birlan) birga bo‘lsalar, to undan ijozat olmagunlaricha ketmaslar...» («Furqon» surasining 62-oyatining oxirigacha o‘qingiz).

Jobir ibn Abdulloh raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Men Rasululloh sallallohu alayhi va sallam birlan birga g‘azotga bordim. (Qaytib kelayotganimizda) Janob Rasululloh menga yetyb oldilar-da: «Tuyangga ne bo‘ldi?» — dedilar. Chunki, men suv tortadirgan tuyamizga minib olgan bo‘lib, u toliqqanidan arang yurib kelayotgan erdi. Men: «Charchab qoldi», — ledim. Shunda ul zot tuyamning ortiga o‘tib, uni «chu-chu!» deb haydadilar-da, duo qildilar. Tuyam tezlab, barcha tuyalardan ilgarilab ketdi. Ul zot: «Tuyang endi qalay?» — dedilar. Men: «Yaxshi, sizning duoingizning barakoti tegdi», — dedim. Ul zot: «Uni menga sotmaysanmi?» — dedilar. Bizning bundan bo‘lak suv tortadirgan tuyamiz bo‘lmasa-da, uni (ul zotga) jon deb sotgim kelganidan: «Ha, (sotaman)», — dedim. Ul zot: «Unday bo‘lsa, uni menga (bir uqqiyaga) sotgil!» — dedilar. Men uni «Madinaga yetib olgunimcha minib boraman» degan shart birlan ul zotga sotdim. Keyin, ul zotga: «Yo Rasulalloh, men (yangi uylangan) kuyovman» — dedim-da, (boshqalardan ilgariroq Madinaga bormoqqa) ijozat so‘radim. Ul zot ijozat berdilar. Men odamlardan ilgarilab, Madinaga yetib bordim. Shunda tog‘am menga peshvoz chiqib, tuyam xususida so‘radilar. Men uni ne qilganimni aytib erdim, (bizning undan bo‘lak suv tortguvchi tuyamiz yo‘qligini aytib) meni urishdilar.
Men boya izn so‘raganimda, ul zot: «Bokira qizga uylandingmi yoki juvongami?» — deb so‘radilar. Men: «Juvonga» — deb aytdim. Ul zot: «Agar bokiraga uylanganingda, sen u birlan va u sen birlan hazil-huzil qilishib o‘ynashar erdingizlar», — dedilar. Men: «Yo Rasulalloh, otam vafot qilib (yoki shahid bo‘lib), norasida singillarim mening qo‘limda qoldi. Men singillarim singari yosh qizga uylanmoqni istamadim, chunki u ularga na tarbiya bera oladi va na onalik qila oladi. Shul boisdan men ularga adab bera oladirgan va onalik qila oladirgan juvonga uilandim»— dedim.
Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Madinaga yetib kelganlaridan so‘ng, ertalab barvaqt tuyani ul zotning huzurlariga olib bordim. Ul zot menga tuyaning pulini ham to‘ladilar, o‘zini ham qaytarib berdilar».

99-bob. (Yangi uylangan kuyov bo‘la turib) g‘azotga borgan kishi haqida

Bu yerda yuqoridagi hadis takrorlangan.

100-bob. (Ayoliga) qo‘shilgach, g‘azot qilmoqni afzal ko‘rgan kishi haqida

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bunday deb marhamat qildilar: «Payg‘ambarlardan biri g‘azotga otlanayotib, o‘z qavmiga: «Biror kishi xotinlarini olib men birlan g‘azotga bormasin, chunki kishi xotinlariga yaqinlik qilmoqni xohlagani birlan, yaqinlik qilolmas, g‘azotda bunga imkon yo‘qdur, (yaxshisi uyida xotinlariga to‘ygunicha yaqinlik qilib olsin!)» — dedi».